Tadbirkorlik subyektlari va ularning turlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Tadbirkorlik subyektlari va ularning turlari

Yuklangan vaqt:

30.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

631.4580078125 KB

Ko'chirib olish

M AV Z U : TA D B I R KO R L I K S U BY E KT L A R I VA U L A R N I N G T U R L A R I01 07 03

M AV Z U R E J A S I • 1. Tadbirkorlik subyekti tushunchasi, belgilari va tasnifi • 2. Tadbirkorlik subyekti sifati jismoniy shaxslar (YATT) • 3. Tadbirkorlik subyekti sifati yuridik shaxslar va ularning tasnifi • 4. Kichik tadbirkorlik subyektlari 2

TA D B I R KO R L I K FA O L I YAT I S U BY E KT L A R I T U S H U N C H A S I Tadbirkorlik faoliyati subyektlari – belgilangan tartibda davlat roʻyxatidan oʻtgan hamda qonun hujjatlari asosida, tavakkal qilib, oʻz mulkiy javobgarligi ostida foyda olish maqsadida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslardir. Tadbirkorlik subektlarining oʻziga xos belgilari: • davlat roʻyxatidan oʻtganligi; • qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat yuritishi. Masalan, muayyan faoliyat turlari bilan shugʻullanishlari uchun, albatta, ruxsatnoma (litsenziya)ga ega boʻlishligi; • tavakkalchilik asosida faoliyat yuritishi; oʻz mol-mulkiga ega boʻlishligi; • tadbirkorlik huquq va majburiyatlariga ega boʻlishi; • oʻz mol-mulki doirasida mustaqil javobgarligi; • oʻzlarining buzilgan huquqlarini va qonuniy manfaatlarini sud orqali himoya qilish imkoniyatiga ega ekanligi hisoblanadi. 3

• davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining, huquqni muhofaza qilish organlarining xodimlari; • davlat banklari rahbarlari va ularning oʻrinbosarlariga, xizmat yuzasidan pul belgilariga va pul (bank) hujjatlariga bevosita aloqasi boʻlgan mansabdor shaxslar; • davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlari rahbarlariga va ularning bank hujjatlariga imzo qoʻyish huquqiga ega boʻlgan oʻrinbosarlari; • davlat taʼminot va savdo-sotiq korxonalari va tashkilotlarining rahbar xodimlari; • tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bogʻliq masalalarni hal qilish yoki bunday faoliyatni nazorat qilish vazifasiga kiruvchi davlat organlarining rahbar xodimlari va mutaxassislari. [Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 6-martdagi “Tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanish taqiqlangan mansabdor shaxslar roʻyxati toʻgʻrisidagi”103- sonli Qarori] TA D B I R KO R L I K FA O L I YAT I B I L A N S H U G ʻ U L L A N I S H TA Q I Q L A N G A N M A N S A B D O R S H A X S L A R N I N G R O ʻ Y X AT I 4

TA D B I R KO R L I K S U BY E KT L A R I N I N G TA S N I F I VA T U R L A R I Roʻyxatdan oʻtish natijasiga koʻra (dastlabki mezon): • Yuridik shaxslar • Yakka tartibdagi tadbirkorlar (jismoniy shaxslar) Yakka tartibdagi tadbirkorlik — yuridik shaxs tashkil etmagan holda jismoniy shaxs (yakka tartibdagi tadbirkor) tomonidan tadbirkorlik faoliyatining amalga oshirilishi (Ayrim qonun hujjatlarida “Xususiy tadbirkorlik”). • yakka tartibdagi tadbirkorlarga qonunchilik hujjatlarida belgilangan faoliyat turlari bo‘yicha besh nafargacha xodimlarni yollash huquqi beriladi. [Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 22.11.2021 yildagi 707-sonli “Yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan yollangan xodimlarni davlat soliq xizmati organlarida hisobga qo‘yish hamda soliq solinadigan daromadlar va chegiriladigan xarajatlar hisobini yuritishni tartibga solish chora- tadbirlari to‘g‘risida" qarori.] 5

J I S M O N I Y S H A X S L A R Y U R I D I K S H A X S TA S H K I L E T M A G A N H O L D A G I B I R G A L I K D A G I TA D B I R KO R L I K FA O L I YAT I • Er-xotinning umumiy mol-mulki negizida ular tomonidan amalga oshiriladigan oilaviy tadbirkorlik ; • Oddiy shirkat ; • Yuridik shaxs tashkil etmagan holda dehqon xoʻjaligi . Xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan shugʻullanishi mumkin boʻlgan faoliyat turlari roʻyxati: • Chakana savdo • Hunarmandchilik faoliyati • Maishiy xizmatlar (sartaroshlik, kir yuvish, tozalash, kalit yasash va h.k.) • Faoliyatning boshqa turlari (repititorlik va tarjima, tantanali marosimlarni tashkil etish, mol soʻyish, qandolatchilik va non tayyorlash, veterinariya va h.k.) Jami: 84 ta faoliyat turi (Vazirlar Mahkamasining “Xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan shugʻullanishi mumkin boʻlgan faoliyat turlari roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida” 2011-yil 7-yanvardagi 6-son qarori) 6

Y U R I D I K S H A X S L A R I Q T I S O D I Y- H U Q U Q I Y TA S N I F I ( A S O S I Y M E Z O N ) : Boshqaruvda ishtirok etishiga ko’ra (xususiy korxona, fermer xo’jaliklari)O’z mehnati bilan shaxsan ishtirok etishiga ko’ra (I/ch kooperativ, dehqon xo’jaligi)Tadbirkorlik faoliyatida ishtirok etishiga qarab (to’liq va kommandit ishtirokchilik) 7Qo’shgan ulushiga qarab (MChJ, QMJ, AJ)

TA D B I R KO R L I K S U BY E K T L A R I N I N G Q O ʻ S H I M C H A TA S N I F I : X O D I M L A R S O N I VA Y I L L I K O B O R O T H A J M I U L U S H I G A Q A R A B • Kichik tadbirkorlik subyektlari; • Shaharni tashkil etuvchi korxona va unga tenglashtirilgan korxona — xodimlari, ularning oila aʼzolarini ham qoʻshib hisoblaganda tegishli aholi punkti aholisining kamida yarmini tashkil etuvchi yoki xodimlarining soni kamida uch ming kishi boʻlgan yoxud davlatning mudofaa qobiliyati va xavfsizligi saqlab turilishini taʼminlovchi yoki tabiiy monopoliyalar subyekti boʻlgan yuridik shaxs. • [Vazirlar Mahkamasining 2015-yil 30-apreldagi 107-son qarori tasdiqlangan Korxonalarni shaharni tashkil etuvchi korxonalar va ularga tenglashtirilgan korxonalar jumlasiga kiritish tartibi toʻgʻrisida nizom] Xorijiy davlatlarida kichik, oʻrta va yirik biznes turlari farqlanadi. 8

K I C H I K TA D B I R KO R L I K S U BY E K T L A R I • Yakka tartibdagi tadbirkorlar; • Mikrofirmalar: • ishlab chiqarish tarmoqlaridagi, band boʻlgan xodimlarining oʻrtacha yillik soni koʻpi bilan yigirma kishi , xizmat koʻrsatish sohasidagi va boshqa noishlab chiqarish tarmoqlaridagi, band boʻlgan xodimlarining oʻrtacha yillik soni koʻpi bilan oʻn kishi , ulgurji va chakana savdo hamda umumiy ovqatlanish tarmoqlaridagi, band boʻlgan xodimlarining oʻrtacha yillik soni koʻpi bilan besh kishi ; • Kichik korxonalar: • yengil va oziq-ovqat sanoatidagi, metallga ishlov berish va asbobsozlik, yogʻochsozlik, mebel sanoati hamda qurilish materiallari sanoatidagi, band boʻlgan xodimlarining oʻrtacha yillik soni koʻpi bilan yuz kishi; • mashinasozlik, metallurgiya, yoqilgʻi-energetika va kimyo sanoati, qishloq xoʻjalik mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlash, qurilish hamda boshqa sanoat-ishlab chiqarish sohalaridagi, band boʻlgan xodimlarining oʻrtacha yillik soni koʻpi bilan ellik kishi; • fan, ilmiy xizmat koʻrsatish, transport, aloqa, xizmat koʻrsatish sohalari (sugʻurta kompaniyalaridan tashqari), savdo va umumiy ovqatlanish hamda boshqa noishlab chiqarish sohalaridagi, band boʻlgan xodimlarining oʻrtacha yillik soni koʻpi bilan yigirma besh kishi. 9

10Tadbirkorlik subyekti Ulush qo’shi shi Boshqaruvda (Tadbirkorlik da) ishtiroki O’z mehnati bilan bevosita ishtiroki Javobgarligi MChJ $ Jamiyat uchun emas, zarar uchun qo’shgan ulushi doirasida QMJ $ Jamiyat uchun +karrali subsidiar AJ % Jamiyat uchun emas, zarar uchun aksiya qiymati doirasida To’liq shirkat $ + Shirkat uchun o’z butun mol-mulki doirasida Kommandit shirkat $ - shirkat uchun emas, zarar uchun qo’shgan hissasi doirasida Xususiy korx. Fermer xo’jaligi Yagona $ + O’z mol-mulki bilan subsidiar I/ch kooperativi Oilaviy korxona Dehqon xo’jaligi % + O’z mol-mulki bilan subsidiar

O'xshashlar

Ehtiyoj va ularning turlari

Banklar va ularning turlari

Tadbirkorlik shakllari va tadbirkorlik faoliyati

Strategik rejalashtirishning obyektlari va subyektlari

Moliya bozori risklari va ularning turlari