Temuriylar sulolasi davri ma’naviyati va ma’rifatining rivoji - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Temuriylar sulolasi davri ma’naviyati va ma’rifatining rivoji

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4183.7734375 KB

Ko'chirib olish

TEMURIYLAR SULOLASI DAVRI MA’NAVIYATI VA MA’RIFATNING RIVOJI

* “ KUCH- ADOLATDA”* Temuriylar davri ,umuman Sharq, xususan O’rta osiyo ilm- fani,madaniyati,ma’naviyati,adabiyot va san’ati rivojida muhim bosqich, yangi tarixiy davr,tub burilishidir. Bu davrdagi ma’naviy- ma’rifiy hayotdagi ko’tarilish va yuksalishning manbai,boshlanishi 9-12 asrlarga borib taqaladi.

* Amir Temurning ma'naviy va ma'rifiy qarashlari uning o‘z farzandlari, nabiralari, taxt vorislariga qoldirgan o‘gitlari «Temur tuzuklari»da mujassamlashgan. Bu bebaho tarixiy asarda, hokimlar va vazirlarning vazifalari, o‘z ishiga munosabati, aholi turli qatlami - raiyatning haq-huquqini himoya qilish, sipohlarga munosabat kabi hayotiy ma'naviy-axloqiy qonun-qoidalar o‘z ifodasini topgan

* Temuriylar davri tarixnavisligi Nizomiddi n Shomiy • 1404 yil mart • “ Zafarnoma” Hofizi Abro’ • Shohruh buyrug’ bilan • “ Zayli Zafarnomai Shomiy” Mo’iniddi n Natanziy • 1413-1414 yil • “ Muntaxab at-tavorix-i Mo’iniy”2C 0E 01 232D2E2D0A07 01 2F 3009 32 25 01 0F 01 2F 3009 33 0E 2C 01 232D233418232D 01 2F 33 33

Sharafiddi n Ali Yazdiy • 1425 yil • “ Zafarnoma” Tojiddin Salomoniy • “ Tarixnoma” Jaloliddin Muhamm ad al- Xavofiy • “ Mujmali Fasixiy” 1442 yil yozilgan Mirzo Ulug’bek • “ Tarixi arba ulus” • Buyuk Britaniyada saqlanmoqda0F 0E0A 35 01 23 01 2F 3009 01 0F 01 2F 01 37 33 09 38 01 2F 3304 07 33 3A 01 2F 01 01 1F 13

O’ZBEK MUMTOZ ADABIYOTINING NAMOYONDALARI Alisher Navoiy Atoiy GadoiyDurbek Mavlano Lutfiy Sakkokiy

ALISHER NAVOIY * Bu gulshan ichra yo’qdur baqo guliga sabot, * Ajab saodat erur qolsa yaxshiliq bila ot. * (Bu dunyoda abadiy qolmoq mumkin emas biroq yaxshi nom qoldirmoq katta saodatdir).

ALISHER NAVOIYNING IJOD GULSHANI Jami 51ming misradan iborat 5 ta go’zal dostonni o’zida jam etgan mashhur «Hamsa» asari: • «Hayratul Abror» • «Farhod va Shirin» • «Layli va Majnun» • «Sabbai Sayor» • «Saddi Iskandari» 12 ming misrani jam etgan, Foniy taxallusida bitilgan forsiy tildagi nafis • badiy asarlar: • Mufradat • Sittayi zaruriya • Fusumi arbaya45 ming misradan iborat «Hazoinul-maoni» («Ma’nolar xazinasi») asari «Muhokomatul lug’atan» («Ikki til muhokomasi») «Majoyisul ul-Nafois» («Nafis majlislar») «Mahbub ul-qulub» («Ko’ngillar mahbubi») «Me’zon ul-avzon» («Vaznlar o’lchovi») v.b. 23240A 03 02 1609 1A 1606 01 1A 01 33 01 0F 01 39

4 та мадраса: Ихлосия, Шифоия, Низомия, Хусравия Алишер Навоий томонидан бунёд этилган иншоотлар25 дан ортиқ масжид 11 та ҳонақох 18 та ҳовуз 9 та ҳаммом16 та кўприк50га яқин работ 1 та тўғон2122 05 25 222D200402 07

ABDURAHMON JOMIY (1414-1492)  Temuriylar davri ma'naviyati va ma'rifati rivoji o‘zlarining ongli hayoti va faoliyatini insonning baxt-saodati, xalqlar osoyishtaligi, obodonlik ishlari, ilm-fan, adabiyot va san'at rivojiga bag‘ishlagan ikki buyuk mutafakkir Abdurahmon Jomiy (1414-1492) va Mir Alisher Navoiy (1441- 1501) larning nomi bilan chambarchas bog‘liqdir.

Lutfiy (1366-1465)  Lutfiy ham zohiriy-dunyoviy, ham diniytasavvufiy ilmlarni chuqur egallagan, davr va zamoniga ochiq nazar bilan qarashga qodir, haqiqat va maʼrifatga sodiq ijodkor edi. Navoiy soʻzi bilan aytganda, u "forsiy va turkiyda naziri yoʻq" shoir boʻlgan.

TEMURYILAR DAVRI XATTOTLLARI:Mirali Tabrizi, Shayx Muhammad, Junaid Naqqosh, Sultonali Mashhadiy, Abdujamil Kotib, Darvesh Muhammad Toqi, Mirali Qilqalam, Sulton Muhammad Nur TASVIRIY SAN’AT NAMOYANDALARI Kamoliddin Behzod Mahmud Muzahhib Shamsiddin Muhammad ibn Abdulha, Shax Turoni, Abdulla Hiravi, Ustoz Gung, Ustoz Jahongir 031E1D 031C2B21 0A 131C26 0A 0B 0A 092D221C3E21 0A 0D21 0A 031E1D 0A 0B

* Obodonchilik yo’li * «Kimki biron sahroni obod qilsa, yoki koriz qursa yo biror bog‘ ko‘kartirsa, yoxud biror xarob bo‘lib yotgan yerni obod qilsa, birinchi yili undan hech narsa olmasinlar, uchinchi yili qonun-qoidaga muvofiq xiroj yig‘sinlar». * “ Agar bizning qudratimizni bilmoqchi bo‘lsangiz, qurgan binolarimizga boqing ”

AMIR TEMUR VA TEMURYILAR DAVRIDA BUNOD ETILGAN ME’MORI OBIDALAR VA BOG’LAR Samarqandda: Go’ri Amir maqbarasi Shohi Zinda ansambli majmui Ko’k saroy Bo’stonsaroy Bibixonim masjidi va madrasasi Ulug’bek madrasasi Ulug’bek rassadxonasi Bog’u Dilkusho Bog’i Behisht Bog’i Jahonaro Bog’i Nav Bog’i Davlatobod Bog’i Shamol Hirot va uning atrofida: Boysunqur Nigoristoni Gavharshodbegim madrasasi Ixlosia madrasasi Xalosia xonaqosi Shifoa shifoxonasi Husayn Boyqaro davrida quryilgan 300 dan ziod noyob inshootlar, masjidu madrasalar, maqabarau shifoxonalar, rabotu karvonsaroylar, suv havzalari, ko’priklar v.b. Toshkent atrofida qurilgan Zangiota maqbara majmuyi Turkistonda Ahmad Yassaviy maqbara majmuyi Shahrisabzdagi Oqsaroy majmuyi Buxoro, G’ijduvonda barpo etilgan masjid, madrasalar Toshkent yaqinida Shohruhiya shahri qurilishi09 03

«Risola fil hisob» («Hisobga doir risola») «Sharhi Mulahhas fil-ha’at» («Astronomia asoslariga sharh») «Risolatul jab» («Sinus haqida risola») Taftazonining «Muftahul-ulum» («Yillar kaliti») asariga sharh«Zijiy Ko’ragoni». Bu asarda 1018 ta ulduzning o’rni, holati aniqlangan. Jahondagi 683 ta geografik jolarning Samarqand kengligiga nisbatan koordinatlari belgilangan. «To’rt ulus tarixi» ULUG’BEK AKADEMIYASI OLIMLARI IJODIDAN NAMUNALAR Mirzo Ulug’bek qalamiga mansub asarlar: Suslam us-samo» («Osmon norvoni») «Risolat ul-atvor val-jab» («Vatarlar va sinus haqida risola») • «Risola dor ilmi hisob» • «Risolai qusur» • «Risola dar handasa» • «Risola dar falakiot» • «Risola dar yilmi ha’at» • «Risolai mantiq» G’iyosiddin Jamshid Ali Qushchi asarlari: Qozizoda Rumiy asarlari: 1107 1104 1B 1107 29 2B161512 11 08 30 16 04 19 11 08 10 080808080808 01 0808 0B02 08 030E0B0F 0808080808 09 080808 20 08080808 28161516 080808 16 04 11 13 08080808 0D23122D 0808 0E1626 01 08 16 08 3B 1613161E15

* Mirzo Ulug’bek (1394-1449) * Ulug`bek buyuk astronom, matematik, davlat arbobi. U O`rta Osiyo xalqlari ilmu fani va madaniyatini o`z davrida dunyo fanining oldingi safiga olib chiqqan buyuk olimlaridan biridir. * Mirzo Ulug`bekdan jahon fani va madaniyati rivojiga muhim hissa bo`lib qo`shilgan ilmiy va madaniy meros qolgan. Shulardan biri "Ziji jadidi Kuragoniy" deb nomlangan astronomik jadval hisoblanadi. * Ulug`bek tibbiyot va musiqa bilan qiziqqan, she'rlar ham yozgan. Alisher Navoyining "Majolis un-nafois" va Abu Toxirxojaning "Samariya" asarlarida uning she'rlaridan namunalar keltiriladi. Uning davrida ko`pgina asarlar arab va fors tilidan eski o`zbek tiliga tarjima qilingan.

Ali Qushchi (1403-1472) * Ulug‘bek maktabi namoyandalari va xususan ALI Qushchining asarlari va dunyoqarashlari ilm-fan tarixida o‘ziga xos o‘rin tutadi. * Ali Qushchidan 20 dan ortiq ilmiy asar meros bo‘lib qolgan. U ko‘p olimlarning asarlariga sharhlar yozgan. Ayniqsa Ali Qushchining "Ulug‘bek zijiga sharh" asari astronomiya tarixida katta ahamiyatga ega.

Rumiy Qozizoda (1360-1437) * Rumiyni zamondoshlari "Aflotuni zamon" (oʻz davrining Platoni) deb atashgan. Ulugʻbek rasadxonasi qurilishining rahbarlaridan biri. Koshiy vafotidan soʻng umrining oxirigacha uning noziri. Rumiy Ulugʻbekning barcha ilmiy tadbirlarida, jumladan, "Ziji Koʻragoniy" tuzishda ishtirok etgan. * Rumiyning oʻgʻli Hasan Chalabiy, nevarasi Miram (Miriam) Chalabiy ham taniqli olim boʻlishgan.

Zahriddin Bobur(1483-1530)  O’rta asr Sharq madaniyati va adabiyotining buyuk namoyandasi Zahriddin Muhammad Bobur 1483yil 14-fevralda Andijonda tug’ildi.

Zahriddin Muhammad Bobur – Vatanparvar shoir Kim yor anga ilm tolibi ilm kerak, O’rgangali ilm tolibi ilm kerak. Men tolibi ilm tolibi ilm yo’q, Men borman ilm tolibi,ilm kerak. Bobur ilmli bo’lishni istaganlarni ilmni zo’r havas,ishtiyoq bilan egallashga da’vat etdi. Bobur odamlarni elga yaxshilik qilib,o’zidan yaxshi nom qoldirishga chorlaydi: Bori elga yaxshilik qilgilki,mundin yaxshi yo’q. Kim degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshi yo’q,.

* «Millatning dardlariga darmon bo‘lmoq vazifangizdir. Zaiflarni ko‘ring, yo‘qsillarni boylar zulmiga tashlamang. Adolat va ozodlik dasturingiz, rahbaringiz bo‘lsin».

* Xulosa qilib aytganda, Temuriylar davri ilm-fan, ma'rifat, ma'naviyat va madaniyati jahon sivilizatsiyasi rivojiga ulkan hissa bo‘lib qo‘shildi. Bunda ulug‘ bobomiz, davlat arbobi, sarkarda sohibqiron Amir Temurning xizmatlari beqiyos va benazirdir.

O'xshashlar

Mustaqillik ma’naviyati

Temuriylar davrida ma’naviyatning rivojlanishi

Tarix falsafasi tushunchasi

Ma’naviyat va huquqning o`zaro bog`liqligi

Yuksak ma’naviyatli yoshlarni tarbiyalashda O’rta Osiyo allomalari merosining o’rni