Aylanma kapital - Iqtisodiyot - Slaydlar

Aylanma kapital

Yuklangan vaqt:

17.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5413.57421875 KB

Ko'chirib olish

Aylanma kapital

Aylanma kapital XYuS aylanma (o’zgaruvchan, mobil) aktivlariga avanslashtirilgan kapital qiymatini o’zida ifodalaydi. Bu kapital XYuS balansining “Aylanma aktivlar” deb nomlangan ikkinchi bo’limida aks ettiriladi. Odatda, aylanma kapital quyidagi bir necha asosiy guruhlarga klassifikatsiya qilinadi:  takror ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishini hisobga olgan holda funktsional mo’ljallanganligi bo’yicha;  shakllantirish va moliyalashtirish manbalariga ko’ra;  lividlilik darajasiga qarab;  va boshqa belgilariga muvofiq

Aylanma kapital juda ko’p funktsiyalarni bajaradi. Ular-ning orasidan quyidagilarni alohida ajratib ko’rsatish mumkin:  takror ishlab chiqarish;  rag’batlantirish;  taqsimlash;  ishlab chiqarish va muomala sohasining yagonaligini ta’minlash;  ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlash;  va boshqalar.

Aylanma kapital o’z funktsiyalarini ham pulli, ham natural-buyum shakllarida amalga oshiradi. Aylanma kapitalning tarkibiy tuzilmasini uni funktsional jihatdan quyidagi ikki tashkil etuvchi belgilab beradi:  aylanma kapitalning natural-buyum shakllari yoki aylanma ishlab chiqarish fondlari;  muomala fondlari.

Tarkibiy tuzilma jihatidan aylanma kapitalning natural-buyum shakllariga, eng avvalo, ishlab chiqarish zaxiralaridan iborat bo’lgan quyidagilar kiradi:  xomashyo va asosiy materiallar;  sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar;  yoqilg’i;  qadoqlash va qadoqlash materiallari;  joriy ta’mirlash uchun ehtiyot qismlar;  inventarlar va xo’jalik buyumlari;  tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari;  o’z ishlab chiqarishining yarim tayyor mahsulotlari;  kelgusi davr xarajatlari;  boshqa xarajatlar.

Aylanma kapitalning tarkibiy tuzilmasini tashkil etuvchi muomala fondlarining tarkibi quyidagilardan iborat:  tayyor mahsulot va qayta sotishga mo’ljallangan tovarlar, ortib jo’natilgan tovarlar;  pul mablag’lari – kassadagi pullar, hisob-kitob va valyuta hisob varaqlaridagi pullar, bankdagi maxsus hisob varaqlari (akkreditivlar va chek daftarchalari, depozit hisob varaqlari, boshqa to’lov hujjatlari);  qisqa muddatli (bir yildan ortiq bo’lmagan muddatda) moliyaviy qo’yilmalar – boshqa XYuSlar qimmatli qog’ozlariga investitsiyalar, davlat va mahalliy zayomlarning foizli obligatsiyalari, boshqa XYuSlarga berilgan zayomlar, aktsionerlardan o’z aksiyalarini sotib olish;  debitorlik qarzlarining barcha ko’rinishlari, sotib oluvchilar va buyurtmachilarning qarzlari, olinuvchi veksellar, sho’ba va bo’ysunuvchi jamiyatlarning qarzlari, ustav kapitaliga badallar bo’yicha ta’sischilarning qarzlari, berilgan avanslar, boshqa debitorlarning mablag’lari.

Aylanma mablag’lar (kapital)ni shakllantirish va moliyalashtirish manbalari quyidagilardan iborat:  o’zlik va ularga tenglashtirilgan mablag’lar;  qarz va jalb qilingan mablag’lar. O’z navbatida, aylanma mablag’larni shakllantirish va moliyalashtirishning o’z manbalari tarkibiga quyidagilar kiradi:  ustav kapitali;  foyda;  emission daromad. Emission daromad, ayrim hollarda, ta’sischilik foydasi deb ham yuritiladi.

Aylanma kapitalni rejalashtirish va undan foydalanishni tashkil qilish uchun unga nisbatan bo’lgan ehtiyojni aniqlash me-todlari va rejalashtirish tizimini ishlab chiqmoq lozim. Moddiy resurslar va ular zaxiralarining harakatini boshqarish tizimini avtomatlashtirish xususida o’ylamoq, aylanma kapital va uni shakllantirish manbalari bilan to’g’ri manyovr qilish, material-larning sarflanishi va ularning saqlanishi ustidan nazoratni ta’minlash kerak. Yuqoridagilarni amalga oshirish maqsadlariga xizmat qilish uchun aylanma mablag’lar quyidagi ikki guruhga bo’linadi:  Me’yorlashtiriladigan aylanma mablag’lar;  Me’yorlashtirilmaydigan aylanma mablag’lar.

Me’yorlashtiriladigan aylanma mablag’larga aylanma ishlab chiqarish fondlari va realizatsiya qilinmagan tayyor mahsulot zaxiralari kiradi. Me’yorlashtirilmaydigan aylanma mablag’lar esa ombordagi tayyor mahsulot zaxiralaridan tashqari muomala fondlarining barcha elementlarini qamrab oladi. Aylanma kapi-talning o’lchamini optimallashtirish uchun moddiy aylanma mablag’-larning rejalashtirilishi amalga oshiriladi.

Moddiy aylanma mablag’larni rejalashtirishning asosini normativ metodi tashkil etadi. Unga ko’ra aylanma mablag’larning normativi belgilanadi, transport, sug’urta, tayyorgarlik, texnolo-gik, joriy zaxiralarni ham qo’shgan holda zaxiralar normalashti-riladi, moddiy resurslarning barcha ko’rinishlari, tugallanmagan ishlab chiqarish, ombordagi tayyor mahsulotga nisbatan xarajatlar me’yori o’rnatiladi.

Aylanma mablag’larni me’yorlashtirish jarayoni bir necha bosqichlardan iborat. Dastlab, aylanma mablag’larning har bir elementi bo’yicha ishlab chiqarish zaxiralarining me’yori ishlab chiqiladi. Ishlab chiqarish zaxiralarining me’yori ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlovchi ularning ilmiy asoslangan rejali hajmidan iborat bo’lib, u eng avvalo, quyida-gilarni o’z ichiga oluvchi XYuS ish sharoitiga bog’liq:  ishlab chiqarish tsiklining uzoq-yaqinligi;  ishlab chiqarishga materiallarni kiritish davri;  mol etkazib beruvchilarning uzoqligi;  mol etkazib berish partiyalarining kompleksligi yoki hajmi;  materiallar sifati;  hisob-kitoblar tizimi;  va boshqalar.

Me’yor me’yorlashtiriladigan moddiy resurslarga (ularning har bir turi bo’yicha) bo’lgan o’rtacha kunlik ehtiyoj(xarajat)larning hajmi va mol etkazib berishlar o’rtacha intervalining uzun-ligini hisobga olgan holda kunlik zaxiralarda o’rnatiladi. Demak, agar ana shu interval, masalan, 24 kunga teng bo’lgan bo’lsa, shunga mos ravishda zaxiralar shu kunlar oralig’ida ishlab chiqa-rish tsiklining normal (sog’lom) rivojlanishini ta’minlashga etarli bo’lmog’i lozim. Kunlarda ifodalangan zaxiralar va ma’lum bir ko’rinishdagi tovar-moddiy boyliklar xarajatlarining me’yori asosida me’yor- lashtiriladigan zaxiralarni yaratish uchun zarur bo’lgan aylanma mablag’larning hajmi aniqlanadi. Agar me’yor kunlarda aniqlansa, u holda aylanma mablag’larning normativi XYuS ning normal faoliyat ko’rsatishi uchun minimal darajada zarur bo’lgan tovar- moddiy boyliklarning pulda ifodalangan rejalashtirilgan zaxiralaridan iborat.

E'tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Asosiy va aylanma kapital doiraviy aylanishining moliyaviy aspekt (jihat)lari

Kapital qo’yilmalar va kapital bozori

Leverej, kapital qiymati va aksiyadorlar farovonligi

Xususiy kapital shakllanishi va ta’sischilar bilan hisoblashishlar auditi

Korxonaning asosiy va aylanma fondlaridan foydalanish tahlili