Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati - Iqtisodiyot - Slaydlar

Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1895.5 KB

Ko'chirib olish

SIZLARNING E`TIBORLARINGIZGA BITIRUV MALAKAVIY ISHI MNING ELEKTRON KO`RGAZMALI TAQDIMOTINI HAVOLA QILMOQCHIMAN.SALOM HURMATLI DAVLAT ATTESTATSIYA KOMMISIYASI RAISI VA A`ZOLARI!

2Bajardi : BuxDU 5140900 – “ Kasbiy ta`lim ” ( ijtimoiy – iqtisodiy soha ) yo`lanishi kunduzgi bo`lim 4 - kurs “D” guruhi talabasi G`AFUROV FARHOD Ilmiy rahbar , i.f.d., prof. B . N . Navro`z - Zoda

Kirish I. BOB . Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishning nazariy asoslari. 1.1. M amlakatni m oderniza ts iy a lashning mo h iyati, tamoyillari va asosiy yo’nalishlari. 1.2. Ta`lim inson kapitalini jamg`arishning kuchli manbasi sifatida. 1. 3 . O`zbekistonning uzluksiz ta`lim modeli va uni inson kapitalini shakllantirishdagi ahamiyati. 1.4. Ta`lim sohasini moliyalashtirish inson kapitalini rivojlantirish omili. I I. BOB . “ Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati ” mavzusini o`qitish uslubiyoti . 2.1. “ Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati ” mavzusini o`qitishning texnoligik modelini yaratish . 2.2. “ Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati ” mavzusining ko`rgazmali elektron taqdimoti uslubida o`qitish . Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati BITIRUV MALAKAVIY ISHI NING REJASI :

Mavzuning dolzarbligi. Ta`lim inson kapitalini takror ishlab chiqarish sohasining tayanch asosini tashkil etadiki, chunki unda inson shaxs sifatida shakllanadi. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi bo’lib mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati bo`yicha nazariy bilimlarni hosil qilish va maskur mavzuni o`qitishning o`qitish uslubiyotini yoritishdan iborat. Tadqiqot predmeti – inson kapitalini shakllantirish manbasi sifatidagi ta`lim . Tadqiqot ob’ekti bo’lib, bo`lib , mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirish hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishi kirish, ikki bob, xulosa va foydanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. KIRISH

I. BOB . MAMLAKATNI MODERNIZATSIYA QILISH SHAROITIDA INSON KAPITALINI SHAKLLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI . 1. 1. M AMLAKATNI M ODERNIZA TS IY A LASHNING MO H IYATI, TAMOYILLARI VA ASOSIY YO’NALISHLARI .

MODERNIZATSIYA ATAMASINING MAZMUNI Iqtisodiyotga oid aksariyat lug`atlarda unga quyidagi mazmundagi ta’rif beriladi: «Modernizatsiya – ob’ektni yangilash, yaxshilash, takomillashtirish, uni yangi talablar va me’yorlarga, texnik shartlarga, sifat ko’rsatkichlariga muvofiqlashtirish. Asosan mashina, asbob-uskunalar, texnologik jarayonlar modernizatsiyalanadi» Modernizatsiya – an’anaviy jamiyatning ilg`or, industrial jihatdan taraqqiy etgan jamiyatga aylanishini ta’minlovchi ijtimoiy-tarixiy jarayon.

ESKIRGAN ASBOB- USKUNALARNI FOYDALANISHDAN CHI Q ARISH ISHLAB CHI Q ARILAYOTGAN MA H SULOT ASSORTIMENTINI KENGAYTIRISH MA H ALLIY RESURSLAR BAZASIDA INNOVASTION TEXNOLOGIYALARNI ISHLAB CHI Q ARISHGA JORIY ETISH CHI Q ITSIZ VA EKOLOGIK SOF TEXNOLOGIYALAR NI JORIY ETISHISHLAB CHI Q ARISHNI ZAMONAVIY TEXNIKA VA TEXNOLOGIYALAR BILAN JI H OZLASH ISHLAB CHI Q ARISH XARAJATLARINI PASAYTIRISH VA RESURSLARNI TEJASHISHLAB CHI Q ARISHNI MODERNIZA T S IYALASH SIFATNI BOSH Q ARISH VA SERTIFIKATLASH TIZIMINI JORIY ETISH ISHLAB CHIQARISHNI MODERNIZATSIYALASHNI AMALGA OSHIRISHNING ASOSIY YO’NALISHLARI VA VOSITALARI

I. BOB . 1.2.TA`LIM INSON KAPITALINI JAMG`ARISHNING KUCHLI MANBASI SIFATIDA .

INSON KAPITALINI SHAKLLANTIRUVCHI ASOSIY MANBALAR bo’lib ilm-fan, ta’lim-tarbiya,sog`liqni saqlash, jismoniy tarbiya va sport, axborot- kommunikastion texnologiyalar, madaniyat va san’at xizmat qiladi (keyingi slaydga qarang) . Bu manbalar ta’sirida komil inson qobiliyatlari rivojlanib,insoniy kapital darajasiga ko’tariladi.

INSON KAPITALINI JAMG`ARISH MANBALARI INSON KAPITALIFAN AXBOROT XIZMATI TA`LIM MADANIYAT VA SAN`ATSOG`LIQNI SAQLASH

Ta’lim inson kapitali manbai ekanligini tor va keng ma’noda izohla sh mumkin: Tor ma’noda ta’lim inson kapitalining manbalarining biridir. Ta’lim insonning bir qismi bo’lib, uning kelgusi baxt va farovonligi, daromadlari manbaidir. Keng ma’noda ta’lim shuni anglatadiki, inson kapitali insonga kiritiladigan investi ts iyalardan shakllanadi.

K.Makkonell va S.Bryuning fikrlaricha: inson kapitali tushunchasi ta’limning ikki ta’rifi resurs sifatida (inson kapitalining o’zi) va tizim (uning jamlanishi amalga oshadigan) mavjuddirkim bu iqtisodiy va ijtimoiy munosabat o’rtasiga ko’prik tashlashga imkon beradi.

Ta’lim roli faqat daromadlar darajasini oshishida emas, balki insonning imkoniyatlarining kengayishi, ne’matlarning unga etishi, uning hayotini ancha qiziqarli, mazmunli va baxtli qilishda ham namoyon bo’ladi. Ta’lim inson sog`ligini mustahkamlash va faol uzoq umrli hayot kechirish uchun zaruriy ne’mat sanaladi. Inson ma’lumoti, ta’lim olganligi sog`lom va sifatli nasl-avlodni tarbiyalashda, yaxshi atrof-muhitni saqlash, asrashda, aholining turli qatlamlari bilan o’zaro tushunishda hamkorlik qilishi, tolerant bo’lishga ham yordam beradi.

I. BOB . 1.3. O`ZBEKISTONNING UZLUKSIZ TA`LIM MODELI VA UNI INSON KAPITALINI SHAKLLANTIRISHDAGI AHAMIYATI .

O’ZBEKISTONDA UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARI SONI

O’ZBEKISTONDA AKADEMIK LISTEY VA KASB HUNAR KOLLEJLARI SONI

O’ZBEKISTONDA OLIY TA’LIM MUASSASALARI SONI

$T \R Xorij donor hukumatlari va tashkilotlari Xorijiy texnik yordam hajmi 1 Osiyo taraqqiyot banki 290 million dollar 2 Janubiy Koreya hukumati 110 million dollardan ortiq 3 Jahon banki 33 million dollar 4 OPEK fondi , Saudiya fondi , Islom taraqqiyot banki 42 million dollar 5 Germaniya hukumatining " KfV " banki qariyb 20 million dollar 6 Boshqa xorijiy donorlar 100 million dollardan ortiqO’ZBEKISTONDA TA’LIMNI RIVOJLANTIRISHGA YO’NALTIRILGAN XORIJIY TEXNIK YORDAM HAJMI$ I. BOB . 1.4. TA`LIM SOHASINI MOLIYALASHTIRISH INSON KAPITALINI RIVOJLANTIRISH OMILI .

I. BOB . 1.4. TA`LIM SOHASINI MOLIYALASHTIRISH INSON KAPITALINI RIVOJLANTIRISH OMILI .

Ta’lim xarajatlarini moliyalashtirishni tashkil q ilish, birinchi navbatda, ushbu soha to’li q qamrab olinishi va ular bo’yicha hisoblanishi lozim bo’lgan ko’rsatkichlarning mutloq va nisbiy darajalariga bog`liq. Shu nu q tai nazardan, xalq ta’limi tizimi xarajatlarini amalga oshirishga asos bo’luvchi va uning samaradorligini tavsiflovchi ko’rsatkichlarni q uyidagi uch guruhga bo’lib o’rganish ma q sadga muvofi q : 1) ta’lim bilan qamrab olinganligini (o’ q uvchilar kontingentini) tavsiflovchi ko’rsatkichlar; 2) ta’limning moddiy-te x nika bazasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar; 3) ta’lim xarajatlari n i amalga oshirish samaradorligi n i tavsiflovchi ko’rsatkichlar.

t/r Xarajatlari rejalashtirilgan ob’ektlar Yosh Kontingent 1. Maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish koeffistienti (Ki) 2-6 2. Boshlang`ich maktab bilan qamrab olish koeffistienti (Kg) 7-11 3. Umumiy o’rta maktab bilan qamrab olish koeffistienti (Kz) 12-16 4. O’rta mahsus kasb-hunar ta’lim (listey, akadem listey, kollejlar) bilan qamrab olish koeffistienti (K 4 ) 17-19 5. Oliy ta’lim bilan qamrab olish koeffistienti (K5) 20-25 5.1. Boshlang`ich oliy ta’lim (bakalavriat) bilan qamrab olish koeffistienti (K 5 ,i) 20-23 5.2. Oliy ta’lim (magistratura) bilan qamrab olish koeffistienti (K5.2) 24-25 6 Oliy ta’limdan keyingi ta’lim bilan qamrab olish koeffistienti (K 6 ) 26-31 6.1. Stajyor ilmiy tadkikotchi (aspirantura) bilan qamrab olish koeffistienti (K 6 d) 26-28 6.2. Katta ilmiy hodim bilan qamrab olish koeffistienti (Kb,2) 29-314 -jadval . TA’LIM BILAN QAMRAB OLINGANLIGINI TAVSIFLOVCHI KO’RSATKICHLAR

Ko’rsatkichlar Y i l l a r t/r 2008 2009 2010 summa % summa % summa % 1. Davlat byudjeti xarajatlari, mlrd. sum 8197,0 100,0 10761,0 100,0 13733,0 100,0 2. YaIM ga nisbatan % 21,7 22,4 22,8 3. Ijtimoiy soha va aho- lini ijtimoiy qo’ llab- 4249,0 51,8 5901,0 54,8 8113,0 59,1 q uvvatlash xarajatlari - jami, shu jumladan: 3.1. Maorif 2469,0 30,1 3326,0 30,9 4635,0 33,8 3.2. So g` li q ni saklash 934,0 11,4 1256,0 11,7 1704,0 12,4 3.3. Madaniyat va sport 101,0 1,2 126,0 1,2 160,0 1,2 3.4. Fan 35,0 0,4 63,0 0,6 84,0 0,6 3.5. Ijtimoiy ta’minot 35,0 0,4 46,0 0,4 59,0 0,4 3.6. Oilalarga ijtimoiy 636,0 7,8 1039,0 9,7 1412,0 10,4 nafa q alar 4. I q tisodiyotga harajatlar 941,0 11,5 1290,0 12,0 1573,0 11,5 5. Bosh q a harajatlar 2812,0 36,7 3638,0 33,2 4072, 29,45 -JADVAL . XAL Q TA’LIMI UCHUN SARFLANGAN DAVLAT BYUDJETI XARAJATLARINING DINAMIKASI

5-jadvaldan k o’ rinib turibdiki, xalq ta’limi (maorif) uchun sarflangan harajatlar ulushi yildan-yilga oshib borish tenden ts iyasiga ega. O x irgi yillarda ma ’ orif tizimiga ajratilgan byudjet mablag`lari Davlat byudjetidan amalga oshirilgan jami x arajatlarning 2008 - yilda 30,1 foizini, 2009 - yilda 30,9 foizini va 2010 - yilda esa 33,8 foizini tashkil q ilgan.

6-jadval. O’quv muassasalari kesimida Davlat byudjetidan sarflangan harajatlar (jami harajatlarga nisbatan foiz hisobida) t/r Ta’lim muassasalari Y i l l a r 2004 2005 2006 2007 2009 2010 Davlat byudjetidan sarflangan jami harajatlar 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 1. Maktabgacha ta’lim muassasalari 15,6 14,4 14,3 14,0 13,9 13,5 2. Umumta’lim maktablari 51,7 54,1 55,8 57,2 58,7 57,7 3. Akademik listeylar 0,7 1,0 1,2 1,3 1,5 1,4 4. Kasb- h unar kollejlari 7,6 8,4 10,4 11,7 11,9 12,8

Xalq ta’limiga davlat xarajatlarining muassasalar turlari b o’ yicha tarkibiy tuzilmasi quyidagilar bilan xarakterlanadi, (6-jadval). 6 -jadvaldan k o’rib turibdiki, xalq ta’limi muassasalari tarkibida eng yu q ori salmog`li sarf, ya’ni 57,7 foiz umumta’lim maktablariga, ikkinchi o’ rin esa maktabgacha ta’lim muassasalariga (13,5 %) to’g`ri keladi. 12,8 foiz sarf kasb- hunar kollejlari va 1,4 foiz esa akademik li ts eylar ulushini tashkil qilmoqda.

1. Modernizatsiya – an’anaviy jamiyatning ilg`or, industrial jihatdan taraqqiy etgan jamiyatga aylanishini ta’minlovchi ijtimoiy-tarixiy jarayon. 2. Inson kapitali – bu daromad keltirishga qodir inson qobiliyatlaridir. 3. Ta’lim inson kapitali manbai ekanligini tor va keng ma’noda izohladilar. Tor ma’noda ta’lim inson kapitalining manbalarining biridir. Ta’lim insonning bir qismi bo’lib, uning kelgusi baxt va farovonligi, daromadlari manbaidir. Keng ma’noda ta’lim shuni anglatadiki, inson kapitali insonga kiritiladigan investistiyalardan shakllanadi. 4. Ta’lim roli faqat daromadlar darajasini oshishida emas, balki insonning imkoniyatlarining kengayishi, ne’matlarning unga etishi, uning hayotini ancha qiziqarli, mazmunli va baxtli qilishda ham namoyon bo’ladi. 5. Ta’lim sohasining rivojlanishi, ko’p jihatdan, uni samarali moliyalashtirish darajasiga bog`liq. O`zbekiston o` quv muassasalari kesimida Davlat byudjetidan sarflangan harajatlar (jami harajatlarga nisbatan foiz h.isobida) nisbati quyidagicha: Maktabgacha ta’lim muassasalari - 13,5 %; • Umumta’lim maktablari - 57,7 ; • Akademik listeylar - 1,4 ; • Kasb- h unar kollejlari - 12,8 ; • Bo shq a x arajatlar - 14,6 . XULOSA

Birinchidan, O`zbekistonning uzluksiz ta`lim modelining tarkibiy qismiy sifatidagi kasb - hunar ta`limi sifatini oshirish va kasb - hunar kollejlarda o`qishni 3 yildan 4 yilgacha uzaytirib, ularning diplomlarini kasbiy bakalavr darajasiga ko`tarish bitiruvchilarning insoniy kapitalini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etardi. Ikkinchidan, Kasb - hunar kollejlari bitiruvchilarning tadbirkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish maqsadida ularni “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik” asoslari maxsus fanini OTM professor-o`qituvchilari va etuk tabdirkorlar tomonidan o`qitishini yo`lga qo`yishini taklif etamiz. Uchinchidan , b itiruv malakaviy ishi doirasida yaratilgan “ Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati ” mavzusini o`qitishning texnoligik modelini mazkur mavzuni o`qitishda qo`llash, hamda kasb-hunar kollejlar uchun uslibiy qo`llanma sifatida tavsiya etish. To`rtinchidan , b itiruv malakaviy ishi ning 2.2. paragrafida kompyutorning Рower Point Presentaion dasturi asosida yaratgan “ Mamlakatni modernizatsiya qilish sharoitida inson kapitalini shakllantirishda ta`limning ahamiyati ” mavzusini ko`rgazmali elektron taqdimoti slaydlaridan o`quv jarayonida keng foydalanish mumkin. Beshinchidan, umumta’lim maktablarida ta’lim sifatini oshirish maksadida maktablarga malakali pedagoglarni jalb kilish va ta’lim jarayonida faol ishtirok etayotgan ukituvchilarni kdщ ushimcha ragbatlantirish mexanizmini ishlab chikish va amaliyotga joriy etmok lozim. BITIRUV MALAKAVIY ISHI NATIJASIDA QUYIDAGI TAVSIYALARNI BERAMIZ :

O'xshashlar

Iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish davrida sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida yangi ish o`rinlari yaratishning ijtimoiy iqtisodiyoy ahamiyati

Iqtisodiy rivojlanishning yuqori suratlarda ta`minlash sharoitida korxonada biznes rejalashtirish va takomillashtirish

Mehnat bozorini shakllantirishda davlatning roli

2017 yilda O‘zbekistonda keng ko‘lamli iqtisodiy islohotlar dasturini qabul qilinishi va uning ahamiyati