Ishlab chiqarish harajatlari 2 - Iqtisodiyot - Slaydlar

Ishlab chiqarish harajatlari 2

Yuklangan vaqt:

16.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4262.9541015625 KB

Ko'chirib olish

REJA: I.Kirish. II.Asosiy qism. 1. Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi. 2. Doimiy va o’zgaruvchan xarajatlar. 3. Xarajat egri chiziqlari va ularning shakllari. 4. Ishlab chiqarish tannarxi. 5. Chekli va uzoq muddatli xarajatlar. 6. Ishlab chiqarish xarajatlarni kamaytirish usullari . III. XULOSA. IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

KIRISH Bizni hamisha o‘ylantirib keladigan yana bir muhim masala – bu yoshlarimizning odob- axloqi, yurish-turishi, bir so‘z bilan aytganda, dunyoqarashi bilan bog‘liq. Bugun zamon shiddat bilan o‘zgaryapti. Bu o‘zgarishlarni hammadan ham ko‘proq his etadigan kim – yoshlar. Mayli, yoshlar o‘z davrining talablari bilan uyg‘un bo‘lsin. Lekin ayni paytda o‘zligini ham unutmasin. Biz kimmiz, qanday ulug‘ zotlarning avlodimiz, degan da’vat ularning qalbida doimo aks-sado berib, o‘zligiga sodiq qolishga undab tursin. Bunga nimaning hisobidan erishamiz ? Tarbiya, tarbiya va faqat tarbiya hisobidan.

Ishlab chiqarish harajatlari Ishlab chiqarish harajatlari

Ishlab chiqarish harajatlari • korxonaning mahsulot i.ch. maqsadlarida, iqtisodiy resurslar sotib olish uchun qilgan pul sarflari. Firma o z faoliyatini bozordan moddiy resurslar, ya ni ʻ ʼ asbob-uskuna, dastgohlar, transport va aloqa vositalari, xom ashyo, yoqilg i, ʻ har xil materiallarni, mehnat bozoridan ish kuchini sotib olishdan boshlaydi.

Ishlab chiqarish harajatlari tarkibi • Shunga muvofiq holda I.ch.x. tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonil-g`i va energiya harajatlari, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sug`urtaga ajratmalar, foiz to`lovlari va b. harajatlar kiradi. I.ch.x. ga qilingan barcha harajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxinn tashkil qiladi. • I.ch.x.ni o`rganishga iqtisodchilar turlicha yondoshadilar. Jumladan, harajatlarning qiymat nazariyasiga ko`ra, I.ch.x. quyidagi turlarga bo`linadi: doimiy harajatlar: — korxona to`lov majburiyatlari, soliqlar, amortizatsiya ajratmalari, ijara haqi, qo`riqlash xizmati harajatlari, boshqaruv xodimlari maoshi va b; o`zga- ruvchan harajatlar: — xom ashyo, materiallar, yonilg`i, transport xizmati, ishchilar ish haqi va shu kabilar uchun harajatlar.

Umumiy (yalpi) harajatlar • Umumiy (yalpi) harajatlar — doimiy va o`zgaruvchan harajatlar yi-g`indisi. Bevosita i.ch. harajatlari — konkret mahsulot i.ch.ga ketgan va bevosita uning tannarxiga o`tadigan harajatlar. Bilvosita harajatlar — mahsulot tannarxiga bevosita qo`shilmaydigan harajatlar. O`rtacha harajatlar — ma lum vaqt orali-g`idagi mahsulot birligiga, tovarlar ʼ partiyasi bo`yicha yoki tashkilotlar gu-ruqi bo`yicha bir buyumga to`g`ri keladigan harajatlarning o`rtacha kattaligi. Ekspluatatsiya (foydalanish) harajatlari — uskunalar, mashinalar, transport, i.ch. vositalarini va kundalik foydalaniladigan xo`jalik buyumlarini ishlatish bilan bog`liq bo`lgan harajatlar

ISHLAB CHIQARILAYOTGAN MAHSULOTLAR NING RAQOBATBARDOSHLILIGINI • Mamlakatimizdagi korxonalar tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatbardoshliligini yanada oshirish, mahsulot ishlab chiqarish hamda uni ichki va tashqi bozorlarda sotish hajmini yanada ko‘paytirish va eksport salohiyatini o‘stirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2014 yil 8 yanvardagi "Sanoatda ishlab chiqarish xarajatlarini qisqartirish va mahsulot tannarxini pasaytirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida"gi 5-sonli qarori qabul qilindi.

Mahsulоt tannarxi va uni hisоblash usullar Tannarxda kоrxоna ishlab chiqarish faоliyatining sifat ko`rsatkichlari - ishlab chiqarish rеsurslaridan fоydalanish samaradоrligi, ishlab chiqarish tеxnоlоgiyasi va mеhnatni tashkil etish darajasi, kоrxоnani tеjamkоrlik bilan va оqilоna yuritish оmillari, mahsulоt ishlab chiqarishni yuksaltirish sharоitlari o`z aksini tоpadi. Mahsulоt tannarxini hisоblashdan ko`zda tutilgan asоsiy maqsad - uni ishlab chiqarishga sarflangan haqiqiy xarajatlarni tеgishli hujjatlarda o`z vaqtida, to`liq va ishоnchli aks ettirish hamda mоddiy, mеhnat va mоliyaviy rеsurslardan tеjamkоrlik asоsida, оqilоna fоydalanish ustidan nazоrat o`rnatishdir. Mahsulоt tannarxi kоrxоna xarajatlari tushunchasidan farq qiladi. Kоrxоnaning mahsulоt ishlab chiqarish, sоtish va bоshqa mоliyaviy-x o`jalik faоliyati natijasida yuzaga kеladigan barcha xarajatlari mahsulоt tannarxiga kiritilmaydi. Mahsulоtning (ishning, xizmatning) ishlab chiqarish tannarxiga uni bеvоsita ishlab chiqarish bilan bоg`liq xarajatlar kiritiladi. Ularga quyidagilar tеgishli:37 04 15 11 0607 3510 04 1A 05 09 3510 0339 38 15 15 27

Bevosita moddiy harajatla r Bevosita mehnat harajatla r

MAHSULОT TANNARXINING BЕVОSITA VA BILVОSITA XARAJATLARI TARKIBI № Xarajat mоddalari bеvоsita bilvоsita (ustama) 1 Xоmashyo va asоsiy matеriallar (qayta kirim qilingan chiqitlardan tashqari) 1 2 Sоtib оlingan butlоvchi qismlar va yarim fabrikatlar 1 3 Ishlab chiqarish xaraktеridagi ish va xizmatlar 1 4 Tеxnоlоgik maqsadlar uchun ishlatilgan yoqilg`i enеrgiya 1 5 Ishlab chiqarishga tеgishli mеhnatga haq to`lash xarajatlari 1 6 Ishlab chiqarishga tеgishli ijtimоiy sug`urtaga ajratmalar 1 7 Mоddiy qiymatliklar kamоmadi va mahsulоtlarning buzilishidan ko`rilgan zararlar 1 8 Asоsiy vоsitalar amortizatsiyasi 1 9 Ishlab chiqarishga оid bоshqa xarajatlar 1

• Mahsulоt tannarxi bir turdagi mahsulоtni bеvоsita va bilvоsita ishlab chiqarish xarajatlarini shu mahsulоt miqdоriga bo`lish оrqali tоpiladi: • MT = MX+IX+ST+A+BIX / M • MT - mahsulоt tannarxi, so`m; • MX - ishlab chiqarishning mоddiy xarajatlari , so`m; • IX - ishlab chiqarish xususiyatidagi mеhnatga haq to`lash xarajatlari, so`m; • ST - ishlab chiqarishga tеgishli bo`lgan ijtimоiy sug`urta to`lоvlari, so`m; • A - asоsiy vоsitalar amortizatsiyasi, so`m; • BIX - bоshqa ishlab chiqarish xarajatlari , so`m; • M - mahsulоt miqdоri, sеntnеr, dоna, kg, tоnna va hakоzо.

• Kоrxоnada rеjadagi (biznеs-rеjada bеlgilangan) va haqiqiy (hisоbоt bo`yicha haqiqatda erishilgan) tannarx hisоblab bоrilishi mumkin. Bu rеjalashtirilgan ishlab chiqarish xarajatlarini haqiqatda erishilgan daraja bilan taqqоslash, оrtiqcha mоddiy va mеhnat rеsurslari sarflariga yo`l qo`yilgan yoki tеjamga erishilganini aniqlash va kеlgusida tеgishli xulоsalar chiqarishga imkоn bеradi. • Rеjadagi tannarx kоrxоnaning mavjud tеxnik, tеxnоlоgik va kadrlar salоhiyati dоirasida mahsulоt ishlab chiqarishga sarflanishi ehtimоli bo`lgan xarajatlarning kutilayotgan maksimal darajasini aks ettiradi. Rеjadagi tannarx mоddiy rеsurslarni sarflash mе’yorlari asоsida hisoblanadi. • Haqiqiy tannarx kоrxоnaning mahsulоt ishlab chiqarish jarayonini haqiqatda sarflangan bеvоsita ishlab chiqarish xarajatlarini tashkil etadi. Haqiqiy tannarx rеjadagi tannarxdan farq qilishi mumkin. Agar u rеjadagi tannarxdan yuqоri bo`lsa, ishlab chiqarish samardоrligining pasayishidan past bo`lsa, kapital, mеhnat va mоddiy rеsurslardan оqilоna fоydalanish natijalarini aks ettiradi. Mahsulоt tannarxini hisоblashda faqat shu mahsulоtni ishlab chiqarish bilan bоg`liq xarajatlar hisоbga оlinadi. Mahsulоtni sоtish va ishlab chiqarishni bоshqarish bilan bоg`liq umumkоrxоna xarajatlari mahsulоt tannarxiga kiritilmay davr xarajatlari hisоbiga kiritiladi. • Mahsulоt tannarxini aniqlashda hisоblash obyektlarini bilish muhimdir. Unga qilingan xarajatlarni alоhida hisоbga оlish mumkin bo`lmaganligidan, umumiy ishlab chiqarish xarajatlarini hisоblash obyektlari bo`yicha to`g`ri taqsimlash muhimdir.

Ishlab chiqarish xarajatlarni kamaytirish usullari. Tejamkor ishlab chiqarishni tashkil etish.

Murakkab texnik tizimlarni tizimli taxlil qilish usuli boshqari shMurakkab texnik tizimlarni tizimli tahlil qilish usuli O‘zbekiston sharoiti uchun sanoat korxonalarida mahsulot tannarxini kamaytirish salohiyatini baholovchi maxsus uslub ishlab chiqildi. Bu uslub katta massivdagi ma’lumotlarni yangi aqlli texnologiyalardan foydalangan holda klaster tahlili va interval baholash, hamda texnik senozlarni tartiblagan holda tahlil qilish asosida murakkab texnik tizimlarni tizimli tahlil qilishga asoslangan. qayd etish dispecherlashti rishnazorat qilish BU QANDAY ISHLAYDI ?

Innovatsion g‘oyalar va ratsionalizatorlik takliflari Platforma korxona boshqaruv tizimini takomillashtirish va barqaror rivojlanishini ta’minlashga yordam beradi. Bunda korporativ innovatsion jarayonni qo‘llab-quvvatlash maqsadida xodimlarning g‘oya va takliflarini to‘plash va ishlatishga, hamda mijozlarning operativ samaradorligini oshirishga qaratilgan.

Qiymatlarni shakllantirish oqimini xaritalash Bu iste’molchiga mahsulot yoki xizmatlarni taqdim qilish uchun zarur bo‘lgan ma’lumot va qiymatlar oqimini sodda sxemalarda ko‘rsatish imkonini beradi. Qiymatlarni shakllantirish xaritasi o‘z navbatida ishlab chiqarish jarayonini tahlili asosida samaradorlikni oshirish salohiyatini ko‘rish imkonini beradi.

5S uslublarini joriy qilish Bu uslub vaqt va energiyani iqtisod qilish, tozalik va tartibni saqlagan holda xodimga optimal ish joyini tashkil etishga ko‘maklashadi. 5S tizimi – ishlab chiqarish madaniyatini oshirish, vaqtni tejash va ishlab chiqarish sohasida boshqaruvni yaxshilashga qaratilgan samarali ish joyni yaratish uchun texnologiya hisoblanadi. 5S tizimini muvaffaqiyatli joriy etish korxonada tejamkor ishlab chiqarish vositalarini foydalanishga tayyor ekanligini ko‘rsatadi.

Uskunalarning kompleks xizmati - Total Productive Maintenance (TPM)Uskunalar nuqsonlarini oldindan aniqlash va ogohlantirish bilan jiddiy muammolarning oldini olishga erishish ushbu tizimning asosi hisoblanadi. TPM asosiy g‘oyasi – bu uskunalarga xizmat qilishda faqatgina ma’sul shaxslar emas, balki hamma xodimlarni jalb qilishdan iborat. TPM dan foydalanish uskunalarning buzilishi tufayli ishlab chiqarish yo‘qotishlarini kamaytirishga yordam beradi. TPM asosi esa umumiy tekshirish, tozalash, moylash va profilaktik texnik xizmat ko‘rsatish jadvallarini tuzishdan iborat.27 0D 07 38 04 12 16 21

Vizual menejment Vizual menejment – bu har qanday ishtirokchi birinchi qarashda ishlab chiqarish holatini baholash imkoni yaratilgan tizim hisoblanadi. Bunda hamma uskunalar va ishlab chiqarish axborotlari ko‘rinib turadi. Standart operatsion jarayonlar (SOP) Ushbu hujjat har qanday ishlab chiqarish jarayonini ketma-ketlikda ko‘rsatish imkonini beradi. Og‘zaki ko‘rsatmalar yoddan ko‘tarilishi va xato tushunilishi mumkinligi uchun bu hujjat yozma shaklda bo‘lishi kerak. SOPni tushunish ko‘p vaqt talab qilmasligi uchun u rasm va chizmalardan foydalanilgan sodda, tushunarli bo‘lishi kerak. SOP har doim o‘zgarishlarni hisobga olgan holda takomillashtirilib borilishi kerak. SOPni ishlab chiqishda xodimlarni jalb qilish uning ishonchlilik kafolatini berish bilan keyinchalik tushunmovchiliklarni oldini oladi.

Aniq vaqtida (Just-In-Time – JIT) Ushbu uslub ishlab chiqarish jarayoniga kerakli mahsulotlarni ancha oldin emas, balki o‘z vaqtida yetkazib berishni tashkil etish uchun ishlatiladi. Ushbu tizim tayyor mahsulot va materiallarni omborlarda bekor yotishi va tugatilmagan ishlab chiqarish hajmini kamaytirishga yordam beradi . Uzluksiz takomillashtirish Uzluksiz takomillashtirish tizimi - bu ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz takomillashtirib borish bilan birga tashkilot va xodimlar hayotining barcha sohalarini qamrab olishi mumkin bo‘lgan tizimdir. Uzluksiz takomillashtirish jarayonida hamma xodimlar qatnashishi samarali hisoblanadi. Uzluksiz takomillashtirish jarayonini grafik ko‘rinishida PDCA sikli bilan ko‘rsatish mumkin. PDCA sikli “Deming sikli” ham deb nomlanuvchi “Plan-Do-Check-Act” so‘zlarining qisqartmasi hisoblanib, “Rejalashtirish - Amalga oshirish - Tekshirish - Ishlash” ma’nosini beradi.

X X 12 X 2 X 1 optimal tanlov nuqtasi Izokvoto yotiqligi - Izokvonta f(x x )=y 1 2 C C C 12 3 W 1 W 2Xarajatlarni minimallashtirish

XULOSA XULOSA QILIB SHUNI AYTISH MUMKINKI, HOZIRGI RIVOJLANIB BORAYOTGAN BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA HAR BIR TADBIRKOR YOKI ISH BILARMON O’Z FAOLIYATINI OLIB BORISH MOBAYNIDA JAHONDA BO’LAYOTGAN O’ZGARISHLAR VA YANGILIKLAR HAQIDA MA’LUMOTLARGA EGA BO’LISHI KERAK.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1. Mikroiqtisodiyot B.T. Salimov, M.S. Yusupov, B.B. Salimov. 2. Mikroiqtisodiyot I.A . Bakiyeva, X.S. Xadjayev . M.Z. Muhiddiniva, Sh.Sh. Fayziyev. 3. Mikroiqtisodiyot-2 M.C. Yusupov, A.I. Ishnazarov. 4. Arxiv.uz.

Etiboringiz uchun raxmat!!!

O'xshashlar

Ishlab chiqarish harajatlari

Ishlab chiqarish harajatlari va mahsulot tannarxini hisoblash

Ishlab chiqarish menejmenti

Kam ishlab chiqarish

Ishlab chiqarish logistikasi