Ommaviy madaniyat va yoshlar ahloqi qarashlari - Madaniyatshunoslik - Slaydlar

Ommaviy madaniyat va yoshlar ahloqi qarashlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1324.5 KB

Ko'chirib olish

REJA:  Prezidentimiz Islom Karimov «YUksak ma’naviyat – engilmas kuch» asaridagi fikri.  «Pop-muzika»nig alohida tasiri.  G‘arb dunyosida ommaviy madaniyatni tasir doirasi.  1964 yilda AQShda T.Sazern va M.Xoffenberg degan ikki muallif hamkorlikda yozishgan asari haqda. www.arxiv.uz

 Prezidentimiz Islom Karimov «YUksak ma’naviyat – engilmas kuch» asarlarida ma’naviyat soxasida ko‘targan muhim mavzulardan biri, “Ommaviy madaniyat»”masalasidir. Xo‘sh, «ommaviy madaniyat» nima? U nimasi bilan xatarli? Globallashuv bilan bog‘liq ommaviy madaniyat ommaviy ishlab chiqarish, «ko‘ngil ochish industriyasi» tomonidan yaratilgan, omma iste’moliga muljallangan madaniyatning siyqalashtirilgan namunalari ko‘rinishidagi salbiy xodisa sifatida namoyon bo‘lmoqda va uni amalda olomon madaniyati deb ta’riflasak to‘g‘ri keladi. «Ommaviy madaniyat» tub mohiyatiga ko‘ra milliy madaniyatlarning kushandasidir. www.arxiv.uz

 Ommaviy «sovet madaniyati»ni «yasash» niyatida «sovet grajdani», «sovet grajdanining ahloq kodeksi» singari mag‘zi puch tushunchalar zo‘r berib targ‘ib qilindi, millatlar bora-bora yagona sovet xalqiga qo‘shilib ketishi kerak edi. «Ommaviy madaniyat»ning yovuzligi shundaki, u odamzodning fikrlashiga tish-tirnog‘i bilan qarshi. Xo‘sh bundan ko‘zlangan maqsad nima www.arxiv.uz

 ? Fikrsizlik oqibatida tobe bo‘lish-kuch bilan bo‘ysundirilgandan ko‘ra ming chandon fojialidir.Talaba yoshlarni «ommaviy madaniyat» tushunchasini anglashda, Xususan, barcha Oliy va o‘rta maxsus ta’lim muassasalari 1-kurs talabalariga Prezidentimiz Islom Karimovning «YUksak ma’naviyat – engilmas kuch» asari asosida 20 soatlik maxsus kurs ma щ g‘ulotlarida, 2- kurs talabalariga «Falsafa», «Ma’naviyat asoslari va dinshunoslik» fanlarida, 4- kurslarda «Milliy istiqlol g‘oyasi» fanida «Ommaviy madaniyat» xaqida batafsil to‘xtalib, kundalik xayotdagi misollar bilan tushuntirish o‘z samarasini beradi. www.arxiv.uz

 «Ommaviy madaniyat» G‘arb dunyosida o‘tgan asrning ikkinchi yarmida shakllandi. Uni G‘arbda «populyar» yoki qisqartirilgan holda, «pop-kultura» (ya'ni «ommaviy madaniyat») deb atashadi. Garchi «madaniyat» deb atalsa-da, aslida, tub mazmun-ma'nosiga, maqsad-niyatiga ko‘ra «ommaviy madaniyat» chinakam madaniyatning kushandasidir. www.arxiv.uz

 Mutaxassislar (faylasuf va sotsiolog olimlar)ning fikricha, hali ilm-fanda «antikultura» («g‘ayrimadaniyat») degan ilmiy tushuncha shakllanmaganligi uchun «Pop (ommaviy) madaniyat» tushunchasi, nochorlikdan qo‘llanilmoqda. Chunki, «ommaviy madaniyat», aslida madaniyatsizlik, ya'ni ma'naviyatsizlik va axloqsizlik sinonimidir. «Ommaviy madaniyat» shu boisdan, eng avvalo, yuksak iste'dod va o‘lmas ma'naviy-axloqiy g‘oyalar bayroqdori bo‘lgan mumtoz madaniyatga, san'atga, uning boyliklariga qarshi tish-tirnog‘i bilan kurashib, uni inkor etib kelyapti. G‘arb dunyosining o‘zidagi faylasuflar, sotsiolog olimlar, «Bizga «To‘qqizinchi simfoniya» (Betxoven) kerak emas!» yoki «Mona Liza»ni loyga qorishtiramiz!» kabi jaholatparastlikka asoslangan xitoblar «ommaviy madaniyat» tarafdorlari va muxlislarining dasturiy qarashlari negizini tashkil etadi, deb yozadilar. www.arxiv.uz

 Taassufli jihati shundaki, gohida g‘oyatda iste'dodli insonlar ham «ommaviy madaniyat» targ‘ibotchilarining qutqusiga uchrab, uning tegirmoniga suv quymoqda. Masalan, rassom Salvador Dali Leonardo da Vinchining «Mona Liza» («Jakonda») asarini kulgi qilib, Mona Liza lablari ustiga mo‘ylov chizgan va «Mo‘ylovli Jakonda» asarini yaratgan. Tadqiqotchilarning fikricha, mana shunday «achchiq istehzoli, qora mazmunli kulgi» - «ommaviy madaniyat» faoliyatining eng yetakchi belgilaridan biridir. «Ommaviy madaniyat» namoyandalari qora, zaharxanda, behayo kulguni «isyon ifodasi» deb bilishadi www.arxiv.uz

 . «Nimaga qarshi isyon» degan savol tug‘iladi. Agar «pop-madaniyat» dunyoga «ehson» eta yotgan «pop-art» («tasviriy san'at» desa ham bo‘ladi), «pop-muzika», «pop-adabiyot» natijalariga qarab hukm yuritadigan bo‘lsak, ular insoniyat yaratgan barcha qadriyatlarni isyonkorlik bilan inkor etadi: yuksak madaniyatni, ma'naviyatni, axloqni, yuksak orzu-maqsadlarni mensimaydi... Ular uchun ezgulikning o‘zi yo‘q. Jumladan, san'at - alohida iste'dodlar tomonidan yaratiladigan ma'naviy boylik, mo‘'jiza ekanligi kabi ijodning oliy mezonlari «pop-madaniyat» tarafdorlarining o‘ta darajada g‘ashini keltiradi. Ularcha, hamma san'atkor bo‘lishi mumkin. Hamma narsa san'at atalishi mumkin. «Pop-art» - ommaviy san'at shu xulosa manbaida vujudga kelgan. www.arxiv.uz

 Umuman aytganda, «pop-muzika» ijrochiligi ko‘ngil ochar musiqa niqobi ostida ommaviy vasvasali, shaytoniy talvasali, badaxloq raqs lar, ko‘pincha oxiri janjal, ur-yiqit, vahshiyliklarga borib yetadigan agressiv diskoteka shoularini uyushtirish bilan ajralib turadi. 1970 yilda Kaliforniyaning Altamonte shahrida bo‘lgan musiqa festivalida o‘zini «pop-muzika» qiroli hisoblaydigan www.arxiv.uz

 «Rolling Stounz» («Aylanayotgan tosh») guruhi kontserti ana shunday ur-yiqitlar bilan tugab, politsiya bu mojaro oqibatlari bilan uzoq muddat shug‘ullanishiga to‘g‘ri kelgan edi. «Pop-muzika» namoyandalari o‘z «ommaviy»liklarini ta'kidlash uchun sahnadagi xatti-harakatlari va kiyim- liboslari namoyishida ham - odob-axloq, jamiyatga ehtirom tuyg‘ularini rad etib - asosan ko‘cha, olomonchilik qonun-qoidalariga amal qiladilar. Va o‘zlarining kulguli darajada ajralib turadigan shunday raftorlaridan faxrlanadilar. Afsuslanarli tomoni shundaki, bunday holatlarni «pop- muzika»chilar san'atdagi demokratizmning, xalqchillikning tantanasi, deb bilishadi. www.arxiv.uz

 Aslida, ularning sahnada o‘zlarini bezorilarday tutishi san'atni va san'atkorlikni yerga uradi. Bu esa hayron qolarli emas: chunki asl san'atni yerga urish - «Ommaviy madaniyat»ning dasturiy, ya'ni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan vazifalaridan biridir. www.arxiv.uz

 «Pop-muzika» namoyandalari ijro etadigan qo‘shiq matnlari esa, avvalo, she'riyatning oddiy talablariga javob bermaydi yoki ular ko‘proq ko‘chada mavjud behayo, jargon iboralarga - qadriyatlarni, insoniy ezguliklarni kinoya, mazax qiladigan so‘zlarga asoslangan. Xullas, erkinlik, demokratiya «namunalari» deb tavsiya etilayotgan «pop-muzika» matnlari bilan haqiqiy she'riyat hamda asl xalqchil did, sog‘lom ruhiyat, ma'naviyat o‘rtasida yer bilan osmoncha farq bor. www.arxiv.uz

 1964 yilda AQShda T.Sazern va M.Xoffenberg degan ikki muallif hamkorlikda yozishgan «Kendi» («Asal qiz») nomli romanini nashrdan chiqarishdi. Keyinchalik bu kitob qayta va qayta, katta miqdorlarda amerikalik kitobxonlarga taqdim etildi. Ushbu roman asosida yaratilgan kinofilm kinotomosha bozorida keng tarqaldi. «Kendi» qahramoni, «Asal qiz» deb ta'riflangan juvon duch kelgan odam bilan to‘shakda aysh-ishrat qilishdan charchamaydi www.arxiv.uz

 . Uning ishqibozlari - turli diniy va siyosiy qarashli shaxs lardir. «Kendi» romani Amerika adabiyotida shakllangan va keng tarqalgan romantik tabiatli, shirin va go‘zal o‘y-xayollarga beriluvchan qizlar timsolini keskin hajv qiladi, ularning ustidan kuladi. Badiiy mahorat talablaridan ancha pastda turadigan, ammo «ko‘ngilochar»lik mavzui muxlislarini oshufta etgan bu kitobga AQSh adabiyotshunoslari: «Madaniy tanazzulda oldinga qarab qo‘yilgan ulkan qadam», deya kinoya bilan baho berishdi. www.arxiv.uz

 «Ommaviy madaniyat» ko‘pdan-ko‘p shakllarda o‘zini namoyon etadi. Kitch (zarracha badiiy- estetik qimmatga ega bo‘lmagan narsa va buyumlarga yuksak andoza tusini berish), komiks (tagiga qisqa matn yoki luqmalar bitilgan behayo matbaa - rasm mahsulotlari), starizm (sub'ektiv ehtiroslarga berilgan holda . www.arxiv.uz

 E strada artistlari, aktyorlar, sportchilar, telediktorlarni ilohiylashtirish), xeppining (avvaldan rejalashtirilmagan, nogahonda uyushtiriladigan «keskin» tomoshalar, masalan, royal, pianino yoki avtomobillarni urib abjag‘ini chiqarish yoxud o‘t qo‘yish orqali vahshiyona, ommaviy «ko‘ngil ochish»lar uyushtirish) «ommaviy madaniyat»ning ayrim ko‘rinishlaridir. www.arxiv.uz

 Ommaviy madaniyat» maktabining «natijalari» esa yaqqol ko‘rinib turibdi. Masalan, AQShning ayrim maktablarida sodir etilayotgan portlashlar, bolalarning savdoyi, vas-vos kimsalar qo‘lida qurbon bo‘layotgani, yoshlar fe'lida kuchayib bora yotgan agressivlik jahon ommaviy-axborot vositalari orqali hammaga ma'lum. «Ekkaningni o‘rasan» deb shunga aytsalar kerak-da.  Afsuski, yer yuzidagi axborot almashinuvi mislsiz tezlashgan hozirgi globalizm sharoitida, G‘arb dagi «markazlar» bundan foydalanib, boshqa davlatlar va xalq lar o‘rtasida G‘arb hayoti «jozibalari»ni, jumladan, «ommaviy madaniyat» ta'sirini «erkinlik shabadalari» tarzida imkon qadar keng yoyishga yeng shimarib harakat qilmoqdalar. www.arxiv.uz

 AQShning taniqli siyosatshunosi Zbignev Bjezinskiy shunday yozadi: «...Madaniyat sohasida Amerika jahon yoshlari orasida alohida jozibadorligi bilan ajralib turadi. Bu esa AQShga jahonning hech bir davlatiga nasib qilmagan siyosiy ta'sirni ta'minlaydi. Ayniqsa, Amerikaning televizion dasturlari va filmlari jahon bozorining to‘rtdan uch qismini egallaydi. Uning ommabop musiqasi, amerikaliklarning qiziqishlari, ovqatlanishlaridagi odatlari va hatto, kiyinishlariga butun dunyoda taqlid qiladilar». AQSh siyosati va mafkurasi namoyandalari o‘z mamlakatlari manfaati, siyosati va turmush tarzini faqat kitoblar, publitsistik chiqishlar orqali targ‘ib etish bilan cheklanib qolayotganlari yo‘q. Dunyo xalq larini «g‘arblashtirish» -ga urinishlar quroli sifatida, masalan, «ommaviy madaniyat» vositalaridan, turli-tuman axborot tarqatish (reklama, matbuot, kino, televidenie kabi) yo‘llaridan zo‘r berib foydalanilmoqda. www.arxiv.uz

 «Ommaviy madaniyat» ssenariysining asosiy «muallifi» sanalgan AKSHda «YAgona millat» — «amerikalik» degan tushunchaning vujudga kelishi uchun olib borilgan uzoq muddatli mafkuraviy kurash alal-oqibat xalqni birlashtiradi. Ammo bu «muvaffaqiyat» o‘nlab-yuzlab millat vakillarining o‘zligidan mosuvo etilishi, tubjoy aholi – hindularning butunlay «yutilib» ketishi hisobiga yuz berdi. Olomonchilik madaniyati bugungi kunda yangi maydonlarni zabt etishda mafkuraviy kurashning vositalaridan biri bo‘lib xizmat qilmoqda. Siyosatshunos P.Byukenen: «Amerika mafkuralashgan davlatga, o‘z yangi aqidalarini armiya va politsiya orqali emas ommaviy madaniyat inkivizitorlari yordamida jaxonga singdirayotgan «yumshoq tiraniya»ga aylangan»..[ Patrik Jozef Byukenen, «G‘arbning halokati», «Jaxon adabiyoti» jurnali, 2007 yil fevral] Eslatma o‘rnida aytib o‘tsak, sobiq sho‘ro davlatida ham xuddi shunga o‘xshash amaliyot o‘tkazilgan edi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Filmlar va ommaviy madaniyat

Ommaviy madaniyat 3

Filmlarda ommaviy madaniyat elementlarining namoyon bo’lishi

Madaniyat va sivilizatsiya

Ma’naviyat va madaniyat