O'zbekistonda millatlararo munosabatlar barqarorlik garovi - Milliy istiqlol g'oyasi - Slaydlar

O'zbekistonda millatlararo munosabatlar barqarorlik garovi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

378.8134765625 KB

Ko'chirib olish

O'ZBEKISTONDA MILLATLARARO MUNOSABATLAR BARQARORLIK GAROVI  Keyingi 20-25 yillar davomida jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy-ma’naviy taraqqiyotida diniy omilning kuchayib borishi tufayli jahonda, shu jumladan O‘zbekistonda ham dinni siyosiylashtirib, o‘z g‘arazli niyatlarini amalga oshirishga intilayotgan guruhlar, turli diniy harakatlar ham kuchayib bordi.  O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov Oliy Majlis Qonunchilik palatasi qo‘shma majlisida bunday holatga yo‘l qo‘yib bo‘lmasligi va uni tag-tugi bilan yo‘qotish zarurligiga alohida urg‘u berib shunday degan edi: «…islom dinini siyosatga aylantirayotgan, yovuzlik va terrorchilik mafkurasini yaratayotgan ko‘plab radikal va ekstremistik markazlarning, birinchi navbatda yoshlar ongini zaharlab, zombiga aylantirib, ulardan terrorchilar tayyorlash bo‘yicha konveyr tashkil etayotgan, xalifalik tuzishdek turli xom hayollarni amalga oshirishga urinayotgan qabih kuchlarning ildizlarini qirqib tashlash kerak».

Shuningdek, Prezidentimiz xalifalik qurish xom hayol ekanligini va bunday safsataning zaruriy tarixiy jarayonlar oqimiga, hatto oddiy mantiqiy tafakkurga zidligini ta’kidlab shunday deydi: «Bunday soxta, zamirida hech qanday asos bo‘lmagan safsatalar haqida gapirganda, avvalo bugun biz XXI asrda yashayotganimizni esdan chiqarmasligimiz kerak. Va hozirgi o‘ta murakkab, shiddat bilan o‘zgarib, taraqqiy etayotgan kompyuter va telekomunakatsiya davrining ming yillar oldin mavjud bo‘lgan sharoit va vaziyatdan er bilan osmoncha farqi borligini oddiy odam ham tasavvur qilishi qiyin emas». 2 Shu nuqtai-nazardan jahonning turli mamlakatlarida faoliyat ko‘rsatayotgan din niqobi ostidagi terrorchi tashkilot «rahbarlari» ham, ularning O‘zbekistondagi izdoshu- maslakdoshlari, aniqrog‘i gumashtalari ham ehtirosu-hissiyotlar ta’siriga tushib qolgan hayolparastlardir. Ammo, siyosat, mafkura, g‘oyaviy kurash jabhalaridagi nosog‘lom, ma’naviy tuban hayolparastlik, insoniyatga, jamiyatga juda qimmatga tushishi mumkinligini unutmaslik kerak. 2 Karimov I.A. Vatanimizning tinchligi va xavfsizligi o‘z kuch-qudratimizda, xalqimizning hamjihatligi va bukilmas irodasiga bog‘liq //(O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XIV sessiyasida so‘zlagan nutq.) (Xalq so‘zi 2002 yil 30 aprel). Tinchlik va xavfsizligimiz o‘z kuch-qudratimiz, hamjamiyatligimiz va qat’iy irodamizga bog‘liq, T.12.-T.: “O‘zbekiston”, 2004. – B.252.

 «Hissiyot va ehtiroslar ta’siriga tushib qolgan inson, - deb yozadi akademik E.Yusupov – biror muammoni chuqur aqliy tahlil etish imkonidan ham mahrum bo‘lib qoladi. Bu esa, adolatsizliklarga, behuda qon to‘kishlarga, davlat qabul qilgan qonunlarni oyoqosti qilishga olib keladi. Qonunni mensimaslik – uni qabul qilgan jamiyatni ham mensimaslikdir».  O‘zbekistonga kirib kelgan yuqorida zikr etilgan barcha oqimlarning faoliyati huquqiy jihatdan jinoyat, siyosiy jihatdan qonunsiz, nazariy jihatdan hozirgi davr jamiyat taraqqiyoti qonunlariga zid, mafkuraviy jihatdan tuban va g‘ayriinsoniydir. Shunday ekan, jamiyatda beqarorlik muhitini vujudga keltirayotgan, shaxs va jamiyat munosabatlarida odamlar o‘rtasida nizo va adovat urug‘ini sochayotgan diniy ekstremistlarning terrorchilik harakatlariga qarshi faqat ma’muriy va huquqiy choralar bilangina emas, balki mafkuraviy, g‘oyaviy choralar bilan kurash olib borishni taqozo qiladi.

Aytish joizki, ba’zi holatlarda bunday chora-tadbirlar ma’muriy va huquqiy chora-tadbirlarga nisbatan qiyinroq, lekin samaraliroq ham bo‘lishi mumkin. Bu haqda Prezidentimiz I.A.Karimov Shanxay Hamkorlik Tashkiloti sammitida so‘zlagan nutqida shunday deydi: «Biz aqidaparastlik mafkurasi deb ataydigan yovuz kuch, birinchi navbatda yoshlarimiz ongini egallayotgan va zaharlayotgan, ularni o‘zining itoatkor quliga aylantirayotgan mafkura yo‘lida mustahkam to‘siq qo‘yish bugungi kunda muayyan jinoiy guruhlarni yo‘q qilishdan ko‘ra ko‘proq ahamiyat kasb etmoqda». Albatta, diniy ekstremizmga qarshi kurashda mafkuraviy, g‘oyaviy chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqishning zarurati, bu ofatning oldini olishga va bartaraf qilishga yordam berishi bilan bir qatorda shaxs va jamiyat munosabatlarini uyg‘unlashtiradi, eng muhimi jamiyatda siyosiy barqarorlikning yana ham mustahkamlanishiga xizmat qiladi.

Ana shunday mafkuraviy va g‘oyaviy jihatdan kurash olib borishning eng samarali va ta’sirchan vositalaridan biri mamlakatimiz fuqarolari, xususan islom diniga e’tiqod qiluvchilar, ayniqsa, yoshlar ongiga diniy bag‘rikenglik g‘oyasi va his-tuyg‘ularini singdirish va mustahkamlashdir. Bu nafaqat bizning jamiyatimizda ijtimoiy-siyosiy barqarorlik muhitini vujudga keltirishda, mamlakatimizda yashovchi turli millat va diniy e’tiqodga mansub fuqarolar o‘rtasida munosabatlarni uyg‘unlashtirishda, hamda do‘stona munosabatlarni mustahkamlashda, shu bilan birga turli mamlakatlar bilan savdo, iqtisodiy, siyosiy va madaniy sohalarda hamkorlik munosabatlarni o‘rnatib, mamlakatimizning xalqaro hamjamiyat bilan uyg‘unlikda madaniy va iqtisodiy taraqqiyotiga ham katta hissa qo‘shadi. Shuningdek, dunyoning turli irqqa, millatga, dinga mansub xalqlari bilan o‘zaro ishonch, hurmat-ehtirom, do‘stona munosabatlar rishtalarini mustahkamlashga xizmat qilishi bilan xalqaro miqyosda ham katta mafkuraviy va siyosiy ahamiyat kasb etadi.

Diniy mutaassiblik, fundamentalizm va ekstremizmga qarshi g‘oyaviy, mafkuraviy hamda ma’naviy-ma’rifiy kurash chora- tadbirlari masalasiga kelsak, bu borada O‘zbekistonda amalga oshirilgan va oshirilayotgan amaliy ishlar ma’lum darajada o‘z ijobiy samarasini berishi shubhasizdir. Ma’lumki, hozirgi paytda O‘zbekistonda rasmiy ravishda davlat tomonidan huquqiy hujjatlashtirilgan 16 ta diniy konfessiya tashkilotlari faoliyat yuritadilar. Turli dinga mansub fuqarolar huquqiy va ma’muriy jihatdan biron to‘siqqa, tazyiqqa uchramagan holda o‘z e’tiqodlariga ibodat qiladilar. Ularni huquqiy va ma’muriy jihatdan muhofaza qilish bilan birga, g‘oyaviy va ma’naviy jihatdan ham qo‘llab-quvvatlash borasida ham katta ma’naviy-ma’rifiy ishlar amalga oshirilmoqda. Chunonchi, so‘nggi yillarda O‘zbekistonda mashhur musulmon ilohiyotchi ulamolar, mutasavviflar sharafiga bag‘ishlangan qator anjumanlar bilan birga, xristian dinining sanalariga, islomning boshqa dinlar bilan munosabati masalalariga bag‘ishlangan qator respublika va xalqaro miqyosdagi anjumanlar o‘tkazildi

 Ayni vaqtda, inson huquqlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi din ishlari bo‘yicha qo‘mita, Baynalmilal madaniyat markazi, «Ijtimoiy fikr» jamoatchilik fikrini o‘rganuvchi markazi va xalqaro jamg‘armalar bilan birgalikda 1999 yildan boshlab, deyarli har yili «Dinlararo muloqot – barqarorlik asosi» deb nomlangan seminarlar o‘tkazib kelmoqda.  Din, vijdon va dunyoqarash erkinligi borasida mamlakatimizda amalga oshirilgan va oshirilayotgan ushbu choralar nafaqat mamlakatimizda yashovchi turli xil millatga va dinga mansub fuqarolar o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarni mustahkamlashda, shu bilan birga ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni mustahkamlashda ham o‘z samarasini bermoqda.  Siyosiy barqarorlik esa, jamiyat tinchligi va taraqqiyotini ta’minlashdagi muhim omillardan biridir. Zero har qanday mamlakat o‘z siyosiy tizimini shakllantirib, hayotga joriy etishda «bag‘rikenglik» (tolerantnost) ni ta’minlovchi omillardan keng foydalanishga harakat qiladi. Shulardan biri diniy bag‘rikenglikdir. Din va uning bag‘rikenglik xususiyati insoniyat tarixiy taraqqiyotining barcha bosqichlarida, ma’naviy-madaniy hayotning rivojida asosiy omillardan biri bo‘lib kelgan. Shu boisdan din barcha mamlakatlar va jamiyatlarning siyosiy barqarorligini ta’minlashga, ma’naviy-madaniy, hattoki iqtisodiy taraqqiyotiga o‘z ta’sirini o‘tkazib kelgan.

 Jamiyatda siyosiy barqarorlikni ta’minlashning bugungi kunda kechiktirib bo‘lmaydigan muammoga aylanishining yana bir sababi shundaki, XX asr oxirgi choragida dunyo xaritasida o‘z siyosiy mustaqilligini tinch yo‘l bilan qo‘lga kiritgan yangi suveren davlatlar paydo bo‘ldi. Bu davlatlar o‘z siyosatida tarixiy tajribadan qolgan fojeali oqibatlarni bartaraf qilish, yangi jamiyat taraqqiyotini ta’minlashga qaratilgan muammolarni hal qilish va demokratik tamoyillarni qaror toptirishga intilmoqdalar.  Bunday vazifani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun siyosiy barqarorlikni ta’minlash zarurligi o‘z- o‘zidan ma’lum. Siyosiy barqarorlikni ta’minlash omillarining ichida din, diniy bag‘rikenglikning o‘rni va ahamiyati beqiyosdir.  Yurtboshimiz Islom Karimov ta’kidlaganidek, «Eng muhimi, eng asosiysi – xalqimiz o‘zining sabru- matonatini, donishmandligi va bag‘rikengligini, mehnatsevarlik fazilatlari va bunyodkorlik qudratini belgilangan maqsad sari, avvalo o‘z kuchi va salohiyatiga tayangan holda qat’iyat bilan borishga qodir ekanini butun dunyoga namoyon etdi». 1  Tadqiqotchi Z.Munavvarovning ta’kidlashicha, davlatimizning mamlakatimizda huquqiy, demokratik davlat bunyod etish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish yo‘lida olib borayotgan odilona siyosatida dinga bo‘lgan munosabatni belgilovchi tamoyillar Konstitutsion mezonlarga asoslangan «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar haqida» gi O‘zbekiston Respublikasi qonunidan kelib chiqadigan ikkita muhim jihatiga e’tiborni qaratish lozim: birinchidan, O‘zbekistonda yangi «Jamiyat qurish konsepsiyasida din madaniy-ma’naviy omillar umumiy silsilasiga kiruvchi barcha milliy qadriyatlar qatorida teng huquqli qadriyat sifatida tan olinadi. Ikkinchidan, sof diniy e’tiqodlarni qondirishdan tashqari har qanday g‘arazli maqsadlarga erishish yo‘lida diniy omildan foydalanishga intilish qat’iyan man etiladi». 1 Karimov I.A. O‘zbekistonda demokratik o‘zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo‘nalishlari. Biz tanlagan yo‘l demokratik taraqqiyot v ma’rifiy dunyo bilan hamkorlik yo‘li, T.11. – T.: “O‘zbekiston”, , 2003. – B.49..

 O‘zbekiston fuqarolari, ayniqsa yoshlar dinga berilgan bunday erkdan to‘g‘ri foydalanishlari, ayni vaqtda barcha hatti-harakatlar vijdon erkinligi doirasida bo‘lishi lozim. Ana shunday bo‘lgandagina diniy e’tiqod, uning qadriyatlarining shaxs kamolotini shakllantirishdagi o‘rni orta boradi. Jamiyatda esa, barqarorlik, bahamjihatlik, tinchlik saqlangan holda shaxs va jamiyat munosabatlarida o‘zaro hamkorlik, milliy va umuminsoniy qadriyatlar shakllanishi bilan taraqqiyotga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Shu tariqa din ma’naviy madaniyatning tarkibiy qismi sifatida jamiyat istiqbolida siyosiy barqarorlikni ta’minlashda munosib hissasini qo‘shadi.  Dinning shaxs va jamiyat taraqqiyotida siyosiy barqarorlikni ta’minlashdagi o‘rnining muhim jihati shundaki, hozirgi sharoitda dinga va diniy tashkilotlarga berilgan erkinlikdan qonun doirasida foydalanishdir. Shuning uchun dindan davlatga, jamiyat va shaxsga qarshi qaratilgan hatti-harakatlarda foydalanishga, yoshlarni turli tuman norasmiy diniy harakatlarga jalb qilishga yo‘l qo‘yilmaydi. Muxtasar qilib aytganda, shaxs kamolotining mazmuni shundaki, u dinga bo‘lgan munosabatini mavjud qonunlar asosida, xususan vijdon erkinligi to‘g‘risidagi qonun asosida, - insonparvarlik, vatanparvarlikdan iborat ma’naviy-axloqiy fazilatlarini esa, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi tamoyillari va boshqa qonunlar asosida belgilaydi. Ana shunday shaxs haqiqiy vatanparvar, o‘z xalqi, millatiga sodiq ma’naviy qadriyatlarni ardoqlovchi inson sifatida namoyon bo‘ladi.

Yuqorida bayon etilgan fikrlardan quyidagi xulosalarga kelish mumkin: birinchidan, XX asrning oxirgi choragi XXI asrning hozirgi sharoitida jahon xalqlari hayotida globallashuv muammolari yuzaga kela boshladiki, bu jarayonning bir yo‘nalishi millatlararo va dinlararo munosabatlarda bo‘lib, ko‘pgina mamlakatlarda diniy bag‘rikenglikni ta’minlash orqali jamiyat taraqqiyotida ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni shakllantirish zaruriyati tug‘ildi; ikkinchidan, diniy bag‘rikenglikka asoslangan ongni barcha jahon xalqlarida, ularning millati, irqi, tili, dini, madaniyatidan qat’iy nazar shakllantirish din erkinligini umumjahon miqyosida hal etish bilan bog‘liqdir. Shu boisdan Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomining «Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi», «Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro pakt», «Din yoki e’tiqodlar zamiridagi murosasizlik va kamsitishning barcha shakllarini bartaraf etish to‘g‘risidagi deklaratsiya» va boshqa bandlarida o‘z ifodasini topgan. Masalan, inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasida «har bir inson fikr, vijdon va din erkinligi huquqiga ega» (18- modda). «Har bir inson jamiyat oldida burchlidir, faqat shu holatdagina uning shaxsi erkin va to‘liq kamol topishi mumkin» (22-modda); uchinchidan, O‘zbekistonda din va e’tiqod erkinligining to‘liq ta’minlanishi va uning konstitutsion kafolatlanishi mamlakatda ijtimoiy- siyosiy barqarorlikni ta’minlashda mavjud dinlarning o‘rni va rolini oshib borishiga ma’naviy zamin yaratadi; to‘rtinchidan, demokratik, huquqiy va insonparvarlik jamiyati bunyod etish jarayonida siyosiy barqarorlikni ta’minlash shaxs va jamiyat munosabatlariga oid muammolar bilan ham bog‘liq. Shunday muammolardan biri shaxsda va umuman jamiyatda diniy va siyosiy ong darajasini ilmiy asosda shakllantirib borish muhimdir; beshinchidan, davlatimizning dinga nisbatan siyosatida diniy qadriyatlar barcha milliy qadriyatlar qatorida teng huquqli degan tamoyillarga asoslanib, shaxs va jamiyat taraqqiyotida barqarorlik diniy va millatlararo bag‘rikenglikni ta’minlashda keng foydalanish maqsadga muvofiqdir.

O'xshashlar

Millatlararo totuvlik DARS ISHLANMA

Millatlararo tinchlik va diniy bag’rikenglik

O'zbekistonda demokratik jamiyat qurishda qonun ustuvorligini ta'mirlash

Milliy g’oya konsepsiyasining asosiy yo’nalishlari

O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari