Erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etish va boshqarishning horijiy tajribasi

Yuklangan vaqt:

14.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1170.203125 KB

Ko'chirib olish

ERKIN IQTISODIY ZONALARNI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISHNING HORIJIY TAJRIBASI

• Reja • Kirish • 1. Erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etish va boshqarishning horijiy tajribasi • Xulosa • Adabiyotlar

KIRISH • “ Biz iqtisodiyotimizga sarmoya kiritishga intiladigan investorlar uchun hududlar va tarmoqlar bo’yicha investitsiya loyihalarini puxta shakllantira olsak, bu masalada ijobiy natijaga erishish mumkin. Bu borada erkin iqtisodiy zonalar va kichik sanoat zonalarida biznes subyektlarini joylashtirish, ularga imtiyoz va preferensiyalar berishni tashkiliy va huquqiy jihatdan tartibga solish lozim ”. Sh.M.Mirziyoyev“ 2023 yil 1 martga qadar yangi 14 ta maxsus iqtisodiy zona tuzilishi mumkin. Shunda ularning umumiy soni 36 taga yetadi. Bu zonalardagi tadbirkorlar 10 yilgacha mol-mulk, yer, suv resurslari va foyda soliqlaridan ozod qilingan. “Har bir viloyatda yana 100tadan korxona soliq to‘lamasa, egasi yo‘q kichik biznes va qora xalq yuklamani o‘ziga oladi”. Prezidentning “Yirik maxsus iqtisodiy zonalarni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaror loyihasi e’lon qilindi.

1. Erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etish va boshqarishning horijiy tajribasi • Erkin iqtisodiy zonalar — davlatlararo kelishuvlarga yoki maxsus qonunlarga muvofiq, xoʻjalik va tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shugʻullanish uchun imtiyozli soliq, moliya, huquqiy sharoitlar joriy qilinadigan muayyan hududlar. Xorijiy va mahalliy tadbirkorlarni jalb etish maqsadlarida tashkil etiladi va ularda zarur ishlab chiqarish va ish yuritish infratuzilmasi barpo etiladi. Erkin iqtisodiy zonalarz. koʻp hollarda davlatlararo tutash hududlarda (bir necha davlatlarning chegaralari tutashgan hudud), xalqaro aeroportlar, port shaharlarda yoki transport yoʻllari tutashgan hududlarda tashkil etiladi. • Erkin iqtisodiy zonalarz.da alohida xalqaro huquqiy status joriy etiladi. Lekin u qayerda joylashishidan qatʼi nazar, shu mamlakatning ajralmas boʻlagi hisoblanadi, barcha amaliyotlar (yer ajratish, firma va kompaniyalarni tashkil etish, chegaradan yuklarni, tovarlarni olib kirish va olib chiqish, boj toʻlovlari, soliq toʻlovlari boʻyicha imtiyozlar) qabul qilingan qoidalar asosida tezkorlik bilan bajariladi. Erkin iqtisodiy zonalarz.ni tashkil etishdan maqsad koʻplab yangi texnologiya, investitsiyalarni jalb qilib, rivojlangan iqtisodiy makon yaratish va shu yoʻl bilan mamlakat iqtisodiyotini tezkorlik bilan rivojlantirishdir.

• Jaxon tajribasi va amaliyotida xar bir mamalakatning o‘z milliy iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha o‘ziga xos tajriba va an’analari mavjud. Hozirda rivojlangan mamlakatlarning iqtisodiyoti taraqqiy etishiga asos bo‘lgan usullardan biri bu mamlakatda ma’lum bir xududni yoki butun bir kichik mamlkatlar o‘z iqtisodiyotini erkin iqtisodiy makonga aylantirib rivojlanish sari qadam qo‘yganlar.

• Hozirgi paytda erkin iqtisodiy makonlarning aksariyati Amerika va Janubi-SHarqiy Osiyo mamlakatlari hududlarida joylashgan. Jahon tajribasi ko‘rsatishicha, erkin iqtisodiy makonlarning alohida mamlakatdagi samarali tashkil etilishi va faoliyat yuritishi avvalo undagi siyosiy barqarorlik, investitsiyalarni kafolatlash, sifatli va zamonaviy infratuzilma xizmatlari tashkil etilganligi, ishchi va xizmatchilarning mahorati va malakasi, ma’muriy boshqaruv tuzilmalarining qulay tashkil etilganligiga bog‘liedir.

SHarqiy Osiyoda erkin iqtisodiy makonlarni tashkil etish bo‘yicha Xitoy Xalq Respublikasi, Singapur va Tayvan mamlakatlari peshqadamlik qilmokda. Xitoyda erkin iqtisodiy makonlarni tashkil etish uchun asosan dengiz bandargohiga yaqin bo‘lgan hududlar va mintaqaviy ahamiyat kasb etadigan transport magistrallari kesishgan joylar tanlab olindi. Dastlabki makonlar 70-yillar oxirida tashkil etila boshlangan. Erkin iqtisodiy makonlarni tashkil etishda quyidagilarga erishish asosiy maqsad qilib belgilangan: 1. xorijiy kapitallarni, texnika va texnologiyalarni jalb etishni maksimal rag‘batlantirish hamda intellektual mehnat o‘rnini bosadigan texnika korxonalarini tashkil etish; 2. tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish va mamlakatning jahon mehnat taqsimotida keng ishtirok etishini ta’minlash, eksport hajmini oshirish hisobiga valyuta tushumini ko‘paytirish; 3. erkin iqtisodiy makonlarda zamonaviy tovarlarni ko‘plab ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish va boshqaruv tajribalarini o‘rgatadigan maktablardagi ilg‘or tajribalarni mamlakatning qolgan xududlariga ham keng joriy etish; Приходко С.В., Воловик Н.П. Особие экономические зоны. – М.: ИЕПП, 2017. – 26

$• Buning uchun mahalliy ma’muriy tashkilotlar erkin iqtisodiy makonlar infratuzilmasini yaxshilashga moliyaviy yordam berishi lozim. SHunda bu boradagi maqsadlarga erishish uchun zamin yaratiladi. Natijada, mamlakatimizga xorijiy investitsiyalar kirib kelishi ko‘payadi, shuningdek, mahalliy investitsiyalarning rivojlanishiga keng imkoniyatlar paydo bo‘lardi. •  Xozir jaxonda 4 mingdan ortik erkin iktisodiy zonalar mavjuddir. Ular turli vazifalarni bajarishi konkret maksad kilib kuygan. •  Maxsus imtiyozlar, barkaror konuniy baza va tashkiliy muolajalarni soddalashtirish tufayli xorijiy kapitalni va il\or texnologiyalarni jalb etish. •  Tayyor maxsulot eksportini kengaytirish uchun mexnat taksimoti afzalliklaridan foydalanish. •  Mamlakat va mintaka byudjetiga valyuta tushumini usishi. •  YAngi ish joylarini yaratish. •  Tashkil kilish, boshkarish va moliyalash soxasida jaxon tajribasini o‘rganish va amaliyotga joriy etish xisobidan ish kuchi malakasini oshirish;$

• XULOSA • Xulosa qilib aytish mumkinki, EIZda ishlar muvaffaqqiyatli bo`lishi uchun, eng avvalo, zona maydonida erkin tadbirkorlikka sharoit bo`lishi kerak. Erkin tadbirkorlik ruhi ustunlik qilishi zarur. Xorijiy investorlar uchun biznes olamida umumiy «shaffof» bo`lishi va iqtisodiy sub`ektlarning harakatini oldindan aytib berish imkoni bo`lishi juda muhimdir. O`zbekiston uchun ko`proq real va iqtisodiy oqlangan yo`l bu kompakt erkin iqtisodiy zonalarni yaratishdir. Bu Erda nisbatan oz muddatda va qulay xarajatlar bilan kerakli infratuzilmalarni ta'minlash va imtiyozli bojxona tuzimini kiritish mumkin. Erkin iqtisodiy zonalar uchun joy tanlashda avvalo quyidagi faktorlarni hisoblay olish kerak, ya'ni xalqaro biznes faolliklarga (imkon qadar) va savdo sotiq bozorlariga chiqish qulayligi infratuzilmaning asosiy asosiy ob'Ektlari mavjudligi, birinchi navbatda transport, tashkilotining ishonchli moddiy texnik ta'minoti va hokazo. "Erkin iqtisodiy zonalar to`g`risida"gi O`zbekiston Respublikasining qonuniga muvofiq mamlakatimizda erkin savdo, erkin eksport — ishlab chiqarish va texnologik zonalar tashkil etish ko`zda tutilgan. Bu zonalarni tashkil etishda xorijiy mamlakatlar tajribasini hisobga olish va ularning ijobiy jihatlaridan samarali foydalanish nazarda tutilgan. O`zbekistonning 160 ta dunyoning turli mamlakatlari bilan eksport qilayotganligi EIH larning tashkil etish zaruriyati tobora muhim ekanligidan darak berib turibdi:  ishchi kuchining yangi ishlаb chiqаrish uslubigа o`qitilishi vа mаlаkа оlishi;  mаhаlliy tоvаrlаr yoki EIH hududidа ishlаb chiqаrilgаn tоvаrlаrni rеаlizаtsiya qilish hаjmini o`sishi uchun rеаl imkоniyatlаr yarаtilishi;  оmbоrdаn sоtish vа yuklаb sоtish sоhаlаridа sаvdо аylаnmаsining o`sishi;  bаnk, sug`urtа vа bоshqа fаоliyat turlаri o`sishining rаg`bаtlаntirilishi

O'xshashlar

Korxonalar moliyasi va ularni tashkil etish

Menejerlik faoliyatini tashkil etish va rejalashtirish

Mehmonxona xo’jaligini tashkil etish

Pul aylanmasini tashkil etish

O'zbekistonda erkin va Maxsus iqtisodiy zonalar yaratilishi hamda ularning ahamiyati