Mulk va mulk munosabatlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Mulk va mulk munosabatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

533.1201171875 KB

Ko'chirib olish

«Mulkchilik masalasini hal qilish bozorni vujudga keltirishga qaratilgan butun tadbirlar tizimining tamal toshi bo’lib xizmat qiladi » Karimov I.A. «O`zbеkiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida» T.: «O`zbеkiston», 1995, 43-bеt.

 1.Mulkning mazmuni. Mulk munosabatlari va uning ikki tomoni.  2.Mulkchilik munosabatlari: manfaat va ma`suliyat.  3.Mulk shakllarining xilma -xilligi va iqtisodiy mustaqilligi.  4.Mulkchilik shakllarini rivojlantirish va samarali xo’jalik yuritishni tashkil etish.R E J A :

BIZ UCHUN АSОSIY YO’NАLISH, BАRCHА VАZIFАLАRNI HАL ETISH KАLITI - O’ZBЕKISTОNNING RЕАL SIYOSIY SUVЕRЕNITЕTI VА IQTISОDIY MUSTАQILLIGINI TА’MINLАSHDIR. Bizgа mustаqillik kеrаk. Binоbаrin, hаr dоim, hаmmа dаvrdа vа bаrchа tuzumlаrdа mulk huquqi hаm iqtisоdiy, hаm siyosiy mustаqillikning hаl qiluvchi shаrti bo’lgаn. Bu nimа dеgаni? Аgаr mеn nimаgаdir egа bo’lsаm, аnа shu mulkdаn o’z mаnfааtlаrim yo’lidа fоydаlаnаmаn vа uni tаsаrruf etаmаn, dеmаk, mеn mulk egаsimаn. Хuddi shu еrdа mеning shахsiy erkinligim, mustаqilligim vа аyni vаqtdа jаmiyatdаgi bоshqа оdаmlаr оrаsidаgi o’zаrо аlоqаlаrimning аsоsi bоr. 1990 yil 16 iyun kuni O’zbеkistоn Kоmpаrtiyasi Mаrkаziy Kоmitеtidа rеspublikаning iqtisоdiy mustаqillikkа vа bоzоr iqtisоdiyotigа o’tishi mаsаlаlаrigа bаg’ishlаngаn Kеngаshdа O’zbеkistоn SSR Prеzidеnti Islоm Kаrimоv nutqidаn.

Muammoli savol: «M U L K Bu »…

Mulk iqtisodiy kategoriya sifatida ishlab chiqarish vositalariga egalik qilish va uning natijalarini o'zlashtirish bilan bog'liq iqtisodiy munosabatlarni, xilma-xil iqtisodiy manfaatlar tizimini o'z ichiga oladi. Mulkchilik munosabatlari - bu mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf qilish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar tizimidir. Mulkchilik munosabatlarininh tarkibi Inson bilan boylik o’rtasidagi munosabat Boylik masalasida ki- shilar o’rtasidagi munosabat

Mulkchilikni ro'yobga chiqarish avvalo maqsadlar va manfaatlarning amalga oshirilishidir. Mulkning amalga oshirilishi mulk shakllari va xarakteriga qarab, turli usullar bilan yuzaga keladi O'z mulkini sarmoya sifatida ishlatib, o'zgalar mehnatidan foydalanib, tadbirkor- lik qilish orqali foyda olish. O'z mulkiga tayanib, mehnati orqali daromad topish, o'z mehnatiga asoslanib, xo'jalik yuritish yo'li bilan pul topish . O'z mulkini ijaraga berib daromad olish. Pul shaklidagi o'z mulkini qarzga berib, undan foiz olish. Yollanib ishlash orqali o'z ishchi kuchi bilan daromad topish.

Mulkchilik munosabatlarining uch tarkibiy qismi Egalik qilish. Mulkdorlar huquqini ng mulk egasi qo'lida saqlanib turishini bildiradi va yaratilgan moddiy boyliklarni o'zlashtirish ning ijtimoiy shaklini ifodalaydi. Mulkka egalik qilish uning egasi ixtiyorida saqlangan holda, undan foydalanish esa boshqalar qo'lida bo'ladi. Bunga ijara misol bo'ladi. Tasarruf etish, Bu mol-mulk taqdirini mustaqil hal qilinishidir. U mol-mulkni sotish, meros qoldirish, hadya qilish, ijaraga berish hollari orqali ro'y beradi. Foydalanish. Bu mol-mulkning iqtisodiy faoliyatda ishlatilishi yoki ijtimoiy hayotda qo'llanilishidir. Mol-mulkdan foydalanish yuz berganda u daromad olish uchun yoki shaxsiy ehtiyojlarni qondirish uchun ishlatishni bildiradi.

Mulkiy munosabatlarning ob'yekti va sub'yekti masalasi «O'zbekiston Respublikasining mulk to'g'risida» gi qonunida o'z ifodasini topgan Mulkning ob'yekti va sub'yekti Mulkka aylangan barcha boylik turlari mulk ob'yektidir. -Ishlab chiqarish vositalari. -Mehnat mahsulotlari. -Mehnat qobiliyati. -Moddiy, nomoddiy va tabiiy boyliklar. -Intellektual qobiliyat. Mulk ob'yektini o'zlashtirishda qatnashuvchilar mulk sub'yektidir . Sinflar, ijtimoiy guruhlar, jamoalar , tabaqalar, davlat, ayrim shaxslar.

Mulk shakllari Davlat mulki Respublika mulki Ma'muriy hududiy mulk. Nodavlat mulki Shaxsiy mulk Xususiy mulk Jamoa mulki Aralash mulk Nodavlat mulki Shaxsiy mulk- Ayrim shaxsga yoki oilaga qarashli mulk bo'lib, uning manbaini shaxsiy mehnat tashkil etadi. Mehnatdan kelgan daromad shaxsiy ehtiyojlar uchun ishlatiladi. Xususiy mulk - Ayrim shaxs ga yoki oilaga tegishli bo'lib, daromad olishning manbai hisoblanadi Jamoa mulki – Muayyan jamoaga (guruhga) birlashgan kishilar tomonidan mehnat natijasini o'zlashtirish shakli hisoblanadi Aralash mulk - Turli shakldagi mulkdorlar mablag'larini birlashtirish natijasida tashkil topadi

Xo'jalik yuritish shakllari Yakka tartibdagi mehnat faoliyati.Asosini shaxsiy mulk tashkil etadi. Xususiy xo'jalik Asosini xususiy mulk tashkil Shirkat (jamoa) xo'jaligi. Asosini jamoa mulki tashkil etadi. Aralash xo'jalik yuritish. Asosini xususiy, davlat va jamoa mulkining aralash Davlat xo'jaligi (korxonalar, muassasalar va tashkilotlar). Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarda mulkchilik munosabatlari. An'anaviy iqtisodiy tizim. Individual - xususiy sektorni ustuvorligi mavjud bo'lib, davlat mulki iqtisodiy zaruriyat talab qilgan me'yorda saqlanadi. Ma'muriy buyruqbozlik tizimi. Markazlashtirish darajasi kuchli bo'lib, davlat mulki monopoliyasi vujudga keladi. Xususiy mulk davlat sektori tomonidan siqib chiqariladi. Mulkchilikni turli shakllari : ijtimoiy, xususiy, aralash shakllari mavjud bo'ladi. Natijada turli ukladlardan tashkil topgan iqtisodiyot vujudga keladi.

O'zbekistonda mulkiy islohotning bosqichlari . I-bosqich • II-bosqich1992-1993 yillarda xususiylashtirish jarayoni umumiy uy-joy fondini, savdo, mahalliy sanoat, xizmat ko'rsatish korxonalarini hamda qishloq xo'jalik mahsulotlarini qayta ishlash tizimini qamrab oldi. Yengil, mahalliy sanoatga, transport va qurilishga, boshqa tarmoqlarga qarashli ayrim o'rta va yirik korxonalar keyinchalik sotib olish huquqi bilan ko'proq ijara korxonalariga, jamoa korxonalariga, yopiq turdagi hissadorlik jamiyatlariga aylantirildi. Aksiyalarning nazorat paketi davlat ixtiyorida saqlab qolindi. 1994-1995 yillarda ko'plab o'rta va yirik korxonalar hissadorlik jamiyatiga aylantirildi.Ularning aksiyalari respublika qimmatbaho qog'ozlar bozorining asosini tashkil etdi.Bu bosqichda ochiq turdagi hissadorlik jamiyatlarini vujudga keltirish, davlat mulkini tanlov asosida hamda «Kim oshdi» savdosida sotish amaliyotga joriy qilindi. Davlat mulkini xususiylashtirishning o'ziga xosligi Respublikada amalga oshirilayotgan islohotlarning ichki mantig'iga bo'ysundiriladi va ularning asosini tashkil qiladi. Mulkni xususiylashtirish jarayoni davlat tomonidan boshqariladi. Xususiylashtirishni huquqiy- me'yoriy jihatdan ta'minlashda qonunlarga rioya etiladi.II-bosqich

TESTLAR mashqi: 1.Qo’yida keltirilgan ichidan ma’no jihatidan qarama-qarshi bo’lgan tushunchalar juftligini ko’rsating (buni «oq-qora» prinsipi bo’yicha bajarish kerak). A) Shaxsiy mulkchilik –shaxsiy mulkchilik; B) Xususiy mulkchilik- shaxsiy mulkchilik; C) Xususiy mulkchilik-ijtimoyi mulkchilik; D) Mening o’zimniki-meniki emas/ 2.Ishlab chiqarish vositalari egalarining ishchilarni ekspluatasiya qilishi mulkdorning kapitalistmi,aksionermi yoki davlat organimi ekanligiga bog’liq bo’lmaydi, balki qo’shimcha qiymatning qancha qismi olib qolinishiga bog’liq bo’ladi. E) Yerlarni taqsimlab berish F) Davlat korxonalarini sotish G) Umumxalq mulki yoq qilinishi H) Davlat mulkidan xususiy mulkka o’tish,davlat korxonalari mulkini mehnat jamoalari,ayrim fuqarolar tomonidan aksioner jamoa,xususiy korxona va obektlarga aylantirish aylantirish yoli bilan sotish yoki be pul o’tkazib berish tushuniladi.

1.O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi. T. «O’zbekiston» 1992 y. 18-19 betlar. 2.O’zbekiston Respublikasining qonuni.O’zbekiston Respublikasida mulkchilik tugrisida. O’zbekiston Respublikasi qonun va farmonlari. T. «Uzbekitson» 1992-1996 y. O’zbekiston Respublikasining qonuni.Davlat tasarrufidan chiqarish va hususiylashtirish tugrisida 3.O’zbekiston Respublikasi qonun va farmonlari. T. «O’zbekiston» 1992 y. 4.I.A.Karimov O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chukurlashtirish yulida. T. «O’zbekiston» 1995 y. 43-51, 56, 175 betlar. 5.I.A.Karimov.O’zbekiston XX1 asrga busagasida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari. T. «O’zbekiston » 1997 y. 178-179, 196-207 betlar. 6.I.A.Karimov O’zbekiston XX1 asrga intilmokda. T. «O’zbekiston» 1999 y. 32-33 betlar.K.Makkonell, S.Bryu. ekonomiks M. 1992 g. T-1.Gl.-7 Str.105-110

• Mulkchilik munosabatlari mazmunini tushuntiring. • Mulkning ob`ekti va sub`ektini tushuntirib bering. • Mulkchilik shakllari va turlarini ko’rsating. • Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va hususiylashtirish • deganda nimani tushunasiz? • Mulkiy islohotlar deganda nimani tushunasiz?

O'xshashlar

Mulk shakllarining turlari va uning tarkibi

Intellektual mulk huquqining yangi obyektlari

Xilma-xil mulk shakllari-bozor iqtisodiyotining asoslari

Qishloq xo‘jaligida mulk va tadbirkorlik shakllari, ularning bozor sharoitida rivojlanishi

Ish haqi va mehnat munosabatlari