Bo’lajak boshlang’ich o'qituvchilarida ruhiy tarbiyani shakllantirish orqali kibrlanish xislatlarini yo'qotish - Pedagogika - Slaydlar

Bo’lajak boshlang’ich o'qituvchilarida ruhiy tarbiyani shakllantirish orqali kibrlanish xislatlarini yo'qotish

Yuklangan vaqt:

29.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8490.0146484375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: BO‘LAJAK BOSHLANG‘ICH O‘QITUVCHILARIDA RUHIY TARBIYANI SHAKLLANTIRISH ORQALI KIBRLANISH XISLATLARINI YO‘QOTISH

“ Kibr”, “takabbur” so‘zlari lug‘atda kattalik ma’nosini bildiradi va o‘zini boshqalardan katta, ustun va afzal hisoblash sifatiga ega shaxsga nisbatan ishlatiladi. Banda uchun Alloh taoloning ne’matlari ichida iymon va ma’rifatdan ulug‘i yo‘qdir. Unga erishish uchun bag‘rikenglik va qalb ko‘zi o‘tkirligidan boshqa vasila yo‘q.Kufr va ma’siyatdan kattaroq balo-ofat yo‘qdir. Mazkur ikki narsaga chaqirishda qalb ko‘rligi va jaholat zulmatidan boshqa narsa yo‘qdir.Ziyrak kishilar Alloh taolo ularning hidoyatini iroda qilgan va qalblarini islomga keng qilib qo‘yganlar.

Mutakabbirlar Alloh taolo ularni zalolatini iroda qilgan va qalblarini xuddi osmonga chiqayotgandagi kabi tor va tang qilib qo‘yganlar.Mutakabbir o‘z hidoyatiga kafil bo‘lishi uchun qalb ko‘zi ochilmagan kishidir. Hasad Alloh taolo biror bandaga oxiratda zarari tegmaydigan, dini va dunyosi uchun foydali qilib bergan ne’matni undan ketishini istashdir. Yoki o‘sha kishining shunday ne’matga erisha olmasligini xohlashdir. Hasad barcha ulamolarning ittifoqiga ko‘ra harom va og‘ir gunohdir.

Hasad toat-ibodatlarni yo‘qqa chiqaradi. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy alayhissalom aytdilar: “Hasaddan juda ehtiyot bo‘linglar. Chunki hasad olov yog‘ochni yegani kabi yaxshiliklarni yeydi”, (Imom Ibn Moja rivoyati).Hasad kishini yomon ishlarga boshlaydi. Hasadchi yolg‘on, g‘iybat, so‘kish va so‘kinishdan qutila olmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar “Insonlar bir-birlariga hasad qilmagunlaricha yaxshilikda davom etadilar”, (Imom Tabaroniy rivoyati). Hasadchi qiyomat kuni Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning shafoatlaridan mahrum bo‘ladi.

U zot “Hasadchi, chaqimchi, fol ochuvchi bizdan emas, men undan ham emasman”, dedilar va ushbu oyatni “Mo‘min va mo‘minalarga qilmagan gunohlari bilan ozor beradigan kimsalar bo‘hton va aniq gunohni o‘zlariga olgan bo‘lurlar”, (Imom Ahmad rivoyati).Rivoyat qilinishicha, “Olti toifa kishi hisob-kitobsiz do‘zahga tushadi: 1) adolatsiz boshliqlar; 2) millatchi arablar; 3) mutakabbir dehqonlar; 4) yolg‘onchi tijoratchilar; 5) hasadchi olimlar; 6) baxil boylar” (Imom Daylamiy rivoyati). Hasad birovga zarar berishga boshlaydi. Shu bois, Alloh taolo shaytondan panoh so‘ragandek hasadchilardan ham panoh so‘rashni o‘rgatadi.Muoz ibn Jabar roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy sollallohu alayhi va sallam marhamat qildilar:“Ishlaringiz muvaffaqiyatli yakunlanishini istasangiz, ularni sir tuting. Chunki har bir ne’mat egasining hasadchisi bordir” (Imom Tabaroniy rivoyati).

Hasadchi har doim kuyib-yonadi, birovlarni ko‘ra olmaydi. Shu bois, doimo uning qalbida g‘am, alam bo‘ladi. Allohning hikmatlarini anglamaydi. Sufyoni Savriy rahmatullohi alayh aytadi: “Hasadchi bo‘lma, kaltafahm bo‘lib qolasan. Hasadchi har doim mahrumdir. Chunki u hech qachon murodiga erisha olmaydi, balki dushmaniga uning maqsadiga yetishishida o‘zi bilmagan holda ko‘maklashib yuboradi. Shu bois hasadchining kosasi oqarmaydi”.

Hasad harom amal, shu bois, undan uzoq turish kerak. Hasaddan dushmanga zarar emas, foyda keladi. Lekin sening diningga zarar bo‘ladi. U tufayli Allohning g‘azabiga duchor bo‘lasan. Sen hasad qilayotib, go‘yo Alloh birovga bergan ne’matni nodonlik bilan yomon ko‘rgandek bo‘lasan. Buning oqibatida gunohkorga aylanasan.Har bir mumin musulmon gang hazir bulishi lozim bulgan kalb hastaliklaridan yana biri kibr va manmanlikdir.Kibr va manmanlik bir-biriga yaqin va o'khshash kasallik sifatlardir. “Kibr “takabbur”, kibre” suzlari lug‘atda kattalik ma’nosini bildiradi va uzinidan katta, ustun va afzal “ sifatiga ega shakhsga nisbatan yuqori.

Rasulullo sollallohu alayhi vasallam bu sifatni: “Kibr xakni inkor kilish va odamlarni xaqir sanashdir”, deb tarif- laganlar. Kibr-havo, manmanlik, dimogʻdorlik — oʻz shaxsiyatiga, qobiliyatiga ortiqcha baho berish, oʻzini boshqalardan yuqori qoʻyish, kalondimogʻlik oqibatida namoyon boʻladigan salbiy axloqiy sifat. Bu sifat kishilarni mensimaslik, ularga past nazar bilan qarash, oʻrinsiz gʻururga berilish, oʻzining arzimas yutuqlarini boʻrttirib koʻrsatish va b.da koʻrinadi. Kibrli kishi oʻz aybi, nuqsonlaridan koʻz yumadi, manmansiraydi. Manman kishi oʻzgalarning nasihatini yoqtirmaydi, zalolat botqogʻiga botadi.

Kibr — kishilarning kamchiligi, nuqsonidir. Kibr odamlar oʻrtasida birdamlik, ahillik va muhabbatni yoʻq qiladi, adovat uygʻotadi. Kibr odobsizlik belgisi boʻlib, u doimo qoralangan. Kibr — ko‘pchilikning ichida qadr-qimmati balandligi va noyoblik hissi, bularning bari birovdan o‘zini ustun qo‘yishdan kelib chiqadi. O‘ta kuchayib ketgan o‘zlik takabburlik, birovdan nafratlanish, kimnidir kamsitmoqlikni tug‘dirib chiqaradi.

Haddan tashqari kekkayish, mag‘rurlik yoki kibru-havolanish hissi bir paytning o‘zida ham qiyin, ham oson. Adlerning tadqiqotlariga ko‘ra, odamni tug‘ma ijobiy xislatlari yetarli bo‘lmagan kompleks tuyg‘ular boshqaradi. Xuddi shu tuyg‘ular kibrni keltirib chiqaradi. O‘zini o‘zi hurmat qilishda kibr asosiy vazifani bajaradi.Kuchaygan o‘zlikning yaxshi tarafi biz imkon qadar imkoniyatlardan foydalana olishimiz mumkin. Yomon tomoni esa xom xayollarga berilib, odamlar va jamiyatdan ajrab qolib, o‘ziga o‘zi qarshilik qila boshlaydi. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Ruhiy tarbiya’’asarida shunday deyilgan: Oʻzini yuqori olgan odam kibr ahlidan boʻladi

• Avjiga chiqqan kibrning ayrim alomatlari: • - Doimo va har bir narsada haq bo‘lish; • - Doimo g‘olib bo‘lish; • - Barcha narsalar o‘zining xohish istaklari bo‘yicha bo‘lishi; • - Birovlarning xatti-harakatlari va taqdiri uchun javobgarlikni bo‘yniga olishi; • - Maslahatlarga quloq solmasligi; • - Yordam ko‘rsatish zarurati tug‘ilsa, nazar-pisand qilmaslik; • - Hech kim so‘ramasa ham, maslahatlar berish; • - Aytgan gapi va fikrida qat’iy turib olish; • - Birovga chin ko‘ngildan minnatdorchilik bildirish .

Kibr tufayli atrofdagilarga bo‘lgan nafrat va odamlardan ko‘ngil sovib ketishi holatlari yuz beradi. Bunday odam boshqalar bilan munosabatda ichki ziddiyatlari tufayli ko‘proq nizo va janjallarga uchraydi. Har kuni taklif qilinayotgan yo‘llarni birini tanlab, amalda qo‘llashga harakat qiling. Takliflar sodda bo‘lsa ham, ammo chuqur ma’noga ega. Natijasi odamlarning sizga bo‘lgan munosabatlaridagi samimiylik, minnatdorchilik his-tuyg‘ularida o‘zini namoyon etadi. Va kibr o‘zidan o‘zi ketadi.

Kibrni o‘ldirish yo‘llari 1. O‘zingizga yoqmagan ishlarni bajarish. O‘zining qadr- qimmatidan past hisoblangan ishlarni bajarish, kibrni yo‘qotishda muhim o‘rin tutadi. 2. Xayolan ta’zim qilish.Birortasi bilan uchrashganda unga xayolan ta’zim qiling. Ta’zim qilish azaldan birovni o‘zidan yuqori olish taomili hisoblangan. 3. Gapirayotgan odamga ko‘proq e’tiborli bo‘lish.Avval uni tushunishga harakat qilish va uni tushunish. Jimgina suhbatdoshni tinglab, darhol javob qaytarmay, har bir so‘zini ma’nosiga e’tibor qaratish zarur. 4. Odamlarni tushunish. Har kim ham siz aytgandek bo‘lavermaydi. Odamlarni qanday bo‘lsa shunday qabul qilish kerak, hattoki sizga yoqmasa ham. 5. Har kuni minnatdorchilik bildiring!Siz tomonga bo‘lgan har qanday yaxshiliklar uchun bildirilayotgan minnatdorchilik, chin ko‘ngildan bo‘lsin. Hattoki, arzimas bo‘lsa ham.

O'xshashlar

Bo’lajak o’qituvchilarda pedagogik faoliyatni loyihalash ko’nikmalarini shakllantirish

Bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarining ekologik-valeologik madaniyatini rivojlantirish

Boshlang’ich sinf o’quvchilarida milliy xulq-atvor tushunchalarini shakllantirish

Boshlang’ich ta’lim tabiiy fanlarini o’qitish jarayonida boshlang’ich sinf o’quvchilarining moddiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish

Tarbiyachi shaxsida ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirish metodlari