Diniy ekstremizm va terrorizmning mintaqada paydo bo’lishi - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Diniy ekstremizm va terrorizmning mintaqada paydo bo’lishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

910 KB

Ko'chirib olish

Diniy ekstremizm va terrorizm ning mintaqada paydo bo’lishi  REJA:  1.Ekstremizmning mazmun moxiyati va kelib chi q ish sabablari.  2.Terrorizmning moxiyati, paydo bulish sabablari va namoyon b o’ lish sabablari  3. Diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashda ma'noviy va mafkuraviy tarbiyaning o’rn i www.arxiv.uz

 Ekstremizmning mazmun-mohiyatL «Ekstrem» so’zi esa «akl bovar qilmas darajada», «haddan oshish» ma’nolarini bildiradi. Jamiyatda qabul qilingan qadriyatlar va me’yorlarga zid qarashlarni ilgari surish, keskin qarashlar va choralarga moyillik ekstremizmning asosiy xususiyati hisoblanadi www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Turli ekstremistik guruhlaming o’zaro munosabatida doimiy kelishmovchilik va janjallar, voqelikning keskin o’zgarishi sharoitida ular bo’linib ketadigan guruxlar o’rtasidagi «revolyutsionerlikda» musobaqalashuv kuzatiladi. Ularga yopiq sektalarga xos mistik tildan, e’tikodga da’vat qilish yoki undan «chetlashish», «shakkoklik» uchun jazolash kabi uslublardan foydalanish xosdir. Amerikalik sotsiolog K.Keniston «bunday guruhlarda odatiy shaxsiy nizolar, liderlik uchun kurash, did va qarashlardagi farq sezilarli darajada o’sib, ba’zida, hatto, hayot-mamot masalasigacha etib boradi», — deb yozgan edi. www.arxiv.uz

 Yashirin «armiya»laming ichki tarkibi, odatda, «kommandos» (ital’yap terrorchilarida — «kolonnalar», «musulmon birodariar»da — «jovalalar») deb ataladigan tezkor birliklardan tashkil topadi. Ular bir-birlarini faqat laqablari orqaligina biladigan uch yoki besh kishilik guruxlardai iborat piramida shaklida tuziladi. Ulaming tashkiliy tuzilmasi barcha davlatlarda deyarli bir xil. «Jangovar guruh» tashkilot a’zolarining asosiy ehtiyojlarini qondirish, jangarilar tashqariga chiqmaydigan bevosita yopiq ijtimoiy muhitni yaratishdek ko’plab vazifani bajaradi. Bir so’z bilan aytganda, jangovar guruh terror xurujini uyushtirishdek asosiy vazifasidan tashqari uning tarkibidagi qism uchun ijtimoiy muhit vazifasini ham bajaradi. www.arxiv.uz

 Ekstremistik va terroristik tashkilotlarga yangi a’zolaming qo’shilishi, ko’pincha, dinga kiritish, qabul qilishdek shaklu shamoyil kasb etadi hamda bir qancha tanlov va sinov bosqichlarini o’z ichiga oladi. Ekstremistik harakatlaming eng quyi tabaqasi ko’pincha siyosiy tusga ega bo’lmagan, mayda zo’rlik va jinoyatlar sodir etadigan unsurlar bilan bog’liq bo’ladi. Bunday zo’rlikning siyosiylashtirilishi .terrorizm tomon qo’yilgan birinehi qadam bo’ladi. O’z doirasiga yangiJcimsalami tortar ekan,.terrorchilik guruhi yoki uning rahbariyatiga so’zsiz bo’ysunishni, mutaassibona sadoqatni talab qiladi. Keyinroq esa yollanuvchilar«hamma narsani biluvchi» va ularga yo’lboshchilik qiluvchi sarbonga duch keladilar. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Hozirgi davrda eng awalo axborot chegaralarining barham topishida o’zligini namoyon qilayotgan globallashuv sharoitida va bir paytlar xalqaro munosabatlar mazmunini belgilagan ikki qarama- qarshi kuch - sotsializm va kapitalizm o’rtasidagi o’zaro kurashning barham topishi natijasida ekstremizm va terrorizm mamlakatlar, mintaqalar va umuman dunyo xavfsizligiga asosiy taxdid sifatida birinehi o’ringa chiqdi. Qo’poruvchilik faoliyatining turli ko’rinishlarini o’z ichiga olgan infrastrukturani shakllantirgan va rivojlantirgan mazkur ikki dunyoqarash o’rtasidagi kurash xozirda turli xil kuchlami birlashtirgan ko’p qutbli dunyoning mazkur infrastrukturaga qarshi kurashidek shakl-shamoyil kasb etmokda. www.arxiv.uz

 Bu, birinehi navbatda, ekstremizm va terrorizmning anarxizm va fashizmning arxaik shakllari bilan qorishmasi hisoblangan va ommaning keng qatlamlari bilan bog’lovchi xalqa sifatida islom shiorlaridan ustalik bilan foydalanadigan, aslida esa xalq bilan hech qanday aloqasi yo’qligini mohirona yashira oladigan holat kasb etdi. O’z vaqtida, XX asrning 70-yillarida, terrorchilar xalq bilan birgalikni ko’rsatish va uning nomidan xarakat qilish uchun kommunizm shiorlari ostida faoliyat yuritishi va shu yo’l bilan mablag’ to’plashi qulayroq edi. O’sha yillarda Lotin Amerikasida ekstremistik ruhdagi kommunistparast tuzilmalaming jangarilari jamiyatda parokandalikni yuzaga keltirish va tartibsizlik to’lqinida kommunistlaming xokimiyatni qo’lga olishiga sharoit yaratishga qaratilgan ko’plab terrorchilik xurujlarini sodir etardilar. Biroq aksariyat xollarda, ular hokimiyatni qo’lga olish niyatlariga erisha olmadilar va jamiyat a’zolari diqqatini jalb qilish maqsadini ko’zlagan shov-shuvli terrorchilik xu-rujlarini amalga oshirish bilan qanoatlanishga majbur bo’ldilar. Ekstremistik tuzilmalaming asosiy maqsadi aslida jamiyatni qo’rquv va vahimada tutib turish va shu yo’l bilan omma ongida noilojlik, ertangi kunga ishonchsizlik tuyg’ularini shakllantirishga qaratilgan edi. Bu esa o’z navbatida, jamiyat taraqqiyotini va ijtimoiy hayotning turli jabhalarida barqarorlikka erishishni jiddiy qiyinlashtirar edi. www.arxiv.uz

 Bugungi kunda kommunistik. shiorlar unchalik ham mashhur emas, ekstremistik tuzilmalami «qizil rangi» uchun yirik mablag’lar bilan qo’llab-quwatlagan SSSR ham yo’q. O’z navbatida, AQSH va uning sheriklariga ham, javob tariqasida shunga o’xshash tuzilmalami qo’llab-quwatlash uchun yirik mablag’lami sovurishiga hech qanday zarurat qolmadi. Biroq yangi sharoitda har xil turdagi buzg’unchilik, beqarorlikni keltirib chiqarishga qaratilgan vositalar bugun ham ana shu maqsadlarga faqat islom shiorlari ostida yo’naltirilayapti, xolos. www.arxiv.uz

 Diniy ekstremizm: tarix va voqelik. Ekstremistik qarashlami barcha diniy ta’limotlar doirasida uchratish mumkin. Masalan, mutaxassislar katolik cherkovining erkin fikr yurituvchi, hukmron feodal- katolik cherkovi aqidalarini rad etuvchi kishilar - papa hokimiyati dushmanlarini ta’qib qilish uchun  XIII asrda tuzilgan va minglab odamlaming qurbon bo’lishiga olib kelgan inkvizitsiya faoliyatini ekstremizmningo’ziga xos ko’rinishi sifatida baholaydilar. SHunday ekan, ekstremizmni faqat muayyan din bilan poklash mutlaqo asossizdir. Xususan, islom dini, turmush tarzi va qadriyatlar majmui sifatida hech qachon ekstremistik tuzilmalaming go’yoki, din va musulmon jamoasi ravnaqi yo’lida amalga oshirayotgan terrorchilik xuruj-larining asosiy sababi sifatida qaralishi mumkin emas. www.arxiv.uz

 SHunisi diqqatga sazovorki, ekstremistik ruxdagi tuzilmalaming hech biri biror bir shaklda o’zlari jar solayotgan, o’zlari «intilayotgan» jamiyat qurilishi modelini taklif etolmaydi.  Kommunizm, xalifalik — «umumiy farovonlik va SOG’LOM mutanosiblik jamiyati» oliy maqsad deb ko’rsatilgan holda, qo’rquv va buzg’unchilik ularga erishish yo’li sifatida taklif etiladi. Bu esa, o’z vaqtida mashhur bo’lgan, Rossiya va Evropada uzoq yillar davomida buzg’unchilik yo’lida terrorchilik .usullarini qo’llah-kelgan. tuzilmalar faoliyatini oziqlantirib kelgan anarxizm g’oyalari bilan xamohanglik kasb etadi. www.arxiv.uz

 Hozirgi davrda ko’plab ekstremistik uyushmalar va aqidaparastlar turli dinlar, shu jumladan, xristianlik, islom, yahudiylik dinlari ta’limotidan foydalanmokdalar. SHu bilan birga, diniy ritorika ularga ko’zda tutilayotgan jamiyatning aniq shaklu shamoyilini takdim etmagan holda (bu ular uchun xuddi anarxistlar kabi unchalik ahamiyatga ega emas) xayoliy jamiyat haqidagi tasawurlardan foydalanish imkonini beradi. Bunda eng muhimi tartibsizlik va beqarorlikni keltirib chiqarishdir. Unga erishish esa, o’ziga xos eng umumiy maqsadni tashkil etadi, deyish mumkin.  Noqonuniy qurol-yarog’ savdosi va narkobiznes hisobidan katta mablag’lar to’planayotgan, musulmon dunyosida shakllangan o’ziga xoslik tufayli yuzaga kelgan vaziyatda islomni shior qilib olgan ekstremizm va terrorizm xavfsizlikka asosiy taxdid sifatida birinehi o’ringa chikdi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 SHuni xam tan olish kerakki, ommaviy axborot vositalarining rivoji va axborot omili ta’sinning kuchayishi bugungi kunda ekstremizm va terrorizmning hech narsa bilan o’lchab bo’lmaydigan darajada ko’zga tashlanadigan ijtimoiy hodisaga aylanishiga olib keldi. Qiyos uchun: narkobiznesdan keladigan foydaga va soxta inqilobiylikni qo’llab-quwatlashga qaratilgan sotsialistik tuzum yordamiga tayanib, XX asming 70-yillarida lotinamerikalik zkstremistlar ko’plab terrorchilik hara-katlarini sodir etgan bo’lsalar ham, ommaviy axborot vositalarining o’sha paytdagi rivojlanganlik darajasi ularga global miqyosga chiqish imkonini bermagan edi. Bunday vaziyatda Lotin Amerikasi ekstremizni mintaqaviy darajadan tashqariga chiqa olmagan. www.arxiv.uz

 Ekstremizm va terrorizm ommaviy axborot vositalari orqali yoritilmas ekan ko’zlangan «samarani» bennaydi. SHu ma’noda ular o’zaro bog’liqdir. Terrorchilik xuruji ommaviy axborot vositalarida qanchalik keng yoritilsa ushbu harakatni sodir etishdan kutiladigan natija shunchalik bevosita va yuqori bo’ladi. Bu esa, u yoki bu harakatni o’tkazishdan ko’zlanadigan asosiy maqsad hisoblanadi. Axborot maydoni rivojlanib, tobora to’yinib borayotgan, ammo uni etkazishda mazmunan ham, shaklan ham o’zibo’larchilik ustuvorlik qilayotgan hozirgi davrda OAV ekstremizm va terrorizm qo’lidagi kuchli qurolga aylanib qolmokda. To’g’ri, hech bir OAV o’z holicha terrorchilik xurujining «samaradorligini» anglagan holda tashkil etadigan tizim hisoblanmaydi. Ammo aksariyat hollarda bunga ko ’ maklashmoqda, deyish mumkin. www.arxiv.uz

 SHuni ta’kidlash lozimki, tarixiy, diniy va milliy xususiyatlar aholining keng qatlamlari bilan muloqot tili va unda-gi o’ziga xos urgulami tanlashda muhim o’rinni egallaydi. Tabiiyki, Markaziy Osiyo mintaqasida kommunistik yoki nasroniylik emas, balki aynan islom shiorlaridan foydalaniladi.  Markaziy Osiyo mintaqasi o’z tarixida islom rivojiga hech qanday aqidaparastlik va jangarilik unsurlarini olib kirmagan. Aksincha, mintaqada islom dini yoyilgan vaqtdan to bugungi kungacha insonparvarlik va bag’rikenglik an’anasi ustuvor bo’lib kelmokda. O’rta asrlarda Arab SHarqida ayrim sufiy birlashmalari jangovarlikni namoyon qilgan hamda inkvizitsiya va jazolash tuzilmalari vazifalarini bajargan vaqtda ham Markaziy Osiyo sufiyligida insonga muhabbat va bag’rikenglik targ’ ib qilinar edi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Ayni paytda, barcha davrlarda u yoki bu etnik guruhga mansublik bog’lovchi (birlashtiruvchi) unsur sifatida muayyai vazifani bajargani uchun ham Markaziy Osiyoda qaror topgan islom dini har qanday milliylikdan yuqori turishni (kosmopolitizmni) namoyon etganini ta’kidlash zarur. SHuning uchun ham, XX asming boshlaridagi arab modemistlaridan farqli ravishda jadidlar undan yiroqlashib, o’z kuchlarini birinehi navbatda ham diniy, ham milliy ongni o’stirishga sarflagan edilar.  O’rta asrlarda Markaziy Osiyodagi djniy bag’rikenglik, insonparvarlik. mayllari, fan va san’atning rivojlanishi Arab SHarqida qarshilikni keltirib chiqardi. Natijada XII—XIV asrlarda bugungi kunda terrorchilik tuzilmalarini shakllantirayotgan ekstremistlar g’oyaviy jihatdan tayanayotgan aqidaparast salafiylik oqimi yuzaga keldi. www.arxiv.uz

 Ibn Taymiyya boshchiligidagi salafiylar Markaziy Osiyo mutafakkir, olim va ulamolarini «islom mohiyatini soxtalashtirish»da ayblab, xalifalikni ideallashtirishga asoslangan qarashlar tizimini ishlab chiqdilar va jihodni unga erishishning asosiy vositasi sifatida e’lon qilib, o’z g’oyalariga jan-govarlik tusini berdilar. Markaziy Osiyoda shakllangan mayllar, o’sha davr arab muhitida ham o’z tarafdorlariga ega ediki, bu tabiiy ravishda, muayyan guruhlaming xokimiyatini zaiflashtirar. edi. SHunday qilib, salafiylik ham hokimiyat uchun kurashning mahsuli edi. SHu tariqa, XVIII asrning birinehi yarmida Muhammad Abdul Vahhob salafiylik asosida Arabiston yarim orolida hokimiyat uchun kurash olib borishga moslashtirilgan yangi ta’limotni yaratdi.  Yangi davr Arab Sharkidagi mutaassib oqimlar dastlab salafiylik va vaxobiylikka asoslangan bo’lsalar-da, keyinroq ulardan ham ilgarilab ketdilar. Bu tuzilmalaming g’oyaviy dasturi «ixvoniylik» va «jihod»ga asoslangan bo’ lib, ko’p sonli jangarilik uyushmalariga G ’OYAVIY ozuqa berib kelmokda. www.arxiv.uz

 1 Avval maktablarda mudarrislik qilgan, sufiylikning xanafiya maktabiga mansub bo’lgan Hasan Abdurahmon al-Banno musulmoi olamini tozalash va musulmon aholi yashaydigan mamlakatlar hududida islom davlatini qurishdek vazifalami o’z oldiga qo’ygan lar» uyushmasini tuzdi. Barcha musulmon va nomusulmon hukumatlarga qarshi jihod — yalpi urush e’lon qilish ushbu maqsadga erishish yo’li sifatida belgilangan edi. Al-Banno o’zining«Fan-nul-mout» («O’lim san’ati») kitobida mavjud hukumatlami yo’q qilishga erishish yo’llarini asoslab berdi va ilk marta o’zini o’zi quibon qilish shaklida jangarilik amaliyotinits tayyorlash va amalga oshirish bilan bog’liq faoliyatni oqlab fatvo berdi. www.arxiv.uz

 Harakatning yuzaga kelish shart- sharoitlari, tarixiy vaziyat va o’sha davrda Misrdagi siyosiy kuchlaming nisbatini o’rganish ko’plab tadqiqotchilarga unga mohiyatan terrorizmga asoslangan, trotskiycha uzluksiz inqilob g’oyasiga amal qilgan Komintemning barqaror ta’siri bo’lganini qayd etish imkonini bergan edi. Musulmon SHarqida kommunistparast guruhlami shakllantirish uchun sharoitning etarli emasligi Komintem faollarining ikki tartibda terror uslublarini targ’ib qilish, uni eksport qilish va islomiy tashkilotlami o’zlarining siyosiy kurash usullari bilan qurollantirish orqali jamiyatni beqarorlashtirishdek vazifani hal qilishga intilishlariga yo’l ochdi. Ular bu yo’lda muayyan muvaffaqiyatga erishdilar ham. 0 www.arxiv.uz

 Bundan tashqari, fashistlar Germaniyasi emissarlari faolligi bilan bog’liq qiziqarli ma’lumotlar ham mavjud. 1940 yilda Hasan al- Banno «Musulmon birodarlar»ninga asosiy vazifasi terrorchilik hujumlari uyushtirish bo’lgan «maxfiy apparat»ni tuzadi. SHunisi e’tiborga molikki, u tomonidan uyushtirilgan ayrim jangovar operatsiyalar fashistlar homiy-lik qilgan «Masr al- Fatot» tashkiloti yordamida amalga oshirilgan. SHu yillarda «Musulmon birodarlar»ning Suriyadagi bo’linmasi ham jangarilaming shunga o’xshash tizimini yaratdi. Ulaming Suriyada o’tkazgan jangovar amaliyotlari esa fashistlar homiylik qilgan Antuan Saade boshchiligidagi Suriya Millatchilik partiyasi jangarilari tomonidan qo’llab-quwatlanadi. www.arxiv.uz

 150 kishi atrofida bo’lgan «maxfiy apparat»dagi jangarilar beshliklarga bo’lingan holda maxsus tayyorgarlikdan o’tganlar.Tayyorgarlik jarayonida jangarilaming irodasini Oliy rahnamoga butunlay bo’ysundirish, shu orqali ulami al-Bannoning «Fannul-mout» kitobida tushuntirilgan usullarda o’zini qurbon qilishga tayyorlaganlar. Al-Bannoning yuz yillar davomida yashirin faoliyat ko’rsatish va ma’naviy rahbar irodasiga so’zsiz bo’ysunish tizimlarini ishlab chiqqan sufiylikning xanafiya maktabiga mansub ekanini yodga oladigan bo’lsak, bunday texnologiya qaerdan o’zlashtirilgani oydinlashadi.  Amaliyot shuni ko’rsatadiki, jangarilar asosan o’z fikrida sobit bo’lmagan, qat’iyatsiz kishilardan tayyorlanadilar. CHunki bunday shaxslar o’zining kimligini ko’rsatish uchun keskin, oqibati puxta o’ylanmagan qarorlar qabul qilishga moyil bo’ladilar.. r, SHunday qilib, islom bayrpg’i ostida faoliyat ko’rsatayotgan zamonaviy ekstremizmning paydo bo’lishi va rivojlanishini tarixning muayyan davrida ustuvor bo’lgan ko’plab unsurlar, turli jarayonlaming o’zaro ta’sirlashuvining natijasi debtushunish mumkin. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Turli salbiy jarayonlaming omuxtalashuvi islom ritorikasi bilan qo’shilgan holda keyinchalik ikki sistema o’rtasidagi kurashda umumiy beqaroriashtiruvchi vosita sifatida qo’l keldi. Ulaming har biri o’z maqsad va manfaatlaridan kelib chiqib uni moUyalashtirishga, kerakli yo’nalishga solishga harakat qilib keldi. “Musulmon binodarlar” o’z tashkilotlarini rivojlantirish uchun Britaniya hukumatidan mablag’lar olib turgani tarixdan ma’lum. Bu vaqtda britaniyaliklar ulardan arab davlatlari siyosiy sahnida faoliyat yuritayotgan . boshqa -kuchlarga qarama-qarshi. kuch sifatida foydalanishga intilar edi, Biroq - shunga o’xshash - holatlarda bo’lganidek «birodarlan» bu mablagTardan terrorchilik xurujlarini amalga oshirishda, jumladan, britaniyalik fuqarolaming o’zlariga ham hujumlar uyushtirishda foydalanganlar.  Keyinchalik «birodarlik» asosida ko’plab ekstremistik na terroristik uyushmalar vujudga keldi. Dastlabki aqidaparastlar Hasan al- Banno, Mustafo as-Siboiy o’miga kelgan Said Kutb Muhammad Gazoliy, Umar at-Tilmisani, Salohiddin Ashmaviy, Ali Bayonuniy kabi shaxslar ushbu tuzilmalaming faoliyati yanada agressivroq bo’lishiga o’z hissalarini qo’shdilar. www.arxiv.uz

 1953 yilda “Musulmon birodarlar» uyushmasining bir guruh a’zolari Iordaniyada «Hizbut tahrir al- islomiy» nomli yangi partiyani tuzadi. Bu partiyani Taqiyuddin Nabhoniy al- Falastiniy boshqaradi. Partiya o’z oldiga barcha musulmon davladari hududida yagona islom davlati — «xalifalik» tuzish maqsadini qo’yadi. Mohiyatan «Musulmon birodarlar»dan unchalik farq qilmagan ushbu partiya o’z harakatlarini u bilan muvofiqlashtirgan holda olib bordi va terrorchi tuzilmalar muntazam ravishda jangarilami tayyorlab berish vazifasipi bajara boshladi. Xuddi «birodarlar» bilan bo’lganidek, maxsus xizmatlar bozorida jangarilarga talab bo’lmagan hollarda partiya o’zi to’g’ridan-to’g’ri qo’poruvchilikni amalga oshira oladigan uyushmalar tuzadi. Bu oxir-oqibatda «birodarlar» bor joyda hizbutchilar, hizbutchilar bor joyda «birodarlar»ning faoliyat ko’rsatmasligida iamoyon bo’lgan ta’sir doirasini bo’lib olishdek amaliyotning shakllanishiga olib keldi. www.arxiv.uz

 Dunyo bo’yicha faoliyat olib borayotgan bunday qudratli tashkilotlardan muntazam ravishda kichik terrorchi uyushmalar paydo bo’lib turadi. XX asming 70-yillari boshidan musulmon olamida «Hizbul- Lox.», «Jihod», «al-Jihod al-Islomiy», «Shabab-Muhammad», «al-Takfir val-Hijra» va boshqa tashkilotlar faoliyat olib bordi. Ulaming ko’pchiligi hozir ham bor bo’lsa-da, bugun yuqorida qayd etilgan tashkilotlar a’zolarining eng faol qismini o’zida to’plagan va dunyoviy tarmoq sifatida faoliyat yuritayotgan «al-Qoida»ning bir qismi sifatida ish olib bormokda. www.arxiv.uz

 Lekin, ya n gi sharoitda «al-Qoida» muhim bir xususiyatga ega, ya’ni u ekstremistik tashkilotlami moliyalashtirish va modellashtirish bilan shug’ullanadigan jangarilar va ekstremistlaming xizmatlari bozori sifatida tarkib topdi.  Ushbu tashkilot «al-Qoida» etakchilarining kam- ko’stsiz yashashi, qo’poruvchilik operatsiyalarini amalga oshiruvchi ulkan mashinaning doimiy faoliyat ko’rsatishini ta’minlash uchun narkobiznes, kidiepping (tovon olish maqsadida kishilarii garovga olish), boy musulmon oilalaridan qo’rqitish orqali pul undiiish va boshqa ko’plab manbalar hisobiga moliyaviy mablag’lar yig’adi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 SHu o’rinda jangarilar xizmat bozorida kasbiy mahoratga ega mutaxassislaming paydo bo’lishi XX asming 90-yillarida terrorizmning beqiyos darajada avj olishiga zamin yaratganini ta’kidlash zarur. Gap shundaki, sovuq umsh tugashi bilan malakali mutaxassislaming bir qismi o’z davlatlarida ishsiz va e’tiborsiz qolishdi.Bu ulami katta mablag’larga ega ekspert va yollanma jangchilar bozoriga etaklab keldi. Ulaming sa’y-hara- katlari bilan giyohvand moddadar savdosi yangi darajaga ko’tarildiki, bu o’z navbatida terrorchilik xurujlarining faollashuviga olib keldi.  Yuqorida ta’kidlanganidek, xozirda shunday holat yuzaga keldiki, teirorizmga qarshi turgan kuchlar o’z vaqtida ikki qutbga mansub mamlakatlar uzoq yillar davomida yaratgan ulkan ajdaho bilan kurashmokdalar. Jangarilami yollovchi kishilar shaklu shamoyili noma’lum xalifalik (yoki kommunizm)ni qurish yo’Uda o’zini o’zi qurbon qilib, qo’poruvchiliklami amalga oshirayotgan kishilar ongini egallagan g’oyalarga mutlaqo befarqdirlar. Yollovchi ekspertlar hech qachon jangovar harakatlarda shaxsan ishtirok etib, o’zlarini qurbon qilmaydilar. Har doim soyada qolgan holda, ular terrorchilikni narkobiznes bilan qo’shib, amalga oshiriladigan harakatlar ko’lami va teirorizmni tayyorlaydigan tarmoqlami jiddiy kengaytirishga erishdilar. Ular mavjud ekstremistik tuzilmalardan mazkur sohadagi xizmatlar bozorini rivojlantirishda ham ustalik bidan foydalanmokdalar. Bu bozor esa, ulaming xizmatlariga doimiy talabni yuzaga keltiradigan ba’zan, «al-Qoida» va uning tuzilmalarini ham xohlagan maqomga soladigan asosiy buzg’unchi bo’g’in sifatida chiqmoqda. www.arxiv.uz

 Markaziy Osiyodagi ekstremistik oqimlar XX asming 70-yillari oxiri 80-yillari boshlarida xorijiy ekstremistik markazlar, ayniqsa, arab ekstremistik tashkilotlari sa’y-harakatlari bilan shaldlana .boshlagan.edi. .Ulamipg,asosiy niyati sobiq SSSRning musulmon aholi yashaydigan respublikalarini o’z maqsad-intilishlari doirasiga tortishdan iborat edi. Bunday maqsad, ya’ni soxta inqilobni eksport qilish g’oyasi o’sha asming 30- yillarida Hasan al-Banno tomonidan bayon etilgan edi. Natijada Markaziy Osiyo respublikalarida xorijdan kelayotgan moliyaviy yordam hisobiga jangari sifatida foydalaniladigan shaxslami tanlash va tayyorlash bilan shug’ullanadigan tizimni yaratgan guruhlar paydo bo’ldi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T.: O’zbekiston, 1992. 2. «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasining Qonuni (yangi tahriri) // O’zbekistonning yangi qonunlari, T. 19. T.: Adolat, 1998, 3. Karimov I.A. Olloh qalbimizda, yuragimizda. T., 1999. 4. Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.: O’zbekiston, 1997. 5. Karimov I.A. O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li / O’zbekiston buyuk kelajak sari. – T.: «O’zbekiston», 1992. 6. Karimov I.A. E’tiqod erkinligi qonuniy asosda bo’lsin // O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning Oliy majlis XI sessiyasida so’zlagan nutqi. Xalq so’zi, 1998, 5 may. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Diniy ekstremizm va ularning faoliyati

Arablar, Islom va diniy ekstremizm

O’zbekistonning diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashi

Diniy ekstremizm va fundamentalizmning mustaqil O’zbekiston uchun xavfi

Yoshlarni ekstremizm va terrorizm tahdidlaridan ogoh etishga bag’ishlangan foto slaydi