logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Musiqa
  4. Fermata

Fermata

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

341.96484375 KB
Ko'chirib olish
FERMATA Fermata — to'xtash, tovush va pauzani cho'zish demakdir. Uning uzunligi asar xarakteri, musiqiy rivojlanish mantiqi va ijrochining badiiy didi bilan belgilanadi. Fermata (?) — nota, akkord, hatto pauzani istalgan paytga cho'zish belgisi. Fermatani o'rnatish uchun nafaqat uning asardagi joyi, balki mazkur epizod xarakteri, asarning sur'ati va uslubini ham hisobga olish kerak bo'ladi. Shu bois musiqiy adabiyotda uchraydigan fermatalarni ikki guruhga ajratish mumkin. l.Keyingi ijro bilan bog'lanmagan va musiqiy fikrni yakunlovchi fermatalar. Bu guruhga quyidagilar kiradi: a) butun taktdagi fermata; b) takt hissalaridagi fermata; v) takt hissasi bir qismida bo'lgan fermata; g) butun takt pauzasidagi fermata; d) takt hissasi yoki uning qaysidir qismini egallagan pauzadagi fer mata; e) takt chizg'idagi fermata. 2. Keyingi ijro bilan bog'langan va musiqiy fikrni faqatgina bo'luvchi fermatalar. Ularga quyidagilar kiradi: a) butun taktdagi fermata; b) takt hissalaridagi fermata; d) taktning sanoq hissasi (cnemaa aona) qismlaridan biridagi fer mata; e) takt hissasi va uning qismini egallagan pauzadagi fermata. Bundan tashqari bir vaqtda barcha ovozlarda qoilanilmaydigan fermatalar ham uchraydi. Fermataning barcha turlari u bilan belgilangan hissada qo'l harakatini to'xtatish bilan belgilanadi. Fermata ko'zga tashlanadigan bo'lishi uchun dirijor uni ko'rsatishdan oldin auftakt berishi kerak. Agar fermata yangrayotgan paytda dinamika o'zgarmasa, unda u yoki bu nozik ifodani (nyuansni) aks etuvchi qo'l harakati fermata olib tashlanguncha o'zgarmay qoladi. Fermata yangrayotgan chog'da cre scendo yoki diminuyendo belgisi bo'lsa, dirijorning qo'llari dinamikaning bu o'zgarishini tegishli tarzda ko'rsatish:' lozim. Masalan, fermate bilan belgilangan akkord tovushi asta-sekin kuchayadigan bo'lsa, unda fermatani o'ng qo'l bilan nisbatan balandroq ko'rsatgan holda tutib, chap qo'lning pastdan tepaga harakati bilan tovush kuchayishini ko'rsatish kerak. Bunda o'ng qo'l qimirlamagani ma'qul. Yana, shuningdek, fermatani ikkala qo'l bilan pastroq holatda ko'rsatib, so'ng qo'llarni tepaga ko'tarib kreshchendoni ko'rsatish mumkin. Ushbu usuldek, fermatali akkordlar diminuyendo bo'lsa, unda fermata har ikkala qo'l bilan balandroq qo'yiladi, so'ng esa o'ng qo'l harakatsiz bo'lgani holda chap qo'l ochiq kaft bilan asta-sekin pastga tushib ko'rsatadi. Buni yana boshqacha usuli: ikkala qo'l fermatani teparoqda qo'yib, asta-sekin pastga tushiriladi. Endi esa fermataning har xil turlariga takt berish usullarini ko'rib chiqaylik. I.Butun taktdagi fermata: fermatalarni o'rnatish dinamik ko'rsatmalarga xarakteri mos keluvchi auftakt yordamida bajariladi. Forte (f) da fermatalarni olib tashlash keskin harakat bilan bajariladi, pianoda esa (r) yumshoq, silliq qo'l harakati bilan amalga oshiriladi. Butun taktdagi fermatani olib tashlovchi harakat o'zidan chetga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Bunday usul ishonarli va ko'rimliroq bo'ladi. TAKT HISSALARIDAGI FERMATA Yuqoridagi misolda keltirilgan barcha fermatalar musiqiy fikrni yakunlaydi, biroq ular turlicha olib tashlanadi. Birinchi ikki fermata ularni olib tashlash uchun maxsus harakat talab etmaydi. Har bir fermatani kerakli vaqt ushlab, dirijor auftakt yordamida keyingi jumlaning birinchi hissasini ko'rsatadi. Shu tariqa, auftaktni bildiruvchi harakat bir vaqtning o'zida fermatani olish vazifasini ham bajaradi. So'nggi fermata esa, awalgilaridan farqli ravishda maxsus harakat bilan olinadi. Bu yerda to'xtash tabiiy bo'ladi. Chunki fermatadan so'ng pauzalar turibdi va misollarda fermatalar bilan turli hissalar belgilanganligiga qaramay, ularni taktlash uchun bir xil usul qo'llanadi. Bu holda fermata olib tashlangandan so'ng ancha uzun pauza talab qilinadi. BUTUN TAKT PAUZASIDAGI FERMATA BUTUN TAKT PAUZASIDAGI FERMATANI TAKTLASH BO'SH TAKTLAR TAKTLANADIGAN HARAKAT BILAN, YA'NI OLIB QO'YISH USULI BILAN TAKTLANADI. TAKT HISSASI YOKI UNING QISMINI EGALLOVCHI FERMATA BU FERMATALAR, ODATDA, TAKTLANMAYDI. DIRIJOR PAUZA UZUNLIGIGA BOG'LIQ TO'XTASHDAN KEYIN IJRONI DAVOM ETTIRISHGA O'TISH UCHUN AUFTAKT QO'LLAYDI. AGAR FERMATA BUTUN ASAR YOKI UNING QISMI OXIRIDA TURGAN BO'LSA U XUDDI SHU TARZDA BAJARILADI. TAKT CHIZIG'IDAGI FERMATA Takt chizig'idagi fermatalar XIX asr oxirida paydo bo'lgan maxsus usuldir. Musiqa takt chizig'igacha davom etsa va undan so'ng yana yangrasa, takt chizig'idagi fermata awalgi taktdagi so'nggi zarb yakunlanganidan keyin qo'l harakati to'xtalishini talab qiladi. Shundan so'nggina keyingi taktga auftakt berish mumkin bo'ladi. Bunday fermataning davomiyligi musiqa sur'ati, xarakteri, awalgi va keyingi ijro o'rtasidagi ziddiyatga bog'liq. BUTUN TAKTDAGI FERMATA BUNDAY FERMATANI O'RNATISH ODDIY YO'L BILAN BAJARILADI, UNI OLIB ASHLASH ESA KEYINGI IJROGA AUFTAKT ORQALI AMALGA OSHIRILADI. BUTUN TAKTLARDAGI FERMATALAR QATORI Bunday hollarda har bir oldingi fermata keyin keladigan fermatadan ajratilgan holda bevosita auftaktga o"tadi. Bunday fermatalarni bajarish uchun bir necha usullar mavjud. Ular xarakteri asosan, musiqaning bu joyiga xos dinamika bilan belgilanadi. Masalan: 1.Fermata har ikkala qoi bilan qo'yiladi va ikkala qo'l bilan olinadi. 2.Fermatalardan har biri ikki qoi bilan qo'yiladi va birgina chap qo'l bilan olib tashlanadi. 3.Fermatalar birgina o'ng qo'l bilan o'rnatiladi, chap qo'l bilan esa olinadi (rr). TAKT HISSALARIDAGI FERMATALAR ULAR ODDIY USUL BILAN QO'YILADI VA KEYINGI IJROGA O'TISH OLIB ASHLASHSIZ AUFTAKT YORDAMIDA BAJARILADI. TAKT HISSASI QISMIDAGI FERMATA Bu turdagi fermatalarni taktlash qo'l harakatini bo'lib tashlash asosida amalga oshiriladi. Fermata hissaning birinchi qismida turganda, fermatadan so'ng ushbu hissaning qolgan qismlarini belgilash uchun qo'l harakatini bo'lib tashlash (kasrlash) kerak bo'ladi. Fermata hissaning birinchi emas, balki boshqa qismlarida turgan bo'lsa, unda harakatni bo'lish (ya'ni kasrlash) fermatani o'zini ko'rsatish uchun kerak bo'ladi.

O'xshashlar

O’zbek xalq qo’shiqlari va ularning xususiyatlari
Akord uch tovushligi
“Қувноқлар ва зукколар” кўрик-танлови
“Бунёдкор” ёшлар меҳнат ҳаракати
O’zbek Xalq cholg’ularining orkestirining zarbli cholg’ular guruhi. ,,Aziz ustozlar” qo’shig’i