Issiqlik tarmoqlari uchun suvni yumshatish - Issiqlik texnikasi - Slaydlar

Issiqlik tarmoqlari uchun suvni yumshatish

Yuklangan vaqt:

06.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1896.5185546875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Issiqlik tarmoqlari uchun suvni yumshatish

Reja : • 1.Tabiiy suvlarning turlari. • 2.Tabiiy suvlarning kimyoviy tarkibi. • 3.Suvning sifat ko’rsatkichlari. • 4.Suv tozalash sohasida ishlatiladigan ionitlar. • 5.Suvni yumshatish sohasida Natriy kationitli qurilmalarining ishlatilishi.

Yer osti suvlari • Yer osti suvlari . Rangsiz, tiniq, chuchuk yoki sho‘r bo‘lib, tarkibida asosan suvda yaxshi eriydigan S, kabi kimyoviy moddalar va kationlari hamda anionlari ko‘p uchraydi. Bunday suvlarning kimyoviy tarkibi yer osti luproq qatlamlari tarkibiga bog‘liq bo‘lib, yer osti tuproq qatlamlari tark;bida tuz miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, hosil bo‘layotgan suvlar tarkibida ham tuz miqdoi shuncha ko'p Yer osti suvlarining umumiy tuz miqdari har litrida 50- 100 mg. atrofida bo'lib, tarkibida kabi gazlar ham qisman uchraydi. Suv texnikasi sohasida yer osti suvlari ishlatish uchun yer yuzasiga artezian quduqlar orqali chiqariladi. Artezin suvlarini energetika sohasida faqat kam quwatli IEMlarida, hamda ishlab chiqarish korxonalarini va issiqlik ta’minoti tizimlarini bug‘ bilan ta’minlaydigan issiqlik tarmoqlarida ishlatish mumkm. Bunday yo‘l bilan chiqariladigan suvlar unchalik ko‘p miqdorda bo‘lmaganligi uchun ular yuqori quwatli IESlarini suv bilan ta’minlashga yetarli bo‘lmaydi. •

Atmosfera suvlari • Atmosfera suvlari . Bu suvlar yyer yuzasida asosan yomg‘ir, qor va sel kabi yog‘inlar yog‘ishi natijasida to‘planadi. Ulaming tarkibi yer osti va yer usti suvlari tarkibiga qaraganda birmuncha toza bo‘ lib, bunday suvlar tarkibida mineral tuzlaming miqdori litrida 50-60 mg. atrofida bo'ladi. Tabiiy atmosfera suvlari IESlarni suv bilan ta’minlash uchun yetarli boMmasligi sababli atmosfera suvlari IES larda umuman ishlatilmaydi.

Yer usti suvlari • Yer usti suvlari. Bunday suvlarga anhor. daryo, tabiiy ko‘l, dengiz va okean suvlari kiradi. Bu suvlar yer osti hamda atmosfera suvlariga qaraganda kimyoviy tarkibi murakkabligi hamda tarkibida har xil kimyoviy va mexanik moddalar ko‘pligi bilan farq qiladi. Yer usti suvlari tarkibida doiino engan organik, anorganik moddalar, gazlar har xil mexanik aralashgan mayda zarrachalar uchraydi. Bunday suvlar tabiatda tog1 bag'rilarda to‘plangan qor va muz qatlamlarining eritish natijasida hosil bo‘lib. tarkibi yer usti qatlamlari tarkibiga va bu qatlamlar tarkibidagi moddalaming suvda qay darajada erishiga bog‘liq. 0 ‘zbekiston daryo va anhor suvlarining fizik- kimyoviy tarkibi har xil bo‘lishi bilan birgalikda birmuncha loyqadir. Loyqaning ko‘payishiga sabab, suvning tez oqishidan tog‘ va soylardan tushayotgan jismlaming suvga qo‘shilishi bo'lsa, kamayishiga, daryo va anhor o‘zanining kengayishi va ekinlami sug’orish uchun suvning olinishi natijasida oqim tezligi sustlashuvi sababdir.

Tabiiy suvlarning kimyoviy tarkibi • Tabiiy suvlar tarkibida uchraydigan organik, anorganik moddalardan tashki! topgan har xil jins zarrachalari turlicha gidravlik kattalikda boMadi. Kimyo kursida biror moddaning mayda zarrachalari boshqa bir modda ichida tarqalishidan hosil boMgan aralashmaga dispers sistema deyiladi (“dispers” so‘zi lotincha dispergere, ya’ni tarqalmoq so'zi demakdir). Tarqalgan modda dispers faza, ikkinchisi esa dispersion muhit deb ataladi. Dispers sistemaning barqarorligi dispers faza va dispersion muhit zarralarining karta-kichiklik (disperslik) darajasiga bog‘liq bomadi.

Tabiiy suvlarni ifloslantiruvchi dispers sistemalar zarrachalarining katta-kichikligiga qarab, uch guruhga bolinadi: 1 - Guruhga dag'al dispers zarrachalar kiradi. Bu guruhga dispers faza zarrachalari olchami 100 mmk dan katta bo'lgan zarrachalar kiradi 2 - Guruhga kolloid dispers zarrachalar deyiladi. Ularning dispers faza zarrachalari olchami 1 mmk.dan 100 mmk.gacha boladi 3 - Guruhga ion yoki molekulyar zarrachalar kiradi Bunday zarrachalaming olchami 1 mmk.dan kichik bolib, ular suvda chin eritmalar hosil qiladi.2708 1304 120D070D171204 13 1F1F 13 3B082608 1C0C0A20 1C02190C 1C0C0A2002 090F16 1F 3C08 1F090F 180C07 13 090F16 18 16 150C0F

Tabiiy suvlarning kimyoviy tarkibi 1-Guruh • Tabiiy suvlardagi 1-guruh, ya’ni muallaq aag'al zarrachalar suvda uchraydigan mexanik jismlar: qum, tuproq, har xil organik birikmalardan iborat bo'lib, bunday moddalar suvning loyqaligini oshiradi. Loyqalik hainma yer yuzasidagi oqar suvlarga xos xususiyatdir. Daryo va anhor suvlarida loyqalik ko'proq qirg'oq va o'zanlarning yuvilishidan hosil bo'lib, suvning loyqaligi yil davomida tez-tez o'zgarib turadi. Suv loyqaligi tiniqlik degan tushuna orqali ham izohlanadi. O'rta Osiyo daryolarining suvlari o'ta loyqa bo'lib, bahor faslida har litrida loyqaligi 1000 milligramm va undan ortiq ham bo'ladi. 2-Guruh • Tabiiy suvlardagi 2- guruh, ya’ni kolloid zarrachalarga suv tarkibidagi kremniy, temir, alyuminiy birikmalarining kolloid zarrachalari va suvga ko'kish rang beruvchi gumus moddalar kiradi.

Tabiiy suvlardagi 3-guruh, ya’ni ion - molekulyar zarrachalarga tuz, ishqor va kislotalarning suvdagi ionlari hamda molekula holatidagi mineral birikmalar kiradi. Tabiiy suvlarda asosan quyidagi: Kationlar • eng ko’p uchraydigan kationlar. • Natriy va kaliy kationlari. Bu kationlaming har qanday anorganik birikmalari oddiy sharoitda suvda yaxshi eriydi. • Vodorod (Suvda asosan anorganik va organik kislotalar hamda ishqorlarning dissotsiatsiyalanishi natijasida hosil bo'ladi. • Alyuminiy va marganets. Bu elementlar chiqqindi suvlar qo'shilmagan tabiiy suvlarda juda kam miqdorda bo'ladi. • Temir(). Tabiiy suvlarda temir birikmalari asosan kolloid yoki dag'al dispers holatda uchraydi.• Anionlar • Sulfat ioni (), bu ion yer osti suvlarida dengiz va anhor suvlariga qaraganda bir muncha ko‘proq bo‘ladi. • Xlor ioni (). barcha turdagi tabiiy suvlarda har xil miqdorda uchraydi • Karbonat birikmalari. Tabiiy suvlarda korbanat kislotasi (), bikorbanat ( ‘), karbonat () ionlari bolib, bu birikmalar suv tarkibida eng ko‘p uchraydigan birikmalardir.•

Suvning sifat ko’rsatkichlari • Muallaq dag‘al zarrachalar . Tabiiy suvlar tarkibida bir muncha ko‘p miqdorda bo'lib, bunday zarrachalar suvning loyqaligini oshiradi. • Quruq qoldiq . Suvdagi organik va anorganik hamda kolloid birikmalarning umumiy miqdori bilan belgilanadi. • Mineral qoldiq deganda suv tarkibidagi barcha kationlar va anionlar hamda kabi oksidlarning umumiy miqdori tushuniladi va mg/l, yoki g/l birligida olchanadi. • Umumiy qattiqlik . (Qum),suv tarkibidagi kationlar birikmalarining umumiy konsentratsiyasi bilan tavsiflanadi. Suvning umumiy qattiqligi texnikada asosiy ko‘rsatkichlardan hisoblanadi. • Suvning umumiv ishqoriyligi suv tarkibidagi , ; ionlar va kuchsiz organik kislotalaming Na li birikmalari bilan tavsiflanadi. • Suvning oksidlanishi . Suvdagi organik hamda oson oksidlanadigan , kabi anorganik moddalaming miqdori bilan tavsiflanadi.•

Suv tozalash sohasida ishlatiladigan ionitlar • Ionitlar suv tozalash sohasida suvni tarkibidagi ionlardan tozalash uchun keng ko‘lamda ishlatiladigan kimyoviy moadalardir. Ionitlar smola holatida yuqori molekulali organik moddalardan ximiyaviy usullar bilan sintcz qilib olinadi. Ulaming tarkibida suvdagi ionlar bilan o‘zaro almashinish xususiyatiga ega bo'lgan ko'p miqdordagi ionlar bo'ladi. Suv bunday ionitlar orqali filtrlanganda tarkibidagi ionlar, ionitlar tarkibidagi ionlar bilan almashimshi natijasida suvning, hamda ionitning ximiyaviy tarkibi o'zgaradi. Suvni ionitlar yordamida tozalash jarayonida suv tarkibidagi kationlar ionitlar tarkibidagi kationlar bilan almashinsa,bunday metodga suvni kationitlash deb ataladi. • Hozirgi davrda suvni kationitlash hamda anionitlash metodlari issiqlik energitikasi sohasida va boshqa yuqori darajada toza suv ishlatiladigan ishlab chiqarish tarmoqlarida juda keng qo‘llaniladigan ishonchli hamda yuqori sa.narali usullar hisoblanadi. Suvni ionitlar yordamida tozalash unga kimyoviy reagentlar qo'shib tozalash metodidan tubdan farq qiladi, chunki bu metodda tozalanayotgan suvga hech qanday reagentlar qoshilm asligi, suv tarkibida cho‘kadigan moddalar hosil bo'lmashgi tufayli, suvni reagentlar qo‘shib tozalashdagi kabi ionitli qurilmalar uchun kaPa hajiindagi tindirgichlar, ishlailadigan reagentlar eritmasini tayyorlashda qo‘llaniladigan uskunalar, hamda tindirgichdan cho'kmani chiqarishda qo‘llaniladigan qo'shimcha qurilmalar zarur bo'lmaydi.

Ionitlarda ionlar buluti hosil bo’lish holati Quyidagi 1 - ko‘p atomli ionitning erimaydigan sintetik smola (karkas) qismi; 2 - karkas bilan bog‘langan funksional guruh; 3 - ionitning almashuvchi ionlari.

Suvni yumshatish sohasida Natriy kationitli qurilmalarining ishlatilishi. • Kationitlar suv tozalash jarayonida suvni tarkibidagi kabi kationlardan tozalash uchun ishlatiladi. Suv tozalash texnikasi sohasida suvni kationlaridan tozalash suvni yumshatish deb ataladi. Bu sohada ishlatiladigan filtrlarni kationitli filtrlar deyiladi. Kationitlarga qanday kation shimdirilishiga qarab, ular shu shimdirilgan kation nomi bilan ataladi. Agar kationitlarga natriy kationi shimdirilsa, suvdagi kationlar bilan almashinuvchi kation natriy, () vodorod kationi shimdirilsa, almashinuvchi kation vodorod kationi () bo‘ladi. • Suv tozalash qurilmalarida ishlatiladigan natriy kationitli filtrlar birinchi (Na1) va ikkinchi (Na2) pog‘onali bo‘ladi. Birinchi pog‘onali filtrlarda filtrlovchi material sifatida asosan sulfoko‘mir, KU-1 kabi kuchsiz kislotali, ikkinchi pog‘onali filtrlarda esa KU-2, Vafatit, Emberlayt IRA-400 kabi kuchli kislotali kationitlar ishlatiladi. Suv tozalash sohasida suvni natriy kationitlar yordamida yumshatish, suvni natriy kationitlash deb, yumshatilgan suvni esa natriy kationitli suv deb ataladi.•

Na-kationitli filtrda sodir bo’ladigan reaksiyalar • Suv natriy kationitli filtrlardan o‘tisb jarayonida undagi kationlarining kationitga yutilishi yani tarkibidagi natriy kationi bilan almashinishi quyidagi reaksiyalar natijasida sodir bo‘ladi: 2RINa+= I+2 2RINa+= I+2 • Agar bu kationlar tabiiy suvlarda , , , kabi suvda yaxshi eriydigan tuzlar holatida bo’lishi sababli, kationitlarda kation almashish jaravoni molekulyar holatda quyidagicha yoziladi: 2RlNa+= ICa + 2NaCl 2RINa+= ICa +2 2RINa+= IMg + 2NaCl 2RINa+ = IMg + 2 •

Regeneratsiyadagi reaksiyalar • Na-kationitni regeneratsiya qilish uchun bu reagentlard&n NaOH yoki Na2S 0 4 eritmasi ishlatilsa, kationitning ishchi ion almashtirish qobiliyati tiklanishi quyidagi reaksiyalar asosida sodir boladi: ICa + 2NaOH = 2RINa + IMg +2NaOH = 2RINa + ICa + = 2RINa+ IMg + = 2RlNa + ICa + = 2RINa+ IMg + = 2RlNa +•

Regeneratsiya jarayoni • 1. YAYRATISH: Bu operatsiyani bajarishdan maqsad mexanik filtrlardagi kabi ionitni tarkibida yig‘ilgan mexanik birikmalardan tozalash hamda filtrning ish davrida zichlashib qolgan ionit donachalarini bir-biridan ajratishdan iborat. Filtrlarni yaratishda yuborilayotgan suvning tezligi soatiga 4-5 metr, yayratish vaqti filtrdan chiqayotgan suv tiniqligi, yuborilayotgan suv tinikligiga tenglashguncha davom ettiriladi, bu jarayon barcha ionit filtrlarida 10-15 minut atrofida davom etadi. • 2. REGENERATSIYA eritmasini o'tkazish. Bu operatsiyada yukorida ta’kidlangandek «holdan tolgan» ionitning dastlabki ion almashtirish qobiliyatini qayta tiklash uchun filtming konstruksiyasiga qarab ionit qatlamidan regeneratsiya eritmasini har xil yo'nalishda o ‘tkazishdan iborat. • 3. YUVISH: Bu operatsiyada filtrdan regeneratsiya eritmasi o‘tkazilgan yo'nalishda suv yuborib. ionitni regeneratsiya eritmasidan yuviladi. Yuvish jarayonida filtrdan o ‘tayotgan suv tezligi soatiga 5-8 metr, yuvish vaqti 10 - 15 minut bo'ladi. Ionitlaming ishchi ion almashtirish qobilyatini tiklashda bu operatsiyalardan regeneratsiya eritmasini o‘tkazish asosiy operatsiya hisoblanadi

Tuzni kuchli eritma bilan nam saqlash sxemasi 1-tuzni nam saqlash uchun temir-beton binosi; 2 - kuchli tuz eritmasining chuqurligi; 3 - tuz rezervuarida doimiy darajada ushlab turish uchun tank; 4 - tuz omboridan cho’kindini tozalash uchun suv-suv pompasi; 5 - kuchli eritma bo'linmasini qattiq tuzdan ajratuvchi yog'och teshilgan qism; 6 – cho’kindilarni yuvish uchun chuqur qiyalik: 7 - cho’kindini tozalash uchun quvur liniyasi; 8 - tozalangan suv bilan ta'minlash; 9 - tuzni o'ziyurar avtomashinadan yoki boshqa usul bilan yuklash; 10 - regeneratsiya blokiga kuchli yechim; 11- tank binodan tashqarida joylashganida muzlashdan himoya qilish uchun bug 'ta'minoti; 12 - qayta o'rnatish.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

O'xshashlar

Quritish uskunalarining tuzilishi, ularda foydalaniladigan issiqlik tashuvchilar

Issiqlik energetikasiga oid masalalarni MathCAD tizimida dasturlash

Issiqlik nasosi qurilmasi yordamida past potensialli issiqlikdan foydalanish

Issiqlik apparatlari. Quritish apparatlari. Qadoqlash mashinalari. Berkitish avtomatlari

Issiqlik energetikasiga oid sxemalarni imitatsion modellarni yaratish va taxlil etish