Бюджетлараро муносабатлар - назария ва амалиёт - Iqtisodiyot - Slaydlar

Бюджетлараро муносабатлар - назария ва амалиёт

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

122.01953125 KB

Ko'chirib olish

Бюджетлараро муносабатлар: назария ва амалиёт

Режа: 1. Бюджет тизими ва тузулмаси 2. Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими шаклланиши ва амал қилиши ҳуқуқий асослари 3. Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими бюджетларининг шакланиши хусусиятлари 4. Буюджетлараро муносабатлар: Ўзбекистон Республикасида услубиёт ва амалиёт 5. Ўзбекистонда ҳудудлар бюджетларини баланслаштиришнинг амалдаги алгаритми

Марказлаштирилган модель барча бюджетлар ягона давлат бюджетида марказлаштирилиши билан тавсифланади, бунда ҳар бир юқори бюджетга тартибга солиш роли бириктирилган бўлади. Аралаш модель марказий бюджетга маҳаллий бюджетларни тартибга солиш роли бириктирилиши билан тавсифланади, бунда ушбу бюджетларнинг ҳар бири уларнинг харажатларини таъминловчи ўз даромадлар манбаларига эга бўлади. Марказлаштиришдан чиқарилган модель бюджет тизими марказий ва маҳаллий бюджетларининг эркинлиги билан тавсифланади, бунда ушбу бюджетларнинг ҳар бири уларнинг харажатларини таъминловчи ўз даромадлар манбаларига эга бўлади. Бюджет тузилиши моделлари Бюджет тузилиши моделлари

Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими  Бюджет тизими бюджетларининг ўзаро алоқаси мамлакатнинг бирлиги ва яхлитлигини, бюджет тизимининг бўғинлари ўртасида даромадлар ва харажатлар оптимал тақсимланишини таъминлайди. Бюджет тизими бўғинларининг ўзаро алоқалари бюджетлараро муносабатлар механизми орқали амалга оширилади.  Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига мувофиқ бюджет тизими турли даражадаги бюджетлар ва бюджет маблағлари олувчилар йиғиндисини, бюджетларни ташкил этишни ва тузиш принципларини, бюджет жараёнида улар ўртасида, шунингдек бюджетлар ҳамда бюджет маблағлари олувчилар ўртасида вужудга келадиган ўзаро муносабатларни ўзида ифодалайди.  Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими маъмурий-ҳудудий тузилишнинг ўзига хослиги – Ўзбекистон Республикаси таркибида суверен Қорақалпоғистон Республикаси мавжудлиги билан боғлиқ бўлган хусусиятга эга.

Ўзбекистон Республикаси бюджет тизимидавлат бюджет тизимининг ҳамма турдаги бюджетлари мажмуи бюджет маблағларини олувчилар йиғиндиси бюджетларни ташкил этиш ҳамда уларни тузиш принциплари бюджет жараёни бюджетлар ўртасидаги ўзаро муносабатлар бюджетлар ва бюджет маблағларини олувчилар ўртасидаги ўзаро муносабатлар Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими

Давлат мақсадли жамғармаларининг бюджетлари Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси бюджети Иш билан таъминлашга кўмаклашиш республика жамғармаси бюджети Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Республика йўл жамғармаси бюджети Ўзбекистон Республикаси Давлат мулкини бошқариш давлат қўмитасининг махсус ҳисобварағи бюджетиҚорақалпоғистон Республикаси бюджети Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети Вилоятларнинг бюджетлари Туманларнинг бюджетлари Туман бюджети Вилоят бюджети Маҳаллий бюджетларЎзбекистон Республикаси республика бюджети Республикага бўйсунадиган шаҳарларнинг бюджетлариРеспубликага бўйсунадиган туманларнинг бюджетлари Республика бюджети Тошкент шаҳар бюджети Шаҳар бюджети Вилоятга бўйсунадиган шаҳарларнинг бюджетлари Туманга бўйсунадиган шаҳарларнинг бюджетлари Тошкент шаҳар туман- ларининг бюджетлари26 17 2C 1C 1905 26 01 1905 03

Бюджетлараро муносабатларнинг ҳуқуқий асослари  1992 йил 8 декабрда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси;  “ Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 2 сентябрдаги 913-XII-сон Қонуни;  Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси (ЎзРнинг 2007 йил 25 декабрдаги ЎРҚ-136-сон Қонуни билан тасдиқланган);  “ Бюджет тизими тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабрдаги 158-II-сон Қонуни;  “ Давлат бюджетининг ғазна ижроси тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг 2004 йил 26 августдаги 664-II-сон Қонуни;  Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси томонидан ҳар йили қабул қилинадиган “Давлат бюджети тўғрисида”ги қарорлар ҳамда улар асосида Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан кейинги молия йили учун қабул қилинадиган “Ўзбекистон Республикасининг асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида”ги қарорлари;  Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетини тузиш ва ижро этиш Қоидалари (Адлия вазирлигида 2002 йил 14 мартда 1111-сон билан рўйхатга олинган);  Қорақалпоғистон Республикаси бюджетига ва маҳаллий бюджетларга бюджет ссудаларини бериш ва олинган ссудаларни тўлаш тартиби тўғрисида Низом (Адлия вазирлигида 2001 йил 19 июлда 1052-сон билан рўйхатга олинган;  ва бошқа ҳужжатлар.

Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси давлатнинг маъмурий-ҳудудий тузилишини, маъмурий-ҳудудий тузилмаларнинг ўз пул маблағлари жамғармаларини – уларга ўз функциялари ва вазифаларини бажариш учун зарур бўлган бюджетларни шакллантириш ҳуқуқларини белгилайди: 1) Давлатнинг маъмурий-ҳудудий тузилиши (XVI боб) : Ўзбекистон Республикаси вилоятлар, туманлар, шаҳарлар, шаҳарчалар, қишлоқлар, овуллар, шунингдек Қорақалпоғистон Республикасидан иборат (68-модда); суверен Қорақалпоғистон Республикаси Ўзбекистон Республикаси таркибига киради (70-модда); Ўзбекистон Республикаси билан Қорақалпоғистон Республикасининг ўзаро муносабатлари Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси ўртасида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси доирасида тузилган шартномалар ҳамда битимлар билан тартибга солинади (75- модда). Юқорида зикр этилган ҳудудларнинг (шаҳарчалар, қишлоқлар ва овуллар бундан мустасно) маъмуриятларига улар ўзларига юкланган функциялар ва вазифаларни бажаришлари учун пул маблағлари жамғармаси – маҳаллий бюджетларни шакллантириш ҳуқуқи берилган. 2) Маҳаллий давлат ҳокимияти асослари (XXI боб): маҳаллий ҳокимият органлари ихтиёрига қуйидагилар киради: қонунийликни, ҳуқуқий-тартиботни ва фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлаш; ҳудудларни иқтисодий, ижтимоий ва маданий ривожлантириш; маҳаллий бюджетни шакллантириш ва уни ижро этиш, маҳаллий солиқлар, йиғимларни белгилаш, бюджетдан ташқари жамғармаларни ҳосил қилиш; маҳаллий коммунал хўжаликка раҳбарлик қилиш; атроф муҳитни муҳофаза қилиш; фуқаролик ҳолати актларини қайд этишни таъминлаш; норматив ҳужжатларни қабул қилиш ҳамда Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ва Ўзбекистон Республикаси қонунларига зид келмайдиган бошқа ваколатларни амалга ошириш. 3) Ўзбекистон Республикасининг молия ва пул-кредит тизими (XXV боб): Ўзбекистоннинг давлат бюджети Республика бюджетидан, Қорақалпоғистон Республикаси бюджетидан ва маҳаллий бюджетлардан иборат (122-модда). Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ягона солиқ тизими амал қилади. Солиқлар жорий қилишга фақат Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси ҳақли (123-модда).

“ Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг Қонуни “ Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг Қонуни маҳаллий давлат ҳокимияти фаолиятининг иқтисодий ва молиявий асосларини, унинг маҳаллий бюджетни тузиш ва ижро этиш ҳамда унинг ижроси тўғрисида ҳисобот тақдим этиш, ҳудудни ривожлантиришнинг истиқболга мўлжалланган дастурларини, ҳудуднинг бош режаси ва уни қуриш қоидаларини ишлаб чиқиш ва қабул қилиш, амалдаги қонунларга мувофиқ маҳаллий солиқлар, йиғимлар, бож миқдорини белгилаш, маҳаллий бюджетга тушадиган маҳаллий солиқлар, йиғимлар ва тўловлар бўйича имтиёзлар бериш масалаларини ҳал қилиш бўйича ваколатларини мустаҳкамлайди. 1) Маҳаллий давлат ҳокимияти фаолиятининг иқтисодий асосини (II боб) мулк ва уни бошқариш ҳуқуқлари (7, 8, 9-моддалар): маъмурий-ҳудудий тузилмаларнинг давлат мулки (коммунал мулк) ва вилоят, туман, шаҳарда мавжуд бўлган, иқтисодий ва ижтимоий ривожланишга хизмат қилаётган ўзга мулк ташкил этади. 2) Маҳаллий давлат ҳокимияти фаолиятининг молиявий асосини (III боб), ҳудудларнинг молиявий ресурсларини бюджет маблағлари, бюджетдан ташқари фондлар, аниқ мақсадга қаратилган фондлар, кредит ресурслари, шунингдек республика (вилоят, Тошкент шаҳри) бюджетидан ажратилган субвенциялар ва дотациялар ташкил этади. Вилоят, туман, шаҳарнинг молиявий ресурслари ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш юзасидан биргаликдаги дастурларни, шу жумладан ҳудудлараро дастурларни пул билан таъминлаш учун бошқа вилоятлар, туманлар, шунингдек корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, жамоат бирлашмалари ва фуқароларнинг молия ресурслари билан шартнома асосида бирлаштирилиши мумкин (11-модда). 3) Қонунда маҳаллий ҳокимият органлари – халқ депутатлари Кенгашлари ва ҳокимнинг ваколатлари (VI боб), шу жумладан маҳаллий бюджет ва унинг ижросига доир ҳисоботни, ҳудудни ривожлантиришнинг истиқболга мўлжалланган дастурларини, туман, шаҳарнинг бош режаси ва уни қуриш қоидаларини тасдиқлаш; амалдаги қонунларга мувофиқ маҳаллий солиқлар, йиғимлар, бож миқдорини белгилаш, маҳаллий бюджетга тушадиган маҳаллий солиқлар, йиғимлар ва тўловлар бўйича имтиёзлар бериш ва бошқа ваколатлари белгилаб қўйилган.

Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси .  Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси га мувофиқ солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тизими (3-боб) бюджет тизими даромадларини шакллантиришни таъминлайди. Солиқ кодексида солиқлар ва мажбурий йиғимларнинг турлари бўйича таснифи (умумдавлат солиқлари ва маҳаллий солиқлар) назарда тутилган (23-модда); солиқ тўловчилар, шунингдек солиқлар ёки бошқа мажбурий йиғимларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш учун зарур элементлар (24-модда), чунончи: солиқ солиш объекти (25- модда), солиқ солинадиган база (26-модда), ставка (27-модда), ҳисоблаб чиқариш тартиби (28-модда), солиқ даври (29-модда), солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича имтиёзлар (30- модда) белгиланган.

Ўзбекистон Республикасининг “Бюджет тизими тўғрисида”ги Қонуни Ўзбекистон Республикасининг “Бюджет тизими тўғрисида”ги Қонуни Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджети, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетларни тузиш ва уларни бошқариш асосларини белгилайди. 1) Бюджет тизимини бошқариш. Қонунда бюджет тизими тушунчасининг мазмуни (4- модда), бюджет тизимининг асосий принциплари (5-модда), марказий ва маҳаллий ҳокимият органларининг бюджет тизимини бошқариш соҳасидаги ваколатлари (6-8-моддалар) белгиланган. 2) Давлат бюджети . Қонуннинг мазкур қисмида қуйидагилар белгиланган: Давлат бюджети тузилмаси (9-модда); бюджет таснифи (10-модда); Давлат бюджети даромадлари ва харажатлари (11, 12-моддалари); бюджетлар ўртасида тақсимланган маблағларни даромадлар ва харажатлар жумласига киритиш (13-модда); Давлат бюджети тақчиллигини молиялаштириш манбалари (14-модда); даромадлар (15-модда); харажатлар (16-модда); республика бюджети тақчиллигини молиялаштириш манбалари (17-модда); ҳудудлар бюджетларининг даромадлари ва харажатлари (18-19-моддалар); Давлат мақсадли жамғармалари (20-модда). 3) Бюджетлар ўртасидаги ўзаро муносабатлар қуйидаги масалаларга доир қоидаларни ўз ичига олади: Давлат бюджети маблағларини бюджетлар ўртасида қайта тақсимлаш (21- модда); харажатларни республика бюджетидан молиялаштириш (22-модда); харажатларни ҳудудларнинг бюджетларидан молиялаштириш (23-модда); ҳудудларнинг бюджетларига белгиланадиган чекловлар (24-модда). 4) Бюджет жараёни. Қонуннинг бу қисмида Давлат бюджетини тайёрлаш, кўриб чиқиш ва қабул қилиш (25-30-моддалар), давлат бюджетининг ижроси ва унинг ижро этилишини назорат қилиш (31-39-моддалар)ни ўз ичига олувчи бюджет жараёни тартиби белгиланган. 5) Давлат томонидан маблағ жалб қилиш. Қонуннинг мазкур қисмида қарз мажбуриятларининг мақсадлари ва турлари кўрсатилган (40-41-моддалар).

Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими бюджетларининг шакллантирилиши хусусиятлари Ўзбекистонда марказлаштирилган бюджет тузилиши модели ва икки даражали бюджет тизими амал қилади. Республика бюджети бюджет тизимининг биринчи даражаси ҳисобланади, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар мажмуи эса Ўзбекистон бюджет тизимининг иккинчи даражасини ташкил этади Ўзбекистон Республикаси бюджет тизимининг таркибиий тузилиши Ўзбекистон Республикаси республика бюджети I даража II даража Қорақалпоғистон Республикаси бюджети Республикага бўйсунувчи шаҳарлар бюджетлариРеспубликага бўйсунувчи туманлар бюджетлари Республика бюджети Вилоятлар бюджетлари Туманлар бюджетлари Туман бюджети Вилоят бюджети Маҳаллий бюджетлар Тошкент шаҳар бюджети Шаҳар бюджети Вилоятга бўйсунувчи шаҳарлар бюджетлари Туманга бўйсунувчи шаҳарлар бюджетлари Тошкент шаҳар туманлари бюджетлари (11)

Республика бюджети даромадлари  умумдавлат солиқлари, йиғимлари, божлари ва бошқа мажбурий тўловлар (юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи, жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи, ҚҚС, акциз солиғи, ер қаъридан фойдаланувчилар учун солиқлар ва махсус тўловлар, сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ, ягона солиқ тўлови, ягона ер солиғи, тадбиркорлик фаолиятининг айрим турлари бўйича қатъий белгиланган солиқ, давлат божи ва божхона тўловлари);  давлат молиявий ва бошқа активларини жойлаштирилиши, фойдаланишга берилиши ва сотилишидан олинган даромадлар;  мерос олиш, ҳадя этиш ҳуқуқи бўйича давлат мулкига ўтган пул маблағлари;  юридик ва жисмоний шахслардан, шунингдек чет эл давлатларидан келган қайтарилмайдиган пул тушумлари;  резидент-юридик шахсларга ва чет эл давлатларига берилган бюджет ссудаларини қайтариш ҳисобига берилган тўловлар;  қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа даромадлар ҳисобига шакллантирилади.

Республика бюджети харажатлари  республика бюджетидан молиялаштириладиган бюджет маблағи олувчиларнинг жорий харажатлари шаклида;  жорий бюджет трансфертлари шаклида;  капитал харажатлар шаклида: асосий фондлар ва воситаларни (улар билан боғлиқ ишлар ва хизматлар ҳам шулар жумласига киради) давлат эҳтиёжлари учун олиш ва такрор ишлаб чиқаришга; чет элда давлат эҳтиёжлари учун ер ва бошқа мол-мулк олишга; давлат эҳтиёжлари учун ерга бўлган ҳуқуқни ва бошқа номоддий активларни олишга; давлат захираларини вужудга келтиришга;  капитал харажатларни қоплаш учун юридик шахсларга бериладиган бюджет трансфертлари шаклида;  Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетларга бюджет дотациялари, бюджет субвенциялари ва бюджет ссудалари шаклида;  резидент-юридик шахсларга ва чет эл давлатларига бериладиган бюджет ссудалари шаклида;  давлат мақсадли жамғармаларига бериладиган бюджет дотациялари ва бюджет ссудалари шаклида;  давлат қарзини қайтариш ва унга хизмат кўрсатиш бўйича тўловлар шаклида;  қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа харажатлар шаклида.

1-даража: Республика бюджети  Ўзбекистон Республикаси республика бюджетининг даромадлар қисми умумдавлат солиқлари ва мажбурий йиғимлар ҳисобидан таркиб топтирилади ва умумдавлат хусусиятига эга харажатларни молиялаштириш учун ишлатилади.  Республика бюджети тақчиллиги асосан давлат томонидан ички ва хориждан маблағларни жалб қилиш ҳамда республика бюджети маблағларининг молия йили бошланишидаги қолдиқлари ҳисобига молиялаштирилади.

2-даража. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар  Қорақалпоғистон Республикасининг бюджети – Давлат бюджетининг Қорақалпоғистон Республикаси пул маблағлари жамғармасини ташкил этувчи бир қисми бўлиб, бюджетда даромадлар манбалари ва улардан тушумлар миқдори, шунингдек молия йили мобайнида аниқ мақсадлар учун ажратиладиган маблағлар сарфи йўналишлари ва миқдори назарда тутилади.  Қорақалпоғистон Республикасининг бюджети Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетини ҳамда республика (Қорақалпоғистон)га бўйсунувчи туманлар ва шаҳарларнинг бюджетларини ўз ичига олади.  Маҳаллий бюджет – Давлат бюджетининг тегишли вилоят, туман, шаҳар пул маблағлари жамғармасини ташкил этувчи бир қисми бўлиб, унда даромадлар манбалари ва улардан тушумлар миқдори, шунингдек молия йили мобайнида аниқ мақсадлар учун ажратиладиган маблағлар сарфи йўналишлари ва миқдори назарда тутилади.

Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар даромадлари  маҳаллий солиқлар, йиғимлар, божлар ва бошқа мажбурий тўловлар: мол- мулк солиғи, ер солиғи, ободонлаштириш ва ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш солиғи, жисмоний шахслардан транспорт воситаларига бензин, дизель ёқилғиси ва газ ишлатганлик учун олинадиган солиқ, айрим турдаги товарлар билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги хизматларни кўрсатиш ҳуқуқи учун йиғим;  қонун ҳужжатларида белгиланган нормативларга мувофиқ Қорақалпоғистон Республикаси бюджетига ва маҳаллий бюджетларга ўтказиладиган умумдавлат солиқлари, йиғимлари, божлари ва бошқа мажбурий тўловлар;  қонун ҳужжатларида белгиланган нормативларга мувофиқ давлат мулки объектларини жойлаштириш, фойдаланишга беришдан олинган даромадлар;  қонун ҳужжатларига мувофиқ мерос олиш, ҳадя этиш ҳуқуқи бўйича давлат мулкига ўтган пул маблағлари;  юқори бюджетлардан бериладиган бюджет дотациялари, бюджет субвенциялари ва бюджет ссудалари;  юридик ва жисмоний шахслардан, шунингдек чет эл давлатларидан келган қайтарилмайдиган пул тушумлари;  қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа даромадлар ҳисобига шакллантирилади.

Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар харажатлари  Қорақалпоғистон Республикаси ва маҳаллий бюджетлардан молиялаштириладиган бюджет ташкилотларининг жорий харажатлари шаклида;  жорий бюджет трансфертлари шаклида;  капитал харажатлар шаклида: асосий фондлар ва воситаларни (улар билан боғлиқ ишлар ва хизматлар ҳам шулар жумласига киради) давлат эҳтиёжлари учун олиш ва такрор ишлаб чиқаришга; давлат эҳтиёжлари учун ерга бўлган ҳуқуқни ва бошқа номоддий активларни олишга;  қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа харажатлар шаклида.

Ўзбекистон Республикасининг бюджет тизими ўзига хос хусусиятлари  Ўзбекистон Республикасининг “Бюджет тизими тўғрисида”ги Қонунига мувофиқ, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ҳамда маҳаллий бюджетлар балансли даромадлар ва харажатларга эга бўлиши керак. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар тақчиллигига йўл қўйилмайди.  Қорақалпоғистон Республикаси бюджетини ва маҳаллий бюджетларни қабул қилиш ва ижро этишда:  қонун ҳужжатларида назарда тутилмаган манбалар ҳисобига жамғармалар ташкил этишга;  маблағ жалб қилишни амалга оширишга (юқори бюджетлардан бюджет ссудалари олиш бундан мустасно);  бюджетдан ажратиладиган тасдиқланган маблағдан ортиқроқ маблағ сарфлашга (Ўзбекистон Республикасининг “Бюджет тизими тўғрисида”ги Қонунида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно);  бюджет маблағлари ҳисобидан бошқа шахслар фойдасига молиявий кафолатлар ва кафилликлар беришга;  юридик ва жисмоний шахсларга бюджет ссудалари беришга йўл қўйилмайди, хусусий уй-жой мулкдорлари ширкатларига таъмирлаш- тиклаш ишлари учун бюджет ссудаларини бериш ҳоллари бундан мустасно.

Республика бюджети Судлар ва прокуратура органлари фаолияти – Республика бюджети Миллий хавфсизлик – Республиканский бюджет Ўзбекистон Республикасининг чет элдаги дипломатик ваколатхоналари ва миссиялари фаолиятини таъминлаш – Республика бюджети Ер тузиш, мелиорация, табиатни муҳофаза қилиш ва эпизоотияга қарши кураш чора-тадбирлари – Республика бюджети Қишлоқ хўжалиги зараркунандаларига қарши кураш – Республика бюджети Қишлоқ хўжалиги зараркунандаларига қарши кураш – Республика бюджети Мудофаа ва жамоат тартиби Маҳаллий бюджетлар Республика бюджети Иқтисодиёт турли тармоқларидаги бюджет ташкилотларини сақлаш Маҳаллий бюджетлар Республика бюджети Давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари фаолияти Маҳаллий бюджетлар Республика бюджети Ижтимоий таъминот Маҳаллий бюджетлар Республика бюджети Ижтимоий-маданий тадбирлар: фан, таълим, маданият, соғлиқни сақлаш, жисмоний тарбия ва спорт Маҳаллий бюджетлар Республика бюджети Давлатнинг марказлаштирилган инвестициялари Маҳаллий бюджетлар Республика бюджети Иқтисодиёт тармоқларини ривожлантиришнинг мақсадли дастурлари ва тадбирларини амалга ошириш Маҳаллий бюджетлар – Аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш Маҳаллий бюджетларЎзбекистон Республикаси бюджет тизимида харажатларга оид ваколатларнинг тақсимланиши

Ўзбекистон Республикасида маҳаллий бюджетларни баланслаш манбалари Умумдавлат солиқларидан ажратмалар Юқори турувчи бюджетдан дотациялар, субвенциялар, ўтказиладиган даромадлар , бюджет ссудалари Юқори турувчи бюджетдан ўзаро ҳисоб- китоблар бўйича олинган маблағлар Молиявий ёрдам Ўзбекистон Республикасида маҳаллий бюджетларни баланслаш манбалари 19 1A 1A 0C

Ўзбекистон Республикаси бюджет тизимининг бюджетлари ўртасида тақсимланадиган умумдавлат солиқлари Маҳаллий бюджетларга умумдавлат солиқларидан ажратмалар Ягона солиқ тўловидан ажратмалар (микрофирмалар ва кичик корхоналар билан бирга) Савдо ва умумий овқатланиш корхоналаридан олинган ягона солиқ тўловидан ажратмаларЮридик шахлардан олинадиган фойда солиғидан ажратмалар Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғидан ажратмалар Акциз солиғидан ажратмалар Ер қаъридан фойдаланувчилар учун солиқлар ва махсус тўловларҚҚСдан ажратмалар01 1B

Наименование регионов Маҳаллий бюджетлар харажатлари Респ.бюд. берил-ган даромадлар ҳисобга олган маҳаллий бюджет даромалари Субвенция Дотация 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 Респ. Каракалпакстан 100,0 100,0 64,2 66,9 35,8 33,1 Андижанская область 100,0 100,0 64,7 65,2 35,3 34,8 Бухарская область 100,0 100,0 100,0 100,0 Джизакская область 100,0 100,0 40,0 60,6 37,8 39,4 22,2 Кашкадарьинская обл. 100,0 100,0 100,0 100,0 Навоийская область 100,0 100,0 100,0 100,0 Наманганская область 100,0 100,0 39,1 35,0 37,1 34,7 23,8 30,3 Самаркандская область 100,0 100,0 62,4 61,6 37,6 38,4 Сурхандарьинская обл. 100,0 100,0 39,4 40,1 38,3 37,8 22,3 22,1 Сырдарьинская область 100,0 100,0 71,9 68,8 28,1 31,2 Ташкентская область 100,0 100,0 100,0 100,0 Ферганская область 100,0 100,0 100,0 100,0 Хорезмская область 100,0 100,0 62,5 66,0 37,5 34,0 г. Ташкент 100,0 100,0 100,0 100,0 Итого 100,0 100,0 75,6 76,9 19,8 19,1 4,6 4,0

2009 ва 2010 йилларда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бюджетларига умумдавлат солиқларидан ажратмаларнинг нормативлари (% ҳисобида) Минтақалар (вилоятлар) номи ҚҚС Юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи Акциз солиғи алкоголли маҳсулотла рга (этил спиртидан ташқари) Ер қаъридан фойдалан- ганлик учун солиқ Ягона солиқ тўловидан ажратмалар (микрофирм алар ва кичик корхоналар билан бирга) Савдо ва умумий овқатланиш корхоналариг а солинган ягона солиқ тўловидан ажратмалар 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Қорақалпоғистон Республикаси 100 100 100 100 100 100 50 50 100 100 100 100 100 100 Андижон вилояти 100 100 100 100 100 100 50 50 – – 100 100 100 100 Бухоро вилояти 55 55 55 55 50 50 50 50 – – 100 100 100 100 Жиззах вилояти 100 100 100 100 100 100 – – 100 100 100 100 Кашқадарё вилояти 100 90 100 90 50 100 50 50 – – 100 100 100 100 Навоий вилояти 50 62 50 62 50 62 – – 100 100 100 100 Наманган вилояти 100 100 100 100 100 100 100 100 – – 100 100 100 100 Самарқанд вилояти 100 100 100 100 100 100 100 100 – – 100 100 100 100 Сурхондарё вилояти 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Сирдарё вилояти 100 100 100 100 100 100 100 100 – – 100 100 100 100 Тошкент вилояти 65 65 65 65 50 50 50 50 – – 100 100 100 100 Фарғона вилояти 100 83 83 83 100 100 50 50 – – 100 100 100 100 Хоразм вилояти 100 100 100 100 100 100 50 50 – – 100 100 100 100 Тошкент шаҳри 10 5 10 5 5 5 50 50 – – 35 15 35 15

Ўзбекистонда ҳудудлар бюджетларини баланслаш жорий амалиёти алгоритми 1-босқич. Ҳудудий молия органлари ўз ҳудуди солиқ даромадларининг прогнозини тузадилар: 1. Бюджетга ўз (маҳаллий) солиқлари ва бошқа мажбурий йиғимлар тушумларининг прогнози тузилади; 2. Мазкур ҳудудда йиғиладиган умумдавлат солиқлари ва бошқа мажбурий йиғимлар прогнози тузилади; Ҳудуднинг солиқ даромадлари прогнози = Маҳаллий солиқлар ва бошқа мажбурий йиғимлар прогнози + Мазкур ҳудудда йиғиладиган умумдавлат солиқлари ва бошқа мажбурий йиғимлар прогнози

 2-босқич. Ҳудудий молия органлари ҳудуд бюджети харажатларини режалаштирадилар.  3-босқич. Ҳудуднинг бюджет билан таъминланганлик даражаси унинг солиқ даромадлари прогнози ва мазкур ҳудуднинг бюджет маблағлари олувчиларининг режалаштирилаётган харажатларга оид эҳтиёжларини таққослаш йўли билан аниқланади.

1-вазият. Маҳаллий солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар прогнози = Режалаштирилаётга н харажатларга оид эҳтиёжлар 2-вазият. Маҳаллий солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар прогнози < Режалаштирилаётган харажатларга оид эҳтиёжлар 3-вазият. Ҳудуднинг солиқ даромадлари прогнози < Режалаштирилаётган харажатларга оид эҳтиёжлар

4-вазият. Ҳудуднинг солиқ даромадлари прогнози Режалаштирилаётган харажатларга оид эҳтиёжлар  5-вазият. Бюджетнинг ижро этилиши жараёнида харажатлар кўпайтирилиши ёки камайтирилиши мумкин. Харажатлар кўпайтирилган ҳолда юқори турувчи бюджетдан маблағлар ажратилади, харажатлар камайтирилган ҳолда эса – қуйи турувчи бюджетлардан маблағлар олиб қўйилади.  6-вазият. Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бюджетида йилнинг айрим даврларида ҳосил бўладиган даромадлар ва харажатлар ўртасидаги вақтинчалик касса тафовутларини қоплашга юқори турувчи бюджетдан қисқа муддатли бюджет ссудалари ажратилиши мумкин. Бу ссудалар молия йили якунлангунга қадар қайтарилиши лозим

O'xshashlar

Бюджетлараро муносабатлар

Бюджетлараро муносабатларни ташкил этиш

Халқаро иқтисодий муносабатлар фанининг предмети ва методи

Byudjetlararo munosabatlar

Жаҳон хўжалиги ва халқаро иқтисодий муносабатлар - асосий кўринишлари ва хусусиятлари