Korxonalarda axborot xavfsizligini ta’minlashda elektron raqamli imzoning ahamiyati - Iqtisodiyot - Slaydlar

Korxonalarda axborot xavfsizligini ta’minlashda elektron raqamli imzoning ahamiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7721 KB

Ko'chirib olish

Ushbu qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qo’llaniladi: “ Elektron raqamli imzo- elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini “elektron raqamli”imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus o’zgartirish natijasida hosil qilingan hamda “elektron raqamli” imzoning ochiq kaliti yordamida elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo’qligini aniqlash va”elekrton raqamli” imzo yopish kalitining egasini identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzodir!

 Elektron raqamli imzo har bir korxona va muassasaning shaxsiy kirish kaliti hisoblanadi  ERI olgan (yuridik va jismoniy)shaxslar ma’lumotlarni faqat o’zlari boshqarish imkoniyatiga ega bo’ladilar  ERI borasida sodir etiladigan nomaqbul ishlar O’zbekiston respeblikasining vakolatli organlari tomonidan himoya qilinadi  ERI Davlat soliq qo’mitasi va Bojxona xizmati bilan bevosita operatsiyalar qilish imkoniyatini beradi

- Elektron hujjatlardagi axborotni - Elektron hujjatlardagi axborotni buzilishiga yo’l qo’ymasligiga buzilishiga yo’l qo’ymasligiga ko’maklashuvchi va ushbu yozuv ko’maklashuvchi va ushbu yozuv aniq shaxsga tegishliligini aniq shaxsga tegishliligini tekshiruvchi elektron dokument tekshiruvchi elektron dokument rekviziti hisoblanadi. rekviziti hisoblanadi.

Elektron hujjatlarni tarmoq orqali almashishda ularni ishlash va saqlash harajatlari kamayadi,qidirish tezlashadi.Ammo, elektron hujjat muallifini va hujjatning o’zini outentifikatsiyalash,ya’ni muallifning haqiqiyligini va olingan hujjatda o’zgarishlarning yo’qligini aniqlash muammosi paydo bo’ladi. Elektron hujjatlarni outentifikatsiyalashdan maqsad ularni mumkin bo’lgan jinoyatkorona harakatlardan himoyalashdir. Bunday harakatlarga quyidagilar kiradi. Faol ushlab qolish- tarmoqqa ulangan buzg’unchi hujjatlarni ( fayllarni ) ushlab qoladi va o’zgartiradi. Maskarad- abonent C hujjatlarni abonent B ga abonent A nomidan yuboradi. Renegatlik- abonent A abonent B ga xabar yuborgan bo’lsada, yubormagan deydi. Almashtirish – abonent B hujjatni o’zgartiradi, yoki yangisini shakillantiradi va uni abonent A dan olmaganman deydi. Takrorlash- abonent A abonent B yuborgan hujjatni abonent C takrorlaydi.

Elektron raqamli imzo metodologiyasi xabar yaxlitligini va xabar muallifining xaqiqiyligini tekshirish muammosini samarali xal etishga imkon beradi. Elektron raqamli imzo telekomunikatsiya kanallari orqali uzatiluvchi matnlarni autentifikatsiyalash uchun ishlatiladi. Raqamli imzo ishlash bo’yicha oddiy qo’lyozma imzoga o’xshash bo’lib quyidagi afzalliklarga ega:Imzo chekilgan matn, imzo qo’ygan shaxsga tegishli ekanini tasdiqlaydi Bu shaxsga imzo chekilgan matnga bog’liq majburiyatlardan tonish imkoniyatini bermaydi. Imzo chekilgan matn yaxlitligini kafolatlaydi.

Elektron raqamli imzo tizimining qo’llanilishida bir-biriga imzo chekilgan elektron hujjatlarni jo’natuvchi abonent tarmog’ining mavjudligi faraz qilinadi. Xar bir abonent uchun juft-maxfiy va ochiq kalit generatsiyalanadi. Maxfiy kalit abonentda sir saqlanadi va undan abonent elektron raqamli imzoni shakillantirishda foydalanadi. Ochiq kalit boshqa barcha foydalanuvchilarga ma’lum bo’lib, undan imzo chekilgan elektron hujjatni qabul qiluvchi elektron raqamli imzoni tekshirishda foydalanadi. Elektron raqamli imzo tizimi ikkita asosiy muolajani amalga oshiradi: Raqamli imzoni shakillantirish muolajasi; Raqamli imzoni tekshirish muolajasi;

Ushbu muolajani tayyorlash bosqichida xabar jo’natuvchi abonent A ikkita kalitni generatsiyalaydi: vaxfiy kalit k (A) va ochiq kalit K (A) . Ochiq kalit K (A) uning jufti bo’lgan maxfiy kaliti k(a) dan xisoblash orqali olinadi. Ochiq kalit K(a) tarmoqning boshqa abonentlariga imzoni tekshirishda foydalanish uchun tarqatiladi.

Elektron raqamli imzolar hujjatga Elektron raqamli imzolar hujjatga imzo chekkan shaxsni imzo chekkan shaxsni autitentifikatsiyaautitentifikatsiya qilishda qilishda qo’llaniladi.qo’llaniladi. Bundan tashqari Bundan tashqari ERI ERI lar lar quyidagilarni amalga oshirishda quyidagilarni amalga oshirishda foydalaniladi:foydalaniladi:  Uzatilayotgan Uzatilayotgan axborotning axborotning butunligini nazorat butunligini nazorat qilishda: har qanday qilishda: har qanday sharoitda hujjatning sharoitda hujjatning o’zgartirilishida imzo o’zgartirilishida imzo o’z kuchini yo’qotadi. o’z kuchini yo’qotadi.  Hujjatning Hujjatning avtorlik avtorlik huquqiga huquqiga egaligini egaligini tasdiqlashda.tasdiqlashda.  Hujjatni Hujjatni qalbakilashtirishdaqalbakilashtirishda n himoya qilishda.n himoya qilishda.

 Tovar va hizmatlarni deklaratsiya qilish;Tovar va hizmatlarni deklaratsiya qilish;  Ko’chmas mulk ob’ektlarini sotishda ro’yxatga Ko’chmas mulk ob’ektlarini sotishda ro’yxatga olishda;olishda;  Bank tizimida qo’llanilishi;Bank tizimida qo’llanilishi;  Elektron tijoratda;Elektron tijoratda;  Davlat byudjetining bajarilishini nazoratida;Davlat byudjetining bajarilishini nazoratida;  Hukumat organlariga murojaat qilish tizimida; Hukumat organlariga murojaat qilish tizimida;  Hisob-kitob va treyding tizimlarida;Hisob-kitob va treyding tizimlarida;  Maxsus yuridik tashkilotlarining elektron hujjat Maxsus yuridik tashkilotlarining elektron hujjat aylanishi;aylanishi;

Imzolarni qalbakilashtirilishi Imzolarni qalbakilashtirilishi imkoniyatini analiz qilish imkoniyatini analiz qilish kriptoanalizkriptoanaliz deyiladi. deyiladi. Imzolangan hujjatni Imzolangan hujjatni qalbakilashtirish harakatini qalbakilashtirish harakatini kriptoanalitiklar “kriptoanalitiklar “ atakaataka ” - ” - hujumhujum deb yuritishadi.deb yuritishadi. Gol’dvasser, Mikali va Riverst o’z ishlarida hozirgi kunda aktual bo’lgan quyidagi hujum modellarini ko’rsatib berishadi.

 Ochiq kalit yordamida hujum qilish. Ochiq kalit yordamida hujum qilish. Kriptoanalitik faqat yagona ochiq Kriptoanalitik faqat yagona ochiq kalitga ega bo’ladi.kalitga ega bo’ladi.  Ma’lum maktublar asosida hujum qilish. Ma’lum maktublar asosida hujum qilish. Raqib faqat o’ziga ma’lum Raqib faqat o’ziga ma’lum ochiq elektron hujjatlardan yig’ilgan imzolarga ega bo’ladi.ochiq elektron hujjatlardan yig’ilgan imzolarga ega bo’ladi.  Tanlangan maktublar asosida adaptiv hujum qilish. Tanlangan maktublar asosida adaptiv hujum qilish. Kriptoanalitik o’zi Kriptoanalitik o’zi tanlagan elektron hujjatlardan kerakli imzoni oladi.tanlagan elektron hujjatlardan kerakli imzoni oladi. Bundan tashqari o’zlarining ishlarida yuqoridagilar natijasining Bundan tashqari o’zlarining ishlarida yuqoridagilar natijasining klassifikatsiyalarini ko’rsatib berishgan:klassifikatsiyalarini ko’rsatib berishgan:  Raqamli imzoning butunlay buzilishi.Raqamli imzoning butunlay buzilishi.  Raqamli imzoning universal qalbakilashtirilishi.Raqamli imzoning universal qalbakilashtirilishi.  Tanlangan Rining qalbakilashtirilishi.Tanlangan Rining qalbakilashtirilishi.  Rining ekzistensional qalbakilashtirilishi. Rining ekzistensional qalbakilashtirilishi.

Korxona Elektron raqamli imzoni tasdiqlas h markazi BANK Davlat soliq qo’mitasi Bank Hisobotl ni tasdiqlas h markaziKorxona elektron imzosini tasdiqlashHujjatlar namunasi

Bank Korxona

AXBO RO T XAVFSIZLIG I M ARKAZI AXBOROT O’G’RILARIAxborot xavfsizligini ta’minlash boshqarmasi

• dasturiy qismiga yangi qo‘shimcha funksiya qo‘shish bilan, ya’ni virus va boshqa dasturiy ta’minotlar • axborot tizimida ma’lumotlardan ruxsatsiz, erkin foydalanish; • boshqa bir foydalanuvchi nomidan ish yuritish, ya’ni uning huquqlaridan foydalanish; • qayta uzatgich sifatida ikkita o‘zaro foydalanuvchining aloqa liniyasiga bog‘lanish; • qachon, kim qanday ma’lumotni qaysi tarmoq resursidan olishini o‘rganish; • noto‘g‘ri axborot kiritish; • noto‘g‘ri axborot kiritish yo‘li bilan bayonnomani buzish

Shuni ta’kidlash joizki axborot texnologiyalari rivojlanayotgan asrda, axborot xavfsizligini ta’minlash eng dolzarb masala xisoblanadi. Axborot xavfsizlik markazini tashkil etish quyidagi muammolarni bartaraf etishda muhim omil bo’lishi mumkin:  mamlakatimizning mikro va makro iqtisodiyotini barqarorlashtirish va raqobatbardosh korxonalar xavfsizligini ta’minlash:  Axborot xavfsizlik markazi tomonidan yaratiladigan yangi ish o’rinlari, hududiy ishsizlik koffitsientini pasaytiradi;  Bu tizim orqali yagona boshqaruv tizimini tashkil etish mumkin;

-Axborot xavsizlik markazi va axborot xavfsizligini ta’minlash boshqarmasini tashkil etish; -Korxona va tashkilotlarning ushbu markazga a’zo qilinishini nazorat qilish;

O'xshashlar

Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda axborot kommunikatsiya texnologiyalarini o’rni

Korxonalarda innovatsion prognozlash usullari

Korxonalarda mehnat umundorligi tahlili

Ish yuritishda raqamli kompetentlik

Raqamli iqtisodiyotda yangi tendensiyalar