Davlat xaridlarini tashkil etish modellari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Davlat xaridlarini tashkil etish modellari

Yuklangan vaqt:

03.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3682.37109375 KB

Ko'chirib olish

D A V L A T X A R I D L A R I N I T A S H K I L E T I S H M O D E L L A R I

KIRISH Davlat xaridlarini tashkil etish modellari muhim mavzu bo‘lib, turli mamlakatlarda davlat mablag‘laridan oqilona foydalanish va davlat sotib olish jarayonlarining samaradorligini oshirish uchun qo‘llaniladi. Bu modellar davlatning ehtiyojlari va iqtisodiy maqsadlariga muvofiq tanlanadi. Quyida davlat xaridlarini tashkil etish modellari haqida batafsil ma’lumot keltiraman.

MARKAZLASHGAN DAVLAT XARIDLARI MODELI Xususiyatlari : Barcha davlat tashkilotlarining xaridlari markaziy organ tomonidan amalga oshiriladi.Xaridlar bo‘yicha yagona markaziy organ tuziladi va u davlatning barcha sotib olish jarayonlarini boshqaradi.

AFZALLIKLARI • Sotib olish jarayonlari tejamkor va samarador bo‘ladi, katta miqdorda xarid qilingan tovar va xizmatlar uchun narxlarni pasaytirish imkoniyati mavjud. Korrupsiya xavfi kamayadi, chunki barcha jarayonlar bir markazdan nazorat qilinadi.

KAMCHILIKLARI : Markazlashgan tizim byurokratik bo‘lib, qaror qabul qilish jarayoni sekin kechishi mumkin. Davlat tashkilotlarining o‘z ehtiyojlariga mos xaridlarni amalga oshirish qobiliyati cheklangan bo‘lishi mumkin. Qo‘llanilish joyi : Bu model odatda kichik davlatlarda yoki davlat tashkilotlarining cheklangan soniga ega bo‘lgan mamlakatlarda qo‘llaniladi. Masalan, Daniya yoki Finlandiya davlatlari.

DECENTRALIZATSIYALA SHGAN DAVLAT XARIDLARI MODELI • Har bir davlat tashkiloti o‘ziga kerakli tovar va xizmatlarni o‘zi sotib oladi. Xarid jarayonlari turli tashkilotlar tomonidan mustaqil ravishda boshqariladi.

AFZALLIKLARI : • Har bir tashkilot o‘z ehtiyojlariga mos xaridlarni amalga oshirishi mumkin, bu esa jarayonning tez va samarali bo‘lishiga olib keladi. Moslashuvchanlik va tezkorlik ta’minlanadi, chunki har bir tashkilot mustaqil qaror qabul qiladi.

KAMCHILIKLARI : • Xarid jarayonlari shaffofligi pastroq bo‘lishi mumkin va korrupsiya xavfi yuqori bo‘lishi mumkin. Katta hajmdagi sotib olish imkoniyati bo‘lmaganligi uchun tovar va xizmatlar narxi qimmatroq bo‘lishi mumkin. Qo‘llanilish joyi : Bu model ko‘pincha AQSh kabi katta hajmdagi davlat byudjetiga ega mamlakatlarda qo‘llaniladi.

G I B R I D M O D E L ( M A R K A Z L A S H T I R I L G A N V A D E C E N T R A L I Z A T S I Y A L A S H G A N T I Z I M N I N G K O M B I N A T S I Y A S I ) • Ba'zi sotib olish jarayonlari markaziy organ tomonidan boshqariladi, masalan, asosiy tovarlar yoki xizmatlar uchun, boshqa xaridlar esa mahalliy tashkilotlar tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

AFZALLIKLARI : • Katta hajmdagi sotib olish uchun markaziy tizimning afzalliklari saqlanadi, va shu bilan birga, tashkilotlar o‘z ehtiyojlariga mos mustaqil xaridlar amalga oshirishi mumkin. Tejamkorlik va moslashuvchanlik birgalikda ta’minlanadi.

KAMCHILIKLARI • Tizimni boshqarish qiyinroq bo‘lishi mumkin, chunki markaziy va mahalliy xaridlar o‘rtasida muvofiqlashtirish zarurati paydo bo‘ladi. Byurokratik murakkabliklar paydo bo‘lish xavfi mavjud. Qo‘llanilish joyi : Ushbu model ko‘pincha Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida va rivojlanayotgan davlatlarda qo‘llaniladi.

KOOPERATIV DAVLAT XARIDLARI MODELI • Bir nechta davlat tashkilotlari yoki agentliklari birlashib, birgalikda sotib olishni amalga oshiradi. Xaridlar umumiy maqsadlar asosida birlashgan tashkilotlar orqali o‘tkaziladi. Afzalliklari : Tejamkorlik va resurslarning samarali foydalanishi. Mahsulotlar va xizmatlarning yaxshi narxlar bo‘yicha sotib olinishi. Kamchiliklari : Internet infratuzilmasiga bog‘liq bo‘lishi mumkin, bu esa ayrim mamlakatlarda muammo tug‘diradi. Barcha tashkilotlar uchun yangi texnologiyalarni qo‘llash murakkab bo‘lishi mumkin. Qo‘llanilish joyi : Bu model global miqyosda keng tarqalgan, O‘zbekiston ham shu tizimni joriy qilmoqda.

XULOSA Davlat xaridlarini tashkil etish modellari davlat mablagʻlarini samarali va oqilona sarflashga xizmat qiladi. Har bir modelning o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Markazlashgan xaridlar modeli tejamkorlikni oshirish va shaffoflikni ta'minlashga imkon bersa, decentralizatsiyalashgan model tashkilotlarga ko‘proq mustaqillik beradi va jarayonlarni tezlashtiradi. Gibrid model esa ikkala modelning afzalliklarini birlashtirib, davlat xaridlarini yanada samarali qilishga yordam beradi. Davlat xaridlarini to‘g‘ri model asosida tashkil etish davlat mablag‘laridan oqilona foydalanish, iqtisodiy rivojlanish va davlat sektorida raqobat muhitini yaratishga yordam beradi. Shu sababli, davlat xaridlari tizimini har bir davlat o‘zining iqtisodiy, ijtimoiy va texnologik salohiyatiga qarab tanlashi va moslashtirishi kerak

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. "O‘zbekiston Respublikasining Davlat xaridlari to‘g‘risida"gi Qonuni – Ushbu hujjat O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plamida keltirilgan bo‘lib, davlat xaridlari jarayonlarini tartibga soluvchi asosiy normativ huquqiy hujjatdir. 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va qarorlari – Xususan, davlat xaridlarini isloh qilish, elektron xarid tizimlarini joriy qilish, shaffoflikni oshirish va korrupsiyaga qarshi kurashishga oid qarorlar. 3. Moliya vazirligining rasmiy veb-sayti va materiallari – O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi davlat xaridlari tizimi va uning islohoti bo‘yicha rasmiy ma’lumotlarni, hisobotlarni va yangiliklarni muntazam chop etib keladi. 4. "Xalq so‘zi" gazetasi – Davlat xaridlari tizimining rivojlanishi, islohotlar va xalqaro tajribani o‘zbekcha yorituvchi maqolalar. 5. "Yuridik axborot" jurnali – Davlat xaridlari huquqiy jihatlariga oid maqolalar va davlat xaridlarini tashkil etishning turli modellari bo‘yicha tahlillar. 6. "O‘zbekiston davlat xaridlari tizimining islohoti: hozirgi holat va istiqbollari" – Bu ilmiy maqolalar to‘plamida davlat xaridlari tizimining islohoti va uning iqtisodiy rivojlanishdagi o‘rni yoritilgan.

O'xshashlar

Davlat xaridlarini tartibga solishning xalqaro huquqiy asoslari

Mehmonxona xo’jaligini tashkil etish

Pul aylanmasini tashkil etish

Turizmda transport xizmatlarini tashkil etish

Sanoat korxonalarida marketingni tashkil etish