Barqaror taraqqiyot asoslari va maqsadlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Barqaror taraqqiyot asoslari va maqsadlari

Yuklangan vaqt:

19.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2132.791015625 KB

Ko'chirib olish

BARQAROR TARAQQIYOT ASOSLARI VA MAQSADLARI

Barqaror taraqqiyot dasturi Butun dunyo insoniyati qashshoqlik, tengsizlik va iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarning yechimini talab qilmoqda. 2015 yil 25 sentabr kuni barcha mamlakatlarning yetakchilari 2030 yilgacha bo‘lgan davrga bo‘ljallangan barqaror taraqqiyot dasturini qabul qilib, talablardan aniq harakatlarga o‘tish maqsadida Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nyu- Yorkdagi bosh qarorgohida yig‘ilishadi Barqaror taraqqiyot 2030 dasturi yangi 17 ta Barqaror taraqqiyot maqsadlari (BTM)dan, yoki Global maqsadlardan iborat bo‘lib, keyingi 15 yillik davrdagi umumjahon siyosati va sarmoyalar yo‘nalishlarini belgilab beruvchi dasturdir. Unda dunyo mamlakatlarining yetakchilari qashshoqlikka – dunyoning barcha nuqtalarida, batamom – barham berishga va’da qilishi kutiladi

Barcha aholi sog‘lom turmush kechirishi va salomat bo‘lishini ta’minlash Mingyillik taraqqiyot maqsadlarining qabul qilinganidan beri bolalar o‘limini qisqartirish, ona sog‘ligini yaxshilash hamda OIV/OITS, bezgak va boshqa kasalliklarga qarshi kurash sohalarida sezilarli ijobiy o‘zgarishlarga erishildi. 1990 yildan boshlab, butun dunyoda oldini olish mumkin bo‘lgan bolalar kasalliklarining tarqalishi 50 foizga qisqartirildi. Onalar o‘limi ham butun dunyo bo‘ylab 45 foizga qisqardi. 2000 yildan 2013 yilgacha bo‘lgan davr ichida OIV/OITS ni yuqtirish holatlari ham 30 foizga kamayib, 6,2 million insonnig hayoti bezgak kasalligidan qutqarildi. Ushbu olamshumul yutuqlarga qaramasdan, hozirda har yili 6 milliondan ortiq bola 5 yoshiga yetmasdan hayotdan ko‘z yumib ketmoqda. Har kuni qizamiq va sil kabi oldini olish mumkin bo‘lgan kasalliklardan 16000 nafar bola vafot etyapti. Yuzlab ayollar har kuni homiladorlik davri, yoki tug‘ish bilan bog‘liq bo‘lgan asoratlardan vafot etmoqda. Rivojlanayotgan mamlakatlarning qishloq joylarida yasho‘vchi ayollarning atigi 56 foizigina tajribali mutaxassislar nazorati va ishtirokida tug‘ish imkoniyatiga ega. Hozirgi kunda Sahro janubidagi hududda OIV epidemiyasi eng og‘ir muammolardan biri bo‘lib, ushbu hududda yasho‘vchi o‘smirinlarning vafot etishiga OITS kasalligi asosiy sabab bo‘lmoqda .

Ushbu kasallikdan favot etishning oldini olish yo‘llari profilaktika va davolash, ta’lim, immunizatsiya, jinsiy va reproduktiv salomatlikni ta’minlashdan iborat. Barqaror taraqqiyot maqsadlari 2030 yilgacha OITS, sil, bezgak va boshqa yuqumli kasalliklar epidemiyasini to‘xtatish borasida butun insoniyatni birlashtiruvchi omildir. Asosiy maqsad sog‘liqni saqlash tizimi barcha insonlarni qamrab olishini, har bir inson samarador tibbiy vositalar va emlash bo‘yicha xizmatlardan foydalanish imkoniga ega bo‘lshini ta’minlashda iboratdir. Ushbu maqsadga erishishda har bir insonning salomatligini mustahkamlo‘vchi yangi emlamalarni kashf etishga qaratilgan ilmiy izlanishlar va tadqiqotlarni olib borish ham talab etiladi.

Har bir insonni qamrab oluvchi odil va yuqori sifatli ta’lim tizimini ta’minlash va ta’lim olishiga rag‘batlantirish 2000 yildan boshlab, har bir inson boshlang‘ich ta’lim olish imkonini ta’minlash borasada katta yutuqlarga erishildi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda 2015 yilga kelib, maktabda ta’lim olayotgan bolalar 91 foizga yetdi, butun dunyo miqyosida esa, maktabga bormayotgan bolalar soni qariyb ikki barobarga qisqardi. Shuningdek, savodxonlik darajasi ham sezilarli darajaga ko‘tarildi. Muhimi shuki, maktabchi qizlarning soni ilgarigidan ancha ko‘proq. Buning hammasa, albatta, butun insoniyat yutug‘idir. Biroq, yanada ko‘proq yutuqlarga erishishning yo‘lida hanuz katta to‘siqlar mavjud. Bu ayniqsa yuqori darajadagi qashshoqlik, qurolli to‘qnashuvlar va boshqa favqulotda vasiyatlarga duch keluvchi rivojlanayotgan mamlakatlarga taalluqlidir. G‘arbiy Osiyo va Shimoliy Afrika mamlakatlarida uzoq vaqt mobaynida davom etib kelayotgan qurolli to‘qnashuvlar oqibatida maktabga bormayotgan bolalar soni keskin ko‘payib ketyapti. Ushbu holat butun insoniyatni havotirga solmoqda. Boshlang‘ich ta’lim tizimining qamrovini kengaytirish borasida Sahro janubi hududidagi mamlakatlar boshqa rivojlanayotgan mamlakatlar ichida eng katta yutuqlar – xususan, 1990 yildagi 52 foizdan 2012 yildagi 78 foizgacha yetkazishga erishgan bo‘lsada, ushbu hududda hanuz sezilarli darajadagi tengsizliklar kuzatilmoqda. Eng kambag‘al oilalarda yasho‘vchi bolalarning maktabda ta’lim olish imkoni eng boy oilalardagi bolalarga qaraganda to‘rt marotaba kamdir. Qishloq va shahar o‘rtasidagi farq va tengsizliklar ham kattaligicha qolmoqda.

Barqaror rivojlanish konsepsiyasi Barqaror rivojlanish dastlab kelajak avlodlarining resurslariga ziyon etkazmasdan hozirgi zamon ehtiyojlarini qondirish deb ta'riflangan. Boshqacha qilib aytganda, kelajakdagi avlodlarning ularga erishish imkoniyatlarini kamaytirish hisobiga hozirgi rivojlanishga erishib bo'lmaydi. Bu, shuningdek, iqtisodiy, ekologik, ijtimoiy va madaniy o'lchovlar o'rtasidagi muvozanatni kafolatlash orqali erishiladigan rivojlanish deb tushunilgan .

Ba'zi hollarda barqaror va barqaror atamalar sinonim sifatida ishlatilgan bo'lsa-da, boshqalarda ular ikki xil, lekin bir-biriga bog'liq bo'lgan narsalar sifatida tavsiflanadi. Ispan tilida eng keng tarqalgan atama barqaror bo'lsa ham, ingliz tilidan olingan barqarorlik, Ispaniyada eng munosib atama barqaror. Masalan, Birlashgan Millatlar Tashkilotida ushbu atamalar o'z ichiga olgan o'lchamlarga qarab farqlanadi. Shunga ko'ra, barqaror rivojlanish hozirgi va kelajak avlodlar manfaati uchun tabiiy resurslarni saqlash, saqlash va himoya qilishga qaratilgan. Barqaror rivojlanish insonning ijtimoiy, siyosiy va madaniy ehtiyojlarini qondirishni, sog'lom muhitni saqlashni hisobga oladi. O'z navbatida, shu jumladan, barqaror rivojlanishning avlodlararo o'lchovi, ya'ni kelajak avlodlar uchun bir xil ehtiyojlarni qondirish xavfini tug'dirmaydi. Barqaror rivojlanish kontseptsiyasi 80-yillardan (20-asr) kelib chiqqan bo'lsa-da, unga yo'l ochgan g'oyalar o'nlab yillar oldin paydo bo'lgan.

O'xshashlar

Mingyillik rivojlanish maqsadlari

O’zbekistonda barqaror o’sishni taminlashning omilari va yollari

Barqaror rivojlanish jarayonida ishchi guruhlarda ishtirok etish

O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li taraqqiyotning o’zbek modeli

Talab va taklif tahlili asoslari