Pul aylanmasini tashkil etish - Iqtisodiyot - Slaydlar

Pul aylanmasini tashkil etish

Yuklangan vaqt:

22.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1760.267578125 KB

Ko'chirib olish

BANK ISHI fanidan Pul aylanmasini tashkil etish OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MOLIYA INSTITUTI

REJA 1. Naqd pul aylanmasi va uni tashkil qilish prinsiplari. 2. Naqd pullarni muomalaga chiqarish va muomaladan olish tartibi. 3. Naqdsiz pul aylanmasi va uni tashkil qilish prinsiplari

1. Naqd pul aylanmasi va uni tashkil qilish prinsiplari. Naqd pullarni muomalaga chiqarish va muomaladan olish tartibi. Naqd pullar aylanishining amal qilishiga doir quyidagicha asosiy tamoyillar ajratib ko‘rsatiladi: Moliya muassasalari-emitentlarning mavjudligi; Bozor qatnashchilarining mablag‘larni sarflash yuzasidan iqtisodiy erkinligi; Ta’sis etilgan milliy pul birligining amal qilishi; Nazorat qiluvchi organlar oldida tushumlar va xarajatlar hajmlari uchun hisobotchilikni amalga oshirish mumkinligi; Pul mablag‘lariga egalik qilishning legitimligi. To‘lovlar ma’lum ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Xalqaro amaliyotda pullik to‘lovlarni amalga oshirishning 2 xil ketma-ketligi mavjud: 1. Kalendar ketmaketlik. 2. Maqsadli ketmaketlik.

Kalendar ketma-ketlikda qaysi qarzdorlik oldin paydo bo‘lgan bo‘lsa, o‘sha to‘lanadi. Bu ketma-ketlik taraqqiy etgan mamlakatlarda qo‘llaniladi. Maqsadli ketma-ketlikda to‘lovlar oldindan belgilangan maqsadlarga qarab to‘lanadi. Bu ketma-ketlik rivojlanayotgan davlatlarda, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasida qo‘llaniladi. Har qanday pullik to‘lovlar pul aylanmasida ishtirok etuvchi subektlarining joriy hisob raqamlaridagi pul mablag‘lari hisobiga to‘lanadi. Joriy hisob raqamlar AQSH bank amaliyotida transaksion depozit hisob raqanlari, Germaniyada jiro hisob raqamlari , Rossiyada “depoziti do vostrebovanie” deyiladi. Fransiyada joriy hisob raqami deyiladi, O‘zbekistonda talab qilib olinadigan depozit hisob raqamlari deyiladi.

Naqd pul aylanmasi muomalaga 2 kanal orqali chiqadi: 1. Markaziy Bankning zaxira vakillik tizimi (Tijorat banklarining buyurtmalari asosida ) . Tijorat banklarida naqd pulga bo‘lgan qo‘shimcha talab yuzaga kelganda ular bu talabni qondirish uchun markaziy bankga naqd pul olish uchun buyurtma beradilar. Markaziy Bank buyurtma qilingan naqd pulni emissiya qiladi va uni inkassatsiya xizmati orqali tijorat banklariga etkazadi. Emissiya qilingan summaga Markaziy Bank balansining passiv qismidagi “Majburiyatlar moddasi” ko‘payadi. Tijorat bankining Markaziy Bankning balansida ochilgan “Vostro” vakillik hisob raqamining qoldig‘i ana shu summaga kamayadi. 2. Davlat byudjeti xarajatlarini moliyalashtrishda . Markaziy Banklarning tuman va shahar filiallari bo‘lmaydi, shu sababli ular davlat byudjetining kassa ijrosini amalga oshirish maqsadida tijorat banklarining xizmatlaridan foydalanishga majbur bo‘ladilar. Moliya vazirligi byudjet tashkilotlari xarajatlarini naqd pulsiz shaklda moliyalashtrib beradi. Moliyalashtrilgan summaning naqd pul ta’minoti Markaziy bank tomonidan amalga oshirilinadi. Markaziy Bank inkassatsiya xizmati orqali naqd pulni tijorat banklariga etkazib beradi. Etkazib berilgan naqd pulning naqd pulsiz ekvivalienti tijorat bankining hisob raqamidan echib oladi.

Pul aylanmasining tarkibi quyidagi qismlardan tashkil topadi: Markaziy Bank va tijorat banklari o‘rtasidagi naqd pul aylanmasi. Tijorat banklari o‘rtasidagi naqd pul aylanmasi Banklar va ularning mijozlari o‘rtasidagi naqd pul aylanmasi. (barcha naqd pul ko‘rinishidagi pullarini tijorat banklariga topshirishlari shart.Tijorat banklari o‘z mijozlariga naqd pul puldagi xarajatlarini moliyalashtrish uchun naqd pullar beradi: (Ish haqi, mukofot, mehnat ta’tili pullari va boshqalar.) Tashkilotlar bilan tashkilotalar o‘rtasidagi naqd pul aylanmasi Tashkilotlar va ularning xodimlari o‘rtasidagi naqd pul aylanmasi Fuqarolar o‘rtasidagi naqd pul aylanmasi.

Hozirgi davrda AQSH, Germaniya , Fransiya, Kanada va Braziliyada muomaladagi naqd pul tendensiyasi kuzatilmoqda. Lekin bu davlatlarda naqd pullarning muomladagi pul massasining salmog‘i yuqori emas: Kanada – 3.6% Braziliya – 3.8% AQSH - 4.9% Fransiya – 8.5%

Rivojlanayotgan mamlakatlarda bu ko‘rsatkichning salmog‘i ancha yuqoridir. Masalan Rassiyada bu ko‘rsatkich 29% ni tashkil etadi. Naqd pul aylanmasi bir qator kamchuiliklarga ega: Naqd pullarni emissiya qilish tashish va saqlash katta xarajatni talab etadi. Markaziy banklar emissiya xarajatini kamaytrish uchun kupyuralarning nominalini yiriklashtirishga majbur bo‘ladilar. Naqd pullarni olib yurish xavflidir. Naqd pullar bilan hisob kitob qilish soliq to‘lashdan qochish imkonini beradi. Naqd pul aylanamsi terrorizmni moliyalashtrish bilan bog‘liq Naqd pullar va inflyasiya o‘rtasida bevosita aloqadorlik mavjud.

Naqd pul aylanmasini tashkil qilish quyidagi prinsiplar asosida amalga oshiriladi: 1. Naqd pul aylanmasini tashkil qilish va tartibga solishni me’yoriy huquqiy asoslarining mavjudligi. Masalan, Markaziy bankning kassa operatsiyalarini amalga oshirish to‘g‘risidagi yo‘riqnomasi muhim meyoriy hujjat bo‘lib hisoblanadi. 2. Barcha korxonalar va tashkilotlar o‘zlarining naqd puldagi mablag‘larini tijorat banklarida saqlashlari shart. 3. Korxonalar va tashkilotlarga kassada kichik miqdorda naqd pul saqlab turishga ruxsat etiladi. Buning uchun ularning kassasiga tijorat banklari tomonidan limit belgilanadi. Bu limit ko‘zda tutilmagan xarajatlar uchun ajratiladi. 4. Naqd pullardan maqsadli foydalanish prinsiplari

Naqdsiz pul aylanmasi va uni tashkil qilish prinsiplari. Naqd pulsiz hisob- kitoblar tizimi va uning elementlari. Naqd pulsiz pul aylanishi – banklarda pul mablag‘larini to‘lovchilar va oluvchilarning hisobvaraqlari bo‘yicha yozuvlar yordamida yoki o‘zaro talablarni hisobga olish yo‘li bilan amalga oshiriladigan pul aylanishidir. To‘lovchining va to‘lovchining bankini likvidli bo‘lishi. To‘lovchining va to‘lovchining bankini likvidli bo‘lishi deganda ularni o‘z majburiyatlarini pul mablag‘lari bilan o‘z vaqtida va to‘liq to‘lay olish qobiliyatiga aytiladi.

Naqdsiz pul aylanmasi quyidagi prinsiplar asosida tashkil etiladi: 1. Naqdsiz pul aylanmasining me’yoriy huquqiy asoslarining mavjudligi. O‘zbekistonda naqdsiz pul aylanmasining qonunchilik asoslari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: - O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi. - O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risidagi qonuni. - O‘zbekiston Respublikasining banklar va bank faoliyati to‘g‘risidagi qonuni. 2. Naqd pulsiz hisob kitoblarni asosan banklarda ochilgan hisob raqamlar orqali o‘tkazilishi. Mijozlar hisob raqam ochishda banklarni erkin tanlash huquqiga ega. Barcha naqdsiz to‘lovlar to‘lovchining joriy hisob raqamidagi pul mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi.

Amaliyotda bir tijorat bankining mijozi ikkinchi bir tijorat bankining mijozi foydasiga naqd pulsiz to‘lovni amalga oshiradi. Bir bankdan 2-bankka o‘tayotgan to‘lovlar banklarning Nostro vakillik raqamlari orqali o‘tadi. Banklarning 2 turdagi nostro vakillik hisob raqamlari mavjud: Vertikal vakillik hisob raqami Gorizontal vakillik hisob raqami Odatda har bir tijorat banki milliy valyutada bitta vertikal bitta gorizontal vakillik hisob raqamiga ega bo‘ladi. -Vertikal vakillik hisob raqami Markaziy bankning balansida ochiladi. -Gorizontal vakillik hisob raqami mamlakatning boshqa tijorat bankida ochiladi.

O'xshashlar

Mehmonxona xo’jaligini tashkil etish

Turizmda transport xizmatlarini tashkil etish

Sanoat korxonalarida marketingni tashkil etish

Mehmonxonalarda ovqatlantirish xizmatini tashkil etish

Moliyaviy nazoratni tashkil etish asoslari