Davlat moliyasi tizimi, uning tarkibiy tuzilishi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Davlat moliyasi tizimi, uning tarkibiy tuzilishi

Yuklangan vaqt:

07.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

280.2900390625 KB

Ko'chirib olish

Davlat moliyasi tizimi, uning tarkibiy tuzilishi

1. Moliyaning mohiyati va vazifalari. Moliya tizimi 2. Soliq tizimi va uning vazifalari. 3. Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari. Pulga bo`lgan talab va pul taklif. 4. Inflatsiya, uning mohiyati va turlari. 5. Kreditning mohiyati , manbalari va vazifalari. 6. Bank tizimi. Markaziy va tijorat banklar hamda ularning vazifalari. Reja:

1. Moliyaning mohiyati va vazifalari. Moliya tizimi Moliya - pul mablag`laridan foydalanish va uning harakatini tartibga solish bilan bog`liq bo`lgan munosabatlar tizimidir.Uning vositasida turli darajada pul mablag`lari fondlar vujudga keltiriladi va ular takror ishlab chiqarish ehtiyojlari va boshqa ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish maqsadida taqsimlanadi. Moliyaviy munosabatlarning obyektlari - iqtisodiyotning turli darajalarida tarkib topuvchi va harakat qiluvchi pul mablag`lari fondlari hisoblanadi. Moliyaviy munosabatlar subyektlari - ularga barcha tashkilotlar , korxonalar , yuridik va jismoniy shaxslar , fuqarolar kiradi.obye kti subye kti 1.Moliyaviy ta`minlash va xizmat ko`rsatish vazifasi. Mamlakatni boshqarish, mudofaa qobiliyatini ta`minlash, huquq- tartibot ishlarini yo`lga qo`yish , sog`liqni saqlash , madaniy– ma`rifiy ishlarni moiyaviy resurslar bilan ta`minlaydi Moliya vazifalari: 15 0502 1C 12 03 17

2. Taqsimlash vazifasi Moddiy ishlab chiqarish sohalarida yaratilgan yalpi milliy mahsulotni, uning milliy daromadini tashkil qiluvchi qismini davlat va mulkchilikning turli shakllariga asoslangan korxonalar,iqtisodiy tarmoqlari,moddiy ishlab chiqarish sohalari,mamlakat hududlari o`rtasida taqsimlash va qayta taqsimlashda namoyon bo`ladi 3. Rag`batlantirish vazifasi. . Birinchidan, yaratilgan mahsulot qiymatini taqsimlash jarayoni orqali, ikkinchidan,pul fondlarini tashkil qilish va sarflash mexanizmi orqali amalga oshadi. 4. Nazorat qilish vazifasi . Moliyaviy nazorat korxona(firma)ning moliya intizomiga rioya qilish uchun moddiy javobgar bo`lish tizimi, turli soliqlar undirib olish va mablag` bilan ta`minlash tizimi orqali amalga oshadi. Davlat budjeti – bu davlat daromadlari va xarjatlari hamda ularni moliyaviy qoplash manbalarining yillik rejasidir 1E 06 1F 03 06 21 22 03 16 23 03 16

Daromadla r tarkibi Xarajatlar tarkibiDavlat budjeti  To`g`ri soliqlar  Egri soliqlar  Mulk solig`I va resurs to`lovlari.  Ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish uchun soliq .  Boshqa daromadlar.  Ijtimoiy sohaga  Ijtimoiy himoyaga  Iqtisodiyot uchun xarajatlar  Markazlashtirilgan investitsiyalarni moliyalashtirish xarajatlari  Davlat hokimiyati , boshqaruv va sud organlariga xarajatlar  Boshqa xarajatlarBudjet taqchilligi – bu davlat budjeti xarajatlarining uning daromadlaridan ortiqchaligidir . Budjet taqchilligining aniqlanishi:  taqchillikning mutloq miqdorida.  taqchillikning YAIM miqdoriga nisbiy o`lchamida. 01 1106 0502 27 0502 01 13 28

Davlatning iqtisodiy siyosatidagi o`zgarishlar. Iqtisodiy inqirozlar. Millliy va jahon bozori konyukturalaridagi davriy tebranishlar. Davlatning jamiyat hayotidagi ro`lining o`sib borishi, uning iqtisodiy va ijtimoiy vazifalari kengayishi. Budjet taqchilligi sabablari: 1 • Davlat ichki qarzi - bu davlatning mamklakat ichida zayomlar va boshqa qimmatli qog`ozlarni chiqarish , turli nobudjet fondlari (sug`urta fondi, ishsizlik bo`yicha sug`urtalash fondi , pensiya fondi) dan qarz olish ko`rinishidagi qarzlari . 2 • Davlat krediti – davlat qarz oluvchi yoki kreditor sifatida maydonga tushadigan barcha moliyaviy – iqtisodiy munosabatlar yig`indisi. 3 • Davlat tashqi qarzi- xorijiy davlatlardan, ulardagi jismoniy , xalqaro moliyaviy tashkilotlardan olingan qarz. Budjet taqchilligini qoplash (moliyalashtirish) manbalari: 28 15 02 01 2B 10 0A 19 1D 1E 02 01 2F03 0C 0C 21 02 01 2E 280719

2.Soliq tizimi va uning vazifalari . Soliq - bu davlatning o`z vazifalarini amalga oshirish uchun zarur bo`lgan moliyaviy manbalarni shakllantirish maqsadida jismoniy va huquqiy shaxslardan budjetga majburiy to`lovlarni undirish shakli . Fiskal vazifasi. Davlat xarajatlari moliyalashtirish. Ijtimoiy vazifasi. Ijtimoiy tanglikni yumshatish. Tartibga solish vazifasi. Iqtisodiyotni tartibga solish. 35 1F280E 1F

Naflilik tamoyili - turli shaxslardan ularning soliqlar hisobiga moliyalashtiriladigan dasturlardan foydalanish darajasiga qarab turlicha soliq undirilishi kerakligini bildiradi. To`lovga layoqatlilik tamoyili - soliq miqdori soliq to`lovchining boyligi va daromadlari darajasiga mos kelishi zarur .Adolatlilik tamoyili – daromadlari va hukumat dasturlaridan foydalanish darajasi bo`yicha teng bo`lgan kishilar teng miqdorda soliq to`lashi zarur. Soliq solishning umumiy tamoyillari : R = --------- X 100 % R D‘Soliq stavkasi ( R ) – bu olinadigan soliq summasining (R ) ,soliq solinadigan daromad midoriga (D) nisbatining foizdagi ifodasi.‘

Progressiv , proporsional va regressiv soliqlarning grafik ko`rinishi Progressiv soliq . Proporsional soliq. Regressiv soliq.Soliq stavka si Daromad hajmi.  Daromad hajmi o`sib borishi bilan o`rtacha stavkasi o`sib boruvchi soliqlar progressiv soliqlar deyiladi.  Daromad hajmi o`sib borishi bilan o`rtacha stavkasi pasayib boruvchi soliqlar regressiv soliqlar deyiladi.  Daromad hajmi o`sib borishi bilan o`rtacha stavkasi o`zgarishsiz qoluvchi soliqlar proporsional soliqlar deyiladi.

• Markaziy soliqlar • Mahalliy soliqlarAmal qilish doirasiga ko`ra • To`g`ri soliqlar • Egri soliqlarJalb qilish xarakteriga ko`ra • Daromad solig`i • Foydadan olinadigan soliq • Mulk solig`i • Resurslar uchun to`lovlar.Soliqqa tortish obyektlari turiga ko`ra • Huquqiy shaxslar to`laydigan soliqlar • Jismoniy shaxslar to`laydigan soliqlarSoliqqa tortish subyektlari bo`yicha Soliq turlari: 31 3902 2D 12 2D 2D 05

R 1R 0 V 1 VDavlat budjetining daromadlari va soliq stavkasi o`sishi o`rtasidagi bog`liqlikning grafikda tasvirlanishi << Laffer egri chizig`i >> nomini oldi.Davlat bujeti daromadlari va soliq stavkasi o`rtasidagi bog`liqlikni A.Laffer asoslab bergan. Uning mulohazalariga ko`ra ,<< korparatsiyalar daromadiga soliq stavkasini xaddan tashqari oshirish, ularning kapital quyilmalariga bo`lgan rag`batini susaytiradi,fan- texnika taraqqiyotini va iqtisodiy o`sishni sekinlashtiradi hamda bular oxir oqibatda davlat budjeti-ga tushumlarni kamaytiradi. Aksincha soliq stavkalarining pasaytirish jamg`armalar investitsiyalar va bandlikning ortishi orqali soliq undiriladigan daromad hajmining o`sishini ta`minlaydi.>> Soliq stavka si Davlat budjetiga tushumlar. Soliq stavkasining optimal miqdori ( R1) davlat budjetiga eng yuqori tushum (V1)ni ta`minlaydi.

3. Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari. Pulga bo`lgan talab va pul taklif. Pul o`z vazifalarini bajarish jarayonidagi to`xtovsiz harakati pul muomalasi deyiladi. Mamlakat pul tizimining muhim tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat .  Milliy pul birligi ( so`m , dollar , iena, funt sterling, marka, va h.k.);  Naqd pul muomalasida qonuniy to`lov vositasi sifatida amal qiluvchi qog`oz, tanga va kredit pullar tizimi;  Pul emissiyasi, ya`ni belgilangan qonuniy tartibda pulni muomalaga chiqarish tizimi;  Pul muomalasini tartibga soluvchi davlat idoralari. Pul muomalasi naqd va kredit pullar yordamida amalga oshiriladi. Naqd pul muomalasi: Muomalada mavjud bo`lgan pul massasi naqd va kredit pullarni qo`shish yo`li bilan aniqlanadi.  Bank biletlari  Metal tangalar Naqd pulsiz hisoblar:  Cheklar  Kredit kartochkalar  Veksellar  to`lov tabriknomalar 17 20 16 24 06 24

Muomalani ta`minlash uchun zarur bo`lgan pul miqdori quyidagi omillarga bog`liq: • Tovarlar va xizmatlar qancha ko`p bo`lsa, ularning narxi qancha baland bo`lsa, ularni sotish va sotib olish uchun shuncha ko`p pul miqdor talab qilinadi . 1. Muayyan davrda(masalan, bir yil davomida) sotilishi va sotib olinishi lozim bo`lgan tovarlar summasi . • Pul qanchalik tez aylansa, muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori shuncha kam bo`ladi. 2. Pul birligini aylanish xizmati. • Ko`pincha tovarlar qarzga(kreditga) sotiladi va ularning haqi kelishuvga muvofiq keyingi davrlarda to`lanadi. 3.Kreditning rivojlanganlik darajasi, puldan to`lov vositasi sifatida foydalanish . 02 33 15 19 02 02 18 1C 02 23 0D09

Muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi: Pm = --------------------------- AtTb -- Xk + Xt Pm Tb Xk Xt At - muayyan davrda muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori; - sotilish lozim bo`lgan tovarlar summasi( tovarlar miqdori narxi) ; - to`lash muddati kelgan tovarlar va xizmatlar hamda boshqa to`lovlar summasi;- kreditga sotilgan tovarlar summasi; - pulning aylanish tezligi. Boshqa sharoitlar o`zgarmay qolganda, muayyan davrda muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori sotishga chiqariladigan tovarlar summasiga to`g`ri mutanosib , pulning aylanish tezligiga teskari mutanosibdir. Likvidlik – bu turli aktivlarning o`z qiymatini yo`qotmasdan ( ya`ni eng kam xarajatlar asosida) tezlik bilan naqd pulga aylana olish qobiliyatidir. Pul bozori – bu mamlakatdagi pul miqdori hamda foiz stavkasining turli darajalarida pul mablag`lariga bo`lgan talab va pul taklifining o`zaro nisbatini ifodalovchi mexanizm. 27 0C 2D0D0715 09

Pul taklifi – bu bozorda pul sifatida muomalada bo`lgan turli – tuman moliyaviy mablag`lar, ya`ni pul agregatlari yig`indisi hisoblanadi. Pulga talab - bu ayirboshlash bitimlari va investitsion maqsadlar uchun pulga bo`lgan talab summasi. Pul tizimi – bu mamlakatda mavjud pul birligi muomalasining tashkil qilish tartibi usullari va unga xizmat qiluvchi kredit muassasalaridir. 4. Inflatsiya, uning mohiyati va turlari . Inflatsiya – deb pul muomalasi qonunlari buzilishi bilan bog`liq holda qog`oz pullarning qadrsizlanishiga aytiladi. Narxlar indeksi joriy davrdagi iste`mol narxlarini bazis davrdagi iste`mol narxlariga nisbati orqali aniqlanadi: NI = --------- X 100 % TNb TNj TNj TNb - narxlar indeksi; - joriy davrdagi iste`mol tovarlari narxi ; - bazis davrdagi iste`mol tovarlari narxi; NI Narxlar indeksidan foydalangan holda inflatsiya sur` atini (IS) quyidagi formula orqali aniqlash mumkin: IS = ---------------------------- X 100% TNbTNj --- TNb

Inflatsiyaning turlari: Talab inflatsiyasi . Iqtisodiyotning ishlab chiqarish sohasi mahsulotning real hajmini ko`paytirib , ortiqcha talabni qondira olmaydi. O`rmalab boruvchi inflatsiya holatida narxlar yiliga 10 foizgacha , jadal inflatsiyada 20 dan 200 foizgacha , giperinflatsiyada 200 foizdan yuqori darajada o`sishi kuzatiladi. Taklif inflatsiyasi. Ishlab chiqarish xarajatlarining o`sishi keltirib chiqaradigan inflatsiya mahsulot birligiga qilinadigan xarajatlarning ko`payishi hisobiga narxlarning oshishini bildir 5. Kreditning mohiyati , manbalari va vazifalari . Kredit - bo`sh turgan pul mablag`larini ssuda fondi shaklida to`plash va ularni pulga muhtoj bo`lib turgan huquqiy va jismoniy shaxslarga ishlab chiqarish va boshqa ehtiyojlari uchun ma`lum muddatga, foiz to`lovlari bilan qaytarish shartida qarzga berish munosabatlarini ifodalaydi. Kredit munosabatlari obyekti - jamiyatda vaqtincha bo`sh turgan pul mablag`laridir.Kredit munosabatlarining subyektlari - korxona va firmalar, tashkilotlar, davlat, aholining keng qatlami hisoblanadi. 2F0F 05 1F 09 02 3E 0D05 11 26 03 10 03 1D 1F

Kredit resurslarining asosiy mablag`lari:  Korxonalarning amortizatsiyasi ajratmalari;  Mahsulot sotishdan olingan pul tushumlari;  Korxonalarning ishlab chiqarish , fan va texnikani rivojlantirish fondlari, moddiy rag`batlantirish fondlari;  Korxonalar foydasi. Ular davlat budjeti va kredit tizimi bilan hisob- kitob qilguncha , uning tegishli qismi korxona ehtiyojlari uchun foydalanguncha bankdagi hisoblarda saqlanadi;  Bankdagi budjet muassasalari, kasaba uyushmalari va boshqa ijtimoiy tashkilotlarning joriy pul resurslari;  Aholining bo`sh pul mablag`lari. Kredit berish quyidagi tamoyillarga asoslanadi:  ssuda berishning maqsadli tavsifi ;  Kreditning rasmiylashtirilgan muddatda qaytarilish  ssudaning moddiy ta`minlanganligi va to`lovliligi. r` = ------------x 100 % r Kssuda r` - foiz normasi. - foiz summasi. - qarzga berilgan pul summasi.r Kssuda 3C 07

Kredit o`z muassasalari orqali iqtisodiy subyektlar faoliyati ustidan nazorat qilish vazifasini bajaradi .Kredit ssuda harakati ( qarz berish va qarzni undirish ) orqali iqtisodiy o`sishni rag`batlantirish vazifasini bajaradi.Kredit naqd pullar orniga kredit pullarini rivojlantirish va pul muomalasini jadallashtirish bilan muomala xarajatlarini tejash vazifasini bajaradi.Kredit pulga tenglashtirilgan to`lov vositalarini (veksel ,chek, sertifikat) yuzuga chiqarib , ularni xo`jalik amaliyotiga joriy etish vazifasini bajaradi.Qayta taqsimlash vazifasi – uning yordamida korxonalar, davlat va aholing bo`sh pul mablag`lari ssuda fondi shaklida to`planib ,keyin bu mablag`lar kredit mexanizmi orqali iqtisodiyot tarmoqlari ehtiyojlarini hisobga olib qayta taqsimlanadi. Kreditning vazifalari :

Kredit turlari .  Bank krediti- pul egalari(banklar va maxsus kredit muassasalari) tomonidan qarz oluvchilar (tadbirkorlar,davlat, uy xo`jaligi sektori) ga pul ssudalari shaklida beriluvchi kredit.  Xo`jaliklararo kredit- bir korxona (muassasa) tomondan ikkinchisiga beriluvchi kredit.  Tijorat krediti – korxonalar, birlashmalarva boshqa xo`jalik yurituvchi subyektlarning bir- biriga beradigan krediti.  Iste`mol krediti – xususiy shaxslarga, birinchi navbatda, uzoq muddat foydalaniladigan iste`mol tovarlari(mebel, avtomobil, televizorva boshqalar) sotib olish ucun ma`lum muddatga beriladigan kredi.  Ipoteka krediti – ko`chmas mulklar ( yer, bino) hisobiga uzoq muddali ssudalar shaklida beriluvchi kredit.  Davlat krediti – davlat pul mablag`lari qarzdori, aholi va xususiy biznes esa kreditorlari bo`lib chiqadigan kredit munosabatlarining o`ziga xos shakli.  Xalqaro kredit – ssuda kapitalining xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi harakatini nomayon etuvchi shakli. Lizing - bu kreditning pulsiz shakli bo`lib, odatda ishlab chiqarish vositalari va boshqa moddiy boyliklarni keyinchalik foydalanuvchilar tomonigan muntazam ravishda haq to`lab borib , sotib olish sharti bilan uzoq muddatli ijaraga berishdan iborat.

4. Bank tizimi . Markaziy va tijorat banklar hamda ularning vazifalari. Banklar - pul mablag`larini to`plash, joylashtirish va ularning harakatini tartibga solish bilan shug`illanuvchi iqtisodiy muassasadir. Bank tizimi Tijorat (depozitli)ban klarMarkaziy (emission) bank Davlat banki – mamklakat pul – kredit tizimini markazlashgan tartibda boshqaradi va davlatning yagona kredit siyosatini amalga oshiradi. Davlat banki Markaziy bank hisoblanadi. Tijorat banklari - o`zlarining xo`jalik mavqeyiga ko`ra aksionerlik tipidagi muassasa hisoblanadi. Huquqiy mavqeyiga ko`ra, faoliyatni ng biron bir turga xizmat ko`rsatuvchi, ixtisoslashgan yoki milliy bank bo`lishi mumkin. 28 05 1F09 2B 12 17 2B 13

1 • Boshqa bank muassasalarining majburiy zaxiralarini saqlaydi. Markaziy bank mamlakatning rasmiy oltin- valyuta zaxiralarini saqlash vazifasini ham bajaradi. 2 • Cheklarni qayt (inkassatsiya) qilish mexanizmini ta`minlaydi va banklararo hisob- kitoblarni amalga oshiradi,ularga kreditlar beradi. 3 • Davlatning monetar siyosatini amalga oshiradi. 4 • Barcha banklar faoliyatini uyg`unlashtiradi va ular ustidan nazoratni amalga oshiradi. 5 • Xalqaro valuta bozorlarida milliy valutalarni ayirboshlaydi. 6 • Pul taklifi ustidan nazorat qilish mas` uliyatini oladi, milliy valutani muomalaga chiqaradi. Iqtisodiyotning ehtiyojlariga mos ravishada pul muomalasini tartibga soladi. Markaziy bank vazifalari . 15 02 27 19 0F 1E 02 40 0E 05 21 02 35 23 02 27 0A09 3F 02 42 41 02 18 0F 24 19

• Iqtisodiyotning turli sohalarida tijorat tamoyillarida kredit- pul operatsiyalarining muayyan turlarini amalga oshiradi. Sanoat qurilish banki, Agrobank,Tadbirkor bank.Ixtisoslashgan tijorat banklar. • Mamlakatda omonat ishlarini tashkil etish, naqd pulsiz hisob-kitob qilish va aholi uchun kassa vazifasini amalga oshirish, aholiga shaxsiy ehtiyojlarga kredit berish kabi operatsiyalarni ta`minlaydi. Xalq banki . • Eksport –inport operatsiyalarini bevosita amalga oshiruvchi korxona va muassasalarga kredit beradi, qo`shma korxona- larga kredit berishda qatnashadi, yig`ma valuta rejasining ijrosini, valuta resurslaridan tejab foydalanishini nazorat qiladi. Tashqi iqtisodiy faoliyat millliy banki. • Bu ko`chmas mulk (yer va inshoot) hisobiga uzoq muddatli ssuda berishga ixtisoslashgan kredit muassasalari .Ipoteka banklari. Bank turlari: 2F 27 1F 13 2F

O`zbekistonda milliy valutani mustahkamlash siyosatining amalga oshirilishi :  Respublikada so`mning xarid quvvatini oshirib borish va uning barqarorligini ta`minlash asosiy vazifa hisoblanadi.  So`mning barqaror amal qilishi,uning har qanday valutaga erkin almashtirilishi yetarli valuta zaxirasi bo`lishiga bog`liq.  So`mning barqarorligini ta`minlashda undan ehtiyotkorona va tejab tergab foydalanish,ishlab chiqarishga sarflangan mablag`larning eng ko`p samara berishiga,olingan kreditlarning o`z vaqtida qaytarilishiga erishish muhim o`rin tutadi.  Inflatsiyaga qarshi aniq o`ylangan siyosat o`tkazish muhim shartlaridan biridir. Eng avvalo inflatsiya darajasini keskin kamaytirishga qaratilishi lozim.  Inflatsiyaga qarshi siyasatning negizini pul miqdorining o`sishini tovarlar va xizmatlar miqdorining tegishli darajada o`sishi bilan bog`lab olib borishga qaratilgan tadbirlar tashkil qilishi zarur.  So`mning barqarorligini ta`minlashda naqd pul emissiyasining o`sishiga, aholi qo`lida pulning harakatsiz turib qolishiga yo`l qo`ymaslik birinchi darajali ahamiyatga ega.  Inflatsiyani pasaytiruvchi qudratli omil milliy valuta almashuv kursining barqarorlashuviga erishishdir.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT 01 070F0E100F

O'xshashlar

Davlat byudjetining ta’lim tizimi xarajatlari

Marketingning tarkibiy tuzilishi va uni boshqarishni tashkil etish

Buxgalteriya balansi va uning tuzilishi

Oʻzbekistonning maʼmuriy-hududiy va davlat tuzilishi 2

Jahon valyuta tizimi va uning rivojlanishi