Biznes risklarni boshqarish - Iqtisodiyot - Slaydlar

Biznes risklarni boshqarish

Yuklangan vaqt:

16.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4116.3798828125 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI “ Risklarni boshqarish” fanidan ORALIQ NAZORAT ISHI IQTISODIY XAVFSIZLIK-75IQTISODIYOT FAKULTETI Ma’vzu: Biznes risklarni boshqarish

Kirish. 1. Korxonalarda risklarni turlari. 2. Korxonalarda risklarni boshqarishda turli yondashuvlar. 3. Korxonalarda risklarni boshqarishning xorij tajribasi. 4. Riskning xavfni kamaytirish usullari Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish. Kirish Ma’lumki, tadbirkorlik olamidagi yutuqlar ko’p hollarda tadbirkorlik faoliyatining tanlangan strategiyasini qanchalik darajada to’g’i va asosli ekanligiga bog’liqdir. Bunda jiddiy vaziyatlar hisobga olinishi lozim. Tadbirkorlik faoliyatini esa tavakkalchiliksiz tasavvur etish iqtisodiy savodsizlikning bir ko’rinishi bo’ladi deb o’ylaymiz. Umumjahon amaliyotida qabul qilingan tadbirkorlik va ishbilarmonlik faoliyati to‟g‟risidagi qonunchilik hujjatlarida tadbirkorlikka mulkiy mas’uliyat va o’zining tavakkalchiligi bilan amalga oshiriluvchi, daromad olishga yo’naltirilgan fuqarolar va ular guruhlarining mustaqil, tashabbuskor faoliyati deb ta’rif beriladi. Ko„p hollarda tadbirkorlik mustaqillik, tashabbuskorlik, mas‟uliyatlilik, faol izlanuvchanlik, jo’shqinlik va chaqqonlik kabi xislatlar bilan tavsiflanadi. ‘Bu xislatlarning yagona jamlanmasi iqtisodiy faoliyatga xos bo„lib, to„liq asosli holda tadbirkorlik yoki biznes deb ataladi. Tadbirkor uzluksiz ravishda mehnat yutuqlarini ta’minlash uchun o’z xatti-harakatlarini takomillashtirib boradi, chunki yutuqlar ishlab chiqarish texnologiyalari va tovar sifatini o’zgartirishga, narx, iste’molchilar doirasi va boshqa ko’plab omillarga bog’liq bo’ladi. Muammolar yechimining turli yo’llarini topish, tanlash va o’zgartirish faqat muqobil variantlar mavjudligidagina mumkin bo’ladi. Shu sabab tadbirkorlikning zaruriy sharti izlanishda va turli-tumanlik holatida iqtisodiy faoliyatning usullarini tanlash erkinligida namoyon bo’ladi. Biznesni tavakkalchiliksiz tasavvur etish mumkin emas.

Kutilayotgan tavakkalchilikni aniqlash va uni darajasini pasaytirish  Kuchaygan tavakkalchilik sohalarini aniqlash;  Tavakkalchilik darajalarini baholash;  Tashkilot uchun mos keluvchi tavakkalchilik darajasini taxlil qilish;  Zarur vaziyatlarda tavakkalchilik darajasini pasaytirish yoki undan himoyalanish tadbirlarini ishlab chiqish;  Tavakkalchilik hodisasi sodir bo‟lganida undan ko‟rilgan zararni maksimal darajada qoplash bo‟yicha tadbirlar ishlab chiqish.

.Kutilayot gan tavakkalchilikni aniqlash va uni darajasini pasaytirish: Bu turdagi faoliyatni ixtisoslashgan institutlar mutaxassislari, sug’urta kompaniyalari, shuningdek, moliyaviy, tavakkalchilik bo’yicha menjerlar Sug’urta mutaxassislari amalga oshiriladi. Tadbirkorlik faoliyatining xususiyatiga qarab, tavakkalchilik sharoitida qaror qabul qilish yoki uni amalga oshirish bo„yicha aniq usul va uslublar ma’lum darajada farq kiladi, hamda firmaning maqsadga erish uchun tanlangan strategiyasi, konkret vaziyatga bog’liq bo’ladi. Birinchi prinsipni amalga oshirishning ma‟nosi shuki tadbirkor qaror qabul qilishda quyidagilarga e‟tibor berishi lozim: Kutilayotgan tavakkalchilikni aniqlash va uni darajasini pasaytirish -agar ishi aksiga sodir bo’lsa ko’radigan zararini maksimal hajmini hisobga olishi; -uni kirayotgan kapitali va boshqa xususiy moliyaviy resurslar bilan taqqoslab kelgusida ko’rilgan zarar bankrotga olib kelmasligini hisobga olish lozim.

Tavakkalchilik darajasini pasaytirish bo’yicha : Ikkinchi prinsipni amalga oshirish esa tadbirkor ko‟rinisih mumkin bo’lgan zarar miqdorini bilgan holda tavakkalchilik ehtimoli qanday uning oqibati nimaga olib kelishni aniqlashini hamda bu ma‟lumotlar asosida tadbirkor tavakkalchilik xatari uchun mas‟uliyatini o„z zimmasiga olish yoki shu mas’uliyatni o’zgalar (sug„urtalash orqali) zimmasiga yuklash yoki shu tadbirni bajarishdan voz kechish to‟g‟risida qaror qabul qilishni talab qiladi. Uchinchi prinsipni amalga oshirishda tadbirkor xatarga borishni tavakkal qilishda uning nazarida tutayotgan natijalarni, yo„qotish hajmini hisobga olish lozim.

1) Raqobat riski 2) Iqtisodiy risk 3) Moliyaviy risk 4) Huquqiy risk 5) Investitsion risk 6) Tizimli riski . 7) Resurs riski . 8) Valyuta riski . 9) Siyosiy risk . 10) Selektiv risk .

Moliya bilan bog’liq tavakkalchilik- bu ehtimol qilinadigan moliyaviy zararlar bo’lib, u o’z navbatida investitsiya va pulning sotib olish qobiliyati bilan, shuningdek: -inflyatsiya; -valyuta bilan bog’liq bo’lgan tavakkalchilik turlariga bo’linadi. Inflyatsiya bilan bog’liq tavakkalchilik – bu olingan daromadlarning qadri yuqori inflyatsiya oqibatida tezroq qadrsizlanishini bildiradi. Valyuta bilan bog’liq tavakkalchilik- bu chet el valyutasi kursining o’zgarishi oqibatida ko’riladigan katta zararni bildiradi. Bu tavakkalchilik eksport-import operatsiyalarini, shuningdek, valyuta operatsiyalarini baholashda o’ta zarurdir. Investitsion tavakkalchilik o’z o’rnida quyidagi turlarga bo’linadi: Tizimli tavakkalchilik- u yoki bu bozorda konyukturaning yomonlashishi yoki tushib ketishi oqibatida ehtimol qilinadigan zarar. Bu tavakkalchilik investitsiyani aniq bir obyektga emas, balki muayyan bozor (masalan, valyuta bozori, ko„chmas mulk bozori va boshqalar) uchun barcha qo„yilgan mablag’ Bo’yicha tavakkalchilikni ifodalaydi. Bunda investor katta zarar yetkazmasdan turib o’z mablag’ini qaytara olmaydi.

Investor moliyaviy tavakkalchilik xatarini pasaytiruvchi aniq vositalarini tanlar ekan quyidagi tamoyillardan kelib chiqishi kerak: -o’z mablag`idan ortiq miqdordagi xatar bilan tavakkalchilik qilmaslik kerak. -tavakkalchilik xatarini oqibatini o’ylashi kerak. -o’z daromad ishtiyoqida katta xatarga bormaslik kerak. Birinchi tamoyil amalga oshirishning mazmuni shuki, kapital kiritishdan oldin, investor: -maksimal darajada ko’rishi mumkin bo’lgan zarar hajmini aniqlashi; -«uni kiritiladigan kapital hajmi bilan taqqoslashi»; -uni o„zining barcha xususiy moliyaviy resurslari bilan taqqoslanish agar bu kapitaldan ajralib kolsa, bankrot bo„lmasligini aniqlashi kerak.

, Amerkacha ta`rifga ko’ra, tavakkalchilik- bu biron ish bilan shug„ullanish oqibatida zarar ko’rib qolishdan qutilib qolish imkoniyati. Albatta, ba`zi xavflarni sug’urta kompaniyalari bilan shartnoma tuzish orqali ulushini olish mumkin. Biroq xavfning asosiy og’irligi, ya`ni: -menejerning xatosi; -narx o’zgarishi; -talabning susuayishi; -noto’g’ri tanlangan loyiha; -ishchilarning noroziliklari va boshqalar ishbilarmonlarning yelkasiga tushadi.

Shuningdek, rahbar qaror qabul qilish jarayonida, agar korxona ixtiyoridagi fondlar korxonani rivojlantirish masalalari o’lchamiga mos kelsa tavakkalchilikka borishi mumkin. Bu uchun asos bo’lib: mahsulotlarni sotish va ishlab chiqarishni uzluksizligi, daromadli xo„jalik yuritish, iste’molchilar va transportchilar bilan bir maromdagi aloqalar, to’lovga qobilyatlilikning yuqori darajasi, aniq buxgalteriya hisobi, moliyaviy tizim rivojlanishi va boshqalar xizmat qilishi mumkin

Risklarni kamaytirish jarayoni bajarilishi kerak bo'lgan harakatlar uchun asosdir. Risklarni boshqarish uchun beshta asosiy qadam mavjud; ushbu bosqichlar risklarni boshqarish jarayoni deb ataladi. U xavflarni aniqlashdan boshlanadi, xavflarni tahlil qilishda davom etadi, so'ngra ustuvorlik beriladi, qaror qabul qilinadi va nihoyat xavf nazorat qilinadi. Qo'l tizimida har bir qadam ko'plab hujjatlar va ma'muriyatni o'z ichiga oladi. Xavfni aniqlang Birinchi - biznesning ish sharoitida duch kelishi mumkin bo'lgan xatarlarni aniqlash. Xatarlarning xilma-xil turlari mavjud - yuridik xatarlar, ekologik xavflar, bozor xatarlari, tartibga soluvchi xavflar va boshqalar. Ushbu xavf omillarini iloji boricha ko'proq aniqlash muhimdir. Qo'l sharoitida ushbu xavflar qo'lda qayd etiladi. Agar tashkilotda risklarni boshqarish bo'yicha echim bo'lsa, unda barcha ma'lumotlar to'g'ridan- to'g'ri tizimga kiritiladi. Ushbu yondashuvning afzalligi shundaki, ushbu xavflar endi tizimga kirish huquqiga ega bo'lgan tashkilotning barcha manfaatdor tomonlariga ko'rinadi. Hisobotda elektron pochta orqali so'ralishi kerak bo'lgan ushbu muhim ma'lumotni blokirovka qilish o'rniga, qanday xavflar aniqlanganligini ko'rishni istagan har bir kishi xavflarni boshqarish tizimidagi ma'lumotlarga kirish huquqiga ega.

Xatarni tahlil qiling Xavf aniqlangandan keyin uni tahlil qilish kerak. Xavf doirasi aniqlanishi kerak. Xavf va tashkilot ichidagi turli omillar o'rtasidagi bog'liqlikni tushunish ham muhimdir. Xavfning jiddiyligi va jiddiyligini aniqlash uchun xavfning qancha biznes funktsiyalari ta'sir qilishini ko'rish kerak. Agar realizatsiya qilinsa, butun biznes to'xtab qolishi mumkin bo'lgan xatarlar mavjud, ammo tahlil qilishda unchalik katta bo'lmagan noqulayliklar bo'lishi mumkin. Xavflarni qo'lda boshqarish muhitida ushbu tahlil qo'lda bajarilishi kerak. Risklarni boshqarish bo'yicha yechim amalga oshirilganda, muhim hujjatlardan biri, siyosat, protseduralar va biznes-jarayonlar uchun xatarlarni xaritalash eng muhim asosiy qadamlardan biri hisoblanadi. Bu shuni anglatadiki, tizimda xatarlarni baholashga imkon beradigan va har bir tavakkalchilikning eng katta ta'sirini bilishga imkon beradigan risklarning xaritasi tuzilgan.

Xavfni baholang yoki tartiblang Xatarlarni tartiblashtirish va ustuvorlashtirish kerak. Risklarni boshqarish bo'yicha qarorlarning aksariyati xavfning jiddiyligiga qarab har xil toifalarga ega. Ba'zi bir noqulayliklarni keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan xavf past baholanadi, halokatli halokatga olib keladigan xavf eng yuqori deb baholanadi. Xavflarni saralash juda muhim, chunki bu tashkilotga butun tashkilotning tavakkalchiliklari to'g'risida yaxlit tasavvurga ega bo'lishga imkon beradi. Biznes bir nechta past darajadagi xatarlarga duchor bo'lishi mumkin, ammo yuqori boshqaruv aralashuvini talab etmasligi mumkin. Boshqa tomondan, shoshilinch aralashuvni talab qilish uchun eng yuqori baholangan xatarlardan bittasi kifoya qiladi.

Xavfni davolash Har bir xavfni yo'q qilish yoki iloji boricha o'z ichiga olish kerak. Bu xavf tegishli bo'lgan sohaning mutaxassislari bilan bog'lanish orqali amalga oshiriladi. Qo'llanma muhitida bu har bir manfaatdor tomonlar bilan bog'lanishni va keyin hamma gaplasha oladigan va muhokama qiladigan mavzularda uchrashuvlar tashkil qilishni talab qiladi. Xavflarni boshqarish yechimida barcha manfaatdor tomonlarga tizim ichidan bildirishnomalar yuborilishi mumkin. Xavf va uning mumkin bo'lgan echimi to'g'risida munozara tizim ichidan o'tishi mumkin. Yuqori boshqaruv shuningdek, taklif qilinayotgan yechimlarni va tizim ichidagi yutuqlarni diqqat bilan kuzatishi mumkin. Yangilanishlarni olish uchun bir-biri bilan bog'langanlarning o'rniga, har kim yangilanishlarni to'g'ridan- to'g'ri xatarlarni boshqarish bo'yicha yechimlardan olishi mumkin.

Xavfni kuzatish va ko'rib chiqish Barcha xavflarni bartaraf etish mumkin emas - ba'zi xatarlar doimo mavjud. Bozor xatarlari va atrof-muhitdagi xatarlar har doim kuzatilishi kerak bo'lgan xavflarning faqat ikkita namunasidir. Qo'lda ishlaydigan tizimlarda monitoring tirishqoq ishchilar orqali amalga oshiriladi. Ushbu mutaxassislar barcha xavf omillarini diqqat bilan kuzatib borishlari kerak. Raqamli muhitda risklarni boshqarish tizimi tashkilotning barcha xavf doirasini kuzatib boradi. Agar biron bir omil yoki xavf o'zgarsa, u darhol hamma uchun ko'rinadi. Xavflarni doimiy ravishda kuzatishda odamlarga qaraganda kompyuterlar ancha yaxshi ishlaydi. Xatarlarni monitoring qilish, shuningdek, sizning biznesingizga uzluksizlikni ta'minlashga imkon beradi.

Xulosa: T avakkalchilikning kuchayishi – bu mohiyatan tadbirkorlik erkinligining aksi bo’lib, buning uchun o’ziga xos to’lov hamdir. Bozor munosabatlari sharoitida yashab qolish uchun texnikaviy yangilanish, dadillik va jo’shqin harakatga tayaniladi, bu esa o’z navbatida tavakkalchilikni kuchaytiradi. Yurtboshimiz ta’kidlaganidek “Ma‟lumki, biz mamlakatimizdagi ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya qilish va yangilash, zamonaviy innovatsiyalarga asoslangan va yuksak samarali texnologiyalarni joriy etish Bo’yicha o’z oldimizga katta maqsadlar qo’yganmiz”

Foydalanilgan adabiyotlar: • www.stat.uz.(O„zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo„mitasi) • www.mf.uz. (O„zbeksiton Respublikasi Moliya Vazirligi) • www.BPK.UZ (“Bozor, pul va kredit” jurnali) • www.tfi.uz/Issues/Jmoliya («Moliya» ilmiy jurnali) • www.Google.ru rasmiy aloqa sayti • www.Aboutcompanies.ru rasmiy aloqa sayti • www.md-management.ru rasmiy aloqa sayti

O'xshashlar

Risklarni boshqarish - moliyaviy injiniringa kirish

Risklarni boshqarish va ularni sug’urtalash

Risklarni boshqarishning mazmun-mohiyati, o’ziga xos xususiyatlari va boshqarish usullari

O’zbekistonda biznes

Risklarni miqdoriy baholash va uni aniqlash usullari