Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш - Pedagogika - Slaydlar

Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш

Yuklangan vaqt:

25.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6726.7822265625 KB

Ko'chirib olish

БЎЛАЖАК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МУТАХАССИСЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНАМАНГАН ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ 101 0E 10 10

Жаҳонда глобаллашув шароитида умуминсоний ва миллий қадриятларни асраб-авайлаш, сақлаш ва уларни келгуси авлодларга етказиш, хусусан бўлажак қишлоқ хўжалик мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлаш нинг истиқболли йўналишлари таълим-тарбия жараёнига тадбиқ этилмоқда. Бу эса, ёшларни, хусусан, олий таълим муассасалари талабаларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг мазмуни ва педагогик жиҳатларини таҳлил қилиш , оилавий муаммоларни аниқлаш ва олдини олишга йўналтирилган педагогик механизмларни ривожлантиришни тақозо этади. ДИССЕРТАЦИЯ МАВЗУСИНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ 3А Қ Ш Герм ания Ф ранция К орея Я пония А нглия Россия ва М Д Ҳ давлатлари04 08 0A 0D32272A 1C1F282E 3E 271C1F3F282E03 06 1E27322E07 3D 3B1E1F282E03 04 1F2122282E 121E2B2B282E07261C070E 1A 16 07 201C26221C29221C2728

Тадқиқот мавзусининг зарурияти 3 Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг “ Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси”да оилани мустаҳкамлаш, ҳуқуқий ҳимоялашни ривожлантириш каби ҳалқаро ижтимоий вазифалар алоҳида белгилаб қўйилган Дунёда инсон капитали ва ундан самарали фойдаланиш, оилани қўллаб-қувватлашнинг ташкилий, тиббий, педагогик-психологик ва ижтимоий асосларини такомиллаштиришга доир илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. Айниқса, аҳоли саломатлигини мустаҳкамлашда оиланинг маънавий соғлом ва иқтисодий барқарорлигига, ота-оналар ва фарзандларнинг бир умрлик таълим тамойилига асосланган ижтимоий-иқтисодий ривожланиш шароитида манфаатли банд бўлишига эришишни таъминлашни тақозо этмоқда. Бу эса, бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларида оилавий муносабатлар учун зарур ижтимоий кўникмаларни, шахслараро мулоқот ва соғлом турмуш тарзи малакаларини, инсонпарварлик, масъулиятлилик каби сифатларни ривожлантиришнинг педагогик имкониятларини кенгайтириш, ижтимоий-педагогик механизмларини такомиллаштириш заруратини туғдиради. 401

• Ўзбекистон Республикасининг Конститутцияси (1992 йил 8 декабрь) • Ўзбекистон Республикасининг “Оила кодекси” (1998 йил 1 сентябрь)Ўзбекистон Республикаси Қонунлари • Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022 - 2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида” ПФ-60-сонли; • 2020 йил 2 февралдаги “Хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш ва оила институтини мустаҳкамлаш соҳасидаги фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” 5325-сонли Фармонлари Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармонлари • 2018 йил 5 июндаги “Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотларда фаол иштирокини таъминлаш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” ПҚ-3775-сонли; • 2018 йил 27 июндаги “Ўзбекистон Республикасида оила институтини мустаҳкамлаш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги ПҚ-3808-сон Қарори; • 2018 йил 14 августдаги “Ёшларни маънавий-ахлоқий ва жисмоний баркамол этиб тарбиялаш, уларга таълим-тарбия бериш тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-3907-сонли; • Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 31-декабрдаги “Оила институтини янада ривожлантириш ва ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлаш чора-тадбирлари тўғрисида” ги 820- сонли; • 2020 йил 10 июндаги “Ўзбекистон Республикаси маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги ҳузуридаги «маҳалла ва оила» илмий-тадқиқот институти фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги; Ўзбекистон Республикаси Қарорлари 5

6• бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмларини аниқлаш ва такомиллаштиришдан иборат.Тадқиқотнинг мақсади • бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш жараёнлари бўлиб, диссертация тадқиқотлари доирасида ОТМларининг жами 334 нафар талабалари қатнашган. Тадқиқотнинг объекти • олий таълимда бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг мазмуни, шакл, восита ва этнопедагогик шарт- шароитлари ташкил қиладиТадқиқотнинг предмети 01 23 1D1C 1C 10 2A 01 03 08 0B20 2028 0B 10 1E 01 09 1E0E08 1E 29 10 3B

МУАММОНИНГ ЎРГАНИЛГАНЛИК ДАРАЖАСИ 6Тадқиқот олиб борган олимлар Ватанимиз олимларидан МДҲ мамлакатлари олимларидан Хорижий мамлакатлар олимларидан L.Dorn J.В.Molineux G.Gibbins Е.Barnett G.F.Hechinger . N.Stinnefa A.Philippe С.П.Акутина Л.И.Боровиков Ю.В.Жильцова И.Р.Сорокина С.С.Федоренко Н.Н.Кислов Х.И.Касимова Н.Т.Нурулла- Ходжаева М.Н.Хегай И.А.Жеребкиной Ч.ГулиеваЁшларни оилавий муносабатларга тайёрлаш, оила ва унинг вазифалари ҳамда шахс ривожланишидаги ижтимоий таъсир имкониятлари доирасида Оилавий муносабатларни вужудга келишининг тарихий ва педагогик жиҳатлари М.О.Инамова О.Мусурманова У.И.Махкамов К.Нажмидинова М.Куронов Б.А.Кодиров Д.Ж.Сафиязова Х.М.Халилова Т.Х.Хайдаров Таълим олувчиларни оилавий ҳаётга тайёрлаш, уларда оилавий қадриятларни таркиб топтириш, оилавий муносабатларда гендер тенглик муаммолари доирасида 0E0F 10 141C 1E 0E 1E 0C 0B 2A 1E 0203 08 10 13 10 3F 1C 1F 23 2C 32 2D 23 3B 3E03 3B 3E 43 2D 4703 17 2A 26 24 28 28 0B 31 36 43 49 4A 3C 43 2E03 4C 3E 40 10 1D 2D 1E 29

7ОХИРГИ ЙИЛЛАРДА ОЛИБ БОРИЛГАН ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТЛАР Ёшларга оилавий ҳаётга тайёрлаш билан боғлиқ мавзулар ҳусусида қуйидаги олимлар тадқиқотлар олиб борганлар Жамолдиновна Одинахон Рўзимуродов Сирож Алижанова Махбуба Нарзиқулова Дилноза Ёшлар соғлом турмуш маданиятини ривожлантиришда узвийлик ва узлуксизлик тамойиллари амал қилишининг педагогик механизмларини такомиллаштириш Оилада соғлом ва обод турмуш тарзини шакллантиришнинг фалсафий-эстетик муаммолари Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларида миллий қадриятларга оид тушунчаларни ривожлантиришнинг ижтимоий-педагогик механизмларини такомиллаштириш Оилaдa ижтимоий низолaрни бaртaрaф этишнинг педaгогик мехaнизмлaрини тaкомиллaштириш Бизнинг илмий тадқиқотимиз эса, бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассислоарини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмини такомиллаштиришга қаратилганлиги билан фарқланади.Юқоридаги илмий тадқиқот ишларининг умумийлиги шундаки, уларда ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлашнинг хусусий нуқтаи назаридан ўрганилганлигидир. Саитов Азамат Оилада ёшларнинг соғлом турмуш тарзи тўғрисидаги тасаввурлари шаклланишининг ижтимоий- психологик хусусиятлари0B 07 17 29 05 0B 12 11 04 0E1C 13 1A 36 08 1206 0E 0E02 08 21 0D 1E04 08 30 0903 08 291005 27 1E 41 371F20 1E 1E 0906 12 06 1E 08 30 0A06 3808 1E 08 01 2D28 1E28 2A 2D 4E 3724 35 11 30 0709 08 08 2910050F0F100A 0620 0D 37

Режа : Кириш I Боб. БЎЛАЖАК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МУТАХАССИСЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ II Боб. БЎЛАЖАК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МУТАХССИСЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ III Боб. БЎЛАЖАК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МУТАХАССИСЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШ БЎЙИЧА ПЕДАГОГИК ТИЗИМ САМАРАДОРЛИГИ. Хулоса ва таклифлар. Фойдаланилган адабиётлар рўйхати. Иловалар. 201 05 06 4F 16 4F 16 4F 0B 0B 16 0C 3E 09

Тадқиқотнинг вазифалари ва илмий янгилиги 9Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик хусусиятларини аниқлаштириш; Қишлоқ хўжалиги мутахассислиги талабаларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик хусусиятлари шахс ижтимоийлашуви компонентлари билан оиланинг репродуктив, тарбиявий, иқтисодий, коммуникатив, рекреатив (ўзаро жисмоний, моддий, маънавий ва психологик ёрдам кўрсатиш) вазифаларини фелициотологик (бахтли бўлишга интилиш, бошқарувлик) уйғунлигини таъминлашнинг оптимал тарбиявий таъсирига устуворлик бериш асосида аниқлаштирилган.ТАДҚИҚОТНИНГ ВАЗИФАСИ ТАДҚИҚОТНИНГ ИЛМИЙ ЯНГИЛИГИ Педагогик диагностика асосида ёшларнинг оила қуришга тайёрлигини баҳолаш мезонлари аниқлаштириш; талаба-ёшларни оила қуришга тайёрлигини баҳолаш мезонлари ижтимоий қадрият ва меъёрларга асосланган шахслараро муносабатлар модели (эр ва хотин, ота ва бола, ака ва ука, мутахассис ва ҳамкасб, ходим ва раҳбар, шахс ва жамоа...)га доир компонентларни талабаларнинг мотивацион, когнитив, ролли, имитацион ҳаракатлар тизими траекториясига адаптивлаштирилган ўқув топшириқлари асосида аниқлаштирилган.10 10 14 10 09

Тадқиқотнинг вазифалари ва илмий янгилиги 1 0Қишлоқ хўжалиги мутахассислиги талабаларини оилавий ҳқаётга тайёрлаш моделини такомиллаштириш; талабаларни оилавий ҳаётга тайёрлаш моделининг потенциал имкониятлари оилавий ҳаётга тайёрлик кўрсаткичлари (эмпатия, масъулият ҳисси, ўз-ўзига ишонч, ижтимоий-иқтисодий йўналганлик) ни касбий ўсиш ва мобиллик, меҳнат бозорида қулай ҳаракатланиш компетенцияларини ривожлантиришга йўналтирилган интеграл модуллар мазмунига оптималлаштириш асосида такомиллаштирилган.ТАДҚИҚОТНИНГ ВАЗИФАСИ ТАДҚИҚОТНИНГ ИЛМИЙ ЯНГИЛИГИ Таълим олувчиларда оилавий қадриятларнинг этнопедагогик шартларини такомиллаштириш; таълим олувчиларда оилавий муносабатлар маданиятини шакллантиришнинг этнопедагогик шартлари замонавий шахс сифатлари (интелектуаллик, активлик, етакчилик, ижодкорлик, инноваторлик, профессионаллик)ни ривожлантириш орқали уларга бурч ва эркинлик, маънавий-моддий эҳтиёж ва имкониятлар мутаносиблигига эришиш йўлларини ўргатувчи таълимий муҳит самарадорлигини таъминлаш асосида такомиллаштирилган.10 10 14 10 09

11НАТИЖАДА Қишлоқ хўжалиги мутахассислиги талабаларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг шахс ижтимоийлашуви компонентлари билан оиланинг репродуктив, тарбиявий, иқтисодий, коммуникатив, рекреатив вазифаларини фелициотологик уйғунлигини таъминлашнинг оптимал тарбиявий таъсирига устуворлик бериш асосида бакалавриатнинг ва 5111000 – Касб таълими (агрономия) таълим йўналиши Давлат таълим стандартларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Тошкент давлат аграр университетининг 2022 йил 15 августдаги 1/4 – 1 -2510 сонли маълумотномаси). Натижада, бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаёт учун зарур кўникмалар ва шахсий сифатларни таркиб топтиришга оид фанлараро ва хусусий компетенциялар тизими такомиллаштирилган. талаба-ёшларни оила қуришга тайёрлигини баҳолашнинг ижтимоий қадрият ва меъёрларга асосланган шахслараро муносабатлар моделига доир компонентларни талабаларнинг мотивацион, когнитив, ролли, имитацион ҳаракатлар тизими траекториясига адаптивлаштирилган ўқув топшириқлари асосидаги тизимлаштирилган мезонларидан ERASMUS+ лойиҳаси доирасида семинар-тренинглар ишлаб чиқишда фойдаланилган. (Тошкент давлат аграр университетининг 2022 йил 15 августдаги 1/4 – 1 -2510 сонли маълумотномаси). Натижада, талабаларни оилавий ҳаётга тайёрлаш бўйича ишларни режалаштириш ва амалга оширишда таяниш мумкин бўлган натижалар прогнозини шакллантириш имкониятлари яратилган. 08 31 42 23 28 2B1E 31 29 29 1C2B1E2B22 2A 1C20 56 45 2A 27 24

1 2НАТИЖАДА талабаларни оилавий ҳаётга тайёрлаш моделининг потенциал имкониятлари оилавий ҳаётга тайёрлик кўрсаткичларини касбий ўсиш ва мобиллик, меҳнат бозорида қулай ҳаракатланиш компетенцияларини ривожлантиришга йўналтирилган интеграл модуллар мазмунига оптималлаштиришга доир таклиф ва тавсиялари “Оилавий қадриятлар тизимини ривожлантириш” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 1 мартдаги 110-сон рухсатнома). Натижада, талабаларни оилавий ҳаётга тайёрлаш бўйича этнопедагогик мазмундаги ўқув материаллари орқали мутахассислик ва умумкасбий модулларни ўқитиш жараёнлари самарадорлиги ошишига эришилган; таълим олувчиларда оилавий муносабатлар маданиятини шакллантиришнинг этнопедагогик шартлари замонавий шахс сифатлари (интелектуаллик, активлик, етакчилик, ижодкорлик, инноваторлик, профессионаллик)ни ривожлантириш орқали уларга бурч ва эркинлик, маънавий- моддий эҳтиёж ва имкониятлар мутаносиблигига эришиш йўлларини ўргатувчи таълимий муҳит самарадорлигини таъминлашга оид амалий таклиф ва тавсиялардан № ОТ-Ф1-17 “Маънавий бегоналашувни олдини олишда шахс фаоллигини ижтимоий-педагогик тадқиқ этиш” (2017-2020 йй) номли илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган. Натижада, талабалар учун оилавий қадриятларга масъулиятли муносабатни намоён қилиш имкониятини берувчи таълимий муҳитга этнопедагогик ёндашувни татбиқ этиш механизмлари такомиллаштирилган.29 29 31 1E 2728 26 1D 26 08 29 06 1E 07 03 0A 13 08 21 38

Оиланинг ижтимоий имкониятлари –бу унинг жамият ривожланишига ва шаклланишига, жамият олдида турган муаммоларни ечишга қўшиши мумкин бўлган хиссаси хисобланади. Ижтимоий имкониятлар оиланинг иқтисодий-хўжалик ва маънавий- психологик функцияларида намоён бўлади. Оиланинг тарбиявий имконияти – бу оиладаги фарзандларнинг хар томонлама ривожланишини таъминловчи оилавий муҳит, оиланинг ҳаёт тарзи, маънавий-амалий фаолиятидаги имкониятлари каби омиллар ва шартларни ўз ичига олувчи мажмуа ҳисобланади.0B 4703 12 1E 48 0D 30 37 09 06 1E

Оиланинг тарбиявий имконияти жуда мураккаб тузилишга эга бўлиб, қуйидаги таркибий қисмларни ўз ичига олади 30 031F

Оилавий қадриятлар Оилавий қадриятлар кенг маънода оиладаги ижтимоий-маданий муҳитдан келиб чиқиб, бола тарбияси ва унинг ривожланишини якуний мақсади ва мукаммал кўриниши ҳисобланиб, у бола тарбиясининг олдига қўйган мақсадларига етишиш йўллари, катта ёшдаги авлоддан келажак авлодга маданиятнинг ўтиши эҳтиёжини ўзида намоён қилади. Улар бевосита оила аъзоларининг болалар тарбияси ва ривожланишига бўлган эҳтиёжини қондиришга таъсир қилади. Оилавий қадриятлар ота-оналарнинг ижтимоий-маданий ва маънавий сифатларида, улар томонидан фарзанд тарбияси бўйича қўйилган мақсад ва унга эришишнинг танлаган йўлида катта аҳамият касб этади. (муаллифлик таърифи).0B 0B28 2A 2E 29 37 3533 29 2D 2A 2D 31 452A

II Боб. «Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик шарт- шароитлари» 15Мазкур бобда бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг компонентлари, самарали омиллари, бўлажак қишлоқ хўжалик мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашда қадриятларнинг ўрни ва таъсири, бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг имкониятлари тадқиқ қилинган. Олий таълим бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассислари учун кишилар жамоасида оддий яшабгина қолиш, майл, инстиктлар, хиссиётлар қуршовида қолиб кетиш эмас, балки оилавий фаровонлик, маънавий-руҳий барқарорликда яшашга ўргатувчи муҳим даврдир. Чунки бу даврда талаба-шахсида етуклик, шахсий майл ва қизиқишларда аниқ мўлжал олишнинг оптимал даражаси шаклланган бўлади. Уларда маънавий-моддий эҳтиёжлар ўртасидаги тафовутларнинг келажакда мутахассис ва оилада эр ёки хотин сифатида ҳаётий ролларни муваффақиятли ижро этишга таъсир этишини англашга имкон берадиган маскандир. Талабалар яхши, сифатли кадр бўлиш моддий-маънавий эҳтиёжни қондиришда ҳал этувчи омил эканлигини англайдилар ҳамда касбий муваффақият барқарор оилавий муносабатлар таркиб топишида ҳам ўзининг таъсир кучига эгалигини хис қиладилар. Натижада талабаларда: Касбий муваффақият ва барқарор оилавий муносабатлар таркиб топиши мезонлари.4F 1E28 24

21Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини олий таълим даврида оилавий ҳаётга тайёрлаш педагогик-психологик, методик- ташкилий, ижтимоий-тиббий омиллари ва тамойиллари 1.Талабаларнинг оилавий ҳаётга тайёрлашда тез ва самарали таъсир воситасига устуворлик бериш ва унинг миллий ҳамда оилавий қадриятларга йўналганлигига эътибор қаратиш; 2 . Педагогиика, Психология модуллари мазмунида оилага тайёрлашга йўналтирилган мавзуларни мақсадли оптималлаштириш ва оилавий қадриятларни талабаларда шакллантиришга мўлжалланган ўқув топшириқларини тизимлаштириш; 3. Талабаларга оилавий муҳитни фаровон, руҳий барқарорликда яратишни ўргатишда ижтимоий- йўналтирувчи, эслатувчи, чорловчи ёндашувлардан мунтазам фойдаланиш; 4.Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларининг ҳиссий- эмоционал ҳолатига таъсир этишда “Намунали ҳаёт модели” ёндашувидан фойдаланиш. Қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлаш йўналишлари 01 20 29

22Педагогик дастурий воситалар Дастурий маҳсулотлар Технологик ва методик таъминот Қўшимча ёрдамчи воситалар Анъанавий Моделлаштириш Тадқиқот Ҳамкорликда ўрганишЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР, МЕТОДЛАР ТИЗИМИ БЎЛАЖАК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МУТАХССИСЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР, МЕТОДЛАР ТИЗИМИ ВА ТАШКИЛ ЭТИШ ШАКЛЛАРИ Педагог Маъруза Мустақил таълим Амалиёт Амалий Таълимни ташкил этиш шакллари Инновацион педагогик методлар 18 20 26 1A 10 29 08 04 0E 07 10 07 16 1B 01 16 0E 18 0E 0E 04 04 10 09 3B 2A

23“ Сиз учун хаётда нима энг қадрли ва аҳамиятли хисобланади?” саволга берилган жавоблар “ Сиз қандай хаёт тарзини юритасиз?” деган саволга жавоблар 2018-2019 йил 2019-2020 йил “ Сизнинг фикрингизга кўра инсон хаётида оила қандай ўрин тутади?” деган саволга жавобларСЎРОВНОМА НАТИЖАЛАРИ

III Боб . «Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлаш бўйича педагогик тизим самарадорлиги» 19Ўтказилган тажриба-синов натижаларига асосланган ҳолда талабаларда оилавий қадриятларнинг шаклланганлик даражаси самарадорлигини аниқлаш юзасидан ўтказилган тажриба-синов натижалари бўйича тажриба ва назорат гуруҳларидаги ўртача ўзлаштиришларини Стьюдент ва Пирсон методлари ёрдамида таҳлил этдик. Тажриба- синовда 334 нафар талабалар қатнашди. Шундан, тажриба гуруҳида 168 талаба иштирок этган бўлса, назорат гуруҳида 166 нафар талаба иштирок этди. Биз талабаларни оилавий ҳаётга тайёрлаш ва оилага қадрий муносабатни шакллантиришга йўналтирилган таълим тизимининг тизимли йўналишларини белгилаб олдик: 1. Таълим жараёни. 2. Ўқишдан ташқари вақтда тарбиявий ишлар. 3.Талабаларнинг илмий-тадқиқот фаолиятининг тарбиявий салоҳиятидан фойдаланиш. 4.Талабаларда ўзини ўзи бошқаришни ривожлантириш. 5.Талабаларнинг амалиёти жараёндаги тарбиявий ишлар. 4F 3A07 0B 1E28 2B

21Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёргарлигини ташкил этиш ва баҳолаш жараёни қуйидаги мезонлар орқали аниқланди. Мезонлар Кўрсаткичлар Когнитив лотинча kognoscere – билиш, текшириш, сўзидан келиб чиқиб, билим, ишонч, фикрлаш қобилияти, ўрганиш, билимни сақлаш қобилиятларини аниқлашни ифодалайди. Мотивацион - талаб Талабаларни оилавий ҳаётнинг ижобий томонларига қизиқишларини уйғотиш Эмоционал - иродавий Инсонларнинг ҳис-туйғуларини тан олиши, инсоннинг хоҳиш ва истакларини англаши, оилавий муаммоларни ҳал қила олиш учун ўз хис туйғуларини бошқариш қобилияти . Амалий - фаолиятли Оилавий ҳаётга тайёрлиги01 23

Бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмини такомиллаштирилганлик даражасининг қиёсий таҳлили (сон ва фоизларда) Гуруҳлар Талабалар сони Ўзлаштириш натижалари (% да) юқори ўртача паст сонда % сонда % сонда % Тажриба гуруҳларида 168 77 46 75 45 16 9 Назорат гуруҳларида 166 47 28 71 43 48 29

Тажриба-синов натижалари таҳлилига кўра, тадқиқот жараёнига жалб этилган тажриба гуруҳи талабаларида назорат гуруҳи талабаларига нисбатан билим, кўникма ва малакалар самарали шаклланганлиги аниқланди. Демак, талабаларнинг оилавий ҳаётга тайёрлиги даражаси самарадорлигини аниқлаш юзасидан ўтказилган тажриба- синов ишлари самарадор эканлиги статистик таҳлилдан маълум бўлди.

Та жриба гуруҳи На зора т гуруҳи Юқори 77 47 Ўрта ча 75 71 Па ст 18 48 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Юқори Ўртача ПастБўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга тайёрлашнинг педагогик механизмини такомиллаштирилганлик диаграммаси

ХУЛОСАЛАР Ижтимоий тадқиқотлар маълумотлари асосида аниқландики, Ўзбекистонда, бошқа яқин (Россия) ва узоқдаги (Ғарбий Европа мамлакатлари) мамлакатлар каби оила деструктив тенденциялар таъсирига тушмаган. Ўзбек оиласининг ўзига хослиги хулқ- атвор қоидалари ва анъаналар сақлаб қолишида ўз аксини топади Фаровон оилаларда ҳар томонлама ривожланган шахсни тарбиялашга эътибор қаратилади ва бу кўп омиллар – таълим, маънавий ва эстетик тарбия, жисмоний тарбия, касбни эгаллаш орқали намоён бўлади. Ўзбекистонда оила жамиятнинг маънавий асоси бўлиб хизмат қилади ва ўз ичига ҳар томонлама ривожланган авлодни тарбиялаш учун катта имкониятни олган. 01 02 03 04 Жаҳон миқёсида оилавий муносабатлар мазмуни ва оилаларнинг таркиби ўзгараётган, оилавий қадриятлар трансформацияси ва бошқа салбий омиллар Ўзбекистонда оила қуриш жараёнига салбий таъсир кўрсатади, ўз навбатида оилавий муаммоларни ҳар томонлама ўрганиш, таҳлил қилиш ва самарали йўлларни топишни талаб этади. 26

ХУЛОСАЛАР Айнан шу даврда ёшларда оилавий маданият ва оилавий ҳаётга тайёр эмаслиги билинади. Оила қанча кеч қурилса, оилавий тарбия камчиликлари шахснинг ижтимоий- психологик тизимида шунчалик мустаҳкамлашади ва уларни бартараф этиш қийинлашади. Ёшлар онгида оилавий қадриятлар шаклланиши ва тарбияланишига таъсири камайганлиги ҳисобга олинса, таълим тизими (айниқса педагогик олий ўқув юртлари) бу ҳисобда ўқиш жараёнинг психологик-педагогик, профессор-ўқитувчилар билан таъминланганлиги, илмий-тадқиқот фаолияти, жамоат ва маданий ташкилотлари билан алоқалари, мақсадли тарбиявий тизимларни ишлаб чиқиш, сингдириш, анъанавий ва инновацион услуб ва технологияларни қўллаш орқали кенг имкониятларга эга. Оилавий қадриятлар инсон ҳаёти давомида, болалигидан бошлаб шаклланиб боради, лекин амалий қўлланиш жараёни талабалик даврига тўғри келади, чунки айнан шу пайтда ёшлар оила қуришга тайёрланишади ва қуришади. 06 07 05 27

ТАВСИЯЛАР 1. Ёшларда оилавий қадриятларни шакллантириш уларни оилавий ҳаётга тайёрлаш, оталик ва оналик учун масъулиятни ҳис этишнинг асоси ҳисобланади, бу ўз навбатида ижтимоий етимлик, болалар ва ёшларнинг ғайриижтимоий хулқи, ажралиш каби ижтимоий муаммоларни ечилишига ёрдам беради; 2. Олий таълим муассасаларида ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлаш бўйича мақсадли ва тизимли, тарбиявий ишларни олиб бориш ва оилавий ҳаётга тайёрлаш катта аҳамиятга эга; 3. Қадриятли ёндашув асосида талабалар ўртасида оила тўғрисида ижобий кўникмаларини ҳосил қилишга имкон яратиш ва тадбирлар ташкил қилиш; 4. Таълим жараёнида бўлажак қишлоқ хўжалиги мутахассисларини оилавий ҳаётга қадриятли тайёрлашда жамоа ва индивидуал тартибда ишлашни йўлга қўйиш лозим. 5. Олий таълим муассасаларининг ўқув режаларида танлов фанлар блокига “Тарбия назарияси”, “Оила психологияси” фанларини киритиш орқали бўлажак мутахассисларни оилавий ҳаётга тайёрлаш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз .

ТАДҚИҚОТ ДОИРАСИДА

ERASMUS+ лойиҳаси доирасида семинар-тренинглардан лавхалар Тадқиқотнинг жорий қилиниши

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН ТАШАККУР! 31

O'xshashlar

Ўзбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси

Педагогик маҳорат тизими ва уни такомиллаштириш йўллари

Оилавий китобхонлик

Педагогик маҳорат ҳақида тушунча унинг ўқитувчи фаолиятидаги ўрни ва аҳамияти

Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим Вазирлигининг буйруқлари