Soliq tizimiga bosqichma – bosqich o`tish - Iqtisodiyot

Soliq tizimiga bosqichma – bosqich o`tish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

799.6064453125 KB

Ko'chirib olish

Soliq tizimiga bosqichma – bosqich o`tish

Soliq tizimiga bosqichma – bosqich o`tish  1 . O'zbekiston Respublikasi soliq tizimining shakllanish  2. O'zbekiston Respublikasi soliq tizimining rivojlanish bosqichlari.  3. Soliq solishning soddalashtirilgan tartibi  4. Soliqlarni bozor iqtisodi talablariga moslashtirish  Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

Mustaqillik yillarida soliq tizimi islohoti rivojlanishini yaqqol ko'rsatish uchun shu davrni uch bosqichga bo'lib ko'rsatish mumkin. Birinchi bosqich 1991-1994 yillar - O'zbekistonning o'z soliq tizimini tashkil etish va soliqlarning xazinaviy ahamiyatini oshirish bosqichidir.  Respublikamizning o'z soliq tizimini yaratishda 1991 yil 15 fevralda qabul qilingan “Korxonalar, tashkilotlar va birlashmalardan olinadigan soliqlar to'grisida”gi qonun birinchi qonun bo'ldi. U o'zida birinchi marta soliq tizimining tuzilishi va ishlashining umumiy asoslarini aniqlab berdi, soliqlarni hisoblash va undirish tartibini o'rnatdi. O'zbekiston Respublikasi soliq tizimining shakllanish va rivojlanish bosqichlari.

$1992 yil 9 dekabrda qabul qilingan “O'zbekiston Respublikasi fuqorolari, chet el fuqorolari va fuqoroligi bulmaganlardan olinadigan daromad soligi to'grisida”gi qonunga bir qancha o'zgarishlar bilan qabul qilindi. Bu qonunga binoan soliq ob'ekti kengaytirildi, ya'ni ilgari daromad soligini jamoa xo'jaligi orqali to'lab yurgan jamoa a'zolari to'gridan to'gri o'zlari to'laydigan bo'ldilar. 993 yil 7 mayda O'zbekiston Respublikasining “ Maxalliy soliqlar va yigimlar to'grisida”gi qonuni qabul qilindi. Bunday soliqlarga jismoniy shaxslarning mulk soli\i, yer soli\i, kurort zonalarida ishlab chiqarish ob'ektlari qurilish soligi, reklama soli\i, avtomobilь vositalarini qayta sotish soli\i, transport vositalarini egalaridan soliqlar va 13-ta har xil yigimlar kiritildi.$

O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet davlat fuqarolari, shuning dek fuqaroligi bo’lmagan shaxslar tushuniladi. Soliq va majburiy to’lovlarning turlari yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i; jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; ko’shilgan qiymat solig’i; aksiz solig’i; suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq;yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun Soliqlar va maxsus to’lovlar; mol-mulk solig’i; yer solig’i; obodonlashtirish va ijtimoiy Infratuzilmani rivojlantirish solig’i ; jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yokilgisi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq.

Boshqa majburiy to’lovlar ham 23-moddada qayd qilingan. Bularga quyidagilar kiradi: Boshqa majburiy to’lovlar ham 23-moddada qayd qilingan. Ijtimoiy jamg’armalarga majburiy to’lovlar: yagona ijtimoiy to’lov; larning byudjetdan tashqari Pensiya jamg’ar masiga sug’urta badallari; byudjet tashqari Pensiya jamg’ armasiga majburiy ajratmalar; Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy to’lovlar; Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy ajratmalar; Respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar Davlat boji; Bojxona to’lovlari; Ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im.

Kodeksda belgilangan xollardan va tartibda Soliq solishning soddalashtirilgan tartibida to’lanadigan quyidagi soliqlar ko’llanilishi mumkin: 1. yagona Soliq to’lovi; 2. yagona yer solig’i; tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo’yicha kat’iy belgilangan Soliq. Davlat umummilliy dasturlarini amalga oshirish davrida tegishli jamg’armalar tashkil etilishi mumkin bo’lib, ularga qonun xujjatlarida nazarda tutilgan tartibda majburiy to’lovlar belgilanadi.

Soliq va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari  Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari “Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar tizimi” ning asosiy bo’g’ini bo’lib hisoblanadi. Bular soliq solishdagi asosiy tushunchalardir. Ushbu tushunchalar davlat byudjeti va soliq to’lovchilar ertasidagi iqtisodiy-xuqukiy munosabatlarda yuzaga keladi.  Soliq Kodeksining 24-moddasida soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari aks ettirilgan. Bularga quyidagilar kiradi:

Soliq elementlari: Soliq elementlari: soliq solish obyekti; soliq solinadigan baza; soliq stavkasi; soliqni hisoblab Chiqarish tartibi ; soliq davri; soliq hisobotini tag’dim etish tartibi; soliqni to’lash tartibi .

Korxonalardan undiriladigan o'rmondan olinadigan daromad soligi va bir qator boshqa soliqlar bekor qilindi. Daromad (foyda) soligi; qo'shilgan qiymat soligi; aksiz soligi; mol-mulk soligi; respublikadan tashqariga olib chiqiladigan mahsulotlar va xom ashyo resurslariga soliq joriy etildi. 1993 yilda ishlab chiqilgan tartibga ko'ra asosiy vositalar hisoblangan amortizatsiyaning 30 foizi byudjetga o'tkazildi.  Korxonalar soliqlari to'grisidagi qonunga 1993 yil 7 mayda o'zgarishlar kiritilib chet el valyutasida olinadigan tushumdan soliq joriy etildi. Bu soliqdan Respublika valyuta fondiga ajratma avval 25%, keyinchalik 10% qilib belgilandi. Demak, soliq islohotining birinchi bosqichida soliqlarning xazinaviy samaradorligiga erishish chora tadbirlari keng amalga oshirildi, O'zbekistonning o'z soliq tizimi joriy etildi. Xazinani to'ldirish, shuningdek resurslardan oqilona foydalanishini ta'minlash maqsadida 6 foizli resurslar soligi joriy etildi. Shuningddek, 1991 yil 15 fevraldagi «O'zbekiston Respublikasi fuqarolari, xorijiy fuqarolar va fuqaroligi bo'lmagan shaxslardan olinadigan daromad soligi to'grisida»gi qonunga bir qator o'zgartishlar kiritildi.

$ Bu davrda soliqlar ishlab- chiqarish samarodorligini oshirishga ta'sirini kuchaytirishga bagishlandi. Ularga soliqlardan xilma-xil imtiyozlar berildi. Ayniqsa yuridik shaxslarning foydaga (daromad) soli\idan imtiyozlar ko'p edi, 1995 yildan boshlab korxonalar har bir foiz maxsulot ishlab chiqarish hajmini ko'paytirgani uchun 0,3 %dan foydaga soliq stavkasi kamaytirildi. Soliq islohotlarining ikkinchi bosqichi soliqlarni bozor iqtisodi talablariga moslashtirish va korxonalarning ishlab chiqarishni ra\ batlantirishga qaratish davridir. Bu davrga 1995 —1997 yillar to'gri keladi .$

1997 yil 24 aprelida o'zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksining tasdiqlanishi soliq tizimini isloh qilishning hozirga qadar amalga oshirilayotgan uchinchi bosqichining boshlanishi ifodasi ekanligi tamoman qonuniy holdir.  Soliq kodeksi amalga kiritilishi bilan soliqqa tortishning barcha asos bo'luvchi me'yorlarini yagona hujjatga jamlash; soliq imtiyozlarini tizimlashtirish; foyda, mol-mulk, qo'shilgan qiymatni hisobga olish va soliqqa tortishning xalqaro tizimini joriy etishga imkon yaratildi. Uchinchi bosqichda yuridik shaxslarga, birinchi navbatda kichik va o'rta korxonalar uchun soliqqa tortish, hisobga olish va hisobotning soddalashtirilgan tizimi barpo etildi. Kichik tadbirkorlik sub'ektlari ixtiyoriy asosda umumdavlat va mahalliy soliqlar hamda yigimlar jamlanmasi o'rniga yagona soliq to'lay boshladilar. Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 15 apreldagi 159-son qarori bilan Kichik korxonalar uchun soliqqa tortishning soddalashtirilgan tizimini qo'llash tartibi tasdiqlandi. 2002 yildan boshlab davlat soliq siyosatida mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalardan soliq ogirligini yanada kamaytira borish, chetga qat'iy almashtiriladigan valyutada mahsulotlarni eksport qilganlarga ham daromadga (foydaga) soliqdan, ham mol-mulk soligidan pasaytirilgan regressiv soliq stavkasi qo'llash siyosatini yurgizish joriy etila boshlandi. Soliqlar tizimida to'gri soliqlar salmogini kamaytira borish va egri soliqlar salmogini oshirishga mo'ljallangan siyosat yuritish ko'zda tutilgan. Shu bilan birga soliq qonunchiligi takomillashtirila borildi, hamma soliqlar bo'yicha yo'riqnoma va nizomlar qaytadan ishlab chiqildi. 2003 yildan boshlab samarasiz, byudjetga tushushini qiyinlashtiradigan quyidagi soliqlar va to'lovlar bekor qilindi. Bular: reklama soligi, avtotransport vositalarini olib sotish soligi, me'yoridan ortiq sotilmagan tayyor maxsulot qoldigi uchun 2 foizli haq hamda tabiatni ifloslantiruvchi chiqindilarni joylashtirish uchun haqlardir. 2003 yildan boshlab 2002 yilda joriy etilgan chakana savdo sohasida faoliyat ko'rsatuvchi mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun belgilangan daromaddan yagona soliq, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari uchun yalpi tushumdan yagona soliq solish davom ettirildi. Soliq bazalari va stavkalariga ham o'zgartishlar kiritilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:  1. O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi. (2010 yil 1-martgacha bo’lgan  o’zgarish va qo’shimchalar bilan). Rasmiy nashr Toshkent “Adolat” 2010 yil.  2. O’zbekiston Respublikasi Qonuni “Davlat soliq xizmati to’g’risida”. 1997 yil  29-avgust.  3. Jo’rayev A va boshqalar. Soliq va soliqqa tortish. O’quv qo’llanma. T.: 2009.  4. Zavalishina I.A. Soliqlar: nazariya va amaliyot: O’quv qo’llanma. T. “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” nashriyoti, 2005.  5. Latipov A. Yerdan foydalanish va soliqqa tortish: O’quv qo’llanma. T.  “ Iqtisodiyot va huquq dunyosi” nashriyoti, 2005.  6. V.F.Tarasova, T.V.Savchenko, L.N.Semыkina «Nalog i nalogoblojeniye» uchebnik posobiye M.: KNORUS. 2005.  7. D.G.Chernika. M.: Yunita «Nalogi: Uchebnik dlya vuzov». 2004.  8. B.X.Aliyeva «Nalogi i nalogooblojeniye» uchebnoye posobe. M: Finansi i statistika. 2005.

O'xshashlar

O`zbekiston soliq siyosati

Bozor infratuzilmasi O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o`tish tamoyillari

O`tish davri evolytsion yo`lining xususiyatlari

O`zbekiston Respublikasi soliq tarixi

O`zbekistonda soliq tizimining o`ziga xos xususiyatlari