O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishni o‘ziga xos xususiyatlari va istiqbollari - Iqtisodiyot - Slaydlar

O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishni o‘ziga xos xususiyatlari va istiqbollari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

340.3837890625 KB

Ko'chirib olish

O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishni o‘ziga xos xususiyatlari va istiqbollari BITIRUV MALAKAVIY ISHI TAQDIMOTI

Mavzuning dolzarbligi Bugungi kunda turizmning dunyo iqtisodiyotidagi o‘rni mustahkamlanib, muhim makroiqtisodiy tarmoqlardan biri sifatida jadal rivojlanib bormoqda. Bugungi kunda hududlarning turistik imkoniyatlarni aniqlash va turizmning o‘ziga xos turlarini tashkil etishning nazariy va amaliy asoslarini ishlab chiqish hamda amaliyotga qo‘llash mavzusining dolzarbligini ifodalaydi.

 Bitiruv malakaviy ishining maqsadi – O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishni o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganish. Ishning asosiy maqsadi

Bitiruv malakaviy ishining asosiy vazifalar quyidagilar viloyatda turizmning hududiy tashkil etilishi va undan foydalanishni iqtisodiy jihatdan o‘rganish mintaqada turizmni rivojlantirishning asosiy tamoyillarini ishlab chiqish Farg‘ona viloyati turizmini rivojlantirishning istiqbollarini belgilash va foydalanish bo‘yicha tavsiyalar berish. Farg‘ona viloyatining madaniy ob’ektlari va ulardan turizm maqsadida foydalanishni baholash va ularni tasniflashO‘zbekiston milliy iqtisodiyotini rivojlantirishda turizmning ahamiyati baholash

O‘zbekistonda turizm rivojlanishining nazariy asoslari  1991 yil Kanada poytaxti Ottava shahrida bo‘lib o‘tgan «Xalqaro turizm va statistika» mavzuidagi konferentsiyasida turist - bu o‘zi yashab turgan joydan 12 oydan ortiq bo‘lmagan vaqt davomida ish bilan band bo‘lmasdan tarixiy va boshqa turistik ob’ektlar xizmatidan foydalangan kishiga aytiladi, deb kelishildi. Demak, sayyoh yoki turist deb ataladigan kishi to‘g‘ridan-to‘g‘ri mehnat bilan band bo‘lmasdan turistik xizmatdan foydalanishi lozim. Ayni paytda sayyoh, o‘z mamlakatida mahalliy sayyoh, undan tashqarida esa chet ellik ya’ni xalqaro sayyohga aylanadi.

 Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston o‘z mustaqilligini mustahkamlash va iqtisodiyotini rivojlantirishda jahon tajribasidan keng foydalanmoqda. Bu o‘rinda turizm sohasini rivojlantirishga davlat tomonidan katta imkoniyatlar yaratilmokda. Jumladan, Prezidentimiz I.A.Karimovning 1995 yil 2 iyunda chiqargan «Buyuk Ipak yo‘li»ni qayta tiklashda O‘zbekiston Respublikasini ishtirokini avj oldirish va respublikada Xalqaro turizmni rivojlantirish» to‘g‘risidagi Farmoni mamlakatimizda turizmni rivojlantirishda dastlabki qadamlardan biri bo‘ldi

 O‘zbekistonning eng muhim tarixiy va turistik shaharlari dunyoning qadimgi madaniyat, ma’naviyat va tsivilizatsiya markazlari sifatida jahon sayyohlarini o‘ziga jalb qiladi. Bundan tashqari, mamlakatimizda turistik marshurutlarning ko‘plab yo‘nalishlari mavjud bo‘lib, ularga sayyohlarni qiziqtirish mintaqalarda turizm infratuzilmasini rivojlantirishni taqozo etadi. Bizningcha, respublika viloyatlarining barchasida o‘ziga xos turistik imkoniyatlari mavjud bo‘lib, ularni o‘rganish, mintaqalardagi mavjud turistik ob’ektlarni (tarixiy, madaniy, arxeologik, arxitektura, tabiiy rekreatsiya resurslar va h.k) chuqur iqtisodiy jihatdan baholash va aniq turistik marshrutlarni belgilash muhim ahamiyat kasb etadi.

 Turizm sohasidagi mutaxassislarning fikricha, u XXI asrda dunyo miqyosida eng ustuvor fond keltiruvchi sohaga aylanadi. Hozir u dunyo bo‘yicha avtomobilsozlik va neftni qayta ishlash sohasidan keyin uchinchi o‘rinni egallab turibdi. Bu soha dunyo sanoati va qishloq, xo‘jaligidan o‘zib ketdilar.  Turizmning tez rivojlanishiga yana bir sabab, u yuqori darajadagi katta ilmiy tadqiqot xarajatini (naukoyomkiy) va quvvatni ko‘p sarf qiladigan (energoyomkiy) texnologiyani talab qilmaydi. Birok, turizm boshqa sohalarni rivojlantirishni taqozo qiladi. Shu tufayli ushbu soha bilan ko‘pgina xizmat ko‘rsatuvchi va servisni tashkil etish sohalari bir-biri bilan uzviy bog‘liq, ravishda rivoj topmog‘i lozim

 Mustaqillik yillarida bir qancha alloma va avliyolarimizning qadamjoylari, qabr- maqbaralari qaytadan kashf etildi. Ammo uni ham aholining aksariyat qismi bilishmaydi. Masalan, Tayloq tumanida Xo‘ja Darun, Urgut tumanida Imomi A’zam, Baxmal tumanida Mir Sayd Xalil, G‘allaorol tumanida Sadir Vaqqos kabi avliyo va allomalarimizning maqbaralari tiklandi, yirik majmualar qurildi. Bu ro‘yxatni yana ham davom ettirish mumkin edi. Bularning hammasi diqqatga sazovar, tarixiy ahamiyatga molik, ma’naviyatimizning tarixiy ildizlaridan dalolat beruvchi obidalardir. Ammo bu obidalar turistik marshrutga, diqqatga sazovor ob’ekt sifatida kiritilmagan. Bu joylarga faqat yerlik aholi ziyoratga boradilar, xolos. Usha joylarning tarixini, uning barcha qirralarini aholiga tushuntirib beradigan gitlarning yo‘qligi ham bu joylarning turistlar e’tiboridan chetda qolib ketishiga asosiy sabablardan biri bo‘lib qolmoqda.

O‘zbekistonda turizmning shakllanishi va rivojlanish bosqichlari Mustaqillik yillarida, ayniqsa 2005-2007 yillarda birgina Samarqand shahri va viloyatida o‘nlab zamonaviy mehmonxonalar qurildi va kapital ta’mirdan chiqarildi. Ularning ko‘plari xorijiy nnvestorlar ishtirokida amalga oshirildi. Natijada jahon andozalari talablariga javob beradigan mehmonxonalar shakllanmoqda. Ammo tan olib aytishimiz kerakki, hali xorijiy mehmonlarga jahon andozalari talablariga javob beradigan xizmat tizimi yetarli darajada shakllangan emas.  Bularni inobatga olib, mamlakatimiz Prezidenti 2006 yil 17 aprel kuni "O‘zbekiston Respublikasida 2006-2010 yillarda xizmat ko‘rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida" gi qaroriga imzo chekdi

O‘zbekiston Respublikasida 2010-2015 yillarda chet-ellik turistlarga xizmat ko‘rsatish Mintaqalar 2010 y 2011 y 2012 y 2013 y 2014 y 2015 y Jami 2011- 2015 yy O‘zbekiston Respublikasi 241,9 257 272 288 305 339 1461 Qoraqolpog‘iston Respublikasi 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 7 Andijon viloyati 0 0 0,5 0,6 0,8 1 2,9 Buxoro viloyati 41,3 43,8 46,4 49,2 52,2 58 249,6 Jizzax viloyati 0,9 0,9 1 1,1 1,2 1,3 5,5 Qashqadaryo viloyati 3,6 3,8 5 6,3 7,5 8,8 31,4 Navoiy viloyati 1,8 1,9 2 2,2 2,3 2,5 10,9 Namangan viloyati 0 0 0,5 0,6 0,8 1 2,9 Samarqand viloyati 36,9 39,1 41,5 44 46,6 52 223,2 Surxondaryo viloyati 17,4 17,6 18,1 18,6 19,1 20 93,4 Sirdaryo viloyati - - - - - - - Toshkent viloyati 0 0 2 2,3 2,5 3,6 10,4 Farg‘ona viloyati 0,4 0,5 0,6 1,6 2,6 3,6 8,9 Xorazm viloyati 18,4 19,5 20,7 21,9 23,2 26 111,3 Toshkent shahri 120,1 128,7 132,4 138,2 144,7 159,6 703,6

Time seriys  O‘zbekiston miqyosida turizm xizmatlar bozori taraqqiyotini o‘rganish uchun biz Time seriys metodiga murojaat qilamiz.  Bashorat qilishning Time seriys usulidan foydalanishning muhim shartlaridan biri tadqiq qilinayotgan jarayonning mohiyatini bilish hamda iqtisodiy o‘sishda barqarorlikning mavjudligidir, anan shu holat o‘rganilayotgan hodisa taraqqiyotida talab qilingan darajadagi uzluksizlikni ta’minlanishi mumkin.  Bozor iqtisodiyotida narxlarnning o‘zgarishi iqtisodiy ko‘rsatkichlarni bashorat qilishda nominal narxlardan foydalanmasdan, balki real narxlardan foydalanishni taqozo etadi. Amaliyotda iqtisodiy qo‘rsatkichning nominal narxdagi qiymati inflyasiya (deflyatsiya)ni hisobga oluvchi – narx indekslari orqali haqiqiy narxdagi qiymatga o‘zgartiriladi.

O‘zbekiston Respublikasida 2005- 2014 yillardagi YaIMni nominal narxlardagi qiymati va YaIM deflyatorning dinamikasi

O‘zbeksiton Respublikasida 2005-2014-yillar davomida turizmning rivojlanish dinamikasi

O‘zbekiston Respublikasida turistik xizmatlar hajmining 2005-2019 yillardagi bashorat ko‘rsatkichlari (mlrd.so‘m)

O‘zbekiston Respublikasida xorijiy fuqarolarga xizmat ko‘rsatishning 2005-2019 yillardagi bashorat ko‘rsatkichlari (ming kishi)

Delfi usuli O‘tgan asrning 60-yilaridan boshlab qo‘llanib kelingan ushbu usul tatbiqida soha mutaxassis – ekspertlardan o‘z bilim tajribasiga tizimli yondashuv asosida voqea- hodisalar haqida yagona xulosaga keladi. Ushbu usuldan prognoz bir necha bosqichda keladi. - bashorat obektlari va ularga ta’sir o‘tkazish omillar; - ekspertlar guruhi to‘planadi; - dastlabki so‘rovnoma tayyorlanib tarqatiladi; - so‘rovnomadagi usullar tahlil qilinib umumlashtiriladi; - yangi anketalar tarqatilib ikkinchi bosqich boshlanadi; - ikkinchi bosqichda so‘rovnomalar tahlil qilinadi; - yakuniy hisob tayyorlanadi va umumlashtirilib tahlil qilinadi.

 O‘zbekiston Respublikasida turistik faoliyat va joylashtirish xizmatlar eksporti hajmining oshishi xizmatlar ko‘rsatish umumiy hajmida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari ulushining tobora etakchi o‘rin egallaganini ko‘rsatmoqda. Bu ko‘rsatkich 2005 yilda 23143,7 ming AQSh dollarini tashkil qilgan bo‘lsa, bashorat ko‘rsatkichlariga ko‘ra, istiqbolda (2019 yilda) O‘zbekiston Respublikasida turistik faoliyat va joylashtirish xizmatlar eksporti hajmining o‘sishi 90234,0 ming AQSh dollari miqdorida, ya’ni 3,9 martaga oshishi kutilmoqda.

O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish va iqtisodiy samaradorlikni oshirishda multiplikativ samarani hisobga olish yo‘llari Daromadlar Xarajatlar DaromadlarXarajatlar

 Turizmning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri shundan iboratki eksport uchun ishlab chiqarilgan turistik mahsulot mamlakat tashqarisiga olib chiqib ketilmaydi balki, shu davlatning o‘zida realizatsiya qilinadi. Yaratilgan turistik mahsulot istemolchisining o‘zi uni qiziqtiradigan turistik mahsulot uchun uni ajratib turuvchi masofani bosib o‘tadi.  Jahon bozoridagi xizmatlar savdosi singari turizmni ham ko‘rinmaydigan eksport deb aytish mumkin. U mamlakat to‘lov balansiga mos ravishda o‘z ulushini kiritadi. Mintaqada turizmni rivojlanishidan olinadigan iqtisodiy samara turizm industriyasida qo‘shimcha ish o‘rinlarini yaratish, aholi bandligini ta’minlash shuningdek mintaqadagi kuchsiz iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishini rag‘batlantirishda namoyon bo‘ladi.

Turizm industriyasida ish o‘rinlarinig xususiyatlari quyidagicha o‘ziga xosliklarga ega: aholiga turistik xizmatlar ko‘rsatishda bandlikning mavsumiylik xarakteri to‘liqsiz ish kuni bilan band bo‘lgan ahamiyatli darajadagi ulushi; past malakali jismoniy mehnatning ahamiyatli darajadagi ulushi;

 Respublikada turizmning bugungi kundagi ahvolini tahlili shuni ko‘rsatadiki, uning noyob salohiyat va imkoniyatlaridan g‘oyatda kam foydalanilmoqda. O‘zbekiston xalqaro turizm biznesida ancha orqada qolib ketmoqda. Bunga sabab avvalo shuni respublikamizda turizmning yosh sohalardan biri bo‘lganligi, unda malakali kadrlarning yetishmasligi, O‘zbekiston turizm va mavjud imkoniyatlari haqida reklama- axborot ishlarining to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilmaganligi, xizmat ko‘rsatish turlarining nisbatan kamligi va sifat darajasining pastligi va x.k. O‘zbekiston ko‘xna tarix va madaniyat beshiklaridan biridir. Yevroosiyo mintaqasida turistlar uchun yangi turizm markazi hisoblangan o‘zbekiston kelajakda xalqaro va ichki turizmni rivojlantirish borasida qulay strategik imkoniyatga egadir

Xulosa  O‘zbekistonda turizm sohasini rivojlantirishdan asosiy maqsad-jamiyat ehtiyojlarini qondirish, xizmat ko‘rsatish sifati va hajmini kengaytirilgan holda sohaga bozor iqtisodiyotining dunyo standartlari darajasidagi modeli kirib kelishini ta’minlashdir. Jamiyat ehtiyojini qondirish turistlar talabini ichki va tashqi turizm xizmatlariga aholining ekskursion xizmatlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish shu bilan xizmat importi va eksportiga bo‘lgan xalqaro talabni o‘rganish bilan bog‘liqligi masalaning nechog‘li muhimligini ko‘rsatadi

 E’tirof etish kerakki, O‘zbekiston Respublikasida turizm industriyasini xalqaro talablarga mos ravishda rivojlantirish uchun xususiy turistik tashkilotlarning faoliyat doirasini yanada kengaytirish va ularning iqtisodiy samaradorligini oshirish yo‘lida muayyan siljishlarga erishilmoqda. Turizm yo‘nalishidagi kichik va xususiy biznes sub’ektlari faoliyatini har tomonlama qo‘llab- quvvatlash va rag‘batlantirishni ta’minlovchi qator me’yoriy-huquqiy hujjatlar yaratilib, amaliyotda qo‘llanilmoqda.  Ayni vaqtda turizmni rivojlantirish, uning iqtisodiy samaradorligini oshirish muhim masalalardan biri bo‘lib hisoblanadi.

O‘zbekiston turizm sohasining o‘rni va ahamiyatini tadqiq qilish davomida olingan natijalar quyidagi xulosalarni beradi. 1. Turizm sohasi shakllanishi jihatidan yangi istiqbolli sohalardan biri hisoblanadi. Hozirgi paytda uning YaIMdagi ulushi 2,4% ni tashkil qilib, o‘sish sur’atlari yil sayin ortib bormoqda. 2. O‘zbekistonda turizmning salohiyati katta bo‘lishiga qaramasdan undan foydalanish darajasi ancha past. Mamlakatning boy tarixiy merosi, arxitektura yodgorliklari, xalqaro ahamiyatga molik arxeologik qazilmalar, tabiati, noyob o‘simlik va hayvonot dunyosiga va tabiiy yodgorliklarga boyligi bu sohani keskin rivojlantirish imkoniyatiga egaligidan dalolatdir. 3. Turizm daromad manbai, ish bilan bandlikni ta’minlash vositasi, kishilarga zavq-shavq, estetik qoniqish bag‘ishlaydigan hordiq omillardan bo‘lib hisoblanadi.

Bitiruv malakaviy ishda natijasida turizm jadal rivojlanib borayotgan bir vaqtda, turizmning iqtisodiy samaradorligini oshirishda bir qator omillar ta’sir ko‘rsatishi aniqlandi va bu omillarni o‘rganib chiqqan holda, iqtisodiy samaradorlikni oshirishda quyidagi takliflarni ishlab chiqdik:  qanaqa turistik xizmatlarni qanday yo‘nalishlarda ishlab chiqish;  xizmatlar paketini qanday turistik xizmatlar va qancha xarajatlar asosida shakllantirish;  yaratilajak xizmatlar paketi qanday turistlar yoki turistlar guruhi uchun yaratilishi lozimligi;  turistik bozor talablariga javob beruvchi yuqori sifatli xizmat ko‘rsatishda eng kam xarajatlar bilan xizmat ko‘rsatishning maksimal hajmini ta’minlovchi, optimal xizmat ko‘rsatish jarayonini tanlash;  turistlar talabini qondirishga yo‘naltirilgan turmahsulotni sotish va yuqori daromad (foyda) olish;  resurslarning samarali ishlatilishi, kichik va xususiy tadbirkorlikni keng miqyosda rivojlantirish;  zamonaviy turistik klasterlarni bunyod etish, ularni xalqaro standartlarga moslashtirish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish;

 yirik xorijiy firmalar bilan turistik xizmat ko‘rsatishning yangi innovatsion shakllari tashkil qilish;  soha uchun yuqori malakali menejer va tadbirkor kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlov yo‘lga qo‘yilishini tashkil qilish;  jahon turizm bozoridagi talab va taklif dinamikasini o‘rganib o‘sib borayotgan talabga mos marketing va reklama faoliyatini faol yo‘lga qo‘yish;  jahon turizmi bozoridagi o‘zgarishlarni hisobga olib turistik marshrutlar tashkil etilishi uchun reklamaning ommabop shakllaridan foydalanish choralarini ishlab chiqish bo‘yicha xalqaro hamkorlik yo‘lga qo‘yish;  jahonda keng tarqalgan internet tarmoqlaridan turmahsulotlarni reklama qilishda unumli foydalanish yo‘llari ishlab chiqish;  rivojlangan mamlakatlarning turistik mahsulotlarini xalqaro bozorlarda sotish borasidagi tajribasi o‘zlashtirilishi va turmahsulotlarni sotishning istiqbolli yo‘llarini tashkil qilish.  respublikada turizmning maxsus yo‘nalishlari ishlab chiqilishi va moliyalashtirilishi;  yo‘nalishlarga daxldor barcha xizmatlar turistik korxonalar tomonidan imtiyozli narxlarda sotilishini yo‘lga qo‘yilishi;  turistik tashkilotlarda turistlarni ko‘proq jalb qilish mexanizmi ishlab chiqilishi va amaliyotga tatbiq etilishini;  xorijiy davlatlar bilan turizm sohasidagi hamkorlik aloqalari mustahkamlanishini.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Hududlarda ichki turizmni rivojlantirishning o’ziga xos xususiyatlari

O‘zbekiston Respublikasida mehnat bozorining shakllanishi va ishsizlikning o‘ziga xos xususiyatlari

Ichki turizmni tashkil etishning o`ziga xosligi

PR va marketingning o’ziga xos xususiyatlari

Pulning o'ziga xos xususiyatlari