Gidrotexnika inshootlari xavfsizlik deklaratsiyasi - Melioratsiya - Slaydlar

Gidrotexnika inshootlari xavfsizlik deklaratsiyasi

Yuklangan vaqt:

10.06.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9131.125 KB

Ko'chirib olish

Adabitoylar: 1. Foydalaniladigan asosiy adabiyotlar ro‘yxati Asosiy va qo‘shimcha darsliklar 1. O‘zbekiston Respublikasi “Gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonuni, Toshkent,1999 yil 20 avgust, 826-son. 2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Gidrotexnika inshootlarining xavfsizigi to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunini amalga oshirish chora- tadbirlari to‘g‘risidagi Qarori.Toshkent, 1999 yil 16 noyabr, 499- son. 3. Postanovlenie Kabineta Ministrov R. Uzbekistan «O merax povыsheniya be6zopasnosti rabotы i nadejnosti ekspluatatsii krupnыx i osobo vajnыx vodoxozyaystvennыx ob’ektov na period 1999-2005gg.» Tashkent, 1999. 4. Bakiev M.R., Kirillova Ye.I., Xujaqulov R. Bezopasnost gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2008, 110 s.

MAVZU : GIDROTEXNIKA INSHOOTLARI XAVFSIZLIK DEKLARATSIYASI Reja: 1.GTI sohaviy nazorati. 2.Gidrotexnika inshootlari xavfsizligi deklaratsiyasini mazmuni, uni tuzish va davlat ekspertizasidan o‘tkazish tartibi. 3. Xavfsizlik deklaratsiyasini taqdim etish. 4. Gidrotexnika inshootlari xavfsizligini tahlili.

GTI sohaviy nazorati. «Gidrotexnika inshootlari xavfsizligi to‘g‘risida» gi Qonunga asosan O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining Qarori bilan «Gidrotexnika inshootlari xavfsizligini deklaratsiya qilish to‘g‘risidagi Qoidalar» tasdiqlangan bo‘lib, unda gidrotexnika inshootlari xavfsizligi deklaratsiyasini mazmuni, uni tuzish va davlat ekspertizasidan o‘tkazish tartibi. Qoidaga ko‘ra, xavfsizlik deklaratsiyasi gidrotexnika inshootlari xavfsizligini asoslovchi, ularning loyihadagi xavfsizlik mezonlariga amaldagi texnik me’yorlar va qoidalarga mos kelishini hamda ro‘y berishi mumkin bo‘lgan avariya holatlari xarakteri va miqyosini hamda xavfsiz ekspluatatsiyani ta’minlash chora-tadbirlarini belgilab beruvchi asosiy hujjat sifatida qaraladi. Xavfsizlik deklaratsiyasini davlat ekspertizasidan o‘tkazish deklarant tomonidan ko‘rsatilgan ma’lumotlarning to‘liqligi va aniqligi, gidrotexnika inshootlari xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlarning yetarliligi va bu chora-tadbirlarning me’yor va qoidalarga mos kelishi, gidrotexnika inshootlari ishlashining xavfsizlik darajasini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi. «Davsuvxo‘jnazorat Qoidalari» ga ko‘ra O‘zbekenergoDAK, O‘zbekiston Respublikasi Transport, Tabiiy resurslar, Qishloq va suv xo‘jaligi vazirliklari o‘z nazoratida bo‘lgan ob’ektlardagi gidrotexnika inshootlarini xavfsizligi deklaratsiyasini tuzishni tashkil etadilar. Xavfsizlik deklaratsiyasi kapitalligi bo‘yicha I, II, va III sinf bo‘lgan hamda avariya sodir bo‘lganda TFV keltirib chiqaruvchi va katta zarar keltiradigan IV sinf gidrotexnika inshootlari uchun tuzilishi lozim. Ushbu qoidaga ko‘ra, gidrotexnika inshootlari xavfsizligi bo‘yicha nazorat organi O‘zbekiston Respublikasi fuqaro mudafaasi ishlari, favqulodda vaziyatlar va tabiiy ofat oqibatlarini bartaraf etish vazirligi (FVV) bilan hamkorlikda, xavfsizlik deklaratsiyasi mazmun-mohiyatiga qo‘yiladigan talablarni va inshoot vazifasi, sinfi, konstruksiyasi, ekspluatatsiya qilish sharoitlari va xavfsizlikka qo‘yilgan maxsus talablarga bog‘liq holda uni tuzish uslubini belgilab beradi.

Xavfsizlik deklaratsiyasini taqdim etish inshootni ekspluatatsiya qilish uchun ishga tushirish, gidrotexnika inshootlarini ekspluatatsiya qilish, ularni qayta qurish, kapital ta’mirlash, tiklash, vaqtincha to‘xtatib qo‘yish va tugatish uchun ruxsat olishning hamda gidrotexnika inshootlarini ekspluatatsiya qilish bo‘yicha faoliyat olib borish uchun litsenziya olishning zaruriy sharti hisoblanadi. Mazkur Qonunni va “Davsuvxo‘jnazorat Qoidalar”ning ijro etilishini ta’minlash uchun «O‘zbekiston Respublikasi Davsuvxo‘jnazorat nazoratida bo‘lgan korxona (tashkilot) lardagi gidrotexnika inshootlari xavfsizligi deklaratsiyasi mazmun- mohiyatiga qo‘shimcha talablar va uni ishlab chiqish tartibi» qoidasi tasdiqlash uchun tayyorlandi. Ushbu hujjatga ko‘ra xavfsizlik deklaratsiyasi tarkibiga quyidagi bo‘limlarni kiritish zarurligi ko‘zda tutilgan: gidrotexnika inshootlarining ekspluatatsion ishonchliligi va xavfsizligi bo‘yicha umumiy xulosa va natijalarga asoslangan xavfsizlik tahlili; xavfning paydo bo‘lish shart-sharoitlari tahlili; xavfni va ro‘y berishi mumkin bo‘lgan TFV ni baholash; xavf va boshqa avariyalar, shu jumladan ifloslangan oqimlarning tarqalishi bilan bog‘liq bo‘lgoan xavflarni kamaytirish uchun ishlab chiqilgan chora-tadbirlar ro‘yxatini tuzish.

I, II, va III sinf (xavflik bo‘yicha) gidrotexnika inshootlari uchun tuzilgan xavfsizlik deklaratsiyasi ekspertiza xulosasi bilan birga «Davsuvxo‘jnazorat» markaziy apparatida, IV sinf gidrotexnika inshootlari uchun esa, uning hududiy organlarida tasdiqlanadi. Bundan tashqari, «O‘zbekiston Respublikasi yoqilg‘i-energetika kompleksi va qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tasarrufida mulk egalari yoki ekspluatatsiya tashkilotida bo‘lgan gidrotexnika inshootlarini deklaratsiya qilish Qoidalari» ham tayyorlangan. Mazkur Qoidalar mulk egalari va ekspluatatsiya qilayotgan tashkilot tasarrufida bo‘lgan gidrotexnika inshootlari xavfsizlik deklaratsiyasi mazmun-mohiyatiga qo‘shimcha talablarni belgilab beradi. Ushbu Qoidalar O‘zbekenergo DAK va Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tizimidagi gidrotexnika inshootlari xavfsizligining davlat nazoratini tashkil etish bo‘yicha xavfsizlik deklaratsiyasini ko‘rib chiqish va tasdiklash tartibini aniqlashtiradi. Yoqilg‘i-energetika kompleksi, Qishloq va suv xo‘jaligi tizimida davlat nazoratini olib borish O‘zbekiston Respublikasi Davsuvxo‘jnazorat va uning mintaqaviy boshqarmalari zimmasiga yuklatilgan.

Qoidalarga ko‘ra, gidrotexnika inshootlarida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan avariya natijasida yetkaziladigan zarar ehtimoli baholanadi. Baholash xavfsizlik deklaratsiyasida keltirilgan ro‘y berishi ehtimoli bo‘lgan avariyalar ssenariysiga asosan olib boriladi. Gidrotexnika inshootlarida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan avariyalar natijasida yetkaziladigan zararni baholash natijalari mulk egalari yoki ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotning moliyaviy ta’minoti miqdorini belgilash uchun Davsuvxo‘jnazoratga yuboriladi. Deklarant ilova tariqasida O‘zbekiston Respublikasi FVM xududiy organlarining ob’ektni TFV larni tarqalishiga yo‘l qo‘ymaslik va uni bartaraf etishga tayyorligi va aholi hamda hududni himoya qilish chora-tadbirlari yetarlicha ekanligi haqidagi xulosasini taqdim etishi zarur. Gidrotexnika inshootlari xavfsizligini tahlili quyidagi asosiy bo‘limlardan tashkil topgan: -gidrotexnika inshootlari xavfsizligini belgilovchi omillar, ro‘y berishi mumkin bo‘lgan avariyalar ssenariylari, avariya oqibatlarini tahlili; -TFV vujudga kelish shart-sharoitlari tahlili, ya’ni ob’ektda avariyalar sodir bo‘lishiga bog‘liq sabablarning tahlili va avariyalar sodir bo‘lishi ssenariysini tuzish; -o‘xshash ob’ektlarda ro‘y bergan avariyalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarning tahlili; -avariyalar sodir bo‘lishining turli ssenariylari xavf-xatarini baholash va ekspert yoki ehtimollik usullari bilan gidrotexnika inshootlari xavfsizligini umumiy baholash.

Gidrotexnika inshootlari xavfsizligini nazorat qilish bo‘yicha xuddi shu kabi ishlar O‘zbekiston Respublikasi tabiiy resurslari vazirligi (TRV)da ham amalga oshiriladi. TRV nazoratida bo‘lgan ob’ektlarning o‘ziga xos xususityalarini inobatga olgan holda “O‘zbekiston Respublikasi TRV nazoratidagi gidrotexnika inshootlari xavfsizligi deklaratsiyasi mazmun-mohiyati va shakliga qo‘shimcha talablar» tasdiqlangan. Ushbu talablarga ko‘ra, gidrotexnika inshootlari xavfsizligi tahlil etilganda: gidrotexnika inshootlarida ro‘y beradigan avariyalarning ma’lum bir ssenariylari uchun suv bosishi ehtimoli bo‘lgan hududlar chegarasi (sanoat chiqindilarini yig‘uvchilar uchun qo‘shimcha-atrof muhitga zararli ta’sir etish hududi chegarasi); ikkilamchi zarar yetkazuvchi omillar, agar bundaylar bo‘ladigan bo‘lsa, ta’sir doirasi chegarasi aniqlanishi kerak. TFV vujudga kelganda xavf-xatarga uchraydigan va zarar ko‘rishi mumkin bo‘lgan aholining soni baholanishi lozim. Xavfli buzilishlar va avariyali holatlarning tarqalishiga yo‘l qo‘ymaslik va uni bartaraf etish uchun avariya natijasida yetkazilishi mumkin bo‘lgan zararni baholash va uni qoplanishini ta’minlash, shu jumladan mulk egalari va ekspluatatsiya qiluvchi tashkilot mablag‘lari hisobidan, hamda fuqaro ma’suliyati xavf-xatari sug‘urtasi shartnomasidagi belgilangan mablag‘lar hisobidan qoplanishi ko‘zda tutilgan.

Qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi TRV nazoratidagi gidrotexnika inshootlari xavfsizligining davlat nazorati to‘g‘risidagi Qoidalari»da gidrotexnika inshoootlari xavfsizligini nazorat qilishning asosiy vazifalari orasidan quyidagilar: -ijroiya hokimiyati organlari bilan hamkorlikda nazoratdagi ob’ektlar gidrotexnika inshootlari xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqish va uni bajarilishini tashkil etish; -gidrotexnika inshootlarini ekspluatatsiya qilish uchun berilgan litsenziyada belgilangan, ular xavfsizligi me’yor va Qoidalariga mulk egalari va ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotlarning rioya etishlarini nazorat qilish; -gidrotexngika inshootlari xavfsizlik qoidalarini ishlab chiqish va ularning xavfsizlik mezonlarini tasdiqlash; -gidrotexnika inshootlari holati, ularning ishonchlilik darajasini baholash maqsadida nazoratdagi inshootlar xavfsizligini nazorat qilishni tashkil qilish va amalga oshirish, ro‘y berishi mumkin bo‘lgan avariyalar va halokatlarni bashorat qilish, berilgan ruxsatnomaga ko‘ra ularning ishlash rejimi yoki bundan keyingi ekspluatatsiyasi bo‘yicha qaror qabul qilish;

-gidrotexnika inshootlarida avariyalar va TFV lar sodir bo‘lish xavf-xatarini maksimal darajada kamaytirish kompleks chora-tadbirlarini oldinroq o‘tkazilishini tekshirish; -gidrotexnika inshootlari xavfsizligi deklaratsiyasining ishlab chiqilishini nazorat qilish; -xavfsizlik deklaratsiyasini davlat ekspertizasidan o‘tkazilishini tashkil etish; -inshootlarni qurish, ishga tushirish yoki ekspluatatsiya qilinishini to‘xtatish, qayta qurish, kapital ta’mirlash, tiklash va tugatish bo‘yicha ruxsatnomalarni tayyorlash va berish; -gidrotexnika inshootlarini qurish va ekspluatatsiya qilish bo‘yicha faoliyat olib borish uchun berilgan litsenziyada ko‘rsatilgan shartlarni bajarilishini nazorat qilish, litsenziyani to‘xtatish bo‘yicha ko‘rsatma tayyorlash; -gidrotexnika inshootlari holatini nazorat qilishga imkon beradigan texnika vositalar bilan jihozlanishni nazorat qilish; -gidrotexnika inshootlariga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning malakasini talab darajasida bo‘lishini ta’minlanishini nazorat qilish; -gidrotexnika inshootlarida TFV to‘g‘risida xabardor qiluvchi lokal tizimlarning doimiy tayyorligini tekshirish; -ekspert komissiyasi tarkibiga kiritiladigan mutaxassislar uchun malakaviy talablar ishlab chiqish, ularni o‘qitish va ish tajribalarini o‘zaro almashish va boshqalarni tashkil qilish kabi masalalar ajralib turadi.

Gidrotexnika inshootlari xavfsizligi ustidan ma’muriy nazorat «Xavfsizlik deklaratsiyasini ishlab chiqish tartibi» shuni nazarda tutadiki, gidrotexnika inshootini ekspluatatsiya qilish, shu jumladan, uni ekspluatatsiya qilishdan chiqarish, tiklash yoki ishini vaqtincha to‘xtatib qo‘yish bo‘yicha xavfsizlik deklaratsiyasi mulk egalari yoki ekspluatatsiya qiluvchi tashkilot tomonidan tuzilishi lozim. Mazkur ishni amalga oshirish, hamda ob’ektni ekspluatatsiya qilishda uning ishonchliligini va xavfsizligini ta’minlashning kundalik masalalarini yechish maqsadida inshoot xavfsizligi ma’muriy nazorat qilinadi. Ma’muriy nazoratning asosiy funksiyalari quyidagilardan iborat: -ob’ektning ayni paytdagi holatini nazorat qilish va atrof-muhit monitoringi; -aholi xavfsizligini ta’minlash; -iste’molchilarga mahsulotlar yetkazib berish ishonchliligini ta’minlash; -ekspluatatsiya xodimlarining ishlab chiqarishda xavfsizligi va sog‘lig‘i saqlanishini ta’minlash; -xodimlarni xavfsiz ekspluatatsiya qilish qoidalari bilan tanishtirish va tayyorlash. Gidrotexnika inshootlari xavfsizligi bo‘yicha ma’muriy nazorat ob’ektni boshqarish tuzilmasi bosqichlari doirasida tashkil etiladi: xavfsizlikning strategik masalalari yuqori zveno rahbarlari, taktik masalalar esa quyi zveno rahbarlari tomonidan aniqlanadi va yechiladi. 9.1-jadvalda keltirilgan gidrotexnika inshootlari xavfsizligi bo‘yicha ma’muriy nazoratni ta’minlash tuzilmasi va mansabdor shaxslarning majburiyatlari ob’ektni qo‘poruvchilik harakatlaridan himoya qilish funksiyasi ifodalaydi.

Boshqarish organi, mansabi Asosiy vazifalari 1 2 Direktorlar Kengashi (direktor yoki ob’ekt xavfsizligi bo‘yicha direktor o‘rinbosari)  Ob’ekt ishonchliligi va xavfsizligini ta’minlash sohasida olib boriladigan xatti-harakatlarni tasdiqlash;  Ob’ekt ishonchliligi va xavfsizligi masalalarini hal etish uchun mablag‘ ajratish va uni taqsimlash;  Ob’ekt holatini umumiy nazorat qilishni tashkil qilish;  Ob’ekt ishonchliligi va xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha qarorlar qabul qilish;  Davlat nazorat organlariga xavfsizlik deklaratsiyasini taqdim etish;  Aholini xabardor qilish. Yuqori zveno rahbari (Ob’ekt sanoat xavfsizligi bo‘yicha bosh inspektori)  Qaror qabul qilishda ishtirok etish;  Texnologik jarayonlar xavfsizligini ta’minlash;  Xavfsiz ekspluatatsiya qilish qoidalari va me’yorlari buzilish holatlarini tekshirib borish;  Direktorlar Kengashiga kundalik ishonchlilik va xavfsizlik masalalari bo‘yicha axborot berish;  Davlat nazorat organlari bilan hamkorlikda ish yuritish;  Xavfsizlik deklaratsiyasini ishlab chiqish.Gidrotexnika inshootlari xavfsizligi bo‘yicha ma’muriy nazoratni ta’minlash tuzilmasi bosqichlari

O‘rta zveno rahbari (sanoat xavfsizligi bo‘yicha inspektor)  Ob’ektni xavfsiz ekspluatatsiya qilish qoidalari va me’yorlari bajarilishini nazorat qilish;  Ekspluatatsiya xodimlari bilimini tekshirish;  Ishlarni amalga oshirish uchun ruxsat berish;  Ekspluatatsiya xodimlarini tayyorlash va o‘qitish;  Bosh inspektor va direktorlar Kengashiga ishonchlilik va xavfsizlik masalalari bo‘yicha kundalik axborot berish;  Xavfsizlik deklaratsiyasini ishlab chiqish. Xavfsizlik texnikasi bo‘yicha inspektor  Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilinishini nazorat qilish, ekspluatatsiya xodimlari bilimini tekshirish va xavfsizlik texnikasi qoidalari bo‘yicha o‘qitish;  Bosh inspektor va direktorlar Kengashiga ishonchlilik va xavfsizlik masalalari bo‘yicha kundalik axborot berish;  Xavfsizlik deklaratsiyasini ishlab chiqish. Nazorat–o‘lchov apparatlari bo‘yicha inspektor (monitoring bo‘yicha)  Inshoot va atrof-muhitni nazorat qilish;  Nazorat-o‘lchov apparatlari va monitoring bazasi asboblari holatini nazorat qilish;  Xavfsizlik deklaratsiyasini ishlab chiqish.

Umuman olganda sanoat xavfsizligi (Safety) va ob’ektni qo‘riqlash (Secrity) tushunchalarini farqlash lozim. Ko‘rinib turibdiki, xavfsizlikni ta’minlashning ushbu ikki yo‘nalishi xavfsizlikni amalga oshirish vositalari bilan ham, uni amalga oshirish uslublari bilan ham bir-biridan farq qiladi. Gidrotexnika inshootlarini loyihalash, qurish va ekspluatatsiya qilishda hal qiluvchi shaxs muhandi-gidrotexnik hisoblanadi. Shuning uchun yirik gidrotexnika inshootlari ishonchliligi va xavfsizligi bo‘yicha mutaxassislar asosan malakali injenerg‘gidrotexniklardan shakllantirilishi lozim. Shubhasiz, ular qo‘shimcha maxsus tayyorgarlikdan o‘tganlaridan so‘ng, gidrotexnika inshootlari xavfsizligi bo‘yicha korxona faoliyatini yuritishlari ancha oson bo‘ladi. Gidrotexnika inshootlari ishonchliligi va xavfsizligi bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlash quyidagi asosiy yo‘nalishlarda olib borilishi lozim: -gidrotexnika ixtisosligi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlaydigan OTM va kollejlarda gidrotexnika inshootlari ishonchliligi va xavfsizligi bo‘yicha o‘quv kurslarini tashkil etish; -sanoat xavfsizligi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlashni sanoatning mos sohasiga, shu jumladan gidrotexnika sohasiga, ixtisoslashtirishga yo‘naltirish; -loyihalash, qurilish va ekspluatatsiya qilish tashkilotlari mutaxassislarini qayta tayyorlash; -gidrotexnika inshootlari ishonchliligi va xavfsizligini baholash va ta’minlash masalalariga bag‘ishlangan konferensiyalar, simpoziumlar, kengash va seminarlar tashkil etish hamda unga mazkur sohada loyihalash, qurilish va ekspluatatsiya qilish tashkilotlarida ishlayotgan mutaxassislarni jalb etish; -magistratura va aspiranturada muhandis-gidrotexniklar malakasini oshirish; -mustaqil o‘qib bilim orttirish. Joylarda mutaxassislar malakasini oshirish gidrotexnika inshootlari xavfsizligi bo‘yicha ma’muriy nazoratni tashkil etishning hal etuvchi elementi bo‘lishi lozim. Buning uchun korxonaning Nizomiga o‘z malakasini oshirishga harakat qilayotgan xodimlarni rag‘batlantirish va loqayd hodimlarni jazolashning turli shakllarini ko‘zda tutish lozim bo‘ladi.

E ’ t i b o r i n g i z u c h u n r a h m a t

O'xshashlar

Kanallarda quriladigan gidrotexnika inshootlari konstruksiyalari

Daryolarda quriladigan gidrotexnika inshootlari turlari, tuzilishi

Daryolarda quriladigan gidrotexnika inshootlari turlari, tuzilishi

Gidrotexnika va gidrotexnika inshootlari to’g’risida umumiy ma’lumotlar . Vazifasi va xususiyatlari. GTI turkumlanishi

Gidrotexnika inshootlari xavfsizligini oshirish chora-tadbirini ishlab chiqish