Kredit pullari va ularning turlari. Veksel, chek, banknota - Iqtisodiyot - Slaydlar

Kredit pullari va ularning turlari. Veksel, chek, banknota

Yuklangan vaqt:

19.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2119.6142578125 KB

Ko'chirib olish

Kredit pullari va ularning turlari. Veksel, chek, banknota

Pulning zarurligi va mohiyati • Iqtisodiy katagoriyaga amal qiluvchi har bir mamlakat rivojlanishining asosiy vositalaridan biri pul bo’lib, bozor iqtisodiyotiga o’tish va unda ish yuritishda uning o’rni va ahamiyati yanada oshib boradi. • Darhaqiqat, pul-»bozor tili»dab bajiz aytilmagan. Har bir iqtisodiy axborot, tovarlar va xizmatlar bahosi, to’lovlar, daromadu xarajatlar, moliyaviy talablar va majburiyatlar, iqtisodiy aloqalar makro va mikro darajalarda faqat pulda ifoda qilinadi.

Pul aylanishining tarkibiy qismlari sxеmasi

Krеditning zarurligi • Krеdit tоvar-pul munоsabatlari mavjud sharоitdagi takrоr ishlab chiqarish jarayonining ajralmas bir qismi bo’lib, tоvar ishlab chiqarish krеdit munоsabatlari vujudga kеlishining tabiiy asоsi hisоblanadi. • Krеditning vujudga kеlishini nafaqat ichki istе’mоl uchun tоvar ishlab chiqarish dоirasidan emas, balki asоsan yuridik jihatdan mustaqil bir-biriga mulkdоr sifatida qarama-qarshi turuvchi va iqtisоdiy munоsabatlarga kirishishga tayyor tоvar egalari faоliyat ko’rsatayotgan muоmala dоirasidan qidirish kеrak. • Ishlab chiqarish fоndlarining dоiraviy aylanishidagi va fоndlarning bir marta aylanishidagi qiymatning harakati qisqa muddatli krеdit munоsabatlari paydо bo’lishining iqtisоdiy asоsidir.

Krеdit munоsabat bo’lishi uchun uning zurur elеmеntlari krеditning оb’еkti va sub’еkti bo’lishi zarur.

Banklar va ularning turlari. Markaziy bank va uning pul siyosati. • Banklar jamgarma sifatida topshirilgan mablaglar xisobiga sanoat, savdo korxonalariga va boshka turli tadbirkorlarga pul bilan kredit beruvchi xamda boshka pul bilan boglik munosabatlarni amalga oshiruvchi Tashqilotlardir, korxonalardir. Xozirgi zamonaviy banklarning tarixiy rivojlanishi va tarkib topishi xakida ikki xil muloxaza mavjud. Birinchi muloxazaga binoan, banklarning vujudga kelishi pulning oltin va kumush shakllari zarb etilgan davrdan boshlandi. Usha davr tadbirkorlari uz amaliy faoliyatlarida oltinni zargarlarga tilxat asosida topshirib, olingan tilxatlarni dastabki Qogoz pullar shaklida ishlata boshladilar. Zargarlar tilxat berib, oltinni uzlarida olib kolish asosida asta-sekin bankirlarga aylana boshladilar. Dastlabki vaklarda zagarlar tilxatni tulaligicha oltinga almashtiradilar. Vakt utishi bilan zargarlar uzlarida jamlanayotgan mablaglar kupligini paykashib, ma’lum ortikcha oltinni endi boshka shaxslarga muayyan evaz xisobiga topshira boshlaydilar. Bu xolat xususiy pul rezervlari asosida bank tizimining shakillanishiga olib keladi.

Banklar vujudga kelishining dastlabki asoslari • Pul karz berish va pul almashtirish shaxobchalari bulib, ular asta-sekin kelajakda sudxurlik va keyinrok ssuda kapitalini shakllantirdilar. Mazkur ob’ektlarning paydo bulishi va rivojlanishi banklarning vujudga kelishiga olib keladi. SHunday kilib, banklarning vujudga kelishi, avvalo tovar-pul munosabatlarining taraqqiyoti maxsulidir. Ikkinchidan, banklarni barpo etishdan maksad - ishlab chiqarish jarayonini oxirigacha etkazishda, bir ishlab chiqarish tsiklidan ikkinchisiga bemalol utish uchun mablag bilan ta’minlashdir. Bir suz bilan aytganda sanoat kapitaliga xizmat kilish natijasida foiz keltiruvchi kapital va uning xarakat shakli - kredit tizimi vujudga keldi. O’zbekistonning bank tizimi ikki pogonadan iborat:

O’zbekistonning bank tizimi ikki pogonadan iborat: • Birinchi pogona - Markaziy bank ; • Ikkinchi pogona - tijorat, xususiy, sanoat va boshka banklar. O’zbekistonda xozirgi sharoitda 32ta tijorat banklar, 3ta shaxsiy (xususiy) bank, agro bank, paxta bank, sanoat-kurilish banki, savdogarbank va boshka turdagi banklar faoliyat kursatmokdalar. SHuningdek, chet el banklarining vakopatxonalari ishlamokda. Iqtisodiyotning eng muxim masalalaridan biri - bu pul muomalasidir. Pul muomalasi - pulning tuxtovsiz xarakati bulib, tovarlar va xizmatlar doiraviy aylanishiga xizmat kiluvchi muomala vositasi va tulov vazifasini bajarishidir.

Pul uzining tulovga kobillik darajasiga kura tubandagi shakllardagi pul mablaglaridan iborat: Maxsus Tashqilotlardagi jamgarmalar, (jamgarish) investitsiyaning maxsus kurinishlari Omonat va tez fursatda kaytib olish kuzda tutilgan jamgarmalar ; Banknotlar, muomaladagi tangalar, joriy xisoblardagi pul mablaglari ;

Bank krediti - ob’ekti pul kapitalidir. Bank krediti uzining muddati, maksadli berilishi va boshka koida-imtiyozlari asosida tijorat kreditidan fark kiladi. Bank krediti kapital jamgarish, axoli va firmalar pul mablaglarini kapitalga aylantirish kabi bir kator vazifalarni bajaradi. • Tijorat krediti - bir korxonaning ikkinchi korxonaga sotilgan tovar uchun muddati kechiktirilgan tulov kurinishida amalga oshadi. Tijorat kreditining muxim vositasi vekseldir. Tijorat kreditining maksadi tovarlar savdo - sotigini tezlashtirish asosida ulardan keladigan foydani uzlashtirishdir. Tovar baxosiga va veksel summasiga urnatilayotgan foiz xar doim bank foizidan kam buladi. Bozor Iqtisodiyotining tarakkiysi kup mamlakatlarda bank va tijorat kreditlarining bir-birlariga kushilib ketayotganligini kursatmokda. • Xozirgi paytda kup mamlakatlarda iste’mol krediti mavjud. Kreditning yana bir shakli - davlat kreditidir. Bunda karz oluvchi davlat yoki maxalliy xokimiyat Tashqilotlari xisoblanadi. Ular kimmatli Qogozlar bozorida moliya-kredit Tashqilotlari orkali zayomlar chikarib, pul mablaglarini tuplashni bajaradi, safarbar kiladi.

Banklarning Iqtisodiyotni boshkarishdagi roli. • Markaziy Bank boshka tijorat banklarga ssudalar beradi. Markaziy bank juda past darajadagi foizlarda banklarga ssudalar beradi. Bu banklardagi rezerv pullarning mikdorini kupaytirib yuboradi. Pul- kredit tizimida va mamlakat pul mikdori xajmida kupayish vujudga kelib, foiz stavkalari pasayadi, investitsiya xajmi usadi. • Markaziy Bank pul taklifini bajaradi. Davlat Markaziy Bank bilan pul- kredit tizimidagi rezervlar mikdorini uzgartirish bilan xam pulning taklif va talabiga ta’sir etadi. Rezervlar mikdori usishi pul taklifini kiskartiradi, aksincha, banklarning rezervlardagi pul mikdorini kamaytirish siyosati pul taklifining usishiga sabab buladi. • SHunday kilib, xar bir davlat turli yullar bilan uzining ichki va Tashqi siyosatida pul-kredit tizimiga ta’sir etib, yoki boshka tadbirlar bilan milliy valyuta barkarorligini ta’minlashga xarakat kiladi. • O’zbekiston xukumati milliy valyutani mustaxkamlash uchun turtta aloxida dasturlar tuplamini ishlab chikdi va uni amalga oshirish uchun xarakat kilmokda:

Birinchi tadbir • O`zbek valyutasi barkarorligini tovar bilan ta’minlashdir. Bu yul bozorni tovarlar bilan tuldirish uchun iste’molchilarga kuplab milliy va xorijiy tovarlarni taklif etish. Buning uchun investitsiya ajratish, kredit berish, birinchi navbatda xalk iste’moli tovarlari yaratayotgan tadbirkorlarga berilmokda. Xozirgacha O’zbekiston bozori respublikada ishlab chikarilgan tovarlar bilan tula-tukis tuldirilmas edi. Endilikda, milliy maxsulotni sifatli yaratib, bozorga taklif etish masalasi muximdir.

Ikkinchi tadbir • Valyutaning etarli zaxirasiga ega bulishdir. Bu yul eksport imkoniyatimizni kengaytirish, jaxon bazorida O’zbekistonning mustaxkam mavkeini kulga kiritishdir. Jaxon bozoriga maxsulot olib chikuvchi barcha korxonalarga ragbatlantiruvchi omillarni vujudga keltirish darkor.

Uchinchi tadbir • - Milliy valyuta kadrini oshirish. Xar bir korxona, xar bir kishi ishlab topgan sumni kadrlashni urgangan takdirdagina milliy valyuta real tulov vositasiga aylanadi. Xar bir tadbirkor davlatdan uzi olayotgan mablaglar, kreditlar in’om emasligini anik anglashlari, jamiyat oldida fakat bir tadbirkor sifatida emas, balki xalkning sarflanayotgan xar bir sumi salmokli foyda bilan kaytishi, respublikaning ertangi kuniga, istikboliga xizmat kilishi zarurligini bilishlari lozim.

Turtinchi tadbir • Inflyatsiyaga karshi eng muxim, bakuvvat, puxta uylangan siyosatni yuritishdir. Inflyatsiya darajasini kamaytirish uzbek sumining kuvvatli va yashovchan bulishining asosiy garovidir.

O'xshashlar

Ehtiyoj va ularning turlari

Banklar va ularning turlari

Tadbirkorlik subyektlari va ularning turlari

Pul-kredit tizimi. Banklar va ularning bozor iqtisodiyotidagi roli

Moliya bozori risklari va ularning turlari