Xromning olinishi, xossalari va birikmalari - Kimyo - Slaydlar

Xromning olinishi, xossalari va birikmalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.029296875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Xromning olinishi,xossalari va birikmalari Mavzu: Xromning olinishi,xossalari va birikmalari

Reja: • I bob. Kirish • 1.1 Xrom gruppachasiga tasnif. • II bob. • 2.1 Xromning tabiatda tarqalishi • 2.2Xromning olinishi • 2.3 Xromning xossalari va birikmalari. • Xulosa.

• Xrom Sr, molebden Mo va volfram W xrom guruhini tashkil etadi. W bilan Mo siyrak elementlardir. Xrom va molebdenning sirtqi qavatida 1 ta, sirtdan ikkinchi qavatida 13 ta, volframning sirtqi qavatida 2 ta va sirtdan ikkinchi qavatida 12 ta elektron bor. Sirtqi qavatlarda elektronlari kam bo’lgani uchun, ular elektronlar berib reaksiyaga kirishadi. Bu esa ularda metallik xossalarini borligini ko’rsatadi. Ular shu xossalari jihatdan VI guruh bosh guruhi elementlardan farq qiladi. Bosh guruhcha elementlarining sirtdan ikkinchi qavatlarida ba’zilarida 8 ta, ba’zilarida esa 18 ta elektron bo’ladi, shuning uchun bu elementlar birikmalar hosil qilganda, barqaror qavatlardagi elektronlar ishtirok etmay, faqat sirtqi qavatlardagi elektronlar ishtirok etadi. YOnaki guruhcha, ya’ni xrom guruhcha elementlarida esa sirtdan ikkinchi qavat barqaror emas, shuning uchun bu qavatlarning elektronlari ham birikmalar hosil qilishda ishtirok etadi.

• Xrom (Srom) Cr . Xrom er po’stlog’ining 0,03% ni tashkil etadi. U 1727 yilda Sibir rudasi PbCrO4 dan topilgan va chiroyli rangda bo’lgani uchun xrom (rang) deb atalgan: 4 ta tabiiy va 6 ta sun’iy izotopi mavjud. • Xrom tabiatda ko’pincha xromit (xromli temirtosh) Fe(CrO2)2 holida uchraydi va odatda FeO • Cr2O3 shaklida yoziladi. Xrom ba’zan krokoit PbCrO4 holda ham uchraydi. Bizda xromning eng muhim konlari Ural, Kavkaz va Qozog’istondadir. Oyda ham xrom borligi aniqlandi.

• Olinishi FeO • Cr2O3 ga ko’mir ta’sir ettirilsa, undan temir va xrom qaytariladi: • FeO • Cr2O3 + 4C=Fe + 2Cr +4CO; Fe(CrO2)2 + 4CO → Fe + 2Cr +4CO2 • Bundan temir bilan xrom qotishmasi olinadi, bu qotishma ferroxrom deb ataladi va to’g’ridan – to’g’ri xromli po’latlar ishlab chiqarishga ketadi. Agar toza xrom olinishi kerak bo’lsa, xrom rudasidan avval Cr2O3 olinadi, keyin u alyuminotermiya usuli bilan qaytariladi: • Cr2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Cr • Bu usulda olingan xrom toza bo’lmay, unga ozroq alyuminiy aralashib qoladi. SHu sababli toza xrom olish uchun Cr2O3 kremniy bilan qaytariladi: • 2Cr2O3 + 3Si → 3SiO2 + 4Cr

• Xossalari Xrom och kulrang tusli qattiq va yaltiroq metalldir: uning solishtirma og’irligi 7,1 ga teng to=18900, tqay= 26600 havo va nam ta’siriga berilmaydi, ya’ni korroziyalanmaydi, chunki xrom havoda oksidlanib uning sirtqi yupqa zich oksid Cr2O3 qavat bilan qoplanib qoladi, bu qavat xromni havo va nam ta’siridan saqlaydi. Suyultirilgan qaynoq xlorid va sulfat kislotalar ta’sirida eritilganda, xrom sirtidagi Cr2O3 qavati eriy boshlaydi va kislota ta’siridan ulardan vodorodni siqib chiqaradi. Xrom suyultirilgan nitrat kislota ta’siridan oksidlanadi, konsentrlangan nitrat kislota ham xromni passivlashtiradi. Agar xrom sirtidagi passiv parda qirilib yoki NSl qo’shib isitish yo’li bilan eritib yuborilsa, passiv xrom faollashib ketadi. Xrom faollashgandan keyin sovuq HCl va H2SO4 da ham yaxshi erib, vodorodni siqib chiqaradi. Bunday xromning elektr musbat ionlanish qobiliyati ancha kuchlidir, u faollik qatorida rux bilan temir orasida turadi. Passiv xrom oltin va platinadan ham passivrok deyish mumkin.

• Xrom qattiq qizdirilganda kislorod, galogenlar va oltingugurt bilan birikadi. Xrom o’z birikmalarida ikki, uch va olti valentli bo’ladi. • Xrom asosan xromli po’latlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Xromli po’latlar qattiq bo’ladi, o’tga va korroziyaga yaxshi chidaydi, shuning uchun xrom o’tga chidamli va zanglamaydigan po’latlar tarkibiga kiradi. Masalan, tarkibida 1- 2% xrom bo’lgan po’lat har xil asboblar, avtomobil ressoralari, miltiq stvollari va zirx po’lat taxtalar tayyorlash uchun ishlatiladi. Tarkibida 12% xrom bo’lgan po’lat korroziyaga va turli kislotalar ta’siriga chidamli bo’lgani uchun, undan zavodlarning kimyoviy uskunalari, kesish asboblari va qoshiq, pichoq kabi uy ro’zg’or buyumlari tayyorlanadi. Bunday po’latlar zanglamas po’lat deb ataladi. Kislotalar ishlab chiqariladigan zavodning uskuna va apparatlari 50- 60% xromli qotishmalardan tayyorlanadi.

• Xrom birikmalari . 2, 3 va 6 valentli xromning har xil birikmalari va CrO, Cr2O3 CrO3 oksidlari bor. • CrO asosli oksid, Cr2O3 , amfoter oksid, CrO3 esa kislotali oksid. • Ikki valentli oksid . Xromga xlorid kislota ta’sir ettirilsa, uning xloridi - CrCl2, sulfat kislota ta’sir ettirilganda esa sulfati - CrSO4 hosil bo’ladi. Bular ko’k tuslidir. CrF2 yashil, CrBr2 sariq, CrI2 esa qizil tusli tuzlardir. Cr2+ ga ishqor ta’sirida qo’ng’ir sariq tusli Cr(OH)2 hosil bo’ladi. • CrCl2 + 2NaOH = Cr(OH)2 + 2NaCl • Cr(OH)2 + H2SO4 = CrSO4 + 2H2O • Cr(OH)2 → CrO +H2O • 3CrO → Cr2O3 + Cr

• Uch valentli xrom birikmalari . • Uch valentli xrom oksidi Cr2O3 barqarordir. Tabiatda xromning shu oksidi boshqa metallarning oksidlari bilan birga uchraydi • (masalan, FeO• Cr2O3). • Olinishi. Sanoatda toza xrom olish uchun, qo’shimcha, yuqorida aytilgani kabi FeO• Cr2O3 dan avval Cr2O3 olinib, keyin Cr2O3 dan alyuminotermiya usuli bilan xrom olinadi. FeO•Cr2O3 dan Cr2O3 ni olish uchun unga soda qo’shilib, kislorod ishtirokida qizdiriladi: • FeO•Cr2O3+8Na2CO3+7O2=2Fe2O3+8Na2CrO4+8CO2 • Hosil bo’lgan Na2CrO4 ga H2SO4 ta’sir ettirilib, Na2Cr2O7 olinadi: • 2Na2CrO4 + H2SO4 = Na2Cr2O7 + Na2SO4 + H2O • Na2Cr2O7 ko’mir bilan qaytariladi: • Na2Cr2O7 + 2C = Cr2O3 + Na2CO3 + CO • Cr2O3 laboratoriyalarda (NH4)2Cr2O7 dan olinadi. Buning uchun (NH4)2Cr2O7 qizdiriladi: • t • (NH4)2Cr2O7 → Cr2O3 + 4H2O + N2

• Olti valentli xrom birikmalari . • CrO3- to’q qizil tusli kristall modda, suvda yaxshi eriydi, unda kuchli oksidlash xossasi bor, chunki oson parchalanib kislorod chiqaradi: • 4CrO3 = 2Cr2O3 + 3O2 • K2Cr2O7 +H2SO4 → K2SO4 + 2CrO3 +H2O • CrO3 ta’siridan metil spirti yonadi: • 2CrO3 + CH3OH = Cr2O3 + SO2 + H2O • U kuchli oksidlovchisi bo’lgani sababli, K2Cr2O7 ning odatdagi haroratda to’yingan eritmasi (1 hajm) bilan konsentrlangan H2SO4 eritmasi (1 hajm) aralashmasi laboratoriyada “xrom aralashmasi” nomi bilan yuritiladi, bu suyuqlik kimyoviy idishlarini yuvishda ishlatiladi. • CrO3 kislotali oksid ya’ni angidriddir, uning xromat – H2CrO4 va bixromat - H2Cr2O7 kislotalari bor. • Cr2O3 + H2O = H2CrO4 (xromat kislota) • 2Cr2O3 + H2O = H2Cr2O7 (dixromat kislota)

Xulosa • . Xromatlarga kislota ta’sir ettirilganda muvozanat chap tomonga siljib, xromatlar bixromatlarga aylanadi: • Na2Cr2O7+2NaOH=2Na2CrO4+H2O • 2Na2CrO4+H2SO4=Na2SO4+ Na2Cr2O7+H2O • Bixromatlarning xromatlarga aylanishi va aksincha, xromatlarning bixromatlarga aylanishi eritma rangining o’zgarishidan bilish mumkin. • Xromat va bixromatlar kuchli oksidlovchi moddalar bo’lganidan katta ahamiyatga egadir. Natriy va kaliy bixromatlari oksidlovchi sifatida, ayniqsa ko’p ishlatiladi. • K2Cr2O7 + 3K2SO3 +4H2SO4= Cr2(SO4)3 + 4K2SO4 + 4H2O • Ular to’qimachilikda, terlarni oshlashda va kimyo laboratoriyada ishlatiladi. PbCrO4 dan sariq tusli moy buyoq tayyorlanadi. • Xromning kompleks birikmalari ko’p bo’lib, ular juda zaharlidir

O'xshashlar

Inert gazlarning olinishi, xossalari va birikmalari

Xlorning olinishi, xossalari va uning birikmalari

Molibden va volframning olinishi, birikmalari va xossalari

Mishyak, surma va vismutning birikmalari, xossalari va olinishi

Nitrat kislotaning olinishi, xossalari va eng muhim birikmalari