Tarbiyachining ma’naviy saviyasi - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Tarbiyachining ma’naviy saviyasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1015.0908203125 KB

Ko'chirib olish

TARBIYACHINING MA’NAVIY SAVIYASI

REJA: 1. Tarbiyachining asosiy ko‘nikmalari. 2. Tarbiyachi mahoratining tuzilishi. 3. Tarbiyachi mahoratining mazmuni. 4. Tarbiya jarayoni va uning qonuniyatlari. 5. Tarbiya, o‘z yo‘zini tarbiyalash va qayta tarbiyalash. 6. Tarbiyaviy ishlarni tashkil qilishning milliy va nazariy asoslari.

“ Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot yo najot yo halokat, yo saodat yo falokat masalasidir" ABDULLA AVLONIY.

TARBIYACHINING ASOSIY KO‘NIKMALARI. • Tarbiyachining donoligi, ziyrakligi va mahorati shundaki, u har bir bola imkoniyatlarini yaxshilab o‘rganish va o‘sha imkoniyatlarni yanada ochish, undan foydalana bilish hamda rag‘batlantirib turishdan iborat.

ENDI KOLLEKTIV IJODIY ISHLAR QANDAY TASHKIL ETILISHINI KO‘RIB CHIQAMIZ. BUNI UCH BOSQICHDA AMALGA OSHIRSA BO‘LADI: • - jamoa bo‘lib rejalashtirshi; • - tadbirlarni jamoa bo‘lib o‘tkazish; • - jamoa bo‘lib tahlil etish.

LEKIN, BU MASALANI QUYIDAGI 6 BOSQICHDA KO‘RIB CHIQILSA, YANADA MAQSADGA MUVOFIQ BO‘LUR EDI: • 1-bosqich: jamoaning dastlabki ishlari. Bunda quyidagi savollarga javob topish zarur. Nima va kim uchun qilamiz? Qachon? Qaerda? Kim bilan? Kim tashkilotchi bo‘ladi? • 2-bosqich: jamoa bo‘lib rejalashtirish. Reja oldin kichik jamoalarda ishlab chiqiladi. Uning bajarilish muhokamasi umumiy yig‘ilishga qo‘yiladi. Keyin bu rejalar muhokama etilib, keyin tasdiqlanadi. Bu davr ichida, sen nima qilishni xohlarding? Kim uchun? degan savollar yechimi hal etilishi zarur.

• 3-bosqich: jamoa bo‘lib ijodiy ishlarga tayyorgarlik. Buning uchun kengash tuziladi va vazifalarni birga bajarish maslahatlashiladi. • 4-bosqich: jamoa bo‘lib ijodiy ishlarni o‘tkazish. Bunda jamoa rejasi amalga oshiriladi. • 5-bosqich: natijalarni jamoa bo‘lib yakunlash va quyidagi savollarni hal etish maqsadga muvofiq. Nimaga erishdik va nima uchun? Rejadagi qaysi ishlar bo‘lmadi, nima uchun? Kelajakda qanday xulosa chiqarish mumkin? Qanday? • 6-bosqich: yakuniy muhokama. Tajribalarni keyinchalik qo‘llash, uslubiy o‘ziga xosliklar tahlili, pedagogik o‘ziga xos yondashuvlarning xarakteri. Uslubiy tavsiyalar ishlanadi va ular qarab chiqiladi.

Tarbiyaviy ishlarda kattalar bilan bolalarni o‘zaro bog‘lovchi mazmun va shakl hamda usullar bo‘yicha jamoa ta’sirining o‘zaro munosabatlari alohida ahamiyat kasb etadi. Tarbiyachining mahorati bolalar munosabatlarini yo‘naltira olish san’ati bilan xarakterlanadi.

• Munosabatlar tizimchasida to‘g‘ri baholay olishni, fikrlashning shakllanishi asosida har bir jamoa a’zosining qimmatli tomonlari shaxs sifatida ochilib boradi. Shu jamoa ijodiy faoliyatini tashkil etishda dastlabki suhbatlashish ishni tugallash bosqichi uchun zarurdir. Bu o‘rinda bolalar qanday o‘zgarganligi qanday sifatlarga ega bo‘lganligi hisobga olinadi. Baho bu o‘rinda samimiy, o‘zaro bir-birlarini to‘g‘ri tushunish asosida bo‘lishi kerak.

• To‘g‘ri munosabatlar shakllanishiga yakuniy yig‘in, «chaqmoq» chiqarish tarbiyalanuvchi xulqi va muammolarni muhokama etish, har bir vazifalarni bajarishda ayrim shaxs ishini baholash va to‘g‘ri tahlil etishdan iborat bo‘lmog‘i zarur. • Bolalar muhitida munosabatlarni to‘g‘ri boshqarish uchun ustoz tarbiyachiga jamoa ichidagi va jamoalar o‘rtasidagi bog‘liqliklarni, ziddiyatlarning kelib chiqish tabiatini bilish muhim hisoblanadi.

JAMOADA SHAXSLARARO MUAMMOLARNI TADQIQ ETUVCHILAR BIR NECHA QARAMA-QARSHILIKLARNI AJRATIB KO‘RSATADILAR. • a) sinf jamoasining har bir a’zosini belgilab qo‘yilgan maxsus vazifasi bilan ayrim o‘quvchilar o‘rtasidagi ziddiyat; • b) tashkilot faoliyatining asosiy rejasida belgilangan maqsad bilan, jamoaning har bir a’zosining shaxsiy maqsadlari o‘rtasidagi ziddiyat; • d) axloqiy va huquqiy omillar o‘rtasidagi ziddiyat; • e) bola tarbiyalanayotgan mikromuhitdagi ahloqiy tajriba bilan ijtimoiy axloq normalarining to‘g‘ri kelmasligi; • f) tarbiyalanuvchida yetarli iroda sifatlarining, erinchoqlik (saranjom-sarishtalik)ning yetishmasligi, bir tomondan, tarbiyachining talabchanligi, ikkinchi tomondan, to‘g‘ri kelmasligi.

TARBIYACHI MAHORATINING TUZILISHI. • Tarbiyachi u yoki bu tadbirni o‘tkazish uchun har xil usullardan foydalanadi: ba’zilari buyurib, ba’zilari iltimos qilib, ba’zilari o‘zlarining ibrati orqali u yoki bu tadbirni bajarishga erishadi.

KO‘PROQ UCH XIL YONDASHUV BOR. • 1. Komanda berish holati: Bu tasodifiy hollarda buyruq tarzida amaliyotda komanda berish kamdan-kam holda qo‘llaniladi va bu tasodifiy hollarda yuz beradi. • 2. Kirishib, qo‘shilib ketish holati: bolalar bilishdan avval taqlid qilish orqali o‘rganishlarini hisobga olgan holda tarbiyachi shaxsiy ibrat ko‘rsatadi. Ishga sadoqati, e’tiqodi, hech qanday manfaatsiz jamiyatga foyda keltirishni o‘ylab o‘z orqasidan boshqalarni ham ergashtiradi. Shuningdek, tarbiyachi hamma qatori maktab faoliyatiga - o‘quv, sport, mehnat, sayohat ishlariga ham kirishib ketish ko‘nikmasiga ega bo‘lishi kerak. • 3. Betaraf bo‘lish holati: tarbiyachining hech nimaga aralash-masligi. Uning ma’nosi bolalar faoliyatiga aralashmaslik, chekkada kuzatuvchi sifatida turish.

• Texnologik va munosabatlar tizimchalari tarbiyachi mahorati tizimida yaxshi o‘zlashtirilishi mumkin. Ajoyib yo‘l va usullar ortida yetakchi g‘oya bo‘lmasa, yuqori natijaga erishib bo‘lmaydi. Pedagog va jamoa diqqat markazida - maktab, sinf o‘quvchilari nima maqsadda faoliyat ko‘rsatayotgani ularga ma’lum bo‘lsa, chuqur ijtimoiy motivlar tursagina faoliyat foydali bo‘ladi.

I. P. IVANOVNING PRINSIPIAL QOIDALARI • Eng muhimi, bu o‘rinda shunday g‘oyalarni shakllantirishda ajoyib pedagog I. P. Ivanovning prinsipial qoidalariga e’tibor berish zarur. «Inson unga hayot ta’sir yetayotgani uchungina tar- biyalanayotgani yo‘q, balki dunyoga o‘zi kuchli ta’sir yetayotgani uchun tarbiyalanyapti. Dunyoni o‘zgartira borib, o‘zi ham o‘zgarish, tarbiyalanib borishi mumkin: («Uchit. gazeta». 1987. 31 mart).

BUYUK MAQSADLAR PEDAGOGLARNING SAMARALI, IJOBIY TA’SIRINING MUHIM SHARTLARI BO‘LIB, TARBIYA JARAYONINI ASOSLOVCHI PRINSIPLARI TIZIMIGA TAYANISHNI TALAB ETADI. • a) hayot bilan tarbiya birligi; • b) bolalar mustaqilligi va o‘z-o‘zini tarbiyalash; • d) axloqiy norma va xulqiy odat borligi; • e) insonparvarlik va insoniylik; • f) axloqiy va estetik birlik; • g) talab va ishonch birligi; • h) bola kelajagini ishonch bilan loyihalashtirish; • i) o‘quvchi shaxsiga ehtiyotlik bilan munosabat; i) jinsiy farqni hisobga olish; • j) bolalarning - jismoniy va axloqiy sog‘ligi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik: • k) me’yor prinsiplari.

• Axloqiy tasavvurlar tarbiya texnologiyasi bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi uchun tajribali pedagoglar turli mavzularda axloqiy suhbatlar tizimini amalga oshiradi. Jumladan, ota-ona, kattalarning Vatan oldidagi burch va masuliyati, xohish va burch uyg‘unligi, xohish va haqiqiy ehtiyoj: vijdon tushunchasining axloqiy ma’nosi, vijdon pokligi va boshqalar.

• Tarbiya faoliyati natijalarining samaradorligi ancha murakkab masalalardan hisoblanadi. • Tarbiya natijalari hech qachon o‘tkazilgan turli tadbirlarning miqdori va unga jalb etilgan o‘quvchilar soni bilan o‘lchanmaydi. O‘quvchilarning tarbiyalanganlik darajasi tarbiyaviy ishlarni baholashda eng muhimdir.

TARBIYACHI MAHORATINING MAZMUNI. Oliy o‘quv yurti bitiruvchilari ko‘pgina o‘quv jarayonini tashkil etishga yetarli darajada tayyor bo‘lganlari holda, maktabda tarbiyaviy ishlarni olib borishga tayyor emasliklarini aytadilar. Haqiqatan ham ko‘pchilik o‘qituvchilar uchun tarbiyachilik mahorati o‘qituvchilik mahoratining shakllanishi jarayoniga nisbatan murakkab hisoblanadi.

Buning obyektiv sababi aniq, chunki tarbiya tushunchasi ta’lim tushunchasiga qaraganda ancha keng va ta’limning tugal maqsadi tarbiya maqsadining biron bir tomonini: yo o‘quvchi intellektual qobiliyatini, yo estetik, yo ahloqiy sifatlarni tarbiyalashga yo‘naltirilgan. Tarbiya jarayonining shaxs mahorati asoslarining shakllanishidagi murakkablik shaxs xususiyatlaridagi kasbiy shakllanishda tarbiya jarayonining zarur bo‘lgan yaxlit tizimini egallashi bilan ham bog‘liq.

• Boshlovchi pedagog ziddiyatli holatlarda o‘qituvchining turli-tuman xulq usullarini tanlashida uning topqirligi bilan tarbiya mahoratini bog‘lashga o‘zida moyillik sezadi. Albatta, bu narsa muhim, lekin mohir tarbiyachi usullarni tanlashi bilan kuchli emas.

A.S.MAKARENKO FIKRLARI... • A.S.Makarenko tarbiyachi ishlarini ko‘rib chiqib aytadiki, tarbiyachi faoliyati, aslida, mohiyati bilan tashkilotchilik faoliyati ham hisoblanadi. Demak, tarbiyachi mahorati, boshqa narsa emas, balki bolalar hayotini tashkil etuvchi mahoratdir. Tarbiyachi mahorati - o‘quvchining samarali rivojlanishiga ta’sir etuvchi pedagogik holatlarni yarata bilishda ko‘rinadi. Mahoratda nazariya va amaliyot uzviyligi gavdalanadi.

• Hech qachon biron bir muvaffaqiyatli harakat tushunilmagan yoki stixiyali bo‘lmaydi. Har qanday samarali usullarning asosiy va yetarli sharti shu maqsadga erishish vazifalarini, yo‘l va vositalarini, ya’ni tarbiya jarayonining qonuniyatlarini bilish demakdir.

TARBIYA MAHORATI • Tarbiya mahorati - bu faqat yetarli nazariy bilimlarni egallashgina emas, balki tarbiya qonuniyatlari, bolalar jamoalari hayotini tashkil etish qonuniyatlaridan kelib chiqadigan barcha vosita, usul va metodlarni hayotga, ijodiy tatbiq eta bilish hamdir.

• Tarbiya mahorati mazmunining acoci bilim va unga asoslangan ko‘nikmalardir. Tarbiyachining muhim ko‘nikmalariga turli pedagogik holatlarda bolalar dunyosida sodir bo‘layotgan turli jarayonlarni to‘g‘ri qabul qilish ko‘nikmasi, holatni tanlashga nisbatan tadbiq etiladigan «Maqsad - vosita- natija» munosabatlarini tahlil qila olish ko‘nikmasi, diqqatni tez yo‘naltira olish va biridan ikkinchisiga tez o‘gkaza olish ko‘nikmasi, bolalar bilan o‘ynay olish ko‘nikmasi, ko‘plab pedagogik holatlardan muhimini ajratib olish ko‘nikmasi, turli tomondan holatlarni baholay olish ko‘nikmasi, tasodifiy omillardan muhimini ko‘ra bilish ko‘nikmasi, bir xil holatda turli- tuman ta’sir usullaridan foydalana bilish ko‘nikmasi, o‘zining kayfiyatini, hissiyotini va fikrini so‘z, mimika, harakatlar orqali yetkaza olish ko‘nikmasi.

• Yuqorida sanab o‘tilgan ko‘nikmalar bilan birga quyidagilar ham muhimdir: o‘quvchilarning barcha faoliyatlarida ular bilan kontakt o‘rnata olish; individual yondasha olish ko‘nikmasi; o‘quvchilarni yomon va yaxshiga ajratmaslik; bolalar tashabbuskorligini rivojlantira olish; qiyin holatlarda bolalarga yordam bera olish; o‘quvchilar jamoasi fikrini kelishtirish ko‘nikmasi; o‘z-o‘zini boshqara olishning turli shakllaridan mohirona foydalana bilish; o‘quvchi ishonchini suiste’mol qilmaslik; har bir o‘quvchidan ijobiy sifatlar topa bilish va ulardan unumli foydalana bilish ko‘nikmasi; o‘quvchilarni yomon va yaxshiga ajratmaslik, har bir nohaqlik, yomonlik, badbaxtlikka murosasiz bo‘lish; o‘quvchilarda axloqiy yo‘nalishni shakllantirish; yaxshilik va yomonlik to‘g‘risida bolalar tasavvurlarini rivojlantirish ko‘nikmasi va boshqalar.

SH. A. AMONASHVILI FIKRLARI... • «Kim tarbiya jarayoni texnologiyasi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilsa, munosabatlar tuzilishini rivojlantirsa va shu orqali erishilgan muvaffaqiyatlar bilan chegaralanib qolmay, balki yanada yaxshiroq natijaparga erishishga intilgan bo‘lsa, u yanada mahoratli bo‘lib boradi».

PEDAGOGIKADA TARBIYACHI MAHORATI • Pedagogikada tarbiyachi mahorati yaxlit tizim sifatida uchta o‘zaro bog‘langan tizimchalarga bo‘linadi: texnologik; ijtimoiy psixologik (munosabat); ahloqiy. Texnologik tizimcha yoki texnologiya pedagog uchun o‘zining kuchini rejalashtirish va kerakli natijaga erishishga yordam beradigan shaxs va jamoaga ta’sir etadigan aniq vositalar hisoblanadi.

• Kasbiy texnika asoslari nimalardan iborat? Albatga, tarbiyachi tomonidan o‘quvchilar amaliy faoliyatini tashkil etish, ularni ma’lum pedagogik vazifalarni bajarishga jalb etishdan iborat. Gap bu o‘rinda o‘quvchilarning o‘zlari hayotlarini tashkil etish, yo‘lga qo‘yish, demak, o‘quvchilar faol amaliy faoliyatlarini tashkil etishning samarali shakllaridan foydalanish haqida gap boradi. Bu shunday asoski, uning zamirida tarbiya yo‘lga qo‘yiladi.

• Ochig‘ini aytish kerakki, ko‘pchilik sinf rahbarlari o‘zlari navbatchilik qiladi, kino, teatr, muzeylarga kollektiv bo‘lib olib boradi, ota-onalar majlislari, yig‘ilishlar, bayramlar, munozaralar, uchrashuvlarni o‘zlari tashkil etadilar. Hatto tarbiyachi nazoratisiz binoni tozalash, o‘ynash va boshqa ishlarni ham bajarishga ruxsat etilmaydi. Agar tarbiyachi faol tashkilotchi, lekin o‘quvchilar passiv ishtirokchi bo‘lgan bo‘lsa, u joyda tarbiya muvaffaqiyati haqida gap bo‘lishi mumkin emas. Bu haqda o‘z-o‘zini boshqarishga asoslangan maktablar tajribasi bizga ko‘p narsani aytib turibdi.

• Shunday maktablar borki, ko‘plab jamoat ishlarini (tarbiyachi navbatchiligi, o‘z-o‘ziga hurmat, shanbalik) tarbiyachi ishtirokisiz bolalarning o‘zlari bajaradilar. Tarbiyachilar esa bu ishlarni boshqarib, yo‘naltirib, maslahat berib turadilar. Bu yerda tarbiyachi qanday qilganda, o‘quvchilar o‘z-o‘zlarini mustaqil boshqarishi mumkin? degan savolga ijodiy izlanishlar orqali javob topib bo‘ladi.

TARBIYA JARAYONI VA UNING QONUNIYATLARI. • O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti I.A.Karimov XII chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining navbatdan tashqari to‘qqizinchi sessiyasida so‘zlagan nutqida “ Kelajak bugundan boshlanadi. Hozir tarbiya masalasiga e‘tibor qilinmasa kelajak boy beriladi. Manaviy va axloqiy poklanish, imon, insof, diyonat, or-nomus, mexr-oqibat va shu kabi chinakam insoniy fazilatlar o‘z- o‘zidan kelmaydi. Hammasining zamirida tarbiya yotadi ”, -degan edi.

• Darhaqiqat o‘sib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalash jamiyatning yashashi va taraqqiyotininng zarur shartlaridan biridir. • “ Aql zakovatli, yuksak ma‘naviyatli kishilarni tarbiyalay olsakkina, oldimizga qo‘ygan maqsadlarga erisha olamiz, yurtimizga farovonlik va taraqqiyot qaror topadi”. • Tarbiya jarayoni uzoq davom etadigan murakkkab jarayondir. U inson paydo bo‘lganidan boshlanadi. Insonning yaxshi va yomon xislatlari ana shu davomli jarayonda shakllanadi. • Tarbiya jarayoni jamiyat uchun zarur va foydali sifatlarni shakllantrish maqsadida shaxsga ta‘sir etish jarayonidir. Tarbiya jarayonida tarbiyachi, o‘qituvchi rahbarlik qiladi. O‘qituvchi bu jarayonga pedagoglar jamoasi, o‘qituvchilar va ota-onalarni ham jalab qiladi. • Demak, tarbiya jarayonida shaxsga jamiyat talablari asosida ta‘sir qilinar ekan, bu talablar O‘zbekiston Oliy majlichssi IX sessiyasida I.Karimov so‘zlagan nutqida va shu sessiyasida o‘quvchi qilingan ikta tarixiiy xujjat- “Kadrlar Tayyorlash Miliy dasturi” va “Ta‘lim to‘g‘risida”gi qonunda bayon etilgan.

• Bugungi kunda oldimizga qo‘ygan buyuk maqsadlarimizga erishishimiz, jamiyatimizning yangilanishi hayotimizning taraqqiyoti va istiqboli amalga oshirilayotgan isloxotlarimiz, rejalarimiznig samarali taqdiri – bo‘larning barchasi, avvalambor, zamon talablariga javob beradigan yuqori malakali, ongli mutaxassis kadrlar tayyorlash muammosi bilan chambarchas bog‘liq.

TARBIYA JARAYONIDA QUYIDAGILARNI MUXIMLIGIGA E‘TIBOR QARATISHIMIZ LOZIM. • 1. O‘quvchilarnig turli – tuman faoliyatlarini to‘g‘ri tashkil etish orqali ularning xar tomonlamaa rivojlanishlarini taminlash. • 2. Shaxs axloqidagi ijobiy sifatlarni shakllantirishda ularning tengldoshlari va kattalar bilan munosabatlaridan foydalanish. • 3. Shaxsni o‘rab turgan dunyo (tabiat, fan, san‘at) shuningdek insonlar bilan turli tomonlama va zarur munosabatlarni tashkil etish. • 4. Jamiyat uchun zarur bo‘lgan axloqiy, huquqiy, estetik, ishbilarmonlik va jismoniy sifatlarni shakllantirish.

TARBIYA JARAYONINING IJTIMOIY AHAMIYATI • Tarbiya jarayonining ijtimoiy ahamiyati shundaki, bu jarayonda jamiyat uchun, uning kelajagi uchun zarur bo‘lgan inson shakllanadi. Insonnnig shakllanishida faoliyatnig roli katta. Shuning uchun ham xalq pedagog nodir pedagogik asarlaridan biri bo‘lgan Qobusnoma, Yusuf Hos Hojibning “Qutadg‘u bilig”, Axmad Yugnakiyning “Hibotul haqoyiq” kabi bir qancha pedagogik asarlarda tarbiyada faoliyatnigg o‘rniga aloxida e‘tibor qaratiladi. Har bir faoliyat to‘riniing o‘ziga hos qoidalari tushuntiriladi.

• Faoliyat asosida yosh avlodni jamiyatnig moddiy va ma‘naviy boyliklari bilan tanishtirish sohasidanigi tajribalar to‘planadi. • Faoliyat jarayonida insonda turli odatlar, axloqiy sifatlar, muomalaga oid xususiyatlalar, shaxsni ijodiy qobiliyatlari shakllanadi va rivojlanadi. • SHunig uchun ham tarbiyachi o‘quvchilarnig turli – tuman faoliyatlarini qiziqarli tashkil etishi lozim.

TARBIYA QONUNIYATLARIDAN BIRI • Tarbiya qonuniyatlaridan biri ham tarbiyalanuvchilarning faoliyati qanchalik yaxshi tashkil etilgan bo‘lsa, tarbiya jarayoni shunchalik samarali bo‘ladi. • CHunki inson insoniyatga xos tajribalarni ana shu faoliyat jarayonida egallaydi. Masalan, o‘quvchilar bilim olish uchun ham turli-tuman faoliyat turlariga qatnashishlari zarur.

MASALAN, QUYIDAGILARNI AYTISH MIUMKIN • A) o‘quv bilish va ijodiy faoliyat. Bu faoliyat to‘rida o‘quvchilar bilimlarni egallash uchun ta‘lim jarayoniga qatnashadilar, o‘qish faoliyati uningo‘ bilio‘mga qiziqishi, intilishiga imkon yaratadi. • B) axloqiy – ma‘naviy va axloqiy-amaliy faoliyat o‘quvchilarni axloqiy manaviy sifatlarni egallashlariga odob axloq, imon e‘tiqod shakllanishiga yordam beradi. Bu faoliyat jarayonida o‘quvchilarga kattalarga xurmat, kichiklarga shavqat, vatanparvarlik, muomala odobi kabilar shakllanadi; • V) jismoniy sog‘lomlashtirish, gimnastika va sport faoliyatidagi ziddiyatlar (qattiqqo‘llik, va yumshoqlik, talabchanlik va shavqatlik, mustaqillikni chegaralash va o‘ziga qo‘yib berish va xokazo.)

• Tarbiya jarayonidagi ziddiyatlardan biri yangi murakkab va sotsial ahamiyatga ega bo‘lgan vazifalarni Bola oldingi xulqida bor bo‘lggan sifatlar va motivlar asosida bajarishi lozim. Bu ziddiyat shaxs shakllanishi davomida tugab qolmaydi. Agar shaxsnig oldingi yanada murakab vazifalar turmasa uning harakati to‘g‘taydi. Yangi-yangi vazifalarni shaxs to‘xtovsiz bajarib borishi kerak. Shundagina u faoliyat va xulqnig yanada yaxshiroq vositalarini ko‘radi. • Tarbiya jarayonining boshqa harakatlantiruvchi ziddiyatli tashqi talablar bilan Bolaning o‘z ichki kechinmalari o‘rtasidagi ziddiyatdir. Har bir tarbiyachinig ideali Bolaning kechinmalarini tarbiya jarayoni talablariga mos keltirishdir. Lekin bu ziddiyat yo‘qolishi bilan yangisi paydo bo‘ladi. Chunki tarbiya jarayonida tarbiyalanuvchi shaxsga nisbatan talablar doimiy murakkablashadi, buni bajarish uchun esa shaxsdan yangi kuch va g‘ayrat talab etiladi.

O’QITUVCHI TARBIYACHILIK MAHORATINI OSHIRIB BORAR EKAN, O’ZARO MUNOSABATLARNING QUYIDAGI QIRRALARIGA E'TIBOR QILISHI LOZIM: • vatanga muhabbat va insonparvarlik; • ma'naviy tarbiya (odob va axloq); • iqtisodiy tarbiya; • ekologik tarbiya; • go’zallik tarbiyasi; • jismoniy tarbiya; • ota - onalar bilan ishlash.

• Dеmak, o’qituvchi jamiyat hayotida еtakchi o’rin tutuvchi murakkab shaxs strukturasiga ega bo’lgan insonning kasbiy qiyofasidir. Ijtimoiy turmushning barcha sohalarida erishilgan yutuqlarning zaminida uning mеhnatining natijalari yotadi. O’qituvchilar tayyorlash jarayonida, ularning ham pеdagogik, ham psixologik tayyorgarligi va bilimli, muomala madaniyati, milliy va milliy psixologik omillarni e'tiborga olish kеrak. Yuksak saviyali zo’r mahoratli tarbiyachilargina xalq orzusidagi barkamol insonni tarbiyalaydi. Ilm insonni yuksaklik sari olib borad.

A.AVLONIY AYTGANLARIDЕK: • "Ilm insonlarning madori, hayoti, porloq kеlajagi, rahbari, najotiga aylangan. Ilm inson uchun g’oyat oliy va muqaddas fazilatdir. Shuning uchun avvalom bor ilmli, tarbiyali bo’lmoq har bir yosh insonning burchi. Bu maqsadda ko’ngliga eng oliy orzularni jamlab, o’qituvchi tеr to’kib ishlaydi. Ularning mеhnatini munosib hurmat qilib, imkonda bor bilimlarini egallamoq kеrak. Bеhbudiy aytganlaridеk: "Dunyoda turmoq uchun dunyoviy fan va ilm lozimdir".

XUSH YOSH AVLOD TARBIYASI KABI MAS'ULIYATLI ISH TOPSHIRILGAN O’QITUVCHI QANDAY BO’LMOG’I KЕRAK? • O’qituvchining pеdagogik faoliyatining samaraga ega bo’lmog’i uchun ko’p jihatdan shaxs xususiyatlarining shakllanganligi shaxs yo’nalishining aniqlanganligi va kasbiy mahoratning tarkib topganligi bilan xaraktеrlanadi. Bugungi kunda ijtimoiy va iqtisodiy shart - sharoitning murakkab tus olishi yoki ta'lim tizimida nisbatan yangicha talablarning yuzaga kеlishi pеdagoglarning o’z faoliyatlarini tubdan o’zgartirishga hamda izchil aql - zakovatini ishga solgan holda ish tutishni taqozo etmoqda. Bu bir tomondan davr talabi ekanini, ikkinchi tomondan, shart sharoitga nisbatan tub burilish hosil qilish yoki shaxs mazmuni, faoliyat yo’nalishida yangicha o’zgarish kiritish oson emasligini ko’rsatadi.

O’QUVCHILAR BILAN O’TKAZILADIGAN SUHBATLARNI YUQORI SAVIYADA TASHKIL QILISHDA O’QITUVCHI QUYIDAGI MADANIYAT QIRRALARIGA EGA BO’LISHI KЕRAK: 1. Ruhiyat madaniyati - o’kuvchilarning ma'naviy ehtiyojlariga to’g’ri ta'sir ko’rsatish; 2. Mahorat madaniyati - har bir tadbirni zo’r quvonch va qalbdan tashkil qilish; 3. Siyosiy madaniyat o’quvchilarning ijodiy, ma'naviy, badiiy faoliyatini tashki qilishdir.

• Bundan tashqari o’qituvchi o’zining tashqi ko’rinishiga ham e'tibor bеrishi kеrak. Toza, ozoda, ixcham kiyinishi kеrak. Bundan tashqari oliy ma'lumotli, chuqur bilim egasi, o’zining fanini puxta biladigan yurt ravnaqi uchun jonini fido qilishga tayyor, o’quvchilardan bilimini, malakasini ayamaydigan, o’kuvchilar bilan aziz do’st, sirdosh, maktabning fidokor xodimi bo’lmog’i kеrak.O’QUVCHILAR BILAN O’TKAZILADIGAN SUHBATLARNI YUQORI SAVIYADA TASHKIL QILISHDA O’QITUVCHI QUYIDAGI MADANIYAT QIRRALARIGA EGA BO’LISHI KЕRAK:

• Avvalombor har bir tarbiyachi pеdagogik tashkilotchilik mahoratiga ega bulishi kеrak. Tarbiya jarayonini to’g’ri tashkillashtirish, darsdan so’ng o’quvchilarning bo’sh vaqtini to’g’ri taqsimlashi kеrak. Bunda o’qituvchilar, ota - onalar bilan yaqin munosabatda bo’lishlari kеrak. O’qituvchi yakka suhbatlarni quyidagi sharoitda olib boradi. O’QUVCHILAR BILAN O’TKAZILADIGAN SUHBATLARNI YUQORI SAVIYADA TASHKIL QILISHDA O’QITUVCHI QUYIDAGI MADANIYAT QIRRALARIGA EGA BO’LISHI KЕRAK:

O'xshashlar

Moddiy va ma’naviy meros

Moddiy va ma’naviy hayot

O’quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalash

Ma’naviy qadriyatlar – jamiyatning yuksalish vositalari

Markaziy Osiyo mutaffakkirlarining ma’naviy merosi