logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Inflyatsiya riski

Inflyatsiya riski

Yuklangan vaqt:

06.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3291.0654296875 KB
Ko'chirib olish
Inflyatsiya riski reja: Inflatsiya riski tushunchasi va uning mazmun-mohiyati Inflyatsiya darajasini pasaytirish bo’yicha chora-tadbirlarInflatsiya riskini baholash, inflatsiya darajasi va foiz stavkasining inflyatsiya darajasi bilan o’zaro bog’liqligi Inflyatsiya makroiqtisodiy beqarorlikning ko’rinishlaridan biri bo’lib, hozirgi davrda barcha mamlakatlar uchun umumiy bo’lgan holat hisoblanadi. “Inflyatsiya” - atamasi (lotincha “inflation” – shishmoq, kengaymoq) ilk bora Shimoliy Amerikada 1861-1865 yillardagi fuqarolar urushi davrida qo’llanilib, muomalada qog’oz pullarning haddan ortiq ko’payib ketishini ifodalagan 1. Inflatsiya riski tushunchasi va uning mazmun mazmun- mohiyati Iqtisodiy adabiyotlarda esa bu atama XX asrda, birinchi jahon urushidan keyin keng tarqaldi. Inflyatsiya tushunchasi juda serqirra bo’lib, iqtisodiy adabiyotlarda uning ko’plab izohlari mavjud. Ma’lumki, inflyatsiya darajasiga asosan omonatchilar, xoh u yuridik shaxs bo’lsin, xoh u jismoniy shaxs bo’lsin, o’zlarining vaqtincha bo’sh pul mablag’larini tez sur’atlarda hamda katta daromad keltiradigan sohalarga yo’naltirish orqali ta`sir etadilar. Agarda mamlakatdagi inflyatsiya darajasi yuqori sur’atda bo’lsa omonatchilar o’z mablag’larini turar-joy, xorijiy valyuta, oltin, avtomobillar sotib olishga harakat qiladilar hamda ular tijorat banklarining xizmatidan voz kechadilar. Inflyatsiya pul massasining tovar aylanmasi ehtiyojlariga nisbatan ortib ketishi natijasida pul birligining qadrsizlanishi va shunga mos ravishda tovar narxlarining o`sishidir Inflyatsiya riski - bu inflyatsiyaning o’sishi natijasida olinadigan pul shaklidagi daromadlarning qadrsizlanishidir Bunda tadbirkorlar sezilarli darajada moliyaviy yo’qotishlarga duchor bo’ladilar. Inflyatsiya risklari tashqi risk hisoblanib, unga ta'sir qilish imkoniyatlari juda kichik bo'ladi Inflyatsion risk moliyaviy risklarni tarkibiy qismi bo’lib, boshqa risklardan ajratilgan tartibda bo’lishiga qaramay investitsiya, kredit, valyuta va boshqa risklar bilan ham uzviy bog’liqdir Inflyatsion risklarning yuzaga kelishning asosiy sabablari milliy iqtisodiyot ayrim sohalari o‘rtasidagi nomutanosibliklar jamg‘arma va iste’mol ortasidagi nomutanosibliklar talab va taklif orasidagi nomutanosibliklar davlat daromadlari va xarajatlari orasidagi nomutanosibliklar Inflyatsya riski iste’mol narxlarini o’sishi va xarid qilib olish qobilyatining passayishi natijasida investitsiya daromadliligini kamaytiradi. Inflyatsion risklar ko’zda tutilmagan moliyaviy yuqo`tishlar paydo bo’lish ehtimoli bilan xarakterlanganligi uchun, uning darajasini baholashda investitsiyalashdan ko’zda tutilayotgan daromadning o’rtacha yoki hisob miqdoridan chetlanishi aniqlanadi. Shuning uchun investitsion risklarni baholash ko’zda tutilayotgan daromadlar va ularni yo`qotish ehtimolini baholash bilan bog’liq. Inflyatsiya indeksi - o’rganilayotgan davr ichida narxlar necha martaga oshganligini ko’rsatadi: yoki Agar o’rganilayotgan muddat bir nechta davrga (n ta davr) bo’linsa, har bir davrdagi inflyatsiya darajasi orqali aniqlandi: ***………. * Agar o’rganilayotgan muddat bir hil davrga ( n ta davr) bo’lib, har bir davrdagi inflyatsiya darajasi bir hil bo’lsa, inflatsiya indeksi quydagicha aniqlandi: Bundan kelib chiqib, inflyatsiyaning umumiy darajasi: Umum qabul qilingan tartibga ko‘ra, turli davrdagi iqtisodiy ko‘rsatkichlarni solishtirish uchun tovarlar, xizmatlar va aktivlar narxlari inflyatsiya darajasini hisobga olgan holda to‘g‘rilanishi yoki o‘zgartirilishi lozim. Shu bois, iqtisodchilar nominal narx nomini, ya’ni tovar va xizmatlarning “Price List”da ko‘rsatilgan narxini va pulning sotib olish qobiliyatini aks ettiruvchi real narx larni alohida farqlashadi. Agar nominal foiz stavkasi yillik 8%ni tashkil etsa, iste’mol narxlari indeksi o‘zgarishiga proporsional tarzda o‘zgaruvchi inflyatsiya darajasi esa yillik 5% bo‘lsa, daromadlilikning real stavkasi qanday bo‘ladi? Ichki hissiyotga suyangan holda, daromadlilikning real stavkasi bu – nominal foiz stavkasi va inflyatsiya o‘rtasidagi farq deb taxmin qilishimiz mumkin bo‘lib, bizning misolimizda bu ko‘rsatkich 3%ga teng bo‘lar edi. Umuman olganda, bu ham to‘g‘ri bo‘ladi. Lekin, shunday bo‘lsada, bu yerda ayrim holatlarni inobatga olmoq lozim. Daromadlilikning real stavkasi, nominal foiz stavkasi va inflyatsiya darajasining nisbati aks etgan umumiy formula quyidagi ko‘rinishga ega: 1 + ir = yoki, mos ravishda, ir = Bu yerda: ir – daromadlilikning real stavkasi; in – nominal foiz stavkasi; id - inflyatsiya darajasi. Inflatsiya mukofoti. Aytaylik, boshlang‘ich R summa muayyan muddat ichida belgilangan foiz stavkasida Rt summaga aylanadi, inflyatsiya sharoitida esa u boshqa foiz stavkasini talab qilgan holda summaga aylansin. miqdor inflyatsiya darajasi, Ik = 1 + miqdor esa inflyatsiya indeksi ekanligidan, ya’ni yillik inflyatsiya darajasida n yildan keyin dastlabki qiymatga aylanadi, bu esa boshlang‘ich R summasining murakkab foiz stavkasiga oshib borishiga teng bo‘ladi. Inflyatsiyaning turli jarayonlarga ta’siri. Bu yerda qarzdorlar nima uchun kutilmagan inflyatsiyadan yutishini muhokama qilish o‘rinlidir. Aytaylik, siz bankdan 10 ming sh.b. da mablag‘ oldingiz, bir yildan so‘ng qarzning asosiy miqdorini ham va yillik 8 % bilan foizini ham to‘lashingiz kerak. To‘lovlar soni Real to‘lov Inflatsiya koeffitsienti Nominal to‘lov 1 582,55 sh.b 605,85 sh.b 2 582,55 sh.b 630,08 sh.b 3 582,55 sh.b 655,29 sh.b 4 582,55 sh.b 681,50 sh.b 5 582,55 sh.b 708,76 sh.b 6 582,55 sh.b 737,11 sh.b 7 582,55 sh.b 766,60 sh,b 8 582,55 sh.b 797,26 sh.b Inflyatsiya jarayonlari qanchalik faol rivojlanayotgan bo’lsa, tadbirkorlar investitsiyalardan shunchalik kamroq foydalanadilar, bu esa foydalanilmayotgan kapital qiymatining qadrsizlanishiga olib keladi. Inqiroz kutilayotgan sharoitda tadbirkorlar o’zlarini riskdan, xususan, xom-ashyo, yoqilg’i, butlovchi qismlarga taxmin qilinayotgan narxlarning o’sishidan himoya qilishga harakat qiladilar. Pulning qadrsizlanishi oqibatida yuzaga keladigan yo’qotishlarni bartaraf qilish maqsadida ishlab chiqaruvchilar, yetkazib beruvchilar va vositachilar narxlarni oshirib, inflyatsiya darajasini ko’taradilar. Investitsiya xarajatlarini amalga oshirishda mablag’larni to’g’ri yo’naltirish inflyatsiya riskini sezilarli darajada kamaytirishi (hatto yo’q bo’lib ketishi) mumkin. Bunday holatda sarflangan xarajatlar o’rnini tez qoplaydigan va byudjetga katta miqdordagi to’lovlarni amalga oshiradigan korxonalarga imtiyoz beriladi. Bunda davlat siyosati ishlab chiqaruvchini qo’llab-quvvatlashga qaratilgan bo’lishi kerak. Inflyatsiya jarayonlari qanchalik faol rivojlanayotgan bo’lsa, tadbirkorlar investitsiyalardan shunchalik kamroq foydalanadilar, bu esa foydalanilmayotgan kapital qiymatining qadrsizlanishiga olib keladi. Inqiroz kutilayotgan sharoitda tadbirkorlar o’zlarini riskdan, xususan, xom-ashyo, yoqilg’i, butlovchi qismlarga taxmin qilinayotgan narxlarning o’sishidan himoya qilishga harakat qiladilar. Pulning qadrsizlanishi oqibatida yuzaga keladigan yo’qotishlarni bartaraf qilish maqsadida ishlab chiqaruvchilar, yetkazib beruvchilar va vositachilar narxlarni oshirib, inflyatsiya darajasini ko’taradilar. Investitsiya xarajatlarini amalga oshirishda mablag’larni to’g’ri yo’naltirish inflyatsiya riskini sezilarli darajada kamaytirishi (hatto yo’q bo’lib ketishi) mumkin. Bunday holatda sarflangan xarajatlar o’rnini tez qoplaydigan va byudjetga katta miqdordagi to’lovlarni amalga oshiradigan korxonalarga imtiyoz beriladi. Bunda davlat siyosati ishlab chiqaruvchini qo’llab-quvvatlashga qaratilgan bo’lishi kerak. Inflyatsiya jarayonlari qanchalik faol rivojlanayotgan bo’lsa, tadbirkorlar investitsiyalardan shunchalik kamroq foydalanadilar, bu esa foydalanilmayotgan kapital qiymatining qadrsizlanishiga olib keladi. Inqiroz kutilayotgan sharoitda tadbirkorlar o’zlarini riskdan, xususan, xom-ashyo, yoqilg’i, butlovchi qismlarga taxmin qilinayotgan narxlarning o’sishidan himoya qilishga harakat qiladilar. Pulning qadrsizlanishi oqibatida yuzaga keladigan yo’qotishlarni bartaraf qilish maqsadida ishlab chiqaruvchilar, yetkazib beruvchilar va vositachilar narxlarni oshirib, inflyatsiya darajasini ko’taradilar. Investitsiya xarajatlarini amalga oshirishda mablag’larni to’g’ri yo’naltirish inflyatsiya riskini sezilarli darajada kamaytirishi (hatto yo’q bo’lib ketishi) mumkin. Bunday holatda sarflangan xarajatlar o’rnini tez qoplaydigan va byudjetga katta miqdordagi to’lovlarni amalga oshiradigan korxonalarga imtiyoz beriladi. Bunda davlat siyosati ishlab chiqaruvchini qo’llab-quvvatlashga qaratilgan bo’lishi kerak. Investitsiyalarni amalga oshirishda inflyatsiya riskini kamaytirishga ba’zi bir tashkiliy tadbirlarni amalga oshirish hisobiga erishish mumkin, masalan, imtiyozli shartlardagi kapital xarajatlarga kreditlar taqdim qilish maqsadida maxsus tashkil etilgan investitsiya banklari tarmog’ini shakllantirish - foiz darajasini pasaytirib, berilgan mablag’larning ishlatilishi ustidan majburiy nazorat tashkil etgan holda nisbatan uzoq muddatga berish. Investitsiyaga oid qarorlarni qabul qilishda inflyatsiyani hisobga olish, shaxsiy mablag’larning jamg’arilishiga oid qarorlarni qabul qilish kabi muhimdir. Ko’chmas mulk, zavodlar va asbob- uskunalar kabi real aktivlarga qilingan investitsiyalarda qilingan kapital qo’yilmalardan tushadigan kelgusi pul mablag’larining nominal qiymati hoynahoy inflyatsiya tufayli oshib boradi. Agar siz tegishli ravishda vaziyatni to’g’rilamasangiz, qimmatli investitsiya imkoniyatlarini boy berishingiz mumkin.

O'xshashlar

Inflyatsiya
Aktivlar riski
Valyuta riski
Inflyatsiya 2
Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi kurash