Tovar va uning xususiyatlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Tovar va uning xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1001.5 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: Tovar va uning xususiyatlari.

Tovar-pul munosabatlarini tushunishda tovarning mazmunini, uning xususiyatlarini bilish muhim ahamiyatga egadir. Tovarga ta`rif berishda ham iqtisodchilar tomonidan turlicha yondoshuvlar mavjud. Jumladan, E.F.Borisov ta`rifiga kwra «Tovar – bu bozorda boshqa tovarga ekvivalent asosida ayirboshlashga mwljallangan, mehnat orqali yaratilgan ijtimoiy naflikdir».22 Bundan kwrinadiki, u tovarga inson mehnati mahsuli sifatida qaraydi.

Buyumning iste`mol qiymati shundan iboratki, u kishilar uchun foydali, naflidir. U shaxsiy iste`mol buyumi yoki ishlab chiqarish vositalari sifatida kishilarning biron–bir ehtiyojini qondiradi.

Tovarning almashuv qiymati – bu biror turdagi naflilikning boshqa turdagi naflilikka ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbatidir. Masalan, bitta bolta 20 kg donga ayirbosh qilinadi. Ayirbosh qilinadigan tovarlarning bu miqdoriy nisbatida ularning almashuv qiymati ifodalanadi.

Tovar qiymatining miqdori, ijtimoiy-zaruriy vaqt deb ataladigan ish vaqti bilan hisoblanadi. Ijtimoiy zaruriy ish vaqti muayyan ijtimoiy normal ishlab chiqarish sharoitida va muayyan jamiyatdagi mehnat malakasi va jadallashuvi darajasi wrtacha bwlgan sharoitda biron bir tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bwlgan ish vaqtidir. Tovar qiymatining miqdorini hisoblashda mehnatning oddiy va murakkab, malakali va malakasiz, aqliy yoki jismoniy turlari hisobga olinadi. Qiymatni hisoblashda nisbatan murakkab mehnat kwpaytirilgan yoki darajaga kwtarilgan oddiy mehnat sifatida hisobga olinadi, shu sababli oz miqdordagi murakkab mehnat kwp miqdordagi oddiy mehnatga tenglashtiriladi.

Tovarning ikki xil xususiyatga ega bwlishiga sabab tovar ishlab chiqaruvchi mehnati tabiatining ikki tomonlamaligidadir. Bir tomondan, bu – muayyan turdagi aniq mehnatdir. Shuning uchun, iste`mol qiymatni yaratgan mehnat aniq mehnat deb nom olgan

Qiymatning mehnat nazariyasi. Bu nazariyaning asoschilari bo’lib Uil`yam Petti, Adam Smit, David Rikardolar hisoblanadi.

Qiymatning mehnat nazariyasi tarafdorlari tovar ishlab chiqarish sharoitda tovar ishlab chiqaruvchilar o’rtasidagi aloqalarni, ijtimoiy mehnatni taqsimlash va rag`batlantirishni tartibga soluvchi, ob`ektiv qiymat qonunini mavjud bwlishini tan oladi. Ular fikriga kwra, bu qonunga binoan tovar ishlab chiqarish va ayirboshlash ularning qiymati asosida amalga oshiriladi.

Talab = taklif bwlgan holda: narx = qiymat. Talab > taklif bwlgan holda: narx > qiymat. Talab < taklif bwlgan holda: narx < qiymat. Qiymat qonunining tartibga solib turuvchi mexanizmi rakobat kurashi natijasida bozor narxlarining stixiyali ravishda tebranib turishidan, ularning ijtimoiy qiymatdan farq qilib turishidan iborat. Tovar narxining ijtimoiy qiymatidan chetga chiqish shart-sharoitlari quyidagilardan iborat deb hisoblanadi:

Pul uzoq zamonlardan beri odamlarga ma`lum. Pulning kelib chiqishi turli nazariyotchilar tomonidan tovar ayirboshlash jarayonining rivojlanishi bilan bog`liq holda tushuntiriladi. Pulning vujudga kelishi va mohiyatining turli ilmiy kontseptsiyalari mavjud bwlib, ular orasida ratsionalistik va evolyutsion kontseptsiyalar muhim wrin tutadi.

R atsionalistik kontseptsiya pulning kelib chiqishini kishilar o’rtasidagi bitim , kelishuv natijasi sifatida izohlaydi. B u holat ularning tovarlarni ayirboshlash chog`ida qiym atlarning harakatlanishi uchun m axsus vositalar zarurligiga am in bo’lishiga asoslanadi. P ulning w zaro kelishuv sifatida am al qilishi tw g`risidagi m azkur g`oya X V III asrning oxirlarigacha hukm surdi. P ulning kelib chiqishiga sub`ektiv psixologik yondoshuv kw plab hozirgi zam on xorijiy iqtisodchilarning qarashlarida ham uchrab turadi.

Pulning paydo bwlishi va rivojlanishida qiymat shakllarining rivojlanish bosqichlari muhim wrin tutadi. Umuman olganda qiymatning oddiy yoki tasodifiy, kengaytirilgan, umumiy va pul shakllari mavjud.

Pul kelib chiqishining evolyutsion kontseptsiyasiga kwra ular ijtimoiy mehnat taqsimoti, ayirboshlash, tovar ishlab chiqarishning rivojlanishi natijasida vujudga kelgan. Qiymat shakllari va ayirboshlash rivojlanishining tarixiy jarayonini tadqiq qilish orqali tovarlar umumiy olami ichidan pul rolini bajaruvchi alohida tovarning ajralib chiqishini tushunish mumkin.

Pulning paydo bo’lishi va rivojlanishida qiymat shakllarining rivojlanish bosqichlari muhim wrin tutadi. Umuman olganda qiymatning oddiy yoki tasodifiy, kengaytirilgan, umumiy va pul shakllari mavjud.

Ayirboshlash jarayonining tarixan uzoq davom etgan davri mobaynida ekvivalent rolini wynovchi kwplab tovarlar ichidan ba`zi birlari wzining barcha tomonidan tan olinishi tufayli ajralib chiqa boshladi. Chunki, ekvivalent rolini wynovchi tovarlarning barchasi ham ayirboshlash jarayonida vositachilik vazifasini bir xilda muvaffaqiyatli bajara olmas edi. Natijada, barcha tovarlarning qiymatini bir xil tovar qiymati orqali taqqoslash mumkin bwlgan qiymatning umumiy shakli vujudga keldi.

Keyinchalik umumiy ekvivalent rolini wynovchi tovarlar ichidan maxsus tovar – pul ajralib chiqdi. Dastlabki vaqtda pul rolini wzining qator xususiyatlariga kwra mazkur vazifani nisbatan muvaffaqiyatli bajara oluvchi oltin va kumush metallar bajara boshladi. Bu qiymatning pul shakli vujudga kelganini anglatar edi.

E `T IB O R IN G IZ U C H U N R A H M A T E T IB O R IN G IZ U C H U N R A X M A T

O'xshashlar

Tovar va uning xususiyatlari 2

Tovar va xizmarlar raqobatbardorligi

Narxning mohiyati va uning shakllanish xususiyatlari

Tovar raqobatdoshligi

Tovar ishlab chiqarish va pul