Davlat qarzi va davlat byudjet taqchilligi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Davlat qarzi va davlat byudjet taqchilligi

Yuklangan vaqt:

16.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3022.1123046875 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI ,,Iqtisodiyot “ fakulteti ,,Iqtisodiyot nazariyasi “ fanidan Mustaqil ish MAVZU: DAVLAT QARZI VA DAVLAT BYUDJET TAQCHILLIGI

* Reja: * Kirish * 1. Davlat qarzi va davlat byudjet taqchilligining mohiyati * 2. Davlat byudjeti taqchilligining kelib chiqish sabablari * 3.Davlat qarzi va uning mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri * Xulosa * Foydalnilgan adabiyotlar

* Kiris h* Mamlakatda hozirda pul-kredit siyosatini amalga oshirish uslublarini inflyatsion targetlashga oʻtkazish uchun huquqiy asoslar yaratilgan. Xususan, valyuta siyosatini liberallashtirish, ayirboshlash kursi shakllanishining bozor sharoitlarini yaratish boʻyicha choralar koʻrilgan, Markaziy bankning ustuvor maqsadlari aniq belgilab berilgan, pul-kredit siyosatini amalga oshirish faol bosqichga oʻtmoqda, inflyatsiyani hisob-kitob qilish va baholash uslubiyati takomillashtirilgan.Shunga qaramay, inflyatsion targetlash rejimini joriy etish boʻyicha mavjud ehtimoliy tavakkalchilik va cheklovlar oldinga qoʻyilgan vazifani bajarishni birmuncha qiyinlashtirmoqda.

1 . D a v l a t q a r z i v a d a v l a t b y u d j e t t a q c h i l l i g i n i n g m o h i y a t i

Budjet taqchilligi va davlat qarzi Budjet taqchilligi, asosan, davlat qarzi hisobiga qoplanadi. Davlat qarzi ichki va tashqi qarzlardan iborat bo`ladi.

Ichki qarz Davlatning mamlakat ichida zayomlar va boshqa qimmatli qog`ozlarini chiqarish, turli nobudjet fondlari( sug`urta fondi, ishsizlik bo`yicha sug`urtalash fondi, pensiya fondi) dan qarz olish ko`rinishidagi qarzlar. Tashqi qarz Xorijiy davlatlardan, ulardagi jismoniy va yuridik shaxslardan, shuningdek, xalqaro moliya tashkilotlaridan olingan qarz. Tashqi qarzning meyoridan oshib ketishi milliy iqtisodiyotning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko`rsatadi.

Agar tashqi qarz bo`yicha to`lovlar mamlakat tovar va xizmatlari eksportidan tushumning ahamiyatli qismi, masalan, 20-25% dan oshib ketsa, bu holat mamlakatning kredit bo`yicha reytingini pasaytirib yuboradi. Natijada chetdan yangi qarz mablag`larini jalb etish mushkullashadi.

2 . D a v l a t b y u d j e t i t a q c h i l l i g i n i n g k e l i b c h i q i s h s a b a b l a r i

Byudjet taqchilliganing o'zgarishi xo'jalik konyukturalariga joriy tebranishlar, ishlab chiqarishdagi davriy inqiroz va yuksalishlarni ham aks ettiradi, krizislar davrida davlat budjetga mablag'lari hisobidan iqtisodiyotning ma'lum sektorlari ishlab turishga, umumdavlat ahamiyatiga ega bo'lgan tarmoqlarda , investitsiyalar hajmini saqlab turishga majbur bo'ladi. Budjet taqchilligini moliyalashtirish (qoplash) ning muhim sharoiti davlat krediti bo'lib chiqadi. Davlat krediti deganda, davlat qarz oluvchi yoki kreditor sifatida chiqadigan barcha moliyaviy iqtisodiy munosabatlar yig'indisi tushuniladi .

2019-2021 yillarda davlat budjeti taqchilligi va davlat qarzi bo`yicha amalga oshiriladigan ishlar: 2019-yilgi Davlat budjeti mamlakat YAIMga nisbatan 1,8% miqdorida taqchillik bilan rejalashtirilgan bo`lib, u respublika budjetining yil boshidagi bo`sh turgan qoldiq mablag`lari, xalqaro moliya institutlarining qarz mablag`lari, ichki g`aznachilik obligatsiyalarini chiqarish va inflatsiyaga olib kelmaydigan boshqa manbalar hisobiga qoplanadi. 2020-2021 yillarda Davlat budjeti taqchilligi YAIMga nisbatan 0,7% gacha kamayadi.

2019-yilda tashqi davlat qarzi YAIMga nisbatan 21,8% bo`ladi, keyingi ikki yilda esa YAIMga nisbatan 27%dan oshmaydi.Tashqi va ichki davlat qarziga xizmat ko`rsatish uchun 2019-yilda 2619,9 mlrd. so`m yo`naltirilishi kutilmoqda.

3 . D a v l a t q a r z i v a u n i n g m a m l a k a t i q t i s o d i y o t i g a t a ’ s i r i

* O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI TO’LOV BALANSI * Davlat tashqi qarzi, O’zbekiston Respublikasi hukumat tomonidan yoki uning kafolati ostida olingan kreditlarni o’z ichiga oladi. 2019 yilning I choragi davomida O’zbekiston Respublikasi to’lov balansi ko’rsatkichlarining shakllanishiga tashqi qarzdorlikning ortishi, rezidentlar tomonidan to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar bo’yicha «yig’ilib qolgan» majburiyatlarning so’ndirilishi va kelib tushayotgan transchegaraviy pul o’tkazmalari o’sishining turg’unlashishi kabi omillar o’z ta’sirini o’tkazadi.

* JORIY OPERATSIYALAR HISOBI* 2019 yilning I choragi yakunlari bo’yicha joriy operatsiyalar hisobining saldosi manfiy bo’lib, 733 mln. dollarni tashkil qildi. Bunda manfiy saldoning shakllanishiga omil daromadlari va transfertlarning o’sishi mo’tadil bo’lgan bir paytda tovarlar importi o’sish sur’atlarining eksportga nisbatan yuqori bo’lishi katta ta’sir o’tkazdi

2019 yilning I choragida joriy operatsiyalar hisobining barcha komponentlari bo yicha ’ ko rsatkichlarda ’ o tgan yilning mos ’ davridagi ko rsatkichlarga ’ nisbatan daromadlar va xarajatlarning o sishi kuzatildi. ’ Shu bilan birga, joriy xarajatlarning o sishi joriy ’ daromadlarning o sishidan yuqori ’ bo lib, bu holat ’ tovarlar importining o sishi bilan ’ izohlanadi* JORIY OPERATSIYALAR HISOBINING KOMPONENTLAR BO’YICHA SALDOSI (mln. dollar)

* JORIY DAROMADLAR VA XARAJATLARNING TUZILISHI (mln. dollar) Ko ’ rsatkichlar 2017 2018 2018 2019 I chorak I chorak Hisoblangan daromadlar 19 827,1 22 140,1 5 152,0 5 827,7 Tovarlar eksporti 10 161,5 11 385,6 2 956,9 3 400,4 Xizmatlar eksporti 2 250,7 2 749,6 572,8 660,5 Hisoblangan birlamchi daromadlar 2 598,8 3 181,2 685,1 759,39 Hisoblangan ikkilamchi daromadlar 4 816,1 4 823,8 937,1 1 007,41 Hisoblangan xarajatlar 18 347,1 25 733,1 5 377,7 6 561,0 Tovarlar importi 12 377,3 18 252,4 3 727,8 4 746,9 Xizmatlar importi 4 092,5 5 191,1 1 142,6 1 190,1 To ’ lanishi lozim bo ’ lgan birlamchi daromadlar 1 384,2 1 674,4 370,9 479,1 To ’ lanishi lozim bo ’ lgan ikkilamchi daromadlar 493,1 615,2 136,3 144,8 Joriy hisob saldosi 1 488,2 -3 576,7 -240,4 -733,3

* Shu munosabat bilan, 2019 yilning I choragi yakunlari bo’yicha xalqaro xizmatlarni hisobga olgan holda, savdo balansining manfiy saldosi 1,9 mlrd. Dollarni tashkil qildi. Bunda, birlamchi va ikkilamchi daromadlarning ijobiy saldosi 1,2 mlrd. dollarga tengdir. * 2019 yilning I choragida birlamchi daromadlar bo’yicha ijobiy saldo 280,3 mln. Dollarga teng bo’ldi (2018 yilning I choragida 299,5 mln. dollar). Chet elda qisqa muddatda ishlovchi O’zbekiston fuqarolari tomonidan olinga ish haqi 2019 yilning I choragida “Daromadlar” moddasining asosiy manbai bo’lib, 683,3 mln. Dollarni tashkil qildi (2018 yilning I choragida646 mln. dollar) .

* BIRLAMCHI DAROMADLAR KOMPONENTLARINING O’ZGARISHI (mln. dollar)

* Ikkilamchi daromadlarning ijobiy saldosi 862,6 mln. dollarni tashkil qildi ( 2018 yilning I choragida 800,8 mln. dollar ). Ijobiy saldo, asosan uzoq muddatli mehnat migrantlarining pul o’tkazmalari hisobiga ta’minlamoqda. Ko rib chiqilayotgan davrda ’ to g ridan-to g ri ’ ’ ’ ’ investitsiyalardan olingan daromadlarning 52% xorijiy investorlarning reinvestitsiya qilingan daromadlardir.

* IKKILAMCHI DAROMADLAR * Jismoniy shaxslar – rezidentlarga (uy xo’jaliklariga) chet eldan amalga oshirilgan transfert o’tkazmalari ikkilamchi daromadlar moddasining asosiy komponentlaridir. bunda, uy xo’jaliklariga transfert pul o’tkazmalari, asosan xalqaro pul o’tkazmalari tizimlari orqali amalga oshirilmoqda. O’z navbatida, to’langan transfertlar rezidentlar tomonidan norezidentlarga yuborilgan transfert to’lovlarini nazarda tutadi

* O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI TASHQI QARZI * Umumiy tashqi qarz rezidentlarining norezidentlar oldidagi asosiy qarz va foizlarni to’lash talab qilinadigan majburiyatlarni aks ettiradi. Umumiy tashqi qarz davlat va xususiy sektor qarzlarni o’z ichiga oladi. Umumiy tashqi qarz tahlili shuni ko’rsatadiki, 2013-2016 yillar davomida qarzdorlikning o’sishi har ikkala sektorda kuzatilgan. * Biroq, 2017-2018 yillarda xususiy sektor tashqi qarzining kamayishi kuzatildi. 2019 yilningг I choragida xususiy sektor tashqi qarzi asosan tijorat banklari tomonidan qarz olishning ko’payishi hisobiga yana o’sishni boshladi.

* O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI UMUMIY TASHQI QARZINING DINAMIK QATORLARI (mlrd. dollar)* 2019 yilning I choragi davomida davlat sektori tashqi qarzi 2018 yilda kuzatilgani kabi o’sish sur’atini saqlab qoldi hamda ushbu o’sish sur’atining joriy tendensiyasi yil oxirigacha saqlanib qolishi kutilyapti. Ushbu jarayon hududlar va iqtisodiy jarayonlarni rivojlantirish bo’yicha davlat dasturlarini moliyalashtirish uchun yangi qarzdorliklarning jalb qilinishi bilan izohlanishi mumkin

* Xulos a Xulosa qilib aytdigan bo’lsak davlat qarzi to’g’ri maqsadda foydalanilmasa bu fojiadir.Agar tashqi qarz bo`yicha to`lovlar mamlakat tovar va xizmatlari eksportidan tushumning ahamiyatli qismi, masalan, 20-25% dan oshib ketsa, bu holat mamlakatning kredit bo`yicha reytingini pasaytirib yuboradi. Natijada chetdan yangi qarz mablag`larini jalb etish mushkullashadi.

* Foydalnilgn adabiyotlar* 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, T.: “O‘zbekiston”, 2016. * 2. O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki * to‘g‘risida”gi qonun, T.: “O‘zbekiston”, 2018. * 3. O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonuni, T.: “O‘zbekiston”, 2017. * 4. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yilning 7-fevraldagi 2017-2021 yollarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning 5 ta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Xarakatlar Strategiyasi to’g’risidagi PF-4947- sonli farmoni. * 5”Iqtisoiyot nazariyasi” Sh.Shodmonov 2015 * Internet saytlari * Stat.uz * Ziyonet .uz

O'xshashlar

Davlat byudjeti

Davlat xaridlari

Davlat va maxalliy moliya

Davlat maqsadli jamg’armalari

Davlat byudjetini boshqarish