Turizmni rivojlantirishning nazariy va amaliy asoslari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Turizmni rivojlantirishning nazariy va amaliy asoslari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

255.357421875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: TURIZMNI RIVOJLANTIRISHNIN G NAZARIY VA AMALIY ASOSLARI www.arxiv.uz

REJA: 1.1. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishning amaliy asoslari 1.2. Iqtisodiyotni rivojlantirishda turizmning ta’sir doirasi 1.3. “Buyuk Ipak Yo‘li” va unda turizmni rivojlantirishning ahamiyati www.arxiv.uz

1985-1990-yillarda O‘zbekistonda ichki va hududiy turizmning hajmi 1,4-1,6 mln. kishini, bunda chet ellik turistlarning miqdori atigi 130-180 ming kishini tashkil etgan. 1992-yilda O‘zbekiston turistik sohasi chet ellik turistlarga faqatgina 27 ta, 2008-yilda esa 50 dan ortiq xizmat turini taklif etdi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O’ZBEKISTONDA TURISTLARGA XIZMAT KO’RSATISH DIMAMIKASI, MING KISHI www.arxiv.uz

2011 yilda xizmat ko’rsatilgan chet ellik va mahalliy turistlarning umumiy soni 1 mln kishidan oshdi, shu jumladan turizm sohasi korxonalari tomonidan 431 ming nafar chet ellik turistga xizmat ko’rsatildi. Bugungi kunda respublikada 898 turistik tashkilot faoliyat yurityapti, ulardan 510 tasi turoperatorlik faoliyatini amalga oshiradi, 318 tasi mehmonxona xo’jaliklaridir. www.arxiv.uz

O’zbеkistоngа kеlgаn хоrijiy turistlаrning umumiy sоnidаn 61,1 % Sаmаrqаndgа, 34,5 % Buхоrоgа vа 24,5 % Хivаgа tаshrif buyurgаnlаr. Bittа turist bir nеchа shаhаrgа tаshrif buyurishini hisоbgа оlgаn hоldа quyidаgilаrni bеlgilаsh mumkin: ikkitа shаhаrgа (Tоshkеnt – Sаmаrqаnd vа Tоshkеnt – Хivа) 59,7 % bоrgаn, uchtа shаhаrgа (Tоshkеnt – Sаmаrqаnd – Buхоrоgа) 40,3% bоrgаn. www.arxiv.uz

Tаriхiy, mе’mоriy vа аrхеоlоgik yodgоrliklаrning sоni - 7587 tа. Davlat tomonidan qo’riqlanadigani – 2000 dan ortiq. Faoliyat ko’rsatayotgani – 300 ta atrofida. Yodgorliklar joylashuvi: 75 % - markaziy turistik shaharlarda 25 % - boshqa hududlarda www.arxiv.uz

O’zbekistonda turizm infratuzilmasi rivojlanishining 5 bosqichi:  Birinchi bosqich (1992-yil). Ushbu bosqich respublikamizda milliy turizmning dastlabki shakllantirilishi bilan xarakterlanadi. Bu bosqichda turizm infratuzilmasida yetakchi hisoblangan “Oz‘bekturizm” Milliy Kompaniyasiga asos solindi.  Ikkinchi bosqich (1993-1995 - yillar). Bunda turizmning milliy rivojlanish modeli ishlab chiqildi. Ushbu bosqich turistik xizmatlar ko‘rsatish hajmining oshib borishi bilan birgalikda yangi turistik yo‘nalishlarni ishlab chiqish, xizmat ko‘rsatishni yaxshilash, turizmning moddiy-texnika bazasini kengaytirish, boshqaruvning tashkiliy tizimini takomillashtirish va boshqa shu kabi vazifalar bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator muammolarni yuzaga keltirdiki, ularni faqatgina “O‘zbekturizm” milliy kompaniyasi doirasida hal etish imkoni bo‘lmay qoldi. Kompaniya turistik operatorlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa qilish maqsadida Germaniya (Frankfurt- Mayn), Angliya (London), AQSh (Nyu-York), Birlashgan Arab Amirliklari (Sharja) va Rossiya (Moskva) kabi mamlakatlarda o‘zining vakolatxonalarini ochdi. www.arxiv.uz

 Uchinchi bosqich (1995-1997 - yillar). Bunda turistik xizmatlar sohasida xususiylashtirish jarayoni boshlandi. 1996 yilning boshlarida “O‘zbekturizm” milliy kompaniyasi tizimidagi turistik obyektlar umumiy miqdorining 90% ga yaqini davlat tasarrufidan chiqarildi.  To‘rtinchi bosqich (1998 - yil). Bu bosqichda eksport salohiyatini oshirish, valyuta, turistlar, investitsiyalarning barqaror oqimini ta’minlash uchun imkoniyat yaratildi. Respublikada milliy turizmni jahon andozalari darajasida shakllantirish, turizmga bilvosita tegishli bo‘lgan xizmat ko‘rsatish infratuzilmasini, xususan, turistlarni xorijdan kutib oladigan chegara, bojxona va aeroport xizmatlarini qayta shakllantirish boshlandi. www.arxiv.uz

 Beshinchi bosqich (1999 - yil maydan keyingi davrlar). Ushbu bosqichda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Turizmni rivojlantirishning davlat dasturi to‘g‘risidagi» Farmoni nafaqat mamlakatdagi milliy va xalqaro turizmning tutgan o‘rnini mustahkamlash uchun siyosiy asosni shakllantirdi, balki uning iqtisodiy asoslarini mustahkamlash imkoniyatini berdi. Ushbu me’yoriy hujjat asosida turistik korxonalarga qo‘shimcha boj imtiyozlari berildi. O‘zbekistonning xorijiy mamlakatlardagi diplomatik vakolatxonalarida turizm bo‘yicha maslahatchi lavozimi joriy etildi. Ushbu yilning avgust oyida mamlakat Parlamentida “Turizm to‘g‘risida”gi qonun qabul qilindi va buning natijasida turizm sohasini faoliyat ko‘rsatishining huquqiy asoslari yanada takomillashtirildi. Shu bilan birga milliy turizm sohasini yanada takomillashtirish maqsadida 2006 yil 18 aprel oyida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida 2006-2010 yillarda xizmat кo‘rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. Shunga asosan O‘zbekistonda xizmat кo‘rsatish sohalaridan biri bo‘lgan turizmni yanada rivojlantirish va ushbu soha uchun malakali каdrlar tayyorlash va ularni milliy g‘oya va merosimizni puxta biladigan qilib tayyorlash muhim omillardan biri bo‘lib qolmoqda. www.arxiv.uz

TURIZM MILLIY IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHGA QUYIDAGILAR ORQALI IJOBIY TA’SIR QILADI:  mahalliy ishchi kuchlarini malakali mehnat va yashash sharoitlari bilan ta’minlash manbai;  bozorni shakllantirish hamda kapital investitsiyalarning oqib kelish mexanizmi;  qurilish (mehmonxonalar, motellar), kommunikatsiya (uyali, tele va optik aloqa), transport (avtomobillar, avtobuslar, xalqaro andozolardagi temir yo‘l vagonlari, samolyotlar), shuningdek xizmat ko‘rsatish infratuzilmasi (yoqilg‘i quyish stansiyalari) kabi sohalarga yangi texnologiyalar va nou-xau joriy etish vositasi;  milliy xalq hunarmandchiligini rivojlantirish vositalari;  mamlakatda va hududda siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy holatni barqarorlashtirish omillari;  tarixiy yodgorliklar va madaniy merosni asrash usullari;  davlatning valyuta daromadlarini samarali oshirish vositalari. www.arxiv.uz

O’ZBEKISTON TURIZM MINTAQALARI  Samarqan d-Buxoro  Toshkent  Xorazm  Farg’ona www.arxiv.uz

Samarqand-Buxoro  Samarqand, Buxoro va Navoiy viloyatlarini qamrab oladi.  Butun dunyoga mashhur me’morchilik obidalari ushbu mintaqadagi turizmni rivojlantirilishiga asos hisoblanadi.  Zarafshon daryosi orqali o‘tuvchi temir yo‘l va keng tarmoqdagi shosse yo‘llari, Zarafshon tog‘ tizmasi orqali o‘tgan unchalik baland bo‘lmagan dovonlar va yaxshi trassalar mintaqada turizmni rivojlantirish uchun nihoyatda qulay omil hisoblanadi. www.arxiv.uz

Toshkent  Kelgusida turizmning barcha turlarini rivojlantirish uchun imkoniyatlarga ega.  Madaniyat yodgorliklari, poytaxt viloyatining bugungi hayoti, qurilishlar, yangi shahar va qishloqlar, zamonaviy madaniyat, mintaqaning tabiati, boy landshafti, rang-barang o‘simlik va hayvonot dunyosi uning diqqatga sazovor bo‘lishiga sabab bo‘ladigan muhim omildir.  Avtomobil va temir yo‘llari tarmog‘i Toshkent turizmi mintaqasidagi turizm markazlarini bir-biri bilan bog‘laydi hamda shahar atrofidagi temir yo‘l va avtomobil turizmini rivojlantirishga imkon beradi. www.arxiv.uz

Xorazm  Xorazm turizm mintaqasining salohiyati asosan Xivaning Ichan qa’la qo‘riqxonasida joylashgan.  Jahonda misli yo‘q nihoyatda boy tarixiy - me’morchilik yodgorliklariga tayanadi. www.arxiv.uz

Farg’ona  Farg‘ona vodiysini o‘z ichiga qamrab oladi.  Uning turistik resurslari arxeologik qazilmalari va me’morchilik obidalari, qulay tabiiy sharoitlar, an’anaviy xalq hunarmandchiligi va san’ati mahsulotlari, sanoat va agrar komplekslardan iborat.  Bu yerda avtomobil va temir yo‘llarning keng tarmog‘ining mavjudligi ham Farg‘ona mintaqasidan turizm maqsadlarida foydalanishga, uning butun hududida turizm bazalari va dam olish maskanlarini joylashtirishga imkoniyat yaratadi. www.arxiv.uz

 1995 yil 2 iyunda «Buyuk Ipak yo‘li»ni qayta tiklashda O‘zbekiston Respublikasi ishtirokini avj oldirish va respublikada xalqaro turizmni rivojlantirish to‘g‘risida»gi Farmoni qabul qilindi.  Farmonga binoan turistik korxonalar bir qator soliq imtiyozlarga ega bo‘lishdi. Bu farmon «Buyuk Ipak yo‘li»da joylashgan tarixiy va madaniy shaharlarda turistik yo‘nalishlarning rivojlanishiga turtki bo‘ldi.  Ming yillar davomida «Buyuk Ipak yo‘li» Osiyo va Yevropa xalqlarini birlashtirishning ahamiyatli va samarali usuli hisoblanib kelgan. Xuddi shu yo‘l bo‘ylab tovarlar, bilimlar, texnologiyalar, madaniyatlar almashuvi amalga oshirilgan, natijada shaharlarning, davlatlarning rivojlanishiga ko‘maklashib kelgan.  Buyuk Ipak Yo’li o‘zining faoliyatini tugatgandan keyin ham unga qiziqish yo‘qolib ketmadi. Ayniqsa, transport va axborot aloqalarining, sanoat ishlab chiqarishning, tovar va xizmatlarning savdosini hamda, Osiyo va Ovropa mintaqalarining integratsiya jarayonlariga faol qatnashuvi «Buyuk Ipak yo‘li»ning «ikkinchi nafasi»ni olganini ko‘rish mumkin. www.arxiv.uz

 «Buyuk Ipak yo‘li»da xalqaro turizmni rivojlantirishning bir ko‘rinishi bo‘lib, asosiy maqsad Janubiy - sharqiy Osiyoni Yevropa bilan bog‘lab turadigan global Transosiyo transport liniyasini shakllantirish hisoblanadi.  Yaponiya, Xitoy, Hindiston, O‘zbekiston, Tojikiston, Turkmaniston, Qozog‘iston, Kavkaz davlatlari, G‘arbiy Osiyo (Pokiston, Eron) davlatlari va Yevropa davlatlarini qamrab oladi.  Buyuk Ipak Yo’li bo’ylab yoqilg‘i stansiyalari, turar joylar, ovqatlanish punktlari va telekommunikatsiya zonalarining qurilishi yangi turistik zonalarning shakllanishiga hamda turistik avtotransportning paydo bo‘lishiga olib keladi. www.arxiv.uz

 «Buyuk Ipak yo‘li»da xalqaro turizmni rivojlantirishning bir ko‘rinishi bo‘lib, asosiy maqsad Janubiy - sharqiy Osiyoni Yevropa bilan bog‘lab turadigan global Transosiyo transport liniyasini shakllantirish hisoblanadi.  Yaponiya, Xitoy, Hindiston, O‘zbekiston, Tojikiston, Turkmaniston, Qozog‘iston, Kavkaz davlatlari, G‘arbiy Osiyo (Pokiston, Eron) davlatlari va Yevropa davlatlarini qamrab oladi.  Buyuk Ipak Yo’li bo’ylab yoqilg‘i stansiyalari, turar joylar, ovqatlanish punktlari va telekommunikatsiya zonalarining qurilishi yangi turistik zonalarning shakllanishiga hamda turistik avtotransportning paydo bo‘lishiga olib keladi. www.arxiv.uz

Butunjahon Turizm Tashkiloti ekspertlari «Buyuk Ipak yo‘li da qatnashishiga asoslangan holda, qatnashuvchi davlatlarni 3 guruhga ajratishadi: 1. O‘ziga xos turizm milliy modelini shakllantira boshlagan O‘rta Osiyo va Kavkaz davlatlari. Bu yo‘nalishda Butunjahon Turistik Tashkiloti asosiy masala qilib, barqaror rivojlanish dasturini tuzishda, turistik tarmoqqa investitsiyani jalb qilishda, qonunchilikni ishlab chiqishda va kadrlarni tayyorlashda ko‘maklashadi. www.arxiv.uz

2. « Buyuk Ipak Yo‘li» ob’yektlarini o‘z ichiga olgan va turistik mahsuloti bilan aniq tajribaga ega bo‘lgan davlatlar kiradi. Bular - Xitoy, Pokiston, Hindiston, Eron, Gretsiya va Turkiyalar. BTT ning ekspertlari fikriga ko‘ra, bu yerda xalqaro tashkilot «Buyuk Ipak yo‘li» nomli turistik mahsulotning sotilishini rag‘batlantirishi mumkin. www.arxiv.uz

3. Qadimgi aloqalaring oxirgi nuqtalarini o‘z o‘ichiga qamrab oladi. Bularga bir tomondan Yaponiya, Koreya, ASEAN davlatlari kiradi. Ikkinchi tomondan es Yevropa davlatlari. Bu yerda Butunjahon Turistik Tashkilotining asosiy vazifasi «Buyuk Ipak yo‘li»ni targ‘ibot qilish deb hisoblanadi, chunki bu davlatlar nafaqat katta turistik oqimni ta’minlaydi, balki mazkur yo‘l bo‘ylab turizm uchun yetakchi bozorlar hisoblanadi. www.arxiv.uz

1994-yildan boshlab Butunjahon Turistik Tashkiloti «Buyuk Ipak yo‘li» loyihani barcha yirik xalqaro yarmarkalarda, xususan Berlindagi TTV, Londondagi WTM va Madriddagi FITUR yarmarkalarida faol targ’ibot qilib kelmoqda. Butunjahon Turistik Tashkilotining bashoratlariga ko‘ra, Buyuk Ipak Yo’lida joylashgan Xitoy 2020-yilga kelib dunyoning asosiy turistik yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qoladi. www.arxiv.uz

Xitoy hozirgi kunda yiliga 22 mln. turist qabul qilmoqda (jahonda 6-o’rin). Xitoyga turistlar oqimi o‘rtacha yillik 8 % o‘smoqda. Bundan kelib chiqqan holda, «Buyuk Ipak yo‘li» bo’ylab O’zbekiston orqali Xitoyga ko’plab turistik marshrutlarni shakllantirish mumkin. Masalan, Germaniya - O‘zbekiston - Xitoy, Fransiya - O‘zbekiston - Gonkong va boshqalar. Chunki «Buyuk Ipak yo‘li» bo‘ylab Xitoyga sayohat qiluvchi turistlarning asosiy qismi respublikamiz orqali harakat qiladi. Bu degani xorijiy turistlarning mamlakatimizdagi turistik ob’yektlardan va transport vositalaridan foydalanganliklari uchun ma’lum bir valyutaning davlat budjetiga tushishini ta’minlaydi. Shuning uchun ham xorijiy turistlar uchun «Buyuk Ipak yo‘li» bo‘ylab transport (tranzit) yo‘nalishlarini ishlab chiqish va amalga oshirish lozim. www.arxiv.uz

XULOSA Turizm mamlakat iqtisodiyoti uchun muhim ahamiyat kasb etuvchi sektorlardan biridir. O’zbekistonda ham turizm infratuzilmasini rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlar o‘zining ijobiy natijalarini berib kelmoqda. Shuning bilan birga, anchagina muammolar ham mavjud. “Turizm iqtisodiyoti” fani turizm sohasiga oid iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy masalalarning nazariy va amaliy asoslarini ko’rib chiqadi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Turizmni rivojlantirishning iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy-madaniy jihatlari

Hududlarda ichki turizmni rivojlantirishning o’ziga xos xususiyatlari

Menejmentning nazariy asoslari

Xalqaro menejment fanining nazariy asoslari

Moliyaviy tahlil fanining nazariy asoslari