Iqtisodiyotning siklliligi va makroiq¬tisodiy beqarorlik - Iqtisodiyot - Slaydlar

Iqtisodiyotning siklliligi va makroiq¬tisodiy beqarorlik

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4224.2021484375 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1.Makroiqtis odiy beqarorlik va iqtisodiyotni ng siklliligi 2. Iqtisodiy sikl nazariyalari. Sikllarning asosiy turlari 3. Iqtisodiy inqirozlarnin g mazmuni, kelib chiqish sabablari va turlari 4. Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozining miqyosi, kelib chiqish sabablari va salbiy oqibatlari 5.Jahon moliyaviy inqirozining 0‘zbekiston iqtisodiyotig a ta’siri hamda uning oqibatlarini oldini olish va yumshatishg a asos bo‘lgan omillarIQTISODIYOTNING SIKLLILIGI VA MAKROIQ TISODIY BEQARORLIK01 06 0B 1302 1504 0C0D0E 1617 18 0F 16 1B0C091414 04 0E 1D 0C 1712 0902 0F 0E 22 1E 0C 0C160D 1E 09 0F 0F 0B 25 1E 0C 26 0C0D0E 04 21 1C16 0B 0B 1504 111C1E 04 130B 0B

1.Makroiqtisodiy beqarorlik va iqtisodiyotning siklliligi Vaqti-vaqti bilan obyektiv qonunlarning o‘zgartirib bo‘lmaydigan ta’siri ostida takror ishlab chiqarish harakatida ayrim vaqtlarda, ayrim bo‘g‘inlarda uzilishlar paydo bo‘ladi va bu uzilish iqtisodiyot nomutanosibliklarining keskin shaklda namoyon bo‘lishi hisoblanadi. B u holat iqtisodiy adabiyot larda iqtisodiyotni ng siklli rivojlanishi deb ataladi. 06 0C0D 29 0B 0C 04 131C 0902

Siklli rivojlanishning obyektivligi va realligi, uning iqtisodiy jarayonlar tavsifiga ta’siri nuqtai nazaridan ahamiyatliligi to‘g‘risida bir qator taniqli iqtisodchilar, jumladan, A. Shpitgof, M. Tugan-Baranovskiy, T. Veblen, U. Mitchell, J. M. Klark, J. Xiks, J. M. Keyns, Y. Shumpeter va boshqalaming ilmiy asarlarida bayon etilgan. T. VeblenJ. M. KlarkJ. M. Keyns M. Tugan-Baranovskiy

Iqtisodiy sikl deganda, odatda iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan boshlanib, birin ketin bir necha fazalarni bosib o‘tib, o‘zining dastlabki holatiga qaytib kelgunga qadar o‘tgan davr tushuniladi.

Iqtisodiy sikl fazalari Turg’unlik Turg’unlikjonlanish jonlanishYuksalish yuksalish inqiroz inqiroz Iqtisodiy sikl Iqtisodiy sikl Milliy mahsulot hajmi Vaqt01

Inqiroz fazasi Iqtisodiy siklning dastlabki fazasi inqirozdan boshlanib, u iqtisodiy ko‘rsatkichlarning, jumladan ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishning keskin pasayishida ifodalanadi Turg‘unlik fazasi Bu fazada ishlab chiqarish darajasining barqarorligi ta’minlansada, u inqiroz boshlanishidan oldingi darajaga nisbatan ancha past bo‘ladi. Narxlarning pasayishi to‘xtab, ssuda foizlari pasayadi, tovar zaxiralari barqarorlashadi. Biroq ishsizlikning yuqori darajasi saqlanib qoladi. Turg‘unlik fazasi davomida iqtisodiy faollik jonlanishi uchun sharoitlar vujudga kelishi nihoyasiga yetadi.

Jonlanish fazasida ishsizlik darajasi bir oz qisqarib, ishlab chiqa rish darajasi sekin-asta o‘sib boradi. Narxlar ham asta ko‘tarilib, ssuda foizi o‘sa boshlaydi. Iqtisodiyotning bandlik darajasining ortishi va foyda hajmining tezlik bilan о‘sishi jonlanish fazasining yuksalish bosqichiga o‘sib o‘tishiga imkoniyat yaratadi. Yangi sikl yuksalishning boshlang‘ich nuqtasi hisoblanadi. Yuksalish fazasida ishchi kuchiga bo‘lgan talabning kengayishi ishsizlikning birmuncha kamayishiga hamda ish haqining o'sishiga olib keladiki, buning oqibatida iste’mol tovarlariga to‘lovga qodir talab kengayadi.23 31

2. IQTISODIY SIKL NAZARIYALARI. SIKLLARNING ASOSIY TURLARI Iqti sodiy sikllarni tashqi omillarning mavjudligi bilan tushuntiruvchi nazariyani eksternal nazariya deb ataladi.

Tashqi omillarga iqtisodiy tizimdan tashqarida yotuvchi va iqtisodiy hodisalaming davriy takrorlanishini keltirib chiqaradigan omillar kiritiladi. Bu tashqi omillar ichidan quyidagilami ajratib ko‘rsatish mumkin: urushlar, inqilobiy o‘zgarishlar va boshqa siyosiy larzalar oltin, uran, neft va boshqa qimmatli resurslar yirik konlarining ochilishi; yangi hududlarning ochilishi va bu bilan bog‘liq ravishda aholi migratsiyasi, yer shari aholisi sonining o‘zgarib turishi ijtimoiy ishlab chiqarish tarkibini tubdan o‘zgartirishga qo dir bo‘lgan texnologiya, tadqiqotlar va innovatsiyalardagi qudratli o‘zgarishlar

Iqtisodiy sikllarni iqtisodiy tizimning o‘ziga xos ichki omillari ta’sirida vujudga kelishini asoslovchi nazariya internal nazariya deb ataladi. Agar bir yoki bir necha tarmoqda mashina-uskunalarga talabning keskin ortishini keltirib chiqaradigan iqtisodiy o‘sish boshlansa, tabiiyki, bu hol mashina va uskunalar to‘liq eskiradigan har 10-15-yil- dan keyin takrorlanadi. Fan-texnika taraqqiyoti natijasida bu muddat qisqarib boradi va inqirozlar tez takrorlanadi. Shuningdek, quyidagi boshqa ichki omillar ham ajratib ko‘rsatiladi: shaxsiy iste’molning о‘zgarishi (qisqarishi yoki kengayishi) investitsiyalar, ya’ni ishlab chiqarishni kengaytirish, uni yangilash va yangi ish joylarini vujudga keltirishga yo‘naltiriladigan mablag‘lar hajmi ishlab chiqarish, talab va takliflar hajmiga ta’sir ko‘rsatishga qa ratilgan davlat iqtisodiy siyosatining o‘zgarishi. 01 22 18 14 01 0A 26 1A22 3417 0B 1E 0E 15 2104 12 0F 0C 30 360D 0902 12 0C16 11 20 0902 11 0C0F 15 09 110B 1E 12 0C0F21 0E 21 090B12 0A 0C0D 0F0C11 0B

Sof monet ar nazari ya Bu nazariya tarafdorlarining fikricha bozor iqtisodiyotida markaziy o‘rinni pul va kredit egallaydi. Iqtisodiyot ning siklli o‘zgarishi eng avvalo pul massasi oqimini o‘zgartirishga bog'liq. Pul oqimi (iste’mol xarajatlari summasi) pul miqdorining o‘zgarishi natijasida o‘zgaradi. Pul miqdorining kamayishi iqtisodiy faoliyat faolligini pasaytiradi 2B 0E 39 0C0D0E 1E 2A1C 02 190D0E1216 0F 04 0B 0B 13 3A 2D 2A 0B 0B 1E 0904 2C 2A04

yuksalish fazasi davrida kreditni kengaytirish tufayli kelib chiqqan ishlab chiqarish tuzilmasi nomutanosibliklari tahlil qilinadi mazkur nomutanosibliklaming salbiy oqibati sifatida kelib chiquvchi inqirozlar tahlil qilinadi. Monetar nazariya ning e’tiborli tomonlari sifatida quyidagil ami keltirish mumkin 111C 1004 0902 09 20 16 0E 1E 16 0F 09 0E 08 16 16 02 0E 0F 0D 041E 09 1E1C

Nomonetar nazariya tarafdorlari esa texnologik o‘zgarishlar, yangiliklar, ixtirolarning ahamiyatini alohida ta’kidlab, pul jamg‘arishning ko‘payib ketishidagi rolini ko‘rsatishadi Monetar va nomonetar yo‘nalish o‘rtasidagi farq uncha katta emas, biri ikkinchisini to‘ldiradi. Har ikkala nazariya ham oxir-oqibat iqtisodiy faol- likning kuchayishiga iste’mol emas, balki investitsiya sabab bo‘ladi, degan fikrni ilgari suradi. 0B 0E 0E 04 03 090B 12 08 160B 0B 0904 0C 12 3B04 21 0C 091C2021 02 01 120F 13 0C

Yetarlicha iste’mol qilmaslik nazariyasi Bu nazariyaning mo hiyati ko‘proq jamg‘arib, samarali darajada iste’mol qilmaslik jami- yatni siklli rivojlanishining sababi qilib ko‘rsatiladi: mablag‘ni jamg‘arish, boshqacha aytganda xazinaga aylantirish turg‘unlikka olib kelishi mumkin, chunki bu mablag‘ investitsiyalash uchun foydalanilmaydi pulni jamg‘arish iste’mol tovarlariga talabning qisqarishiga olib keladi, chunki u iste’molga sarflanmaydi. natijada investitsiyaga nisbatan pul shaklidagi jamg‘arish hajmi o‘sib borib, iste’mol tovarlariga talab kamayib boradi, taklif esa orta di, narx pasayadi, iste’mol tovarlari bozoridagi qiyinchiliklar inqirozga olib keladi. 31 16 12 2B1221 0C0F 090B 1E 0304 130B 2D 0E 0902 20 0C 1C 2C0B 12 2A1C 0C0F 0E 0D 09 0C 0F 12 1604 0C161502 160C0F 0F 03 0B 0E 0904 0E12100C1F 16 0C0F 130B 0D0C110C 0C160D

Jamg‘ar ish nazariy asi Bu nazariyaga ko‘ra iqtisodiy sikl ishlab chiqarish vositalari yoki kapitallashgan investitsion tovarlar ishlab chiqarish bilan bog‘liq. Psixolo gik nazariy a insondagi optimizm va pessimizm faoliyat aktivligiga obyektiv iqtisodiy omillar: foiz me’yori, pul oqimi, foyda va boshqalar ta’sir ko‘rsatib, buning natijasida ishlab chiqarishning qisqarishi yoki kengayishi ro‘y beradi. U. Mitchell F. Xayek J. M. Keyns Tarafdor lari 3C 08 35 23 3E 2E 1404

Sikllarning asosiy turlari Sikl turlari Siklning davomiylig i Asosiy xususiyatlari Kitchin sikli 2–4 yil Zaxiralar miqdori  YaMM, inflatsiya, bandlikning tebranishi, tijorat sikllari Juglar sikli 7–12 yil Investitsion sikl  YaММ, inflatsiya va bandlikning tebranishi Kuznets sikli 16-25 yil Daromad  immigratsiya  uy joy qurilishi  yalpi talab  daromad Kondratev sikli 40-60 yil Texnika taraqqiyoti, tarkibiy o’zgarishlar Forrester sikli 200 yil Energiya va materiallar Toffler sikli 1000-2000 yil Sivilizatsiyalarning rivojlanishi19040A0B0B0D

zaxiralar sikli deb ham nomlanadi. Bunda Jozef Kitchin (1926-yil) o‘zining e’tiborini tovar zaxiralarining harakat chog‘idagi moliyaviy hisoblar va sotish narxlarini tahlil qilish aso sida 2 yildan 4 yilgacha davr davomidagi qisqa to’lqinlarni tadqiq qilishga qaratadi. Ayniqsa, u siklning davomiyligini jahondagi oltin zaxiralarining tebranishlari bilan bog‘lab, uni 3 yilu 4 oyga teng, deb hisoblaydi. Biroq qisqa muddatli sikllar sabablarining bunday izohi bugungi kunda ko‘pchilik iqtisodchilami qoniqtirmaydi. Kitch in sikli Jugl ar sikli «biznes-sikl», «sanoat sikli», «o‘rtacha sikl» va «kat ta sikl» kabi nomlar bilan ham ataladi. Oldingi davrlarda iqtisodiy fan 7-12-yillik sikllami ajratib ko‘rsatganligi tufayli, aynan shu sikl Fransiya, Angliya va AQSHda foiz stavkalari va narxdagi tebranishlarni asosiy tahlil qilish asosida sanoat siklining tabiatini o‘rganishga katta hissa qo‘shgan Klement Juglar (1819-1905-yillar) nomi bilan ataladi. 1A 16 36 0E 20210B 0F12 0F 10 0E 34 0304 0E 11 2B 0F 13 0C

Kuzne ts sikli Kond- ratev sikli ko‘phollarda «qurilish sikli» deb ham nomlanib, 20 yilgacha bo'lgan iqtisodiy tebranishlar bilan aniqlanadi. Saymon Kuznets o'zining «Milliy daromad» (1946 y.) nomli kitobida milliy daromad, iste’mol sarflari, ishlab chiqarish maqsadidagi uskunalar hamda bino va inshootlarga yalpi investitsiyalar ko‘rsatkichlarida 20 yillik o‘zaro bog‘liq tebranishlar mavjud bo‘lishini ko‘rsatib ber gan. 1955-yilda amerikalik iqtisodchining xizmatlarini tan olish ramzi sifatida sanoat siklini Kuznets sikli deb nomlashga qaror qilinadi. «uzoq to‘lqinlar» sikli deb ham ataladi. Sikllilikning bu nazariyasini ishlab chiqishga rus olimi N. D. Kondratev katta hissa qo'shgan. Uning tadqiqoti Angliya, Fransiya va AQSH- ning 100-150-yil davomidagi rivojlanishini qamrab olgan. Bunda u iqtisodiy o‘sishning ko‘p omilli tahlilini o‘tkazib, ya’ni tovar narx lari kapital uchun foiz, nominal ish haqi, tashqi savdo aylanmasi kabi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlaming o‘rtacha darajasini umumlashtirish natijasida bir qator katta sikllami ajratib ko‘rsatadi. 3E 0E 090B 10 13 13 3E 10 090C 0C 20 1C 0C 0C 182612 0E 090B1217 04 2D 0F 0F 0D 481C 04 16 0A1C 21 34 16 0A0C 2B 090B 111214 1C 0E 1E 090B 10 16 0F

Iqtisodiy inqiroz deb ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish hajmining keskin tushib ketishiga aytiladi. 3. IQTISODIY INQIROZLARNING MAZMUNI, KELIB CHIQISH SABABLARI VA TURLARI I n q ir o z n in g k e lib c h iq is h s a b a b la r i jamiyatda ishlab chiqarilgan tovarlar massasi to‘lovga qobil talabga mos kelmay (undan oshib ke- tadi yoki kam bo‘ladi) qoladi tak ror ishlab chiqarishdagi beqarorlik va nomutanosibliklardir. Bu avvalo, ishlab chiqarish va uning natijalarini o‘zlashtirish o‘rtasidagi nomutanosiblik bo‘lib, u turli ishlab chiqarish usullari va iqtisodiy tizimning har xil nusxalarida turli shakllarda namoyon bo‘ladi .

umumiy sohalar va tarmoqlar da yuz bera digan inqirozlar ayrim sohalar va tarmoqlar da yuz bera digan inqirozlar Xo‘jalik tizimida muvozanatn ing buzilishi miqyosiga ko‘ra inqirozlarni1C 0F 0E 10 131212 0C 12 04110A0C 0F 0E 10 13121210 0C 3D0B2703 0E0C 1E1C 0C1617 1E0C0D11 090B27 0C

Umumiy inqirozlar butun milliy xo‘jalikni qamrab olsa, ikkinchisi qisman, ya’ni ayrim sohalar yoki tarmoqlardagi tanglik sifatida ro‘y beradi. Ayrim sohalardagi inqiroz lar orasida hozirgi davrda moliyaviy inqiroz muhim o‘rin tutib, u o‘z ichiga pul-kredit sohasidagi inqiroz, valyuta inqirozi, birja inqirozi va boshqalami oladi 13 131C 2D 0D 0E 13 150807 0B 0C 0C 0C 0C

Pul-kredit sohasidagi inqiroz. Mamlakatda pul-kredit tizimining tang ahvolga tushishi bo‘lib, bunda tijorat va bank krediti qisqaradi. Aksiya va obligatsiyalaming kursi, bank foizi tushib ketishi natijasida banklar sinib, yalpi holda bankrotlikka uchraydilar. Valyuta inqirozi. Bunda milliy valyutaning obro‘si tushib ketadi. Bankda valyuta zaxirasi tugab, milliy valyuta kursi tushib ketadi Birja inqirozi. Bu tanglik birjada qimmatli qog‘ozlar kursining tezda tushib ketishi, ulami emissiya qilishning qisqarishi fond birjalari faoliyatidagi chuqur tushkunlikda ifodalanadi. Ekologik inqiroz. Atrof- muhitni, eng avvalo inson sog‘lig‘ini yo‘qotish, umrini qisqartirishga olib keladigan darajada vaziyatning vujudga kelishida ifodalanadi. U sanoatning shiddatli tarzda o‘sishiga yo‘l qo‘ymaydi. Tarmoqlar inqirozi. Bu milliy xo‘jalikning bironbir tarmog‘ini qamrab, ishlab chiqarishning tarkibiy o‘zgarishi yoki normal xo‘jalik aloqalarining buzilishi tufayli yuz beradi (sanoat inqirozi, agrar inqi roz va boshqalar).Tarkibiy inqirozlar. Iqtisodiyotdagi inqirozlardan bir ko‘rinishi yoki uning bir turi tarkibiy inqirozlardir. Bu inqirozlami ishlab chiqa rishning ayrim sohalari va tarmoqlari rivojlanishida ular o‘rtasidagi chuqur nomutanosibliklar keltirib chiqaradi. Agrar inqiroz. Qishloq xo‘jaligidagi iqtisodiy inqirozlar agrar inqirozlar deb ataladi

Takror ishlab chiqarish nisbatlarining buzilishi tavsifiga ko‘ra inqirozlar Tovarlarni ortiqcha ishlab chiqarish inqirozi turli tovarlarni talabdan ortiqcha ishlab chiqarish, lekin ularni to‘la sota olmaslikda namoyon bo‘ladi. Taqchil ishlab chiqarish holatida ya’ni taklifning talabga nisbatan kam bo‘lgani holatida ham muvozanat buzilib, yetishmovchilik natijasida tang ahvol kelib chiqadi.

4. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining miqyosi, kelib chiqish sabablari va salbiy oqibatlari Jahonning deyarli barcha mamlakatlarida moliyaviy, ijtimoiy va iqtisodiy sohalardagi mutanosiblik va nisbatlarning keskin izdan chiqishi natijasida beqarorlik va chuqur tanglik holatlarning vujudga kelishi 22 0C16 0F 2304 1E 1E 20 0E

Ayrim mamlakatlarda iqtisodiy inqiroz tufayli YaIMning taxminiy o'zgarishi foizlarda

yuqori riskli va murakkab hosilaviy qimmatbaho qog‘ozlami vu judga kelishi moliyaviy resurslar bilan real ishlab chiqarish hajmi о‘rtasidagi mu tanosiblikning keskin buzilishi noratsional pul-kredit siyosatini, hamda qayta moliyalash stavka sini surunkali ravishda past darajada ushlab turilishi natijasida qarzga yashashning odatga va kundalik holatga aylanishi moliyaviy institutlaming majburiyatlari bilan ustav mablag’lari o‘rtasidagi mutanosiblikn ing keskin buzilishi qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha reyting tashkilotlari tomonidan soxta xulosalar berilishi; moliyaviy rag‘batlantiri sh uslubi sifat ko‘rsatkichlar iga emas, balki miqdoriy ko‘rsatkichlar ga asoslanganlig i; m o liy a v iy in q iro z n in g v u ju d g a k e lis h ig a a s o s iy s a b a b la ri12 111C 1504 210B 0D0C1E 0D0B1212 03 12 1E 0A 0A 20 21 301212 0E 09 13 12 160B 2A1C 0F 21 1E 0F1212 0F 0A 10 1C 0E 1604 0D 11 0B 091C 210B 04 12 1E 0C160F 1E 130C1404 1E 0B 1E 0C 13 12 0D0C1E 0D0B 130B 0A 0E 0E 0F 2D 1302 12 1E 0A 0F 090B 0C1704 1304 1E 090B 1704 04 0C33

5.Jahon moliyaviy inqirozining 0‘zbekistonga ta’sirining jiddiy bo‘lmaganligini quyidagi omillar bilan izohlash mumkin: ma’muriy buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga о‘tishning bosqichma-bosqich amalga oshirish yo‘lining tanlanganligi; davlat bosh islohotchi sifatida mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishi zarurligining aniq belgilab olinganligi; 0 ‘zbekistonda moliyaviy-iqtisodiy, budjet, bank-kredit tizimi, shuningdek, iqtisodiyotning real sektori korxonalari va tarmoqlarining barqaror hamda uzluksiz ishlashini ta’minlash uchun yetarli dara jada mustahkam zaxiralar yaratilganligi va zarur resurslar bazasining mavjudligi; oqilona tashqi qarz siyosati olib borilganligi; aholining ish haqi va daromadlarini izchil va oldindan oshirib borish hamda iste’mol bozorida narxlar indeksining asossiz tarzda o‘sishining oldini olishga doir chora-tadbirlaming izchillik bilan amalga oshirilganligi; davlatning moliyaviy-iqtisodiy va bank tizimlarining nechog‘liq barqaror va ishonchli ekani, ulaming himoya mexanizmlari qanchalik kuchliligi bilan izohlanadi1 2 3 4 5 625 26 13 13 12 1E 30 0E 12 1004 1A04 12 26 0F21 13041203 1E 1E 12 0B 12 04 21 0B 0B 12 1004 15 130C1404

Adabiyotlar ro’yxati: 1.B.Y.Xodiyev, Sh.Sh.Shodmonov Iqtisodiyot nazariyasi.(Darslik) Т.: «Barkamol fayz media» 2017 (524-553-betlar) 2. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. - Т.: 0 ‘zbekiston, 2009,4-b. 3. http://ru.wikipedia.org/wiki . 4. http:// data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG 5. https ://www.statista.com/statistics/282712 / gdp -changes-due-to-the-economic-crisis-in-selected-countries / 6.Boshqa internet ma’lumotlari

E’tiboringiz uchun tashakkur!!

O'xshashlar

Iqtisodiyotning siklliligi va makroiqtisodiy beqarorlik

Milliy iqtisodiyotning nisbatlari va muvozanati

O’zbekistonda islohatlarning chuqurlashtirish va iqtisodiyotning erkinlashtirishning asosiy yo’nalishlari

Iqtisodiyotning real sektorlarga investitsiyalar jalb etish yo’llari

Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o’lchamlari. Yalpi milliy mahsulot va uning harakat shakllari