Boshlang’ich ta’lim tabiiy fanlarini o’qitish jarayonida boshlang’ich sinf o’quvchilarining moddiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish - Pedagogika - Slaydlar

Boshlang’ich ta’lim tabiiy fanlarini o’qitish jarayonida boshlang’ich sinf o’quvchilarining moddiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish

Yuklangan vaqt:

13.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1641.537109375 KB

Ko'chirib olish

BOSHLANG’ICH TA’LIM TABIIY FANLARINI O’QITISH JARAYONIDA BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARINING MODDIY DUNYOQARASH ASOSLARINI SHAKLLANTIRISH

• Ijtimoiy tarqqiyotning zamonaviy bosqichi uzluksiz taʼlim tizmi oldiga yosh avlodni har tamonlama barkamol etib tarbiyalashni talab etmoqda. Zamonaviy taʼlimda tafakkuri boy, dunyoqarashi keng, mustaqil fikrga ega bo`lgan mutaxasislarni tayyorlashni taqazo etmoqda. O‘zbekiston Respublikasi “Taʼlim to‘g‘risida” gi qonuni talablari asosida malakali mutaxassis va barkamol shaxsni tarbiyalashda uzluksiz taʼlim tizimining asosiy bosqichlaridan biri bu boshlang‘ich taʼlim hisoblanadi. Mazkur bosqich o‘quvchilarni ilmiy bilimlarni puxta va chuqur o‘rgatish ularning taffakurini shakllantirishda asos bo‘lib xizmat qiladi.

Respublikamizda boshlang‘ich taʼlim mazmunini takomillashtirish, uni ilg‘or g‘oyalar bilan boyitish, bu davrda o‘quvchilarning chuqur bilim olishlariga imkon beruvchi moddiy texnik bazani mustahkamlashga alohida eʼtibor qaratilgan.

O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 9-sessiyasida so‘zlagan nutqida boshlang‘ich taʼlimni tashkil etishga nisbatan yangicha munosabatni qaror toptirish, uzluksiz taʼlim tizimining mazkur bosqichiga malakali mutaxassislarni jalb etish zarurligiga urg‘u berib quyidagilarni taʼkidlaganlar. “Bolaning dunyoqarashi, didi, salohiyati shakillanadigan boshlang‘ich sinflarga eng yetuk, eng tajribali murabbiylarni biriktirish zarurligini oddiy mantiqning o‘zi talab etadi”.

Bugungi kunda o‘quvchilarni har tomonlama ilmiy dunyoqarashni shakllantirish maqsadga muvofiqdir. Bu vazifani boshlang‘ich sinflarda amalga oshirishda tabiatshunoslik fani muhim ro‘l o‘ynaydi. Tabiatshunoslik fanini o‘rganish boshlang‘ich sinf o‘quvchilarning shaxsiy tajribasini boyitadi, atrofimizdagi jonli va jonsiz tabiatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlar to‘g‘risida bilimlar to‘plashga imkon beradi. Shuning uchun ham pedagogika oliy o‘quv yurtlarining talabalari, ayniqsa, bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari, tabiatshunoslik fanini o‘qitishning ilmiynazariy va amaliy yutuqlari bilan yaxshi tanish bo‘lishlari kerak.

• Shu o‘rinda Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev “Yangi O‘zbekiston taʼlimining kelajagi” haqida quyidagi fikrlarini bildiradi: “taʼlim sifatini oshirish - Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining yakkayu yagona to‘g‘ri yo‘lidir”.

“ Najot taʼlimda, najot tarbiyada, najot bilimda. Maktab taʼlimini rivojlantirsak, oliy taʼlim ham, ilm ham kelajakda rivojlanadi. Hozir bu masalaga eʼtibor qilmasak, nafaqat kechirmaydi, yoshlarimiz sharoit bor joyga ketadi”. Tabiatning inson ongidagi aksi bo‘lgan tabiatshunoslik jamiyatning rivojlanishi bilan mukammalashadi.

Tabiatshunoslik tushunchalarini o‘zlashtirishda predmetlararo; nutqni rivojlantirish, o‘qish, matematika, ona tili, musiqa, ashulla, mehnat taʼlimi, rasm fanlari bilan aloqa o‘rnatilishi muhim ahamiyatga ega. Predmetlararo aloqadan tizimli ravishda foydalanish bolalarni ilgari olingan bilimlarni qo‘llashiga, o‘quv faoliyatlarining barcha turlarida mantiqiy bog‘lanish o‘rnatishga o‘rgatadi. Tabiatshunsolik fanini o‘qitish metodikasini yaxshi bilish boshlang‘ich sinf o‘qituvchisiga bolalarni o‘qitishni to‘g‘ri tashkil qilish imkonini beradi.

Tabiatshunoslik fanining mazmunini ochib berishda xilma xil o‘qitish metodlaridan foydalanish va bu fanga turlicha yondashish mumkin. U yoki bu metodni tanlashda o‘qituvchi shuni nazarda tutishi kerakki, bu tanlagan metod rivojlantiruvchi taʼlimning vaziflarini taʼminlash orqali, o‘quvchilarning bilish foaliyatini faollashtirsin va o‘quvchilar tomonidan yangi bilimlarning qanday o‘zlashtirilyotganligini tez va aniq ko‘rsatib bersa maqsadga muvoffiq bo‘ladi.

Shunga ko‘ra tabiatshunoslik darslarida amaliy ishlar, suhbatlar, hissiyotni qo‘zg‘atuvchi hikoyalar, ayniqsa, mustaqil ishlardan ko‘proq foydalanish kerak, bunda tadqiqiy yondashish, murakkab bo‘lmagan tahlil va sintez, taqqoslash va umumlashtirish, tabiat ishlarining majburiy tarkibiy qismlari bo‘lishi lozim. Tabiiy fanlar o‘quvchilarni, insonning tabiatga taʼsirini va tabiat boyliklarini avaylab - asrashni o‘rgatadi.

Tabiiy fan tushunchasini samarali o‘zlashtirishni taʼminlovchi metod bu tabiatni kuzatish metodi hisoblanadi. Kuzatishlar xulosasiga ko‘ra, o‘simlik, hayvon yoki biror hodisa haqida o‘quvchida aniq tasavvurlar hosil bo‘ladi.

Tabiatshunoslikni o‘qitish jarayonida dunyoni ilmiy tushunish asoslarini shakllantirish uchun tabiatga insonparvarlik munosabatini, vatanparvarlikni va go‘zallikni tushunishni tarbiyalash kerak.

Tabiatshunoslikni o‘qitishda og‘zaki, ko‘rgazmali, amaliy va boshqa metodlardan foydalaniladi.

Hozirgi kunda o‘quvchilarga zamonaviy bilim berishda ularning ijodiy faolligi, individual qobiliyatlarini ochishga qaratilgan metodlar tobora ko‘proq qo‘llanilmoqda. Tabiatshunoslik bo‘yicha mashg‘ulotlarni sinfdan va maktabdan tashqari tadbirlar: ochiq havodagi o‘yinlar, o‘lkashunoslik sayyohatlari, yurishlar bilan chambarchas bog‘lamoq zarur.

Tabiatshunoslik darslari — bu mehnat tarbiyasi maktabi hamdir. Aniq misollarda o‘quvchilarni odam mehnati — uning jismoniy va ma‘naviy sihatligining manbai ekanligiga ishontirib, o‘qituvchi mehnatga muhabbatni, astoydil mehnat qilish istagini, mehnat ahliga hurmatini tarbiyalaydi.

Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari 1-sinfda maktab xodimlarining mehnatiga hurmat, maktabning yer maydonchasidagi ishlarda qarashish, 2-sinfda esa kun tartibidagi mehnatning turlari, maktab mulkiga ehtiyotlik munosabati, xona o‘simliklarini parvarish qilish, qurilishlarda, zavod va fabrikalarda ishlovchi odamlarning kasblari bilan tanishish, 3- sinfda esa tabiatdan foydalanish va uni muhofaza qilish, odamlar mehnatini qadrlash, mehnat va dam olish tartibini o‘rganish, dalada, polizda odamlar mehnatini kuzatish, 4- sinfda esa cho‘llarda, dashtlarda, o‘rmonlarda, tog‘larda, adirlarda odamlar mehnati bilan tanishish, yer osti boyliklari, suv, havo, o‘simliklar, hayvonlarni muhofaza qilish mavzulari bilan tanishadilar.

Tabiatshunoslik o‘zining mazmuni va metodlari bilan o‘quvchilarni har tomonlama tarbiyalash uchun cheksiz imkoniyatlarga ega. Tabiat — dunyo fani va shuning uchun ham tabiatshunoslik darslari o‘quv materiali mazmunini yetkazishning o‘ylab chiqilgan metodikasini talab qiladi, uning asosiy maqsadi bilimlar yig‘indisini faqat esda qoldirish bo‘lib qolmasdan, balki ularni ishonchga aylantirish hamdir. Ishonch insonlarga, atrof olamga bo‘lgan munosabatda, odatlarda, ish tutishda, xulqatvorda namoyon bo‘lishi kerak.

Bilish muayyan voqea, hodisa, jarayon yoki predmetning mohiyatini anglashga yo‘naltirilgan faoliyat samarasi sanaladi. Qiziqish esa ana shu yo‘lda olib borilayotgan faoliyatning samaradorligini ta’minlovchi omildir. Tabiatga bo‘lgan qiziqishni shakllantirish ana shu maqsadda olib borilayotgan murakkab pedagogik faoliyat natijasi sifatida namoyon bo‘ladi.

Xulosa qilib aytganda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida tabiatga bo‘lgan qiziqishni shakllantirishda o‘ziga xos psixologik-pedogogik xususiyatlar ko‘zga tashlanadi. Bu yosh davr o‘quvchilari tabiatshunoslik bilimlarini xissiy idrok asosida anglashga o‘rgatadi. O‘quvchilarga tizimli tabiatshunoslik bilimlarini berish va ularda tabiatshunoslik asoslari borasidagi jonli mushohada qilish, xissiy idrok negzida tafakkurni qaror toptirish maqsadga muvofiqdir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI: • 1. I.A.Karimov. Barkamol avlod orzusi. T. «Sharq».1999 y. • 2. A.S. To’xtaev ,Ekologiya o’qitish metodikasi(ma`ruza matni). 2003y • 3. A. Ismailov, Ahadov R. Ekologik ta’lim-tarbiya. T., 1997 y. • 4. A. Jabborov Tabiatshunoslikdan to’garak ishlari. Xalq ta’limi j. 1994yil. • 5. M.I. Nuriddinova Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi. “Cho’lpon” nashriyot-matbaa uyi. Toshkent-2000 yil. • 6. Ibragimov R. Boshlang‘ich maktab o‘quvchilarida bilish faoliyatini shakllantirishning didaktik asoslari 2009 yil. • 7. Raximqulova M.B. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini darsdan tashqari mashg‘ulotlarda ekologik qadiryatlar asosida tarbiyalash. Ped. Fan. Diss.2000 yil.

O'xshashlar

Boshlang’ich ta’lim fanlarini o’qitilish jarayonida sharq mutafakkirlari merosidan foydalanish

Boshlang’ich sinf o’quvchilarining lug’at bilan ishlash metodikasi

Boshlang’ich professional ta’lim kasblari

Boshlang’ich sinf o’quvchilarida milliy xulq-atvor tushunchalarini shakllantirish

Boshlang’ich sinflarda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi