Arablar, Islom va diniy ekstremizm - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Arablar, Islom va diniy ekstremizm

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

229.962890625 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Arablar, Islom va diniy ekstremizm www.arxiv.uz

Reja 1 Kirish 2 Asosiy qism 1.Ekstremizm va terrorizm o’zi nima ? 2.Jahonda diniy ekstremizm va terrorizm tarqalishining sabablari 3.Arablar,Islom va diniy ekstremizm 4.Diniy ekstremizm va terrorizmning jahon hamjamiyatiga tahdidi 3 Xulosa 4 Foydalanilgan adabiyotlar www.arxiv.uz

Kirish XXI аср бошида дунё бўйича глобаллашув жарёни содир бўлаётган ҳозирги шароитда бир томонда инсониятнинг муштарак бўлган кўпчилик манфаатларини кўзлаб, янгича ижтимоий – иқтисодий ва сиёсий муносабатлар қарор топаётган бўлса, иккинчи томондан эса инсоният тор доирадаги манфаатлар бўлган диний ва миллий руҳдаги экстремизм, наркобизнес ва ҳалқаро терроризм тушунчалари ва уларнинг мудҳиш ҳодисаларига дуч келмоқда. Шу нуқтаи назардан қараб, экстремизмнинг мазмуни ва моҳияти тўғрисида фикр юритилса, айтиш мумкинки, жамиятда қабул қилинган ва фаолият кўрсатаётган қонун - қоидаларга мос келмайдиган ва уларга зид бўлган ғоялар «экстремистик» ҳисобланади. Диннинг қандайдир бир йўналишини бузган ҳолда талқин этиб, сиёсий мақсадни кўзловчи ҳаракат диний экстремизмга олиб келади. Диний экстремизм қандай номланмасин ёки қандай кўринишга эга бўлмасин, унинг асосий мақсади жангари гуруҳларни шакллантириш орқали ҳокимиятни қўлга олишдан иборатдир. Бундай ҳавфли иллатдан Ўзбекистон мамлакати ҳам тўлигича ҳоли бўлмаганлигини муҳтарам юртбошимиз Ислом Каримов Конституциямизнинг 13 йиллигига бағишланган тантанали маросимда сўзлаган нутқида таъкидлаганидек,-«Яна бизга шуниси ҳам яхши маълумки, қўлга киритаётган ютуқларимиз ғанимларга, бизга ўзини ҳайриҳоҳ кўрсатувчи аслида эса эришган ютуқларимиздан ғаши келаётган баъзи дўстларимизга ёқмайди.Ҳаётимиздаги янгиланишлар уларнинг асабларини бузади, ҳаловатини уғирлайди.Айримлар бу ҳолатни мевали дарахтга тош отилади деган нақл билан изоҳлашар, лекин мамлакатимиз томон «отилаётган» гоҳ мафкуравий, гоҳ ахборот хуружи тарзидаги бу тошлар, тассуфки оддий эмас. Бу «тош» ғараз, ҳасад, адоват, хусумат, ёвузлик, ҳудбинлик сингари ирқий иллатлардан ташкил топгандир. Шунинг учун ҳам у хавфлидир, зулматга элтувчидир». www.arxiv.uz

Экстремизм – лотинча ( extremus – ўта,кескин деган мазмунни беради) жамиятдаги ижтимоий – сиёсий характердаги муаммоларни ҳал этишда ўта кескин чора-тадбирлар, фикр ва қарашларни ёқловчи назария ва амалиётдир. Экстремизм мазмунига кўра – диний ва дунёвий бўлиши ёки намоён бўлишига кўра – ҳудудий, минтақавий, ҳалқаро шаклларга бўлинади. Экстремистлар қарашлари жуда чуқур илдизларга эга бўлиб, улар ҳеч қачон чегара билмаган ёки дин, миллат, бирон бир мамлакат ҳудудини тан олмаган. Дунёвий экстремизмнинг сиёсий, иқтисодий ва мафкуравий кўринишлари мавжуд бўлса, диний экстремизм барча динлар доирасида ривожланган. Улар христиан динида, католиклар, протестантлар, проваславлар орасида ҳам мавжуд. Диний экстремизм ислом оламида ҳам кенг тарқалган бўлиб, улар қаерда фаолият кўрсатмасин, асосий мақсади ислом диний «халифалик» давлатини барпо қилишдир. Бу мақсадга ўзаро низолар, ихтилофлар келтириб чиқариб қуролли тўқнашувлар орқали яъни қон тўкиш, зўрлик билан эришишни кўзлайдилар. Бу эса ҳар бир миллатнинг мустақиллигига, жамият тараққиётига катта ғов ҳисобланади. 1.Ekstremizm va terrorizm o’zi nima ? www.arxiv.uz

Терроризмнинг моҳияти тўғрисида фикр юритилса, терроризм тушунчаси (лотинча – «terror» - қурқув, даҳшат маъноларини англатади) маълум ёвуз мақсадлар йўлида сиёсий курашнинг жамиятда беқарорлик ўрнатишга ҳамда аҳолида ваҳима ва даҳшат уйғотишга қаратилган жиноий усулдир. Бу консператив руҳдаги ташкилотлар давлатни беқарорлик ҳолатига келтиришда шу усулдан фойдаланадилар. Терроризмнинг асосий хусусиятларидан бири шуки, у бузғунчилик, қўпорувчилик, қўрқитиш йўли билан ўз ҳукмини ўтказиб, давлатни қулатувчи, ҳокимиятга эришишда парокандаликка олиб келувчи ғоясидан фойдаланиш билан характерланади. ХХ аср охири ХXI аср бошларига келиб террорчилик алоҳида олинган давлат ёки минтақа доирасидан четга чиқиб, ҳалқаро миқёсда уюшган ташкилот даражасигача кўтарилди. Улар эзгулик ғояларига қарши, мухолиф ғоя сифатида уюшиб инсоният тараққиётига ҳавф солаётган ҳалқаро ташкилотга айланиб улгурди. www.arxiv.uz

Ўрта асрлар даврида сиёсий террорчилик диний мазмундаги террорчилик билан қўшилиб кетган эди. Чунки, ўша даврларда ҳукмдорлар ҳам диний ҳамда дунёвий ҳокимиятни ўйғунлаштириб бошқарганлар. Исломда Муҳаммад с.а.в вафотидан кейинга тўртта ҳалифадан фақатгина Абу Бакр Сиддиқ ўз ажали билан вафот этган. Қолган ҳалифалар Умар Ибн Хаттоб, Усмон Ибн Аффон ва Али Ибн Абу Толиблар ҳам сиёсий муҳолифлари томонидан террористик йўл билан ўлдирилганлигини кўриш мумкин. Ўрта асрларда ҳарбий Европада ҳам муқаддас «Инжил» ғояларига шак келтирганлар «Рим Папаси» томонидан террор қилинган. Ёки XVIII асрларга келиб диний маърифат ўрнига дунёвий билимларнинг жамиятдаги ўрни кўчайиши, дунёвийликка асосланган сиёсат қарор топиши билан сиёсий террор кучайди. Масалан, Галилео Галилей жазоланиши, Жардано Брунонинг ўтда куйдирилиши каби воқеалар жуда кўп марта амалга оширилган. 2.Jahonda diniy ekstremizm va terrorizm tarqalishining sabablari www.arxiv.uz

ХХ асрга келиб эса сиёсий террорчилик кўринишларидан бўлган большевизм (Собиқ СССР да), фашизм (Гитлер Германияси ва Италияда) давлат сиёсатида намоён бўлди ва бу сиёсат туфайли миллионлаб инсонлар қурбон бўлган ёки ХХ асрдаги Жанубий Африка Республикасида олиб борилган апартеид (камситиш) сиёсати ва АҚШ даги қоратанли фуқароларга нисбатан олиб борилган, камситилган муносабат давлат сиёсатидаги миллий тазйиқ кўринишидаги террорлар эди. Агар жамиятда ҳукмрон миллатнинг манфаатларигина ҳисобга олиниб, қолган барча кичик миллат ва этник гуруҳларни миллий эҳтиёжларини инобатга олинмасдан ўтказиладиган тазйиқ сиёсати миллий терроризм ни келтириб чиқаради. Ёки айрим синфлар манфаати ҳисобга олиниб, бошқа синфлар манфаати инкор этилган (масалан, буржуа ёки пролетариат диктатурасидаги) сиёсат юритилса, у синфий террор кўриниши сифатида намоён бўлади. (Бундай террористик сиёсатга 1930 йиллардаги советлар қатагони мисол бўла олади). ХХ аср охири ХXI аср бошларига келиб террорчилик алоҳида олинган давлат ёки минтақа доирасидан четга чиқиб, ҳалқаро миқёсда уюшган ташкилот даражасигача кўтарилди. Улар эзгулик ғояларига қарши, мухолиф ғоя сифатида уюшиб инсоният тараққиётига ҳавф солаётган ҳалқаро ташкилотга айланиб улгурди. www.arxiv.uz

3.ARABLAR, ISLOM VA ISLOM EKSTREMISTLARI Arab dunyosi – bu Islom dunyosidir. XX asr boshlarida islom olamida bunchalik qarama – qarshiliklar bo’lmagan edi, bularning barchasi XXI asr boshlariga to’g’ri keladi. Bularning barchasi arab dunyosida islomning siyosiylashuvida deb qaraladi. Bu asosan XX asrning 20 – 30 yillarida keng tus ola boshladi, ayniqsa 50 – 60 yillarga kelib bu harakatlar butun arab olamiga keng yoyildi. Bu holat “Islom renesans”si deb nom oldi. Islom mamlakatini tuzish, islom iqtisodiyoti, islom qonun – qoidalarini amalga oshirish . Butun arab olamiga nafaqat butun arab olamiga butun dunyo uchun ham xavfli hisoblanadigan ekstremizimdir. Ular hokimiyat uchun kurashda islomning sustlashishiga g’arbning ta’siri emas, balki ichkaridan ya’ni g’arb g’oyasi va madaniyatini ta’sirini muqim o’rnashganligini sabab deb biladilar. www.arxiv.uz

Ekstremistlarning fikricha dindor bo’lmaganlar bilan kurashish ular uchun oliy burch. Bolalarga yoshliklaridan boshlab jixod g’oyalarini singdira bordilar, ularning onalari “shahidlar” bilan fahrlanadilar. Misr, Jazoir, Iordaniya, Iroqdagi ekstremistlar jixodni “to’g’ri” bo’lmagan siyosatchilarga qarshi olib borib, fuqarolar urushigicha olib boradilar. Huddi shunday partiyalardan biri XAMAS islom davlati g’oyalarini ilgari surib, arab – isroil mojarolarini ikki din o’rtasidagi mojarolar va bu jangda yon berish noo’rin deb biladilar. Bu partiya Yaqin Sharqda bir necha terroristik aktlar tashkilotchisidir. www.arxiv.uz

Bularning orasida eng ko’zga ko’ringani 20 – yillar oxirlarida Misrda tashkil topgan “Musulmon birodarlar” tashkilotidir. Bu tashkilot asoschisi qishloq o’qituvchisi Xasan al – Banna dir. Uning asosiy shiori: “Qur’on – bizning asosiy konstitutsiyamiz”. Bu shior XXI asrda ham qaytarildi. Al – Jamoa Al – Islomiya Misr davlatiga va boshqa davlatlarga qarshi kurash olib bordi. Asosiy o’rinni tashkil topgandan beri terrorchilik bilan shug’ullangan “Al – Jixod” guruhi egalladi. Ular butun arab olamida qattiq siyosiy qo’rquvni keltirib chiqardilar. Ularning harakatlari natijasida Jazoirda fuqarolar urushi kelib chiqdi, bu urush o’n yildan oshiq davom etib 2000 yilga kelib halok bo’lganlar soni 100 mingdan ortib ketdi. www.arxiv.uz

Musulmon birodarlar partiyasining boshqaruvi rasman birinchi qanot tarafdorlari qo’liga o’tdi va 2000 yilgi Misrdagi parlament saylovlarida mamlakatdagi ikkinchi partiyaga aylandi. Huddi shu 1981 yili Anvar Sadatga qarshi suyuqasd uyishtirgan “Al – Jamoa al – islomiya” harakati tahqirlashlar va davlatga qarshi siyosatni, harbiy operatsiyalardan voz kechishni e’lon qildi. Bunday harakatlar “Al – Jixod” guruhida ham ko’rinadi. Hukumatlarning terroristik guruhlarga qarshi chora ko’rishlari, ayniqsa 2001 yil 11 sentabr voqealaridan keyin horijdagi terroristik guruh boshliqlarining qo’lga olinishlari, Yaqin Sharqdagi terroristik guruhlarning yo’q qilinishi, moliyaviy kanallarning to’sib qo’yilishi ular faoliyatini qiyinlashtirib qo’ydi. Shuni inobatga olgan holda aytib o’tish kerakki, bunday ekstremistik guruh tarafdorlari o’zlari uchun qulay bo’lgan shart – sharoitlarda paydo bo’ladilar. Buning misoli sifatida Iroqda paydo bo’lgan turli xil guruhlarni ko’rsatishimiz mumkin. Iroqqa AQSh va Buyuk Britaniya qo’shinlari kiritilib Saddam Husayin hukumati ag’darilgandan so’ng, o’zlari istamagan holda terrorizm uchun yangi kurash maydonini ochib berdilar Tarqoq holda ish olib borish taktikasini 90 yillar o’rtasida XAMAS radikal tashkiloti ham amalda qo’lladi, bu guruh boshliqlari o’zlarining mayda guruhlariga avtonom tarzda ish olib borish huquqini berdilar. Bu narsa esa G’arb va Yaqin Sharq mamlakatlarida mayda guruhlarning filiallari ochilishiga turtki berdi. Arab davlatlaridan chiqarib yuborilgan bazi bir ekstremistik guruhlar Kavkaz va Chechen voqealarida ishtirok etdilar. “ Islom ekstremistlarini qaysi bir jabhada ish olib borishlarini ko’rib chiqmaylik, terrorizm XX asrda paydo bo’lgan emas. Uning ildizlari musulmonlar va arablarga borib taqalmaydi. Bir necha yuz yillar avval G’arbda va Rossiyada siyosiy maqsad yo’lida insonlarni o’ldirishga chaqiruvlar bo’lgan”. Global muammoga aylangan terrorizm va ekstremizm muammolari arab davlatlarida ham hali yechimini topmagan muammolardan biri bo’lib qolmoqda. www.arxiv.uz

Ҳозирги кунда жаҳонда 500 дан ортиқ ҳалқаро террористик ташкилотлар, марказлар мавжуд, энг даҳшатлиларидан бўлган «Ал-қоида» ҳалқаро террористик ташкилоти томонидан АҚШ, Европа, Яқин Шарқ, Ироқ, Россия, Испания, Туркия ва Ўзбекистон каби д авлатларда содир этилган даҳшатли террористик ҳуружлар шуни кўрсатадики, терроризм қандай байроқ кўтариб чиқмасин (динийми, сиёсийми, иқтисодийми, миллийми) қандай ниқоблар билан бўялмасин, унинг реакцион жангари жинояткорона моҳиятини тушуниб олиб, уларнинг ёвуз ниятини очиб ташлаш ҳар бир онгли, ватанпарвар инсоннинг бурчидир. 4.Diniy ekstremizm va terrorizmning jahon hamjamiyatiga tahdidi www.arxiv.uz

Ислом фундаментализмининг сиёсийлашган кўриниши бўлган «Ваҳҳобийлик» ислом диний аҳлоқ-одоб қоидаларидан сиёсий ғояларга ўтишни тарғиб қилувчи хусусиятга эга бўлганлиги билан ҳарактерланади. 1930 йилларда ҳалқаро «миллатлар бирлиги» ташкилоти мавжуд бўлган. Унинг низомида террористик ҳаракатлар тақиқланган эди. Кейинчалик бу унутилган. 1972 йиллардан бошлаб террористик ҳаракатларга жаҳон ҳамжамияти эътибори яна қайтадан қаратила бошланди ва бу борада айрим ҳуқуқий асослар қабул қилинди. Масалан, Мисрда «Биродар мусулмонлар» номли диний экстремистик ташкилот фаолият кўрсата бошлади. Бу ташкилот фаолияти Мисрдаги содир бўлган революциядан кейин Жамолиддин Носир томонидан тақиқланган. Улар бунга жавобан Ж.Носирга нисбатан суиқасд қилишган. У ерда 1972 йилга келиб «Ал-жиход» ташкилоти тузилади ва улар ҳам зўравонликни тарғиб этувчи ташкилотга айланади. Уларнинг фикрича жиҳодда ўз қараши ва динини бирдан бир тўғри йўл деб ҳисоблаб, жамиятдаги мавжуд тизимга қарши, ҳокимиятни қўлга олиш учун курашни мақсад қилиб қўяди. Бунда фанатизм (мутаассиблик) йўлига ўтиб олганлиги билан ҳарактерлидир. www.arxiv.uz

Ҳозирги вақтда жаҳонда экстремистик, террористик ташкилотларнинг 3 та географик ўчоғи ёки маркази мавжуд: 1-марказ, Шимолий Африка: Миср, Жазоир, Суданда «Мусулмон биродарлари» ташкилоти 1928 йилдан бўён фаолият кўрсатмоқда. 2- марказ Яқин Шарқ: Фаластин, Ироқ, Ливан бўлиб, у ерда асосан «Ҳизбуллоқ» фаолият олиб боради. Бу ташкилот ҳозиргача 800 га яқин террористик жиноятларни амалга оширган. Фаластинда «Ҳамаз» ташкилоти фаолият кўрсатади. Улар асосан, «Камикадзе» (ўз-ўзини қурбон қилиш) усулида кураш олиб боради. 3-географик марказни Жанубий Шарқий ўчоқ деб атаса бўлади. Покистон жанубида «Ал-қоида», «Туркистон ислом ҳаракати», «Толибон кучлари» бор. Хиндистондаги Кашмир вилоятида «Табло» жамияти бўлиб, улар Индонезия, Филиппинда ҳам фаолият олиб боради. www.arxiv.uz

Ўзбекистонимиз мисолида айтадиган бўлсак, бу оқимлар 1970 йилларнинг бошларида мамлакатимизга кириб келиб ҳозиргача улар амалга оширган терроризм қурбонлари 250 дан ортиқ кишини ташкил қилади. Ўзбекистонда ҳам 1970 йилларни оҳирларида араб мамлакатарларидан (Иордания) келиб ўқиётган талабалар яширинча фаолият олиб борган. 1980 йилларга келиб Раҳматулло Аллома деган шахс Андижонда экстремистик ташкилот тузади. Умуман мустақиллик қўлга киритилгандан кейин турли диний экстремистик ташкилотлари тузилган бўлсада, улар ҳеч қачон оммавий тус ололмади, халқимиз уларга эргашмади. Натижада улар Тохир Йўлдошев, Жума Намонгонийлар раҳбарлигида Тожикистон ва Афғонистонга чиқиб кетиб, «Ўзбекистон исломий ҳаракати» номи билан фаолият кўрсатган. Ҳозир улар ўзларини «Туркистон ислом ҳаракати» деб номлади. Айнан шу ташкилот Ўзбекистонда бир неча марта қўпорувчилик ишларини амалга оширди. www.arxiv.uz

Xulosa Arab mamlakatlarida kechayotgan urushlarning asosiy sababi bu ekstremistik guruhlarning rivojlanib rivojlanib ketganligidir. Keyingi yillarda yurtimizda milliy va diniy qadriyatlarning tiklanishiga katta e’tibor berilib, bu narsa hukumatimizning ustuvor siyosatiga aylandi. Ko‘plab diniy bayramlarga ommaviy tus berildi, televidenie va matbuot tomonidan diniy masalalar tez-tez yoritila boshlandi. Fuqarolar o‘rtasida diniy ilm va an’analarga qiziqish kuchaydi. Bundan foydalanib, ba’zi g‘arazli shaxslar ma’lum manfaatlar evaziga chet eldan yurtimizga suqulib kirmoqchi bo‘lgan ekst, Prezidentiz aytganidek Imom Buxoriylar, Naqshbandiylar va Yassaviylar ta’limoti asosida tarbiyalar ekanmiz, biz ularni turli islom niqobi ostidagi g‘arazli guruhlar bilan buyuk ajdodlarimiz amal qilgan va bizlarga ham tavsiya etgan musaffo islom o‘rtasini ajrata oladigan darajada bilimli qilishimiz zarur bo‘ladi. www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar: Internet saytlari: amerika ovozi, wikipediya.org, ziyonet.uz, kutubxona.uz, cia.com, arabic.com  Raxmanov A. Islom huquqi  Zakrullayev G’oyalar kurashi  Juzjoniy A J Islom huquqshunosligi  Yakubov A. Qashqirlar galasi www.arxiv.uz

O'xshashlar

Diniy ekstremizm va ularning faoliyati

O’zbekistonning diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashi

Diniy ekstremizm va terrorizmning mintaqada paydo bo’lishi

Diniy ekstremizm va fundamentalizmning mustaqil O’zbekiston uchun xavfi

Islom dinida e’tirof etilmagan mazhablar, diniy-siyosiy partiya va oqimlar