Qur'oni Karim haqida ma’lumot - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Qur'oni Karim haqida ma’lumot

Yuklangan vaqt:

23.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3616.787109375 KB

Ko'chirib olish

REJA: 1. Qur’oni Karim haqida ma’lumot. 2. Qur’oni karimda odob-axloq tamoyillari. 3. Qur’oni Karim va Hadisda odob-axloq haqida hikmatlar.

― Qur‘oni karim - dunyo musulmonlarining muqaddas kitobi bo‘lib, u arab tilida «qiroat» ma‘nosini bildiradi. Islom eʼtiqodiga koʻra, Qurʼon vahiy orqali Muhammad paygʻambarga 610—632 yillar davomida nozil qilingan. U Allohning kalomi (Kalomulloh). „Kitob― (yozuv), „Furqon― (haq bilan botilning orasini ayiruvchi), „Zikr― (eslatma), „Tanzil― (nozil qilingan) kabi nomlar bilan atalib, „Nur― (yorugʻlik), „Hudo― (hidoyat), „Muborak― (barakotli), „Mubin― (ochiq-ravshan), „Bushro― (xushxabar), „Aziz― (eʼzozlanuvchi), „Majid― (ulugʻ), „Bashir― (bashorat beruvchi), „Nazir― (ogohlantiruvchi) kabi soʻzlar bilan sifatlangan. Islom olamida Qurʼon musʼhaf nomi bilan ham mashhur. Islom ulamolari Qurʼonning 30 xil nomi va sifatlarini sanab oʻtganlar. Qur‘oni karim 114 suradan, 6210 oyatdan iborat.

Bizga ma‘limki, Qur‘oni karimdan keyingi o‘rinda turuvchi hadis ilmi ham alohida falsafiy-axloqiy o‘ringa ega. Hadis ilmining paydo bo’lishida muhaddislarning hadis ilmi rivojiga qo‘shgan hissasi alohida ahamiyatga egadir. Islom olamida Qur‘oni karimdan keyingi o’rinda turuvchi hadislar - ishonchli axloqiy manba sifatida yuksak baholanadi. Haqiqiyligi puxta o’rganib chiqilgan ishonchli hadislar ‘‘sahih hadislar‘‘ deyiladi. ‘‘Sahih‘‘ so’zining ma‘nosi sog'lom, to’g’ri, xatosiz degan ma‘noni bildiradi. Hadisni to’plagan muallif esa ‘‘muhaddis‘‘ deb yuritiladi. Hadislarni to’plash ishlari VIII asrdan boshlangan.

Qur‘oni Karimda - insonni yaxshilikka, ezgulikka boshlaydigan hamda uni razolatga eltadigan xulqlar mavjud. O‘zaro dushmanlik va kelishmovchilik bu taraqqiyot dushmani. Fitna va fasod, to‘qnashuv va olishuvlar, qon to‘kishlar,urushlar, jamiyat va insonlar uchun ham koni zarardir. G‘iybat va fisqufasod, behuda so‘z aytish, gap tarqatish, noma‘qul so‘zlar so‘zlash, ayirmachilik, g‘avg‘o ko‘tarish, bir musulmonning boshqasini ko‘rolmasligi, musulmonmusulmonning umrini xazon qilishi gunohi azimdir. Qur‘onda ehsonli, qo‘li ochiq, bag‘ri keng, muruvvatli, keng fe‘lli, saxovatli bo‘lish, ertadan oqshomgacha, uydan ish joyigacha, beshikdan qabrgacha insonning har bir lahzasi iymonli bo‘lishga harakat qilishi chinakam ezgulikdir, deb qaraladi. Kimda-kim odamlardan himmati, muruvvatini ayamasa, saxovat eshigini bekitmasa, bundan eng avvalo uning o‘zi katta naf ko‘radi, ma‘naviy qoniqish va falsafiy kamolot hosil qiladi, ruhi ko‘tariladi

Qur‘onda ehsonning foydasi ehson qiluvchining o‘ziga bo‘lishi aytilgan. Unda aytilishicha, agar ehson qilsalaringiz ham, yomonlik qilsalaringiz ham o‘zingiz uchun. Alloh kalomida ezgulik qilish, el-yurtga foyda keltirish, yomonlarni noto‘g‘ri yo‘ldan qaytarib, to‘g‘ri yo‘lga solish yuksak ma‘naviy fazilat, huquqiy, odob-axloqlilik belgisi sifatida e‘zozlanadi. Ezgu niyatli, qalbi pok, xulqi go‘zal, iymoni butun odamlar yaxshilik qilishni o‘zi uchun eng katta maqsad, olijanoblik deb biladi. «Kimki bir yaxshilik qilsa, unga o‘sha yaxshiligi o‘n barobar qilib beriladi». Inson ezgulik ishlarini qancha ko‘p qilsa yaratganning o‘zi uni balo qazolardan asraydi, unga kuch- qudrat ato etadi, yo‘lini ochib beradi.

Qur‘onda inson haq-huquqlarini hurmat qilish g‘oyasi etakchilik qiladi. Unda ota-onalarning farzandlar tarbiyasi masalasi bo‘yicha burchlari, mas‘uliyatlari nimalardan iboratligi belgilangan. Ta‘kidlanishicha, «ota-onalik huquqini qozonish uchun bola tug‘ulishining o‘zi kifoya qilmay, balki ularga ta‘lim-tarbiya berish eng muhim shartlardan biridir. Farzandga odob-axloq o‘rgatish, uni kasb-hunarli qilib tarbiyalash, balog‘atga etganda o‘g‘il bo‘lsa uylantirish, qiz bola bo‘lsa turmushga chiqarish, ularni moddiy va ma‘naviy ta‘minlab turish kabi sermashaqqat vazifalar ham ota-onalar zimmasidadir».

Qur‘oni Karimda farzandlarning ota-onalar oldidagi vazifalari ham bayon etilgan. Bu haqda uning Al-Isro surasi, 23-oyatida shunday deyilgan: «Parvardigoringiz, yolg‘iz Uning o‘ziga ibodat qilishlaringizni hamda ota- onaga yaxshilik qilishlaringizni amr etdi. Agar ularning (ota-onangizning) birovi yoki har ikkisi sening qo‘l ostingda keksalik yoshiga etsalar, ularga qarab «uf» tortma va ularning (so‘zlarini) qaytarma! Ularga doimo yaxshi so‘z ayt...!» Qur‘oni Karimda insonni ulug‘lash lozimligiga oid qoidalar bo‘yicha muhim ko‘rsatmalar mavjud.

Unda quyidagilar marhamat qilinadi: «Bandalarimga aytingki, ular eng go‘zal so‘zlardan so‘zlashsinlar», «Biz odam bolalarini aziz–mukarram qildik, ularga halol-pok narsalardan risqu-ro‘z berdik va ularni o‘zimiz yaratgan juda ko‘p jonzotlardan afzal-ustun qilib qo‘ydik»,  «Yer yuzida kibr-havo bilan yurmagin! Chunki sen hargiz erni teshib ketolmaysan va bo‘y-bastda tog‘larga yetolmaysan»,  «Ey mo‘minlar, sizlarga rizq qilib berganimiz - pokiza narsalardan yenglar»,  «Odamlarni aldab fitnaga solish o‘ldirishdan yomonroqdir»,  «Alloh zulm qiluvchilarni sevmaydi»,  «Zinoga yaqinlashmanglar! Chunki (bu) buzuqlikdir - eng yomon yo‘ldir».

«Ey mo‘minlar, mollaringizni o‘rtalaringizda nohaq (ya‘ni o‘g‘irlik, qaroqchilik, sudxo‘rlik, poraxo‘rlik, qimor kabi) yo‘llar bilan emangiz! Balki o‘zaro rizolik bilan bo‘lgan savdo-sotiq orqali moldunyo kasb qilingiz..! (Niso surasi, 29-oyat), - deb ta‘kidlangan. Baxillik yo‘lini tashlab sahiylik tomon yuz o‘tirganlar Alloh Kalomida najot topguvchilar, deyilgan. «Kimki baxillik va ziqnalikdan saqlangan bo‘lsa, unday kishilar najot topguvchilardir».

Islom dini, uning ilohiy manbai hisoblangan Qur‘on har ishda rostlikka, omonatni saqlashga, qo‘ni-qo‘shnilar haqini bilishga buyuradi. Zulmxiyonat qilishni, urush- talash, nohaq qon to‘kishlarni, yolg‘on so‘zlash, tuhmat qilishlarni, buzuqchiliklaru harom ishlarni, yetim-yesirlar molini eyishni, insonlar haqiga ko‘z olaytirishni qoralaydi. Makr-hiyla, zulm-xiyonat, hasad, buzuqchilik, jaholatda yashash, harom- halolni farqiga bormay eyish, qaroqchilik qilishlarni ta‘qiqlaydi. Ularning hammasi g‘ayri islomiy, g‘ayri insoniy, g‘ayri axloqiy, g‘ayri qonuniy illatlar sifatida qoralanadi.

Qur‘onning aksariyat suralari va oyatlarida insonlarning bilim olishi, ma‘rifatli bo‘lishi qayta-qayta uqtirilgan, bilimlilar bilan bilimsizlarni tenglashtirib bo‘lmasligi aytilgan. «Alaq» surasining uchinchi-beshinchi oyatlarida, «O‘qing! Sizning Parvardigoringiz (insoniyatga) qalamni (ya‘ni qalamni, xatni) o‘rgatgan o‘ta karamli Zotdir. U Zot insonga uning bilmagan narsalarini o‘rgatadi», deyilgan. Qur‘onda «ilm» so‘zi turli hollarda bir necha marta takrorlangan. Ana shuning o‘zi ham ilm, madaniyat, ma‘naviyat, ma‘rifat haqidagi g‘oyalar Qur‘oni Karimning butun ruhi, mazmuni, mag‘izmag‘izigacha chuqur singdirib yuborilganligini ko‘rsatadi. Qur‘onda ilk nozil bo‘lgan oyat ham «Iqro», ya‘ni «O‘qi» so‘zidir.

Qur‘oni Karimda ma‘naviy-ma‘rifiy, falsafiy, diniy-axloqiy masalalar bilan bir qatorda huquqiy yo‘l-yo‘riqlar ham o‘z ifodasini topgan. Fiqhiy-huquqiy masalalar bo‘yicha Qur‘onda juda ko‘plab oyatlar mavjud. Buni bu ilohiy kitobda amaliy ibodatlar bo‘yicha 140 oyatlar, shaxsiy huquq (oila, taloq, vasiyat va boshqalar) bo‘yicha 70 oyat, fuqarolik huquqi (olti- sotdi, ijara, garov, qarz, shirkat) bo‘yicha 70 oyat, jinoyat va jazo bo‘yicha 30 oyat, sud, sud jarayoni, guvohlik masalalari bo‘yicha 20 oyat, davlat huquqi sohasida 3 oyat, hammasi bo‘lib 333 oyat borligidan bilib olsa bo‘ladi. Ko‘rinib turganidek, Qur‘on faqatgina aqidaviy-g‘oyaviy manbagina emas, balki qonun va ahloq hamdir. Bu Qur‘onning buyuk mo‘jizasi hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Islom Karimov. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. 7- jild. T.: «O‘zbekiston», 1999,413b 2. Islom Karimov. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.: «O‘zbekiston», 1997, 328b 3. «Qur‘oni karim» oyatlaridan parchalar. 4. O.Husanov, O.Karimova, H.Azizov, H.To‘ychieva, Z.Karimov. Inson huquqlari. T.: «Sharq», 1997. 5. Abdulhakim Shar‘iy Juzjoniy. Ko‘rsatilgan asar, 64-65b

E'tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Qur’oni karim yaratilish tarixi

Din haqida tushuncha

Insonparvarlikning ulug’ daholari umr mazmuni haqida

Islom dini 3

Ислом дини