logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Elektron pullar

Elektron pullar

Yuklangan vaqt:

16.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1420.193359375 KB
Ko'chirib olish
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MOLIYA INSTITUTI SIRTQI FAKULTETI _______________ FANIDAN MUSTAQIL ISH Guruh: _________ Bajardi: Qabul qildi: ___________ Toshkent Elektron pullar Reja: 1. To’lov tizimlari 2. Elektron biznesda to‘lov vositalari 3. Elektron pullar 4. Raqamli pullar va Internet muhiti Elektron to‘lov tizimlari Elektron to‘lov tizimlari – bu umumiy to’lov tizimlarining bir ko’rinishi bo’lib, elektron to’lovlarni tarmoq yoki chip orqali tranzaktsiya operatsiyalarini amalga oshiradi. ELEKTRON PULLAR Shu tariqa, aytish mumkinki, Internet to‘lov tizimining hali hech kim o‘ylamagan va yuqorida sanab o‘tilgan kamchiliklardan holi bir tizim mavjud. Bunday sxemalar elektron imzolarni nominallarni saqlovchi – ma’lumotlar dahasini qalbakilashtirish (nusxa ko‘chirish) dan shifrlash va himoyalash bilan birga virtual banklarda himoyalangan kirish yo‘liga ega bo‘lgan hisoblarni yuritish elektron pullar yordamida amalga oshiriladi. Elektron pullar Elektron pullar – elektron to’lovlarning asosi sifatida pul, tovar va xizmatlar muomalasini faollashtirishga katta ta’sir o’tkazadi. 1980-yillarda muomalaga ilk bor magnit va debet kartalar kiritilib, fiat (naqd) pullar elektron tizimga o’tkazila boshlandi. 1990-yillardan boshlab elektron to’lov umumiy to’lov tizimining jiddiy elementiga aylanib, pul miqdorini o’zida saqlovchi smart- kartalar naqd pullarni to’liq almashtirmagan bo’lsada, kartalardagi pul miqdori sezilarli darajada ko’paya boshladi. Elektron pullar Elektron to’lovlar pul muomalasidagi xarajatlarni kamaytirishda, kartalar egalariga tezkorlik, qulaylik va anonimlikni ta’minlashda katta ahamiyat kasb etadi. 2000-yillarga kelib elektron pullar elektron tijoratda eng asosiy rolni bajarishni boshladi. AQSH Federal Rezerv bankining Maslahat Kengashi elektron pulga “elektron shaklga o’tkaziladigan pullar” deb tushuncha berdi. Elektron pullar standart bank hisob-raqami shaklidagi bank yoki moliya institutining kafolatiga ega bo’ldi. Aynan shu davrda dasturiy paketlar shakllangan. Elektron pullar 2010-yillarda yangi Bitcoin nomli piring (ingl. Peer-to- peer, P2P – tengma-teng) pul tizimi yaratildi. Bunda R2R texnologiyasi qo’llaniladigan, nazoratchi organ, markaziy bank yoki pressing markazlar aralashmagan, tranzaktsiya va pul emissiyasi tarmoq ishtirokchilari tomonidan amalga oshiriladigan jamoaviy harakat sodir etiladi. Bu kriptovalyutaning odatiy elektron puldan yana bir farqli jihati shundaki, u birorta ham mamlakat valyuta tizimiga bog’lanmagan. Elektron pullar Hozirgi kunda elektron pul tizimlari naqdsiz pulni muomala qilishning eng ommabop turiga aylandi. Yirik davlatlar butun dunyoga tarqalgan va ommaviy tusga ega bo’lgan elektron pul muomolasi bilan bog’liq bank kartalarni chiqarishgan.Dunyodagi eng mashhur, kredit va debet bank kartalari bilan ishlaydigan tizimlar bu: Visa, MasterCard, Visa Electron va Maestrodir. Bundan boshqa kartalar bilan ishlaydigan bir qancha tizimlar ham mavjud albatta, faqat ular qamrab olgan amal qilish doirasi nisbatan torroq. Elektron pullar Qo’shimcha qilish joizki, VISA kartalari bo’yicha yillik savdo aylanmasi 4,8 trillion AQSH dollarni tashkil qiladi. VISA kartalari dunyoning 200dan ortiq mamlakatlarida qabul qilinadi. Dunyoda to’lov kartalarining 57% VISA kartalari tashkil qiladi, asosiy raqobatchilari MasterCard 26% va American Express 13% ni tashkil qiladi. MasterCard Worldwide -dunyoning 210 mamlakatlaridagi 22 ming moliyaviy tashkilotlarni birlashtirgan xalqaro to’lov tizimi hisoblanadi. Bosh ofisi AQShning Nyu-York shahrida joylashgan. Elektron pullar Internet-banking tizimida ishlaydigan to’lov tizimlari ishlatish doirasi, hududlarni qamrab olishi va to’lov imkoniyatiga qarab bir-biridan farqlanadi. Ularning ayrimlari MDH davlatlari hududida amal qilsa, ba’zilari xalqaro tranzaktsiyalarni amalga oshirishda ishlatiladi. Shulardan eng mashhur elektron tizimlardan biri Webmoney hisoblanadi. Bu tizim aksariyat internet-do’konlarning elektron to’lovlarida ishlatiladi va o’zining o’ta mustahkam xavfsizlik tizimi bilan ajralib turadi. Hozirgi vaqtda Webmoney tizimidan foydlanuvchilarning qariyib 70 foizi rossiyaliklardir. O’zbekistonda ham mazkur to’lov tarmog’i oxirgi 2 yil ichida keng ishlatila boshlandi va hattoki, uning WMZ-belgilarini milliy valyuta – so’mga almashtiradigan saytlar paydo bo’ldi. Elektron pullar Rossiyada ommabop bo’lgan to’lov tizimlaridan yana boshqalari Yandeks.Dengi va QIWI-kosheleklardir. Tadqiqotlarga ko’ra 12 millionga yaqin rossiyaliklar “Yandeks.Denьgi”, 13 millionlan ortig’i “QIWI koshelek” akkaunt (hisob-raqam)lariga ega. Bu elektron to’lov tizimlarni boshqacha qilib fiatsiz elektron pullar deb ham atashadi. Bular qatoriga yana quyidagi tizimlarni kiritish mumkin: EasyPay OKPAY RBK Money Dengi@Mail.Ru (QIWI- 100% sotib olgan) Elektron pullar Kripto valyutalar  Bitcoin  Litecoin  Eleksnet  PayQR  Perfect Money  PayPal  Moneybookers va boshqalar. Bu to’lov tizimi 2010 yilda O’zbekiston Savdo-sanoat Palatasi, ATB “Mikrokreditbank” va «Beeline» uyali telefon operatori hamkorligida yaratilgan va boshida «SMS-TO’LOV» degan nom olgan edi. Ishlash prinsipi Click.uz tizimiga o’xshash. Ushbu to’lov tizimlari orqali hozirgi kunda telefon, kommunal, internet xizmatlari, soliq, sug’urta to’lovlari, temir yo’l va avia-chiptalariga buyurtmalar berish operatsiyalarini amalga oshirish mumkin. Mamlakat hududida nnternet banking operatsiyalarini amalga oshiradigan yangi tizimlardan bitta bu WEBSUM.UZ tizimidir. WEBSUM – bu Internet tarmog’i orqali bir zumda tovar yoki hizmatlarni sotish yoki xarid qilish imkonini beruvchi elektron to’lov tizimidir. Raqamli pullar va Internet muhiti Raqamli pullarni Internet muhitidagi to‘lov tizimining asosi sifatida, ularga amal qilishini tashkillashtirish, xavfsizlik darajasi va hisob-kitob usuliga ko‘ra tasniflash mumkin. Foydalanish turiga ko‘ra raqamli pullar quyidagicha guruhlanadi: • zaruriy ma’lumotlar bilan ochiq tarzda almashinuv; • ma’lumotlar almashinuv bosqichida shifrlangan ma’lumotlar tizimi; • guvohnomalardan foydalanishni ko‘zda tutadigan tizimlar; • Internet tarmog‘ida kliring tizimlari; • raqamli naqd pullar (ShK ko‘rinishidagi); • raqamli naqd pullar (Smart card ko‘rinishidagi). Xulosa Xo’sh, elektron to’lov tizimning afzalliklari nimadan iborat:  Haridor o’ziga qulay vaqt, joy va tezlikda mahsulotni tanlash va sotib olish imkoniyatiga ega  Savdo-sotiq faoliyatini ish faoliyati bilan birga parallel ravishda, ya’ni ishlab chiqarishdan ajralmagan holda olib borish imkoniyati  Ko’p sonli xaridorlarning bir vaqtning o’zida bir nechta sotuvchilarga murojaat qila olish imkoniyati

O'xshashlar

Elektron tijorat
Biznesda elektron tijoratning o’rni
Korxonalarda axborot xavfsizligini ta’minlashda elektron raqamli imzoning ahamiyati
Kriptovalyutalar
Auditorlik dalillar