Korreksion pedagogika-fan sifatida - Pedagogika - Slaydlar

Korreksion pedagogika-fan sifatida

Yuklangan vaqt:

14.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

886.80078125 KB

Ko'chirib olish

KORREKSION PEDAGOGIKA-FAN SIFATIDA

 Korreksion (Defektologiya) fani, uning predmeti, maqsadi, vazifalari.  Alohida yordamga muxtoj bolalardagi nuqsonlarni oldini olish, bartaraf etish, korreksiyalash, kompensatsiyalash.  Oligofrenopedagogikaning mazmun va mohiyati. Oligofreniya turlari.  REJA:

Har qanday jamiyat o`z farzandlarini har tomonlama yetuk, komil inson bo`lib voyaga yetishni, munosib fuqarolar bo`lib, davlat tarraqiyotiga, gullab yashnashiga o`z ulushlarini qo`shishlariga harakat qiladi, umid bog`laydilar. Afsuski, dunyoning ko`pgina mamlakatlarida bolalar hali ham huquqlaridan mahrum etilganlar, ya`ni ularning sog` salomat hamma qatori to`laqonli rivojlanishlari va jamiyat hayotida faol ishtirok etishlari uchun kerakli imkoniyatlar yaratilmagan.

“ Bola huquqlari to‘g‘risida konvensiya” — bolalar huquqi to‘g‘risidagi xalqaro huquq normalari kuchiga ega bo‘lgan hamda kelajakka qaratilgan eng to‘la va birinchi hujjat.

Shu o‘rinda «Bola huquqlari to‘g‘risida»gi Konvensiya va uning qabul qilinish tarixi haqida qisqacha ma’lumot berib o‘tsak. 1979 yil, ya’ni Xalqaro bolalar yilida jahonning turli mamlakatlari hukumatlari tavsiyalari asosida tuzilgan muvofiqlashtiruvchi ishchi guruh 10 yil davomida dunyo bo‘yicha bola huquqlari bilan bog‘liq masalalarni o‘rgandi. Natijada 1989 yil 20 noyabrda BMT Bosh Assambleyasi «Bola huquqlari to‘g‘risida»gi Konvensiyani qabul qildi. Konvensiya 1959 yilda qabul qilingan Bola huquqlari deklaratsiyasi qoidalarini rivojlantiradi. Deklaratsiya „Insoniyat o‘zida mavjud bo‘lgan eng yaxshi narsalarning hammasini bolalarga berishga majbur“ deb eʼlon qilgan edi. Konvensiya esa ushbu Deklaratsiya va boshqa xalqaro hujjatlardagi bolalar huquqlari to‘g‘risidagi qonunlarni o‘zida mujassamlashtirgan. Bola huquqlari haqidagi Konvensiya bu butun jahon bolalariga xos bo‘lgan bolalar huquqlari haqidagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining shartnomasidir. Konvensiya bola huquqlari haqidagi universal rasmiy Kodeksdir. Bola huquqlari toʻgʻrisida konvensiya 1990 yil 2 sentabrda kuchga kirgan. Unga Oʻzbekiston Respublikasi 1992 yil 9 dek.da qoʻshilgan. Konvensiyani ratifikatsiya qilgan yoki unga qoʻshilgan davlatlar uni bajarish yuzasidan tadbirlar boʻyicha Bola huquqlari qoʻmitasiga muntazam ravishda milliy maʼruzalar yuborib turadi. Oʻzbekiston Respublikasida ushbu Konvensiyani bajarish boʻyicha birinchi milliy maʼruza 1997 yilda tayyorlandi.

Defektologiya so`zi lotincha “ defect” — kamchilik, nuqson, yunoncha “ logos” — ta`limot, fan, o`rganish degan ma’nolarni anglatadi.

“ Anomaliya” yunoncha “anomalos” so`zidan olingan bo’lib,odatdan tashqari, noraso degan ma`noni anglatadi.

 1925 yilda Moskva shahrida Eksperimental defektologiya instituti tashkil etildi (L.S.Vigotskiy “Defektologiyaning asosiy muammolari”)  M. Solovev “Normal va anomal bolalarda bilish faoliyatining psixologiyasi"  1930-yili V. I. Lenin nomidagi Moskva davlat pedagogika instituti qoshida mustaqil defektologiya yo`nalishi tashkil etildi  Eksperimental defektologiya instituti 1943-yilda Rossiya Pedagogika fanlari akademiyasining Defektologiya ilmiy- tekshirish institutiga aylantirildi. Deketologiya fanining rivojlanish tarixi

O`zbekistonda defektologiya fanining rivojlanish  1967-yil Nizomiy nomli Toshkent davlat pedagogika institutining Pedagogika va psixologiya yo`nalishi qoshidagi oligofrenopedagogika bo‘limi tashkil etildi  Bu bo‘limga 1976-yili surdopedagogika bo‘limi qo‘shildi.  1984-yili esa mustaqil defektologiya yo`nilishining bir necha bo‘limida ta’lim berila boshlandi

Defektologiya fanining rivojlanishi natijasida undan quyidagi tarmoqlar mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi: surdopedagogika (lotincha “ surdus” — kar, gung so`zidan olingan) — eshitish qobiliyati zaif bolalarning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan; tiflopedagogika (yunoncha “ tiflos” — ko`r, so`qir so`zidan olingan) — ko`rish qobiliyati zaif bolalarning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan; oligofrenopedagogika (yunoncha “ oligos” — kam, fren — aql), so`zlaridan olingan, — aqliy tomondan zaif bolalarning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan; logopediya (yunoncha “ logos” — so`z, padeo — tarbiya so`zlaridan olingan) — og‘ir nutq nuqsonlarini o`rganish, oldini olish, bartaraf etish yo‘llari, usullarini o`rganadigan fan.

Defektologiya fanida maxsus yordamga muxtoj - anomal bolalarning turli xil toifalari ustida ish olib boriladi. Ular quyidagilardir: 1) eshitish kamchiliklariga ega bo‘lgan bolalar (tug‘ilishdan kar, zaif eshituvchi bolalar'', keyinchalik zaif eshituvchi bo‘lib qolgan bolalar); 2) ko`rish qobiliyati zaif (ko`r, zaif ko`ruvchi bolalar); 3) oligofren (debil, imbetsil, idiot bolalar); 4) og‘ir nutqiy nuqsonlari bor bolalar; 5) harakat-tayanch a’zolarida kamchiliklari bo`lgan bolalar; 6) ruhiy rivojlanishi orqada qolgan bolalar. 7) kompleks nuqsonli ko`r-kar-soqov bolalar;

Kelib chiqishiga ko`ra anomaliyalar Orttirilgan Tug`ma 28 0D051A 01 33

Oligofreniya yunoncha “oligos” — kam, oz “ fren” — aql so`zlaridan olingan bo`lib, esi past, aqli past demakdir. Oligofren bolalar markaziy nerv sistemasining organik kasalliklari natijasida bilish faoliyati pasayib ketishi va bu nuqsonlar umrbod saqlanib qolishi bilan boshqa anomal bolalardan farq qiladilar.

Oligofrenopedagogika fanining mavzu baxsi aqli zaif bolalar . Oligofrenopedagogika fanining vazifasi aqli zaif bolalar ta’lim - tarbiyasi, ulardagi nuqsonni tuzatish, korreksion yo’llarini belgilab berishdan iborat.

Oligofrenopedagogika fani qo’yidagi masalalarni hal etishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi: aqli zaiflikni pedagogik tahlil qilish; aqli zaiflik sabablarini o’rganish; aqli zaif bolalarni rivojlanishini pedagogik va psixologik o’rganish yo’llari vositalarini aniqlash; o’quv fanlarining xususiy uslubiyatlarini ishlab chiqarish. 0C1802 0A080B 0C1802 0529 0C 0703 0A1C 140529 0C 05 2311 03

Birinchi marta psixiatr F.Plater ruhiy kasalliklar orasida aqli zaiflikni ajratib berdi. Aqli zaiflikni tasniflash ularga klinik tafsifnoma berish ishlarini F.Pinel (1775-1838), J.Eskirol (1772-1840) tomonidan bildirilgan. J.Eskirol birinchi marta « aqli zaiflik » atamasini fanga kiritdi.

Birinchi marta psixiatr F.Plater ruhiy kasalliklar orasida aqli zaiflikni ajratib berdi. Aqli zaiflikni tasniflash ularga klinik tafsifnoma berish ishlarini F.Pinel (1775- 1838), J.Eskirol (1772-1840) tomonidan bildirilgan. J.Eskirol birinchi marta « aqli zaiflik » atamasini fanga kiritdi.

Aqli zaif bolalarni o`qitish va tarbiyalash nazariyasining yuzaga kelishida E.Segen (1812-1880)ning pedagogik va ilmiy faoliyati katta o`rin egalladi. Ayniqsa, uning 1846-yilda yozilgan “ Aqliy normal bo`lmagan bolalarning tarbiyasi, gigiyenasi va axloqiy davosi ” asari oligofrenopedagogika faniga katta yutuq bo`ldi.

Aqliy qoloqlikni belgilashda klinik, psixologik va pedagogik mezonlar bilan aniqlanadi. • aqliy qoloqlik va bu markaziy nerv sistemasining qanday organik kasalliklarga aloqadorligiKlinik mezon • bilish faoliyatining turg’un buzilganligiPsixologik mezon • O`zlashtirish qobiliyati past bo’lib, bolaning dastur materiallarini o’zlashtira olmasligini ifodalaydi Pedagogik mezon 03 0C 1C 0D 28020309 03 1D 1D 47 03 01 1D 05 47

Aqli zaiflikning asosiy belgilari: Bosh miyada organik buzilishning mavjudligi. Bilish faoliyatining chuqur buzilganligi. Bilish faoliyatining buzilganining turg’un xarakterdaligi 26 0F 26 1D 26 15

Kelib chiqish sabablarga ko’ra oligofreniya Orttirilgan Tug’ma 28 1C 0502 0107 33

Oligofre- niya turlari DAUN Shereshevs kiy -Terner Fenilketo- nuriya Klayn- Felter BCFGalak- tozemiy a Mikrose faliya 02 22 0A 24 0D03 4D 09110703 28 4D 1333 4E 15 0C 32 06

Daun kasalligi bir turli xromosomalar nisbatining buzilishi natijasida 46 ta yoki 23 juft xromosoma o’rniga bitta ortiqcha xromosomaning vujudga kelish natijasida paydo bo’ladi.

Daun sindromida quyidagi belgilar xosdir  Bolaning boshi nomunosib  Yuzi keng  Ko`zlari kichik va bir biriga yaqin joylashgan  Ko`zlar g`ilay joylashuvi  Til chuqur egatli va katta  Tishlar siyrak mayda  Burun kichkina puchuq  Yuqori lab qalin  Barmoqlar kalta va yo`g`on DAUN sindromi

Daun sindrom bolalarning tug`ilishi onaning yoshi bilan ham bog`liq bo`ladi 25 yoshda 1/1400 30 yoshda 1/1000 35 yoshda 1/350 42 yoshda 1/60 49 yoshda 1/12 ga to`g`ri keladi Kasallikning kelib chiqish tarixi o’rganilar ekan, hujayralarning bo`linish jarayonida tasodifiy buzilish natajasida kelib chiqishi aniqlangan. Demak bolaning ushbu sindrom bilan tug`ilishida hech kim aybdor emas.

Britaniyalik shifokor Djon Lengdon Daun tomonidan 1862-yilda ushbu kasallik kashf etildi. 1959-yilda fransuz olimi Jerom Lejen sindromning irsiy kelib chiqishini aniqlagan.

Butun dunyoda 21 mart kuni Xalqaro Daun Sindromi mavjud bo`lgan inson lar kuni nishonlanadi. 2011 yilning dekabr oyida BMTning Bosh Assambleyasi mazkur kunni qatnashchi davlatlariga nishonlash va mazkur muammoga e’tiborlarini qaratishni taklif etdi. Xalqaro kun 2012-yildan boshlab keng nishonlana boshlandi.

MIKROTSEFALIYA Bosh suyagi choklarining barvaqt bitishi tavsiflidir. Bosh suyagining kichik o`lchamlari (kichkina bosh) rivojlanishining kechikishi bilan bog‘lanadi. Mikrotsefallarning peshona bo‘lagi kam rivojlangan, katta yarim sharlar po‘stloqidagi egatchalar noaniq bo‘ladi. Tashqi ko‘rinishidan shuni bilish mumkinki, bosh suyagining yuz qismi miya qismidan ustunrok bo‘ladi. Mikrotsefallarning zehni past, aqli zaifligi idiotiya yoki imbetsillik darajasida bo‘ladi.

FENILKETONURIYA Tug‘ma irsiy kasallik bo‘lib, nasldan-naslga yashirin holda o‘tadi, bu degani ko‘rinishdan sog‘lom ota- onadan kasal farzand tug‘iladi. Ota-onalar fenilketonuriya kasalligi genining tashuvchilari bo‘lishsa, bu kasallik ularning farzandlariga o‘tadi. Oilada kasal farzandning borligi keyingi farzandning ham shu kasalikka chalinish ehtimolini oshiradi. Fenilketonuriya kasalligiga chalingan bolalar aqlan zaif bo‘ladi, bo‘yi o‘smaydi, yuragida nuqsonlar bo‘ladi.

GALAKTOZEMIYA Tanada galaktozami parchalovchi ferment yetishmovchiligi tufayli galaktozemiya yuzaga keladi. Bunda aqli zaiflik chuqurlashgan bo‘ladi. Uning oldini olish uchun tarkibida galaktoza bo‘lmagan parhez tavsiya etiladi. Qalqonsimon bez faoliyatining yetishmovchiligi tufayli erta orttirilgan gormonal metabolizmning buzilishi natijasida kretinizm yuzaga keladi. Bemorlar asosan aqli past, badanlari yaxshi rivojlanmagan, past bo`yli bo‘ladilar, qo‘l-oyoqlari kalta, terisi yupqa, quruq bo‘ladi. Ularda arterial gipotoniya, bradikardiya, ichak atoniyasi kuzatiladi. Kretinizm qalqonsimon bez gormonlari bilan davolanadi.

KLAYNFELTER SINDROMI Bu kasallik fakat erkaklarda uchraydi. Bunda ularning hujayralarida odatdagi XY xromosomalaridan tashqari, ortiqcha X xromosoma paydo buladi. Bunday bemolarda baland buy uzun qo`l oyoq zehn past bepushtlik kuzatiladi. SHERESHEVSKIY—TERNER SINDROMI Bu sindromda bemorlar hujayrasida insonlarga xos 46 ta X xromosoma o`rniga 45 ta xromosoma bo`ladi va faqat ayollarda uchraydi.

Oligofreniya darajalari Debil Idiot Imbetsil

Debillik- birmuncha yengil daraja bo’lib, oligofreniyaning eng ko’p tarqalgan darajalaridan biridir. Yordamchi maktab o’quvchilarining asosiy qismini debil bolar tashkil etadi. Uni boshqa o’xshash anomaliyalar va sog’lom bolalardan ajratib olish ancha qiyin bo’ladi. Buning asosiy sababi shundaki, aqliy nuqson u darajada chuqur emas. Aql, idrok, xotira, tafakkur qobiliyatlarida kuzatiladigan kamchiliklar sezilarli darajada bo’lmaydi. Ular aniq masalalarning hal qilishlari mumkin bo’lsa ham, keng va chuqur ko`lamli voqea-hodisalar va muammolarni mustaqil tahlil etib, to’g’ri xulosa chiqarishga ojizlik qiladilar. Ammo tafakkurni umumlashtirish qobiliyati yetishmasligiga qaramay, ular aniq fikrlash hisobiga maxsus maktab dasturini o’zlashtirishlari mumkin hamda amaliy ijtimoiy tajribalar ortirib hayotning o’zgarib turadigan talablariga ma’lum darajada moslashishilari mumkin. Ularning his – tuyg’u, irodalarida ishonuvchanlik, soddalik hamda fe’l atvorlarida g’o`rlik belgilari kuzatiladi. O’z-o’zini nazorat qilish va atrof-muhitga bo’lgan tanqid xushyorlik sezilmaydi. O’qishga qobiliyatlari sust, zehni past bo’ladi.

Bu bolalar umumlashtira oladilar. Debil bolalarda yetarli harakatchanlik, ish qobiliyatlari saqlangan bo’ladi. Tushunchalarning shakllanishi juda kiyin amalga oshadi Umumlashtirish, taqqoslash jarayonlari juda zaifdir. O’qilgan muayan mazmunni qiyinchilik bilan o’zlashtiradilar. To’g’ri yozish malakalarini qiyinchilik bilan egallaydilar. Ularning nutqi sodda, grammatik tomoni buzilgan, tili chuchuk bo’lishi mumkin. Yaqqol rivojlangan O‘rta Yengil

Imbesillik – oligofreniyaning o’rta darajasi bo’lib, debil darajadan birmuncha og’irdir. Ular umumlashtira olmaydilar. Oddiy tushunchalarni hosil qila olmasligi bilan ajralib turadi. nutq yomon rivojlangan bo‘ladi: fikrlash juda siyrak bo‘libo‘ so‘z boyligi 20—30 tadan 200—300 ta gacha so‘zni tashkil etadi. Bemorlarda fikrlash qobiliyati oddiy va aniqligi bilan ajralib turadi. Imbetsil bemorlar ko‘pi bilan bir necha raqamlar atrofida hisob-kitob qilishni o‘rganib olishlari mumkin. Ular ma’lum amaliy ko‘nikmalarni egallashlari, idish-tovoq yuvish, xonani tozalash, kir yuvish, mustaqil ovqatlanishi, qiyinishlari mumkin, lekin bularning hammasini e’tiborsizlik bilan qilishadi, ularga bir necha bor eslatib turish kerak bo‘ladi.

Imbesillik o’zlashtira olmaydigan o’zlashtira oladigan 06 0E 0529 0502 0529 0502

O’zlashtira oladigan imbetsil bolalar 20 gacha sanay oladilar. Oila a’zolarini taniydilar. Sodda mazmundagi elementar bilimlarni egallashlari mumkin. Ammo bu bilimlarni mantiqan tushunib yetmaganliklari sababli mustahkam bo’lmaydi. Bu bolalarda mexanik xotira nisbatan saqlangan, ularning diqqatlari tarqoq nutqi buzilgan, lug’at boyligi kambag’al bo’ladi. Ularda hissiyot nisbatan saqlanib qolgan. Imbetsil bolalar voqealarga mos ravishda xursand va xafa bo’ladilar. Ular mustaqil yashay olmaydilar, yordamga muhtoj bo’ladilar.

O’zlashtira olmaydigan imbetsil bolalar materialning mazmunini ilg’ab ololmaydilar. Ko’rish va eshitish analizatorlari qabul qilgan axborotlarni tahlil qila olmasligi natijasida harflarni eslab qolishda qiynaladilar, o’xshash tovushlarni bir-birlariga aralashtirib yuboradilar. Shu sababli ularni hayotga moslashtirishda doimiy nazoratga va yordamga muxtojlik sezadilar.

Idiot – oligofreniyaning eng og’ir darajasi. Idiotlik – juda chuqur psixofizik nuqsondir. Bu asosan ilk embirion yoki kech embirion davridagi bola markaziy asab tizmning qo`pol darajada buzilishidir. Idiotlik ko’p hollarda jismoniy nuqsonlar bilan birga keladi. Bularga harakat tizimning qo`pol buzilishlari, ko’rlik, karlik, falajliklar kiradi. Ularning idroklarida qo`pol rivojlanmaganlik ko’rinadi. O’z shaxsini aniq bilmaydi. Ular o’zlariga qarab gapirilgan gapdan ko’ra mimika va yuz harakatlarini nisbatan ilg’ab oladilar. Ularda nutq ba’zan umuman bo’lmaydi, ba’zan ayrim so’zlarni talaffuz qiladilar. Tashqi olamga, atrof-muhitga qiziqishlari bo’lmaydi.

Ovqatlanish tizimida ham qupol tarzda buzilgan. Ular ba’zan 7-8 yoshlaridagina harakatalanishlari mumkin. Ularda teri nuqsonlari, ichki organ kamchiliklari endokren va modda almashinuvining buzilishi kuzatiladi. O’zlariga xizmat qilish malakalari shakllanmagan. Hissiyotlari haddan tashqari sodda bo’lib, fiziologik xohishlar bilan bog’liqdir. Xursandchiliklari, qoniqishlarining asosida, o’zlarining to’qligini, turar joying issiqligi, patologik intilishlarini qondirish (barmoqlarini so’rish, yeb bo’lmaydigan narsalarni chaynash), xafagarchiliklari esa sovuq, ochlik, og’riqdan bo’lishi mumkin.

Idiot Torpit - Tashqi ta’sirga lanj, sust javob beradi, deyarli doim uyquda bo‘ladi. Erotik doim hayajonlangan, darg‘azab, baqiroq 0620 33 33 15 19 0B0503 0E 3D070515 0B0503 130C 0B0C

E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

O'xshashlar

Pedagogika fan sifatida

Pedagogika fan sifatida oliy tibbiyot ta`limidagi o`rni

Gospital pedagogika – inklyuziyani ajralmas qismi sifatida

Pedagogika tarixi fan sifatida. Eng qadimgi davrlardan VII asrgacha ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlar

Pedagogika va ijtimoiy pedagogika kategoriyalari