Жаҳон молиявий инқирозининг мафкуравий жараёнларга таъсири - Iqtisodiyot - Slaydlar

Жаҳон молиявий инқирозининг мафкуравий жараёнларга таъсири

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9735.548828125 KB

Ko'chirib olish

ЖАҲОН МОЛИЯВИЙ ИНҚИРОЗИНИНГ МАФКУРАВИЙ ЖАРАЁНЛАРГА ТАЪСИРИ www.arxiv.uz

Режа  1. Жаҳон молиявий инқирозининг моҳияти, келиб чиқиш сабаблари ва мафкуравий жараёнларга таьсири.  2. Ривожланган мамлакатларнинг жаҳон молиявий инқирозидан чиқиш борасидаги асосий мафкуралари.  3. Жаҳон молиявий инқирозининг Ўзбекистон иқтисодиётига таъсири ҳамда унинг оқибатларини олдини олиш йўллари. www.arxiv.uz

ЖАҲОН МОЛИЯВИЙ ИНҚИРОЗИНИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШ САБАБЛАРИ. “ Бу инқироз Америка Қўшма Штатларида ипотекали кредитлаш тизимида рўй берган танглик ҳолатида бошланди. Сўнгра бу жараённинг миқёси кенгайиб, йирик банклар ва молиявий тузилмаларнинг ликвидлик, яъни тўлов воблияти заифлашиб, молиявий инқирозга айланиб кетди. Дунёнинг етакчи фонд бозорларида энг йирик компаниялар индекслари ва акцияларининг бозор қиймати ҳалокатли даражада тушиб кетишига олиб келди. Буларнинг барчаси, ўз навбатида, кўплаб мамлакатларда иншаб чикдриш ва иқтисодий ўсиш суръатларининг кескин пасайиб кетиши билан боғлиқ ишсизлик ва бошқа салбий оқибатларни келтириб чиқарди» . Бундан кўринадики, дастлаб АҚШ ипотека бозорларида иамоён бўлган мазкур инқироз етарлича тўлов лаёқатига эга бўлмаган, қарзларни қайтариш қобилияти шубҳали бўлган қарздорларга ипотека кредитлари бериш амалиётининг жадаллашуви натижасида рўй берди. www.arxiv.uz

Иисоният тараққиётининг ҳозирги босқичи глобаллашув жараёнларининг жадал ривожланиши орқали тавсифланади. Глобаллашувни иқтисодий жиҳатдан қарайдиган бўлсак, у жаҳон хўжалигининг бутун маконини қамраб олувчи иқтисодий муносабатлар тизимини ташкил топиши ва ривожланишини анг латади. Глобаллашув жараёнларининг кенгайиши жаҳон мамлакатлари ўртасидаги иқтисодий муносабатларнинг янада такомиллашувига олиб келади. Жумладан, глобаллашув натижасида трансмиллий корпорациялар, уларнинг турли кўринишдаги халқаро бирлашмалари фаолиятининг таркиб топиши ва кенгайиши, халқаро ишлаб чиқариш кооперацияси ва меҳнат тақсимотининг нисбатан юқори даражада ўтиши, халқаро иқтисодий ташкилотлар фаолиятининг янада самарали ташкил этилишига олиб келади. Умуман олганда, глобаллашув жараёнлари жаҳон хўжалиганинг яхлит иқтисодий тизим сифатида ривожланишида сифат босқичи ҳисобланиб, янги имкониятларни очиб беради. www.arxiv.uz

• Урушдан сўнг асосий ривожланган соҳалардан бири автомабил ишлаб чиқариш саноати бўлиб, 1926 йилдан 1929 йилга қадар 4.3 млн дан 5.6 млн га ўсди. Автомабил соҳаси билан бир қаторда бошқа соҳалар ҳам кенг ривожланди. 1921 йилда умумий ишлаб чиқариш хажми 67 % ни ташкил этса, бу кўрсаткич 1926 йилга келиб 126 % га кўтарилди. • . Шунингдек, 1922-1929 йилларда Америка акциялари, девидентлари 108% га, корпарация даромадлари 76% га, иш хаққи 33% га кўтарилди. Жамият хаётида янги оммабоп маҳсулотлар: радиопрёмник, телифон ва музлатгичларга бўлган талаб ортди. Энди бу маҳсулотларни сотиб олишга хар бир америкаликда етарлича маблағ пайдо бўлди. • АҚШ урушдан кейин Европадаги қайта тикланган креди бериш тизимини фаол йўлга қўйди. Урушдан кейин Европада Америка пулларини қабул қилиб турўвчи асосий давлат Гемания эди. Чунки Германия Англия ва Францияга репарация тулаши керак эди. Американинг мадади Германия учун репарация тўловини амалга оширишда катта имконият эди www.arxiv.uz

• Инсоният тараққиётининг ҳозирги босқичи глобаллашув жараёнларининг жадал ривожланиши орқали тавсифланади. Глобаллашувни иқтисодий жиҳатдан қарайдиган бўлсак, у жаҳон хўжалигининг бутун маконини қамраб олувчи иқтисодий муносабатлар тизимининг ташкил топиши ва ривожланишини англатади. • Глобаллашув жараёнларининг кенгайиши жаҳон мамлакатлари ўртасидаги иқтисодий муносабатларнинг янада такомиллашувига олиб келади. Жумладан, глобаллашув натижасида трансмиллий корпорациялар, уларнинг турли кўринишдаги халқаро бирлашмалари фаолиятининг таркиб топиши ва кенгайиши, халқаро ишлаб чиқариш кооперацияси ва меҳнат тақсимотининг нисбатан юқори даражага ўтиши, халқаро иқтисодий ташкилотлар фаолиятининг янада кучайиши рўй беради. www.arxiv.uz

• Бироқ, глобаллашув жараёнини мутлақлаштириш ва унга бир тмонлама қараш тўғри бўлмайди. Чунки, мазкур жараён ўзининг ижобий жиҳатлари билан бир қаторда зиддиятли томонларига ҳам эга. Жаҳоннинг кўп мамлакатида рўй бераётган ижтимоий- иқтисодий ларзаларнинг муқаррар равишда • бошқа мамлакатларга ҳам ўз таъсирини ўтказиши шулардан бири ҳисобланиб, бугунги кунда рўй бераётган молиявий ииқироз ҳам айнан шу маънода глобаллашув жараёнларининг оқибати ҳисобланади. Зеро мамлакатимиз раҳбарининг ўз маърузаларида келтириб ўтганларидек, “бозор иқтисодиётига ўтиш биринчи навбатда ҳаётимизда, • иқтисодиётимизда барқарорликка эришиш билан чамбарчас боғлнаган. Шунинг учун ҳам иқтисодиётни, молиявий аҳволни барқарорлаштириш – иқтисодий ислоҳотларимизни амалга оширишнинг муҳим шартидир” 1 . www.arxiv.uz

Шу муносабат билан Президентимиз ўз асарларини бугунги куннинг энг долзарб муаммоси – бу 2008 йилда бошланган жаҳон молиявий инқирози, унинг таъсири ва салбий оқибатлари, юзага келаётган вазиятдан чиқиш йўлларини излашдан иборат эканлигидан бошлаб, жаҳон молиявий инқирозининг мазмун- моҳияти, келиб чиқиш сабабларига батафсил тўхталиб ўтдилар. Модомики, ипотека кредити ўзининг моҳияти бўйича кўчмас мулк гарови ҳисобига бериладиган кредитлар бўлсада, АҚШ бозорлари бундай ликвидли кўчмас мулкларга етарлича «тўйинди» ва уларнинг нархлари кескин туша бошлади. Бунинг устага инвестицион банкларнииг АҚШ Модомики, ипотека кредити ўзининг моҳияти бўйича кўчмас мулк гарови ҳисобига бериладиган кредитлар бўлсада, АҚШ бозорлари бундай ликвидли кўчмас мулкларга етарлича «тўйинди» ва уларнинг нархлари кескин туша бошлади. Бунинг устага инвестицион банкларнииг АҚШ www.arxiv.uz

Натижада 2004-2006 йилларда Федерал захира тизими фоиз ставкаларни 6,25% гача кўтарди. Кредитларнинг қимматлашуви аҳолини ипотекага нисбатан талабининг пасайишига ва кредитларни қайтариш бўйича қарздорлар тўловининг қисқаришига олиб келди. Бошқа томондан, озиқ- овқат маҳсулотлари ва энергия ресурслари нархларининг ўсиши аҳолининг кредитни қайтариш бўйича молиявий имкониятларининг чекланишига олиб келди. 2000-2007 йиллар мобайнида жаҳон бозоридаги озиқ-овқат маҳсулотларининг нархи ўртача икки баробарга ошди, бензин нархи эса 3,5 баробарга ошди. Нефть нархи рекорд даражада, яъни бир баррели 147 доллардан ортди. www.arxiv.uz

Пировард натижада 2007 йил бошида АҚШда аҳолининг ипотека кредитларини қайтариши билан боғлиқ муаммо кучайди. Қарздорларнинг кўчмас мулк гарови билан олинган кредитларни қайтаришдан кўра тўловларни тўлашдаи бош тортиш ҳолати кенгайди. Банкларнинг тўлов қобилиятига эга бўлмаган мижозларнинг кўчмас мулкларини қайта сотувга қўйиши натижасида ипотека бозоридаги таклиф кўпайиб, бозордаги нархларнинг кескин пасайишига олиб келди. Британиянинг нуфузли газеталаридан бири бўлган «Гардиан» жаҳон молиявий инқирозининг асосий айбдорлари рўйхатани эълон қилди. Мазкур рўйхатнинг олдинги ўринларида АҚШнинг таниқли сиёсатчилари ўрин олган бўлиб, унда инқироз фақатгина иқтисодиёт ривожланишининг навбатдаги ҳаракатлантирувчи кучи эканлиги таъкидлаб ўтилган.Шу ўринда жҳаон молиявий инқирозининг юзага келишида асосий сабаб-молиявий ресурслар билан реал ишлаб чиқариш хажми ўртасидаги мутаносибликнинг кескин бузилиши ҳисобланишини таъкидлаш лозим. Пул муомаласи қонунларидан маълумки, иқтисодиёт соғлом ва барқарор амал қилиши учун муомалага чиқарилаётган пул суммаси билан товар ва хизматлар ишлаб чиқариш реал хажми ўртасида муайян нисбатга амал қилиниши лозим www.arxiv.uz

Б и р о қ, м и л л и й и қ т и с о д и ёт л а р н и н г б а й н а л м и н а л л а ш у в и в а гл о б а л л а ш у в и ж а р а ё н л а р и п у л м у о м а л а с и н и н г а м а л қ и л и ш и га ҳ а м ў з т а ъ с и р и н и ў т к аз и б, д а ст л а б а й р и м м а м л а к ат л а р, м а с а л а н А Қ Ш д а, к е й и н ч а л и к к ў п л а б м а м л а к ат л а р д а м аз к у р қ о н у н га р и о я қ и л и ш н и н г за и ф л а ш у в и га ,ке йи н эс а ун и ум ум ан эъ ти бо рг а ол ма сл ик ка қа да р ол иб ке лд и. Ж ум ла да н, ўр та ас рн ин г 70 - йи лл ар иг а қа да р ам ал қи ли б ке лг ан жа ҳо н ва л ют а ти зи мл ар и пу лл ар ни нг ол ти н ёк и то ва р ма зм ун ин и та ъм ин ла ш ор қа ли иқ ти со ди й му но са ба тл ар ни нг ба рқ ар ор ли ги га за ми н яр ат ди . Би ро қ, жа ҳо н ам ал иё ти да 19 76 йи лд ан бо ш қа ри ла ди га н, су зи б ю ру вч и ва л ют а ти зи ми га ўт га ч, пу лн ин г ол ти н ма зм ун и йў қо ли б, ас ос ан А Қ Ш до лл ар и ет ак чи ва л ют аг а ай ла нг ач, ун ин г му ом ал аг а чи қа ри ли ш ин и на зо ра т қи ли б бў лм ай қо лд и. Ке йи нг и йи лл ар да гл об ал ла ш ув жа ра ён ин ин г жа да лл а ш ув и та ъс ир ид а ха лқ ар о иқ ти со ди й ал оқ ал ар да қа тъ ий ва л ют аг а бў лг ан та ла бн ин г ян ад а ку ча йи ш и www.arxiv.uz

● АҚШ томонидан ҳеч қандай товар билан таъминланмаган пулларнинг муомалага чиқарилиш жараёнини янада тезлатиб юборди. Шу билан бир қаторда, асосан етакчи ривожланган мамлакатларда кузатилган қуйидаги салбий ҳолатлар ҳам молиявий инқирознинг вужудга келишига асосий сабаблардан ҳисобланади:● Инқироздан қутқариш бўйича кўрилаётган чора-тадбирларлан кўриниб турибдики, ривожланган мамлакатлар тартибга солинмайдиган эркин бозор ҳақидаги идеологик догмани орқага ташлаб, иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усулларидан кенг фойдалана бошладилар. www.arxiv.uz

Ривожланган мамлакатларнинг жаҳон молиявий инқирозидан чиқиш борасидаги асосий мафкуралари .2008 йил ноябрь ойида Вашингто нда, жаҳон ялпи маҳсулот ининг 85 % фоизи ишлаб чиқаради ган 20 та йирик давлат иштироки да бўлиб ўтган саммит глобал молиявий инқирозн инг кўлами тобора кенгайиб бораётган ини тасдиқлаг ани, ушбу саммитда бўлиб ўтган муҳокама лар бугун жаҳон молиявий инқирози нинг олдини олиш ҳақида эмас, балки ундан қандай қилиб чиқиш йўллари изланаётг анлигида н дарак беришини таъкидла б ўтдилар. Чунки, жаҳон молиявий – иқтисоди й инқирози нинг халқаро савдога таъсири: Бринчида н - жаҳон молиявий – иқтисоди й инқирози билан боғлиқ жаҳон аҳолиси фаровонл ик даражаси нинг пасайиши (узоқ муддатли истеъмол ва инвестиц ион товарларг а талабнинг пасайиши ); Иккинчид ан - истеъмол ва инвестиц ион товарлар ни ишлаб чиқариш учун зарур хом-ашё ёки ярим фабрикат ларга талабнинг пасайиши . Хусусан, 2009 йилда пўлат ва темирга бўлган жаҳон талаби кескин қисқарди; Учинчида н - жаҳон ЯИМ ва савдоси товар таркибин инг бир биридан www.arxiv.uz

Жаҳон молиявий инқирози аксарият ривожланган мамлакатлар молия тизимини тубдан ислоҳ қилиш зарурлигини келтириб чиқарди. Шунга кўра, АҚШ ва Европа Иттифоқи мамлакатлари ўзларининг банк тизимларини инқироздан қутқариш учун йирик тижорат банкларининг акцияларини сотиб олиб, уларни бюджет маблағлари ҳисобига ликвидли активлар билан таъминлай бошлади. АҚШ ҳукумати иқтисодиётга йирик масштабдаги давлат аралашуви сисатини юрита бошлади. АҚШнинг собиқ молия вазирининг ташаббуси билан Конгресс “Полсон режаси” деб номланувчи режани қабул қилди. Мазкур режанинг умумий хажми 700 млрд.долларни ташкил қилади. Европа Иттифоқи мамлакатлари инқироздан чиқиш бўйича тижорат банклари кредитлари учун давлат кафолатлари тизимидан фойдаланишга келишиб олишди. Бу ҳолатда кафолатлар банклараро кредитлар бўйича 5 йил муддатга тақдим этилади ва ҳукумат банкларнинг имтиёзли акцияларни сотиб олиш орқали уларни қўллаб- қувватлаш имкониятларига эга бўлади. www.arxiv.uz

Масалан, АҚШда Федерал захира тизими қимматли қоғозларни сотиб олиш орқали хусусий секторни тўғридан-тўғри молиялаштириш амалиётига ўтиш орқали ликвидлилкни таъминлашнинг янги усулига ўтди. Буюк Британия ҳукумати банклар ва молиявий муассасалар акцяиларига 37 млрд.фунт стерлинг маблағларини инвестиция қилишини эълон қилди. . Германия ҳукумати эса, банк тизимини қўллаб- қувватлаш учун капитал ва кредитлар бўйича кафолатлар шаклида 500 млрд.евро ажратишини эълон қилди. Австралия ҳукумати эса барча жамғармачилар пул жамғармаларини 3 йилга кафолатлашини эълон қилди ва ипотека қимматли қоғозларини сотиб олиш учун 2,6 млрд.доллар маблағ ажратди. Бизнинг ўз истиқлол ва тарққиёт йўлимиз республиканинг ўзига хос турмуш тарзини, шарт- шароитлари ва хусусиятларини, халқ анъаналари ва урф-одатларини ҳар томонлама ҳисобга олишга асосланган. www.arxiv.uz

И н қ и р о з д а н қ у т қ а р и ш б ў й и ч а к ў р и л а ё тг а н ч о р а- т а д б и р л а р л а н к ў р и н и б т у р и б д и к и, р и в о ж л а н га н м а м л а к ат л а р т а р т и б га с о л и н м а й д и га н э р к и н б о з о р ҳ а қ и д аг и и д е о л о г и к д о г м а н и о р қ аг а т а ш л а б, и қ т и с о д и ё т н и д а в л ат т о м о н и д а н т а р т и б га с о л и ш у с у л л а р и д а н к е н г ф о й д а л а н а б о ш л а д и л а рҲ о з и р г и в а қ т д а д у н ё м а м л а к ат л а р и т о м о н и д а н и н қ и р о зг а қ а р ш и к у р а ш б ў й и ч а й и р и к м и қ д о р д а м о л и я в и й р е с у р с л а р а ж р ат и л м о қ д а. У л а р н и н г х а ж м и в а я л п и и ч к и м а ҳ с у л о тг а н и с б ат а н с а л м о ғ и и н қ и р о з н и н г т а ъ с и р к ў л а м и в а ҳ а р қ а й с и м а м л а к ат л а р н и н г и н қ и р о зг а қ а р ш и к у р а ш б ў й и ч а и ш л а б ч и қ қ а н р е ж а л а р и х а ж м и га а с о с л а н а д и. Ю қ о р и д аг и ж а д в а л м а ъ л у м о т л а р и д а н к ў р и н и б т у р и б д и к и, д у н ё б ў й и ч а ж а м и с а р ф л а н га н м а б л ағ л а р н и н г ҳ а ж м и 9 4 0 0 м л р д. д о л л а р н и т а ш к и л қ и л га н. А Қ Ш ҳ у к у м ат и с а р ф л аг а н м а б л ағ л а р и н и н г ҳ а ж м и 3 5 3 9 м л р д. д о л л а р н и т а ш к и л қ и л га н б ў л и б, б у м а м л а к ат я л п и и ч к и м а ҳ с у л о т и н и н г 2 5 % н и т а ш к и л э т а д и. Б у к ў р с ат к и ч Б у ю к Б р и т а н и я д а 1 0 2 0 м л р д. д о л л а р н и (3 7 % ), Г е р м а н и я д а 8 9 3 м л р д. д о л л а р н и (2 3 % ) т а ш к и л қ и л га н. Б у н д а н к ў р и н и б т у р и б д и к и, ҳ о з и р г и ш а р о и т д а и н қ и р о з д а н А Қ Ш , Б у ю к Б р и т а н и я, Г е р м а н и я н и с б ат а н к ў п р о қ аз и я т ч е к м о қ д а www.arxiv.uz

Жаҳон молиявий инқирозининг Ўзбекистон иқтисодиётига таъсири ҳамда унинг оқибатларини олдини олиш йўллари. Бугунги куннинг энг долзарб муаммоси – бу 2008 йилда бошланган жаҳон молиявий инқирози, унинг таъсири ва салбий оқибатлари, юзага келаётган вазиятдан чиқиш АҚШ ипотекали кредитлаш тизимида рўй берган танглик Бу тангликнинг бутун жаҳон бўйича глобаллашуви www.arxiv.uz

Жаҳон молиявий инқирози Дунёнинг етакчи фонд бозорларида энг йирик компаниялар индекслари ва акцияларининг бозор қиймати тушиб кетиши Кўплаб мамлакатларда ишлаб чиқариш ва иқтисодий ўсиш суръатларининг кескин пасайиб кетиши натижасида ишсизлик ва бошқа салбий оқибатларнинг келиб чиқиши Жаҳондаги йирик банклар ва молиявий тизимларнинг ликвидлик қобилияти заифлашуви www.arxiv.uz

O'xshashlar

Жаҳон молиявий инқирозининг асосий сабаблари

Жаҳон молиявий инвесторлар фаолияти Alisher Usmonov

Жаҳон молиявий инқирози, Ўзбекистон иқтисодиётига таъсири ҳамда унинг оқибатларини олдини олиш ва юмшатишга асос бўлган омиллар

Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари

Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари семинар-тақдимоти