Qimmatli qog'ozlar bozori - Iqtisodiyot - Slaydlar

Qimmatli qog'ozlar bozori

Yuklangan vaqt:

02.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3897.1748046875 KB

Ko'chirib olish

X a l q a r o q i m m a t l i q o g ' o z l a r b o z o r i n i m a ? Shu o`rinda asosiy so'z bu bozor. Bu bozor bo’lganligi sababli, ma’lum bir mahsulotni taklif qiladigan sotuvchilar va ushbu mahsulotni sotib oluvchilari bor. Bu bozorda mahsulot, qimmatli qog’ozlar hisoblanadi . Shuning uchun ham fond bozori yoki Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozori deb ham aytiladi. Qimmatli qog’ozlarning quydagi turlari mavjud:  Aksiya  Obligasiya  Veksel  Chek  Investitsion paylar  Fyuchers va opsionlar

Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozori - bu iqtisodiyotning bir tarmog'idan boshqasiga pul o'tkazish mexanizmi hamdir . Buni tushuntirishni osonlashtirish uchun biz oddiy misol keltiramiz. Muayyan mahsulotni ishlab chiqaradigan kompaniya mavjud va uni ishlab chiqarishini davom ettirishi uchun pul yo’q.Ushbu pulni olish uchun kompaniya o’z nomidan fond bozorida ba’zi qimmatli qog’ozlarni chiqaradi. Shu bilan birga, zarur miqdordagi pulga ega bo’lgan boshqa kompaniya ushbu qimmatli qog’ozlarni sotib oladi. Shunday qilib, korxonalar va tarmoqlar o'rtasida kapital qayta taqsimlash boshlanadi.

Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozorining funksiyalari

Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozorining mohiyati va funksiyalari boshqa bozorlarnikidan farq qilmaydi. Masalan oziq-ovqat bozorlarining faoliyati. Asosiy vazifa- xaridor va sotuvchilarni birlashtirish. Boshqacha aytganda, fond bozori sotuvchilar va xaridorlarning to'planadigan joyidir.

Shuningdek, qimmaatli qog’ozlar bozori tarqatish funksiyasini ham bajaradi. Yig'ilgan kapital bir korxonadan ikkinchisiga o'tib, iqtisodiyotning turli tarmoqlari o'rtasida taqsimlanadi. Davlat zayomlarini chiqarish orqali davlat byudjeti taqchilligini bartaraf etish ham ushbu funksiyaga tegishli.

Va nihoyat, Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozori chet el sarmoyasini jalb qilish vositasihamdir. Masalan, agar O’zbekiston bozorida yangi va istiqbolli kompaniya paydo bo'lsa, uni rivojlantirish uchun xorijiy investorlarning pullarini jalb qilishi mumkin, u esa yana O’zbekiston bozoridan foydalanadi. Shunday qilib, bu nafaqat xorijiy kapitalni jalb qilgan kompaniya uchun, balki O’zbekiston aholisi uchun ham foydali bo'ladi, chunki yangi ish o`rinlari yaratiladi. Bu esa kompaniya ishlayotgan mamlakat yoki mintaqaning byudjetiga foyda keltiradi, yangi sanoat tarmoqlari ham vujudga kelishi ham mumkin.

• qimmatli qog'ozlar bilan faoliyat ko’rsatuvchi kompaniyalar vositachi vazifasini bajaradilar.Bank bo’lmagan model (AQSH) • banklar vositachilik vazifasini bajaradila .Bank modeli (Germaniya) • vositachilar ham banklar, ham qimmatli qog'ozlar bilan faoliyat ko’rsatuvchi kompaniyalar vositachi vazifasini bajaradilar. Aralash model (Yaponiya) Tarixan, bank yoki bank bo'lmagan xususiyatiga qarab, Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozorining uchta shartli modeli mavjud.

Amerikaning bank bo'lmagan modeli  Ushbu bozor modelining o'ziga xos xususiyati aksiyalarga xususiy investitsiyalarning faol oqimi va yakka kapitalning qismlarga bo'linishi hisoblanadi. Natijada, qarz majburiyatlari bo'yicha fond bozori ustunlik qiladi. Aksiyalarning asosiy turi ro'yxatdan o'tgan sertifikatdir. Bankdan tashqari modelning shubhasiz afzalligi bu-mamlakat iqtisodiyotini barqarorlashtirish va rivojlantirish uchun investitsiyalarni tezda yo'naltirish qobiliyatidir. Bundan tashqari, barcha ishtirokchilarga bozorning holati to'g'risida tegishli va ishonchli ma'lumotlarni olish kafolatlangan. Bugungi kunga kelib, Amerika fond bozorining modeli universal model deb ataladi va boshqa barcha modellarning asosi hisoblanadi.

Bank faoliyati deb nomlangan fond bozori modelining ikkinchi turi Germaniyada paydo bo'lgan. U turli banklar va shunga o'xshash tijorat tashkilotlarining fond bozoriga kirishni ta'minlaydi. Dunyoda kamroq tarqalgan model, faqatgina 10% mamlakatlarda uchraydi. Asosan, bank modeli Evropa Ittifoqi mamlakatlarida taqdim etilgan: Fransiya, Avstriya, Shveytsariya va boshqalar. Bu model Ikkinchi Jahon urushidan keyin kelib chiqqan bo'lib, unda ishtirok etayotgan mamlakatlar iqtisodiyotini tiklash banklarning ko'magi bilan amalga oshirilgan edi. Boshqaruv faoliyati Markaziy bank va Moliya vazirligiga yuklatilgan. Germaniyaning bank modeli

Germaniyaning bank modeli Ushbu modelda Xalqaro qimmatli qog'ozlar bozorida yirik aksiyalar paketining monopol egalari ustunlik qiladi. Qimmatli qog'ozlarning asosiy turi – egasining nomi yozilgan aksiyalar. Ushbu modelning afzalligi shundaki, banklarning birligi va savdo ishtirokchilarining tengligi tufayli xatarlar ehtimolligi past. Shu bilan birga, banklarning moliyaviy operatsiyalar bo'yicha monopoliyasi tufayli investorlar zaif ahvolda. Ularning imkoniyatlari passiv hisoblanadi.

Yaponiyaning aralash modeli Bu model qimmatbaho qog'ozlar bozori modellarining boshqa mamlakatlar tajribasini tahlil qilish natijasida kelib chiqqan, shuning uchun u ikkala boshqa keltirilgan modellarning afzalliklarini o'zida mujassam etgan (Germaniya va Amerika).

Qimmatli qog'ozlar va ularning turlari

Aksiya Aksiya – bu uning egasi aksiyadorlik jamiyati kapitaliga o’zining ma’lum hissasini qo’shganligiga qarab jamiyatning foydasidan divident shaklida daromad olish huquqi borligiga guvohlik beruvchi qimmatbaho qog’oz.

 Aksiyalar 2 guruhga bo’linadi: Oddiy aksiyalar - kompaniyaning ustaviga muvofiq aktsiyadorlarning umumiy yig'ilishida o'z vakolatlariga kiradigan barcha masalalar bo'yicha ovoz berish huquqiga ega bo'lish huquqida ishtirok etishlari, shuningdek dividendlar olish huquqiga ega bo'lishlari mumkin, shuningdek kompaniya tugatilgan taqdirda o'z mulklarining bir qismini olish huquqiga ega. Imtiyozli aksiyalar. Bunga aksiya egasi dividendni olingan foydaga qarab emas, balki oldindan belgilangan qatʼiy foizlarda oladi. Lekin bunday aksiya egasi aksiyadorlarning umumiy yigʻilishida ovoz berish xuquqiga ega boʻlmaydi. Bunday aksiyalar, qoidaga koʻra, aksiyadorlik jamiyati nizom jamgʻarmasining 10% idan ortiq chiqarilishi mumkin emas.

Obligatsiya Obligasiya - bu davlat yoki korxona tomonidan ichki kredit berilganda va uning egasiga nominal qiymatining belgilangan foizi ko'rinishida daromadni taqdim etishda ma'lum shartlar asosida berilgan qarz majburiyati bo'lib, u ham qimmatli qog'ozdir . Obligatsiya turlar:  Maqsadli va foizli;  Odddiy va yutuqli;  Egasi yozilgan;  Korxona obligatsiyalari;  Erkin muomaladagi va muomalasi cheklangan obligatsiyalar.

Veksel Veksel – veksel beruvchining yohud vekselda ko’rsatilgan boshqa to’lovchining vekselda nazarda tutilgan muddat kelganida veksel egasiga muayyan summani to’lash yuzasidan qat’iy majburiyatini tasdiqlovchi qimmatli qog’oz . Veksel sifatida ishlatiladi :  to'lov vositasi ;  garov va qarz berish uchun to'lov vositasi. Tijorat banklari nima uchun veksellarni chiqaradi : • veksellarda ko'rsatilgan miqdorni belgilangan muddatda to'lash bankning bir tomonlama va shartsiz majburiyatini aks ettiruvchi veksellar ;

Cheklar Chek – bu chekda ko'rsatilgan summani bankdan to’lovchining so'zsiz buyrug'isiz to’lashni o'z ichiga olgan qimmatli qog'oz . Cheklar quyidagi turlarga bo'linadi :  Ro’yxatdan o’tgan  Buyurtma  Tashuvchi Chek egasi kim- chek beruvchining o'zi bankda ma’lum pul mablag'lariga ega bo'lishi, cheklarni berish orqali pul mablag’larini boshqarish huquqiga ega bo'lgan yuridik shaxs bo'lib .

Investitsion paylar Bu ro'yxatdan o'tgan xavfsizlik hujjati bo'lib, uning egasi investitsiya fondini tashkil etadigan mol-mulkka egalik qilish huquqidagi ulushini, boshqaruv kompaniyasidan investitsiya fondining ishonchli boshqaruvini talab qilish huquqini, investitsiya aksiyalarining barcha egalari bilan o'zaro investitsiya fondining ishonchli boshqaruv shartnomasi bekor qilinganda pul kompensatsiyasini olish huquqini tasdiqlaydi.  Har bir investitsiya birligi kapital investitsiya fondini tashkil etadigan mulkka umumiy egalikdagi teng ulushni va bir xil huquqlarni tasdiqlaydi .  Investitsion paylar nominal qiymatiga ega emas .  Bitta egaga tegishli bo'lgan investitsiya birliklari soni kasr son sifatida ifodalanishi mumkin .  Investitsiya fondini muddati tugaganidan keyin investitsiya bo'linmalari erkin savdo qilinadi .  Investitsion bo'linmalar bilan ishlashni cheklash iqtisodiy qonunlar bilan cheklanishi mumkin.

Opsion Opsion ( nem. option — tanlash, istak) — sotuvchi yoki haridorga qimmatli qogʻozlar yoki tovarlarni muayyan muddat davomida belgilangan narxlarda sotib olish yoki sotish huquqini beradigan shartnoma. Bunday holda, opsion sotuvchisi sotilgan opsion shartlariga muvofiq aktivni qaytarib sotish yoki sotib olish majburiyatini oladi. Opsion – ham moliyaviy vositadir. Opsion turlari: 1. Sotish uchun 2. Sotib olish uchun

Xulosa qilib shuni aytish kerakki, fond bozori bu muayyan qonunlar va qoidalarga bo'ysunadigan va har bir davlat iqtisodiyotida muhim rol o'ynaydigan ulkan va murakkab tizimdir. Agar siz o'zingizning pulingizni qanday boshqarishni, kapitalni oqilona sarflash va ko'paytirishni o'rganishni istasangiz, pul qanday ishlashini, qanday aylanishini va qimmatli qog’ozlar yordami bilan pulni qanday ko'payishini tushunishingiz kerak

O'xshashlar

Xalqaro qarz qimmatli qog'ozlar bozori. Yevroobligatsiyalar

Qimmatli qog’ozlar bozori

O’zbekistonda qimmatli qog’ozlar (aksiya, obligatsiya qimmatli qog’oz)

Xalqaro qimmatli qog’ozlar

Turistik xizmatlar bozori