Inert gazlarning olinishi, xossalari va birikmalari - Kimyo - Slaydlar

Inert gazlarning olinishi, xossalari va birikmalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

88.3876953125 KB

Ko'chirib olish

Inert gazlarning olinishi, xossalari va birikmalari

Reja:  I bob Kirish.  1.1 Inert gazlarga tasnif.  1.2 Inert gazlarning tabiatda tarqalishi.  II bob  2.1 Inert gazlarning olinishi.  2.2 Inert gazlarning fizik va kimyoviy xossalari.  2.3 Inert gazlarning muhim birikmalari.  Xulosa

 Bu guruhning bosh guruhchasini nodir gazlar – geliy He, neon Ne, argon Ar, kripton Kr, ksenon Xe va radon Rn tashkil etadi. 1962 yilga qadar bu gazlarning atomlari boshqa elementlarning atomlari bilan barqaror molekulalar hosil qila olmaydi, deb kelingan. Hozirgi vaqtda bu fikr rad etiladi, chunki Kr, Xe va Rn lardan har birining yuzdan ortiq birikmalari olindi. Masalan, ksenonning geksaftoridi Ne, neon XeF6, tetraftoridi XeF4, diftoridi XeF2, ksenon kislota Xe(OH)6, ksenon tetraoksid XeO4 lar olingan. Ular gazsimon elementlar bo’lib ularning nomlari xossalarini yoki tabiatda tarqalishini, nodirligini ifodalovchi yunoncha so’zlardan olingan, chunonchi, geliy-quyosh, neon-yangi, argon- yalqov, kripton-yashirin, ksenon-begona va radon-shu’la sochish so’zlaridan kelib chiqqan. Oltita nodir gazning beshtasi (He, Ne, Ar, Kr, Xe) 1894-1898 yillarda havo azoti zichligi tekshirish natijasida kashf etilgan (geliyning spektri 1868 yildayoq ma’lum edi).  Oltinchi gaz - radon esa 1900 yilda radiofaol hodisalarni tekshirish natijasida kashf etildi. Lekn shuni aytib o’tish kerakki, nodir gazlarning mavjudligini 1884 yilda rus olimi N.A.Morozov oldindan bashorat qilgan edi.

 Olinishi . Geliyni tabiiy gazlardan va radiofaol minerallardan olish bilan bir qatorda, nodir gazlarning havodan olinishi ham katta ahamiyatga egadir.  Nodir gazlarni texnika miqyosida olish uchun suyuq havoni fraksion haydashdan foydalaniladi. Havoning tarkibiy qismi o’zining qaynash tabiatiga qarab dastlab uch qismga ajratiladi:  I fraksiyaga geliy, neon va azot (qaynash haroratlari: He niki-2690S, Ne niki - 2460S va N2 niki-1960S) kiradi.  II fraksiyaga azot, argon va kislorod (qaynash haroratlari: Ar niki -1860S, O2 niki-1830S) kiradi.  III fraksiyaga kislorod, kripton, ksenonlar kiradi (qaynash haroratlari, Kr niki -1530S va Xe niki- 1080S).  So’ngra bu fraksiyaning har qaysisiga alohida ishlov beriladi.

 Birinchi fraksiyadagi azotdan fizik usullar bilan geliy va neonni ajratib olish mumkin. Masalan, faol ko’mirda adsorbsiya qilish va qaytadan desorbsiya qilishidan foydalanib gaz aralashmasidan geliyni 99% ga qadar batamom tozalash mumkin, chunki ko’mirda bo’ladigan adsorbsiya hodisasi quyidagi asosiy qoidaga bo’ysunadi: qaysi gaz oson suyuqlansa, ya’ni uning qaynash harorati qanchalik yuqori bo’lsa, u ko’mirga shunchalik ko’p yutiladi.  Argon ikkinchi fraksiyadan olinadi. Avvalo, bu fraksiyani rektifikasiya qilish yo’li bilan aralashmada argonning nisbiy miqdori oshiriladi: bunday aralashma tarkibida taxminan 50% kislorod va 50% azot bilan argon bo’ladi. Ikkinchi marta rektifikasiya qilish yo’li bilan aralashmadan azot chiqarib yuboriladi, kislorod esa oltingugurt yoki vodorod bilan biriktiriladi. Anna shu yo’l bilan olingan argonning tozaligi taxminan 99% bo’ladi va u «texnik toza argon» sifatida idishlarda joylanadi.

 Kripton va ksenon uchinchi fraksiyadan olinadi. Maxsus tozalash usullaridan foydalanib, avval aralashma tarkibini 50% kislorod va 50% kripton bilan ksenonga keltirildi. YAna boshqa fizik yoki kimyoviy tozalash usullaridan foydalanib, qolgan kislorod hamda boshqa qo’shimcha gazlarni yo’qotish mumkin. Shunday qilib, kripton va ksenondan iborat aralashma olinadi. Bu aralashmadan kripton va ksenonni ajratmagan holda lampa ishlab chiqarishda foydalaniladi

 Kripton  Belgisi Kr, Elektron konfigurasiyasi KLM 4 s24p6 . Tabiiy ksenon 6 ta barqaror izotoplar aralashmasi holida tarqalgan. Oksidlanish darajasi +2 bo’lgan birikmalar hosil qiladi. Ionlanish potensiali Kr →Kr+→ Kr2+ qatorida 13,99 va 24,37 eV ga teng.  Kripton (II) ftorid –(KrF2) o’tkir hidli rangsiz kristall. KrF2 qizdirilganda atomar ftor hosil qilib portlaydi, suvda eriganda parchalanadi: 2KrF2 + 2H2O = 2Kr +4HF2 + O2

 Ksenon  Belgisi Xe. Elektron konfigurasiyasi KLMN 5s25p6 . Tabiiy ksenon 9 ta barqaror izotopdan iborat.  Birikmalari . Ksenon birikmalari 1962 yildan boshlab o’rganila boshlangan.  Ksenon faqat ftor bilan bevosita birikadi va bu jarayonda uning barqaror birikmalari hosil bo’ladi. Bu birikmalarda ksenonning oksidlanish darajalari +2 dan +8 gacha boradi. Jadvalda ksenon birikmalarining ba’zi xossalari keltirilgan.  Ksenon (II) ftorid barqaror modda, ksenon bilan ftor aralashmasini qizdirilsa, (yoki aralashmadan elektr toki o’tkazilsa), ksenon (II) ftorid hosil bo’ladi. Hosil bo’lgan XeF2 ni reaksion muhitdan chiqarish kerak, aks holda XeF2 bilan F2 birikib XeF4 hosil bo’lib qoladi.

 Ksenon (IV)ftorid 1140 C da sezilarli darajada parchalanmay suyuqlanadigan qattiq uchuvchan modda; XeF4 olish uchun Xe bilan F2 aralashmasini 608 kPa bosim va 4000 C da bir necha soat isitish kerak.  Ksenon (VI) ftorid hosil qilish uchun ancha katta bosim (5-20 ming kPa) va yuqori harorat (200 -7000 C) talab qilinadi.  XeF6 rangsiz qattiq modda, 430 C dan yuqorida sarg’aya boshlaydi, 47,70 C da suyuqlanib sariq rangli suyuqlikka aylanadi. XeF6 ning suvda gidrolizlanishi natijasida XeF4 hosil bo’ladi. Gidroliz davom ettirilsa, ksenon (VI) oksid XeO3 hosil bo’ladi. XeO3 - portlovchi, rangsiz kristall modda, metall gidroksidlar bilan reaksiyaga kirishib ksenatlar hosil qiladi.  Ba(OH)2 + XeO3 = BaXeO4 + H2O  Ksenatlar ko’p xossalari jihatidan sulfatlarga o’xshaydi. Masalan, BaXeO4 xuddi BaSO4 kabi suvda yomon eriydi.  Ksenon (VI) birikmalari kuchli oksidlovchilardir. Lekin juda kuchli oksidlovchilar ta’sirida ksenon (VI) birikmalari ksenon (VIII) birikmalariga aylanadi:  2BaXeO4 → Ba2XeO6 + Xe + O2

O'xshashlar

Xromning olinishi, xossalari va birikmalari

Xlorning olinishi, xossalari va uning birikmalari

Molibden va volframning olinishi, birikmalari va xossalari

Mishyak, surma va vismutning birikmalari, xossalari va olinishi

Nitrat kislotaning olinishi, xossalari va eng muhim birikmalari