Biogen elementlar - Kimyo - Slaydlar

Biogen elementlar

Yuklangan vaqt:

03.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2262.01171875 KB

Ko'chirib olish

BIOGEN ELEMENTLAR

REJA:  1. Biogen elementlar  2. Biogen elementlar va ularning tirik organizmdagi ahamiyati  3.Organizmdagi kimyoviy elementlarning biologik o’rni  4.Inson organizmida kimyoviy elementlarning tarqalishi

Biogen elementlar Biogen elementlar — organizmlar tarkibida doim boʻladigan va ularning hayot faoliyatida muhim rol oʻynaydigan kimyoviy elementlar. Ularga avvalo kislorod, uglerod, vodorod, kalsiy, azot, kaliy, fosfor, magniy, oltingugurt, xlor, natriy, temir kiradi. Analitik kimyo va spektral analiz muvaffaqiyatlari tufayli organizmlar tarkibida juda oz miqdorda boʻladigan elementlar (mikroelementlar) topilmoqda va ularning biologik roli aniqlanmoqda. Tabiiy sharoitda organizmlarning hujayra va toʻqimalarida mavjud boʻlgan barcha kimyoviy elementlar muayyan fiziologik rol oʻynaydi. Organizmlar tarkibidagi elementlarning miqdori shu organizmlar turining xususiyatlariga, muhit, ovqat tarkibiga (jumladan, oʻsimliklar uchun — tuprokdagi tuzlar konsentratsiyasiga va eruvchanligiga), organizmning ekologik xususiyatlari va boshqalarga bogʻliq.

Biogen elementlar dan birortasi organizmda yetarli miqdorda boʻlmasa kasallik roʻy beradi (biogeokimyoviy endemiyalar), mas, suvda va ovqatda yod yetishmasa, odam buqoq boʻladi yoki bor yetishmaganda qand lavlagi qora dogʻli boʻlib qoladi Turli xil kimyoviy elementlarning birikmalari dori modda sifatida keng qollaniladi. Kimyoviy elementlarning biologik rolini o‘rganish, ularning biologik faol moddalar — fermentlar, gormonlar, vitaminlar bilan ta'sirlanishini aniqlash — yangi dori moddalari yaratish imkoniyatlarini kengaytiradi.

Biogen elementlar va ularning tirik organizmlardagi ahamiyati Kobalt — gemoglobin sintezida katta ahamiyatga ega, Kobalt — gemoglobin sintezida katta ahamiyatga ega, Rux — organizmda CO2 hosil bo‘lishi va oqsillarni o‘zlashtirilishida muhim ahamiyatga ega. Rux yetishmasligi oqibatida g‘alladoshlar, sabzavotlar va makkajo‘hori kasalliklarga tez chalinadi. Rux — organizmda CO2 hosil bo‘lishi va oqsillarni o‘zlashtirilishida muhim ahamiyatga ega. Rux yetishmasligi oqibatida g‘alladoshlar, sabzavotlar va makkajo‘hori kasalliklarga tez chalinadi.

Molibden — azotning o‘zlashtirilishida va organizmdagi oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida o‘z o‘rniga ega . Molibden — azotning o‘zlashtirilishida va organizmdagi oksidlanish- qaytarilish jarayonlarida o‘z o‘rniga ega. Molibdenli mikroo‘g‘itlar Molibden — azotning o‘zlashtirilishida va organizmdagi oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida o‘z o‘rniga ega . Molibden — azotning o‘zlashtirilishida va organizmdagi oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida o‘z o‘rniga ega. Molibdenli mikroo‘g‘itlar Ftor — tirik organizmlar suyak to‘qimalarining hosil bo‘lishi va o‘sishida juda zarur elementlardan biri hisoblanadi. Tishlar ularda ftor miqdori kamayganda nuray boshlaydi. Ftor — tirik organizmlar suyak to‘qimalarining hosil bo‘lishi va o‘sishida juda zarur elementlardan biri hisoblanadi. Tishlar ularda ftor miqdori kamayganda nuray boshlaydi.

Organizmdagi kimyoviy elementlaming biologik o‘rni Organizmda makroelementlaming asosiy vazifasi to‘qimaIarni hosil qilish, shuningdek osmotik bosimni, ion va kislota-asos tarkibini me'yorida ushlab turishdir. Mikroelementlar esa fermentlar, gormonlar, vitaminlar, biologik faol moddalar tarkibiga kompleks hosil qiluvchi yoki faollashtiruvchi sifatida kirib modda almashinish, to'qimaning nafas olishi, zaharli moddalarning zararsizlantirishi kabi jarayonlarda qatnashadi. Mikroelementlar qon hosil bo‘lish, oksidlanish- qaytarilish, a’zo va to‘qimalarning oksidlanuvchanligi kabi jarayonlarga faol ta'sir ko‘rsatadi. Kalsiy, fosfor, ftor, yod, aluminiy, kremniy kabi makro va mikroelementlar suyak to‘qimalarining shakllanishini ta’minlaydi.

Odam organizmida kimyoviy elementlar miqdorining yosh o‘tishiga qarab o‘zgarishi aniqlangan. Masalan, buyrakda kadmiy miqdori, jigarda molibden miqdori yosh ulg'ayishi bilan ortar ekan. Organizmda ruxning miqdori jinsiy kamolotga yetishish davrida maksimai qiymatga yetadi, so'ngra yosh ulg‘ayishi bilan kamayib boradi. Yosh ulg‘ayishi bilan organizmdagi xrom, vannadiy kabi mikroelementlar miqdori ham kamayishi kuzatiladi. Organizmda mikroelementiarning yetishmasligi yoki ortiqcha to'planishi hisobiga vujudga keladigan turli xil kasalliklaraniqiangan. Ftorning yetishmasligi tish kariysiga, yodning yetishmasligi endemik bo'qoq kasalligiga, molibdenning ortiqchaligi endemik padagra kasalligigaolib keladi. Bunday qonuniyatodam organizmida hayot uchun zarur bolgan mineral moddalar konsentratsiyasi oshganda zararli ta’sir ko'rsatadi. Bir qancha elementlar (kumush, simob, kadmiy va boshqalar) zaharli hisoblanadi, chunki ulaming organizmga oz miqdorda kirishi ham og‘ir kasalliklarga olib keladi. Organizmda biogen elementlarning yetishmasligi tufayli turli kasalliklar paydo boisa, biogen elementlarning ortiqchaligi ham nojo‘ya ta’sirlarni yuzaga keltirib kimyoviy gemostaz hosil bo’lishiga olib keladi. Agar organizmga oziq moddalar bilan ortiqcha marganes kiritilsa plazmada mis miqdori ortadi( Mn va Cu sinergizmi), lekin buyrakda mis midori kamayadi(antagonism). Oziq moddalarda molibden miqdorining ortishi jigarda mis miqdorini ortishiga sababchi bo'ladi. Oziq moddalarda rux miqdorining oitishi tarkibida temir tutgan fermentlar faoliyatini susaytirib yuboradi( Zn va Fe antagonizmi) .

Odam organizmida kimyoviy elementlarning tarqalishi .

Vodorod va kislorod makroeiementlardir. Ular odam organizmida o‘rtacha 65% ni tashkil qiladigan suv tarkibiga kiradi. Suv kishi tanasida turlicha taqsimlangan. Oshqozon shirasida, solakda, qon plazmasida, limfada suvning massa ulushi 90—99,5 % gacha boradi. Siydikda, miyaning oq moddasida, jigarda, terida, orqa miyada, muskullarda, o‘pkada, yurakda 70—80% suv bor. Suvning suyakdagi massa ulushi 40%ga yetadi. Uglerod, vodorod, kislorod, azot, oltingugurt, fosfor kabi makroelementlar oiganizmdagi oqsil, nuklein kislotalari va boshqa biologik faol moddalar tarkibiga kiradi. Oqsilda (29- jadval) ugle- rodning massa ulushi 51—55% , kislorodniki 23— 24%, azotniki 15—18%, vodorodniki 6,5—7% oltingugurtniki 0,3 —2,5 %, fosforniki esa 0,5% ga yaqin bo‘ladi. Odam va hayvonlarning turli xil a’zo va to‘qimalarida oqsilning miqdori jadvaida keitirilgan. Oqsilning miqdoridan, ulardagi C, H, N, S, P larning taxminiy tarkibi haqida xulosa chiqarish mumkin.

Oqsilning eng ko‘p miqdori taloqda, o‘pkada, muskullarda joylashgan. Suyak va tishda esa uning miqdori eng oz ( 24%). Uglerod, vodorod va kislorod uglevodlar tarkibiga ham kiradi. Lekin uglevodlarning organizmdagi miqdori ko‘p emas, taxminan 2 % ga yaqin. Bu elementlar lipidlar (yog‘lar) tarkibiga kiradi. Fosfolipidlar tarkibida fosfor bo'ladi. Eng ko‘p lipidlarbosh miyada (12%), so‘ngra jigarda (5%) va qon tarkibida (0,6%) bor. Fosforning asosiy qismi suyak to‘qimalarida to‘plangan. Bu odam oiganizmidagi barcha fosforning 85 % ini tashkil etadi. Fosfor tishning qattiq to‘qimalarida Ca5(P04)3X shaklda yig‘i!adi (X=F, Cl, OH). Kalsiy asosan suyak va tish to‘qimalarida yig'iladi .

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Kimyoviy elementlar

D.I.Mendeleyevning elementlar davriy qonuni va kimyoviy elementlar davriy sistemasi

D.I.Mendeleyevning elementlar davriy sistemasi

D.I. Mendeleyevning elementlar davriy sistemasi

Kimyoviy elementlarni migratsiyasini oʻrganish