Audit tekshiruvining umumiy maqsadi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Audit tekshiruvining umumiy maqsadi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3899 KB

Ko'chirib olish

REJA:  AUDITORLIK TAShKILOTLAR TOMONIDAN MIJOZLARNI TANLAB OLISh. MIJOZLAR TURI  AUDITORLIK TEKSHIRUVIM O’TKAZISH TO’GRISIDA SHARTNOMA. DASTLABKI KELIShUVLAR  AUDITORNING MIJOZ OLDIDAGI MAJBURIYAT XATI www.arxiv.uz

 Auditorlik tashkilotlar tomonidan mijozlarni tanlab olish bo’yicha asosiy muolajalar quyidagilardan iborat:  tarmoq tavsifmi baholash;  auditorlik tekshiruvi va mazkur mijozning maqsadlari va kelajakda uning natijalaridan foydalanish imkoniyatini aniqlash;  rahbarlarning o’ziga xos bo’lgan tomonlarini aniqlash;  audit o’tkazish uchun sarflanishi mumkin bo’lgan mehnat hajmi va murakkabligi hamda auditorlik tavakkalchiligiga oldindan baho berish;  auditorlaming almashtirilishi yoki bir necha marotaba almashtirilishi sabablariga baho berish;  audit natijalari bo’yicha awalgi auditorlik xulosalaridagi sharhlar bilan tanishish;  bo’lajak mijozning soliq idoralari, banklar, hamkorlar, aktsiyadorlar va moliyaviy hisobotning boshqa foydalanuvchilar bilan o’zaro aloqalaridagi tavsiflari va muammolarini aniqlash; www.arxiv.uz

 taqdimnomalar olish (masalan, turU tashkilotlar, mutaxasislar va boshqalardan);  hisobotni tahliliy tekshirish;  buxgalteriya hisobi va hisobot holati hamda bo’lajak mijozning joriy va vujudga kelishi mumkin bo’lgan muammolari bilan oldindan tanishish;  tegishli xodimlar mavjudligi, mijoz tarmogini bilishlik va hokazolar nuqtai nazaridan kelib chiqib, auditorlik firmasi yoki auditor ushbu ishni bajara oUsh imkoniyatini baholash.  Agar yuqorida qayd etilgan yoki boshqa muolajalar natijalari audit tavakkalchiligi yuqori daraja deb ko’rsatsa, qo’yilgan masala auditor uchun juda ham murakkab va mehnat sarfming hajmi ko’p bo’lsa, mijoz xizmat ko’rsatish uchun qabul qilinmaydi.  Auditorlik firmalari mijozlarini bir nechta turlarga ajratish mumkin, masalan, auditorlik tekshiruvi jarayonida "mijoz-auditor" o’zaro aloqalaridan keUb chiqqan holda. www.arxiv.uz

 Yuzaki-rasmiy: ushbu turdagi mijozlar auditor bilan yaqin aloqa boglashni istamaydilar va auditorlik tekshiruvini tezkorlik bilan yakunlashni talab qiladilar. Bu holda, auditordan mijoz uchun eng kam sarflangan vaqt va xarajatlar bilan, faqat auditorlik xulosasini tayyorlash va taqdim etish talab qilinadi.  Norasmiy: bu turga auditor bilan yaqin aloqa o’rnatadigan va uning yordamiga ishonadigan mijozlar kiradi. Bunda o’z mustaqilligini saqlagan holda, asosiy ish bilan bir qatorda, tashqi auditor ichki auditorning ayrim vazifalarini bajaradi, shuningdek, odatda, bir qator qo’shimcha xizmatlar ham ko’rsatadi (maslahat berish, tahlil, amaliy yordam ko’rsatish va boshqalar).  Auditor audit o’tkazish to’grisida sharnoma tuzishdan oldin mijoz qaysi turga mansub ekanligini aniqlashi lozim.  Agar mijoz norasmiy turga mansub bo’lsa, auditor kelajakdagi qo’shimcha ravishda maslahatlar mohiyatini, auditorlik tekshiruvi natijalari bo’yicha kutilayotgan qo’shimcha ma'lumotlar mazmunini aniqlashi kerak. Auditorlik tekshiruvi to’grisidagi shartnomada ushbu barcha masalalarni aks etilishi maqsadga muvofiqdir. www.arxiv.uz

 Moliyaviy hisobot auditini o’tkazishda auditor, auditorning fikri bo’yicha moliyaviy hisobotga, tekshiruvga yoki auditorlik hisobotga ahamiyatU ta'sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan hodisalar, muomalalar va qabul qilingan amaliyotni aniqlash va tushunish uchun etarU hajmda biznesni bilishi yoki unga oid bilim olishi lozim. Masalan, auditor bunday bilimlami nazorat tavakkalchiligiga baho berishda hamda auditorlik muolajalarining tavsifi, muddati va hajmini aniqlashda qo’Uaydi.  KeUshuv qabul qilingunga qadar auditor audit qilinadigan sub'ektning tarmogi, mulkchilik huquqi, rahbariyati va faoliyatiga oid dastlabki bilimlami olishi va audit o’tkazish uchun kerakli bo’lgan bilim darajasiga erishish imkonini ko’rib chiqishi lozim. www.arxiv.uz

 Auditor mijozning tarmoq va sub'ekti to’grisida bilimlami bir necha manbalarda olishi mumkin. Masalan:  ushbu sub'ekt va u qaraydigan tarmoq bilan oldingi ish tajribasidan;  sub'ekt xodimlari bilan suxbatlar o’tkazishdan (masalan, direktor va etakchi mutaxassislar bilan);  ichki audit xodimlari bilan suxbatlar o’tkazish va ichki audit hisobotlarini sharhlashdan;  ushbu sub'ektga yoki ushbu tarmoqning boshqa korxonalariga xizmat ko’rsatgan auditorlar, huquqshunoslar va boshqa maslahatchilar bilan suhbat o’tkazishdan;  ushbu tarmoqda ishlamaydigan kasbiy xabardor bo’lgan boshqa shaxslar bilan suhbat o’tkazishdan (masalan, ushbu tarmoqda ixtisoslashgan iqtisodchilar, ushbu tarmoqni tartibga soluvchi idoralar vakfflari hamda buyurtmachi, mol etkazib beruvchi va raqobatchilar bilan);  tarmoqqa taalluqli bo’lgan nashrlardan (masalan, Davlat soliq inspektsiyalari, statistik va sharhlovchi materiallar, maqolalar, tijorat jumanar, banklar va qimmatli qogozlarga oid operatsiyalar bo’yicha vositachilar tomonidan tayyorlangan hisobotlar, moliyaviy gazetalar);  sub'ekt faoUyatiga ahamiyatU darajada ta'sir etuvchi qonunchilika oid va me'yoriy hujjatlardan;  sub'ektning ishlab chiqarishga va ma'muriy xonalari joylashgan joylarga borishdan; www.arxiv.uz

 Biznes to’grisida bilish auditorga malakaviy fikr- mulohaza bildirish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Mijoz biznesini bilish va ma'lumotni tegishli ravishda qo’llash auditorga quyidagilarni bajarishga yordam beradi:  tavakkalchiliklarga baho berish va muammolarni aniqlashga;  auditni yanada ham samaradorlik va oqilona rejalashtirish va bajarishga;  auditorlik dalfllarga baho berishga;  mijozga yanada ham yaxshiroq xizmat ko’rsatishga.  Auditning barcha bosqichlarida auditor mijoz biznesini bilish muhim kasb etadigan ko’p javhalar bo’yicha fikr-mulohaza shakllantiradi. www.arxiv.uz

 Auditor, audit uchun tayinlangan auditor yordamchflari mijoz biznesi to’grisida topshirflgan ishni bajarishga imkon beradigan etarU hajmda bilim olganliklariga ishonch hosil qflishi lozim Auditor, shuningdek, auditor yordamchflar qo’shimcha ma'lumotni hisobga olish va ushbu ma'lumotni auditor va boshqa auditor yordamchflariga etkazish lozimligini tushunayotganliklariga ishonch hosil qflishi kerak.  Mijoz biznesini bflishlikdan samaradorlik bilan foydalanish maqsadida auditor ushbu bilim umuman moliyaviy hisobotga qanday ta'sir ko’rsatayotganini va moliyaviy hisobotdagi tasdiqlar auditor tomonidan mijoz biznesi to’grisida olgan bilimlariga muvofiqUgini ko’rib chiqishi lozim. www.arxiv.uz

 Auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi shartnoma "mijoz-auditor" o’zaro munosabatlarini chegaralab beruvchi rasmiy hujjat hisoblanadi va umumiy jihatlari Man tadbirkorlik faoliyatida qo’Uaniladigan shartnomalardan farq qilmaydi. Bu hujjat, boshqa shartnomalar kabi, tomonlaming, ya'ni shartnoma ishtirokcMarining, bu erda buyurtmachi-mijoz va ijrochi-auditor, o’zaro keUsMgan manfaatlarini huquqiy tomondan tartibga soladi. www.arxiv.uz

 Shuning bilan bir qatorda, auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi shartnoma tadbirkorlikda qo’llaniladigan boshqa shartnomalardan muhim farqlari ham mavjud - bu, birinchi navbatda, shartnoma tuzish vaqtida oshkorasiz holda uchinchi tomon (moliyaviy hisobot ma'lumotlaridan foydalanuvchilar) manfaatlarini hisobga olishdir. Zero, amalda, agar tekshiruv sifatsiz o’tkazilganligi natijasida zarar etkazilsa, auditor nafaqat mijoz oldida, balki ushbu foydalanuvchilar oldida ham mas'uldir. Shartnoma imzolanishidan oldin, auditor o’zi uchun nafaqat imkoniyati boricha mijoz istaklarini aniqroq bilib olishi, balki unga o’z buyurtmasini to’gri shakllantirishda yordam berishi lozim. O’tkaziladigan auditorlik tekshiruvi sifati hamda auditor va mijoz o’rtasidagi o’zaro munosabatlar ko’p jihatdan auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi shartnoma aniq tuzilganligiga bogliqdir. www.arxiv.uz

 Auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi shartnomada auditor tomonidan auditorlik xulosasini taqdim etishdan voz kechish imkoniyatini aks etish maqsadga muvofiqdir. Shuningdek, tekshiruv o’tkazish uchun kerakli bo’lgan hujjatlarni mijoz tomonidan taqdim etish muddatlarini belgilash lozim, chunki ko’p holatlarda, buxgalteriya hisoboti hali tayyor bo’lmasdan turib mijozlar auditorni taklif qiladilar, bu, o’z navbatida, ishni juda ham murakkablashtiradi.  Shartnomada mijoz tomonidan auditorlik tashkilotiga oldindan pul to’lashni ko’zda tutish maqsadga muvofiqdir, zero oldindan pul to’lanishi auditorni moliyaviy mustaqffligini ta'minlaydi, tekshiruv o’tkazish jarayonida mijoz tomonidan o’tkazilgan audit uchun tegishli haqini to’lamaslik yo’U bilan qo’rqitib "tazyiq" o’tkazishni oldini oladi. Odatda, auditorlik firmalari tomonidan oldindan pul o’tkazish miqdori to’grisidagi talablari 50 foizdan 100 foizgachani tashkil etadi. www.arxiv.uz

 Shartnomada tekshiruv jarayonida mijoz tomonidan auditorga yordam ko’rsatishi lozimligi to’grisida majbur ekanligini ko’zda tutilishi maqsadga muvofiqdir (inventarizatsiya o’tkazishda yordam berish uchun o’z xodimlarini jalb qilish, xizmat safariga chiqish zaruriyati bo’lganda auditorii transport vositasi bilan ta'minlash va boshqalar).  Auditor v a mijoz shartnoma shartlari bo’yicha kelishib oUshlari lozim. KeUshilgan shartlar audit bo’yicha xat-keUshuv yoki har qanday boshqa tegishli shaklda rasmiylashtirilishi lozim.  Auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi shartnomani tuzishda auditorlik xizmatlarining qiymatini baholash muhim o’rin tutadi. Xizmatlar qiymatini pasaytirmaslikka ham va ko’tarmaslikka ham intilish lozim, zero unisi ham bunisi ham, ko’pchilik holatlarda, ayniqsa u ushbu auditorlik firmasiga birinchi bor murojaat qilgan taqdirda mijozni "cho’chitib" yuboradi. www.arxiv.uz

 Akkord to’lovida auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi shartnomada to’lov summasi tekshiruv boshlanmasdan oldin belgilanadi va qayd etiladi. Ayrim auditorlik tashkilotlar ushbu summani mijozning moliyaviy imkoniyatlari yoki boshqa bir mezonlardan keUb chiqib erkin belgilaydilar. Lekin, ko’pchilik auditorlik tashkilotlari shartnoma tuzishdan oldin mijoz faoUyati xususiyatlari bilan tanishish, taxminiy auditorlik tavakkalchiligini baholash va bajariladigan ishlarga sarflanadigan mehnat hajmini aniqlash maqsadida, auditorga muayyan haq to’lab, uni mijoz bilan tanishib chiqish uchun yuboradilar. Shundan keyin, auditorlik tashkiloti bajariladigan ishlaming umumiy qiymatini belgilaydi va mijoz bilan shartnoma tuzadi. www.arxiv.uz

 “ Vaqtbay ish haqi odatda, xodim mehnatini me'yorga solib bo’lmaydigan yoki bajarilayotgan ishlarni hisobga olib bo’lmagan hoUarda qo’Uanadi. Mehnatga vaqtbay haq to’lashda ishchi yoki xizmatchining ish haqi uning malakasi va ishlagan ish vaqtiga qarab belgilanadi” 26 .  Vaqtbay to’lovi - barcha davlatlarda auditorlik xizmatlari bozorida eng ko’p tarqalgan to’lov turidir. Agar ko’zda tutilmagan vaziyatlar natijasida mehnat sarfi hajmi ko’paysa, ishlar qiymati ham mutanosib ravishda oshib boradi.  Vaqtbay to’lovi auditorning bir soat (kun) ish vaqtini baholashga asoslanadi va uning malakasiga ham bogUqdir.  Ishbay to’lovi - odatda buxgalteriya hisobini tiklashda qo’llaniladi. Hisob-kitob hisobdagi har bir operatsiya, har bir ko’rsatkich qiymatini aniqlashdan kelib chiqadi. “Mehnatga ishbay haq to’lashda vaqt birligi uchun amaldagi baholar asosida haqiqatda bajarilgan ish (tayyorlangan mahsulot) uchun haq to’lanadi” 27 .  Ayrim korxonalar, jumladan auditorlik tashkilotlari darajasida ishga haq to’lash va ish beruvchi bilan xodim o’rtasidagi ijtimoiy-mehnat munosabatlarini tartibga solish unda qabul qilingan ichki me'yoriy xuijatlar-mehnat shartnomalari asosida amalga oshiriladi, ular korxona rahbariyati tomonidan mehnat jamoasi vakillari ishtirokida ishlab chiqiladi. www.arxiv.uz

 Asosiy vositalar, investitsiyalar va uzoq muddatU qarzlar kabi uzoq muddatU aktivlar va majburiyatlar uchun auditor, odatda, boshlangich qoldiqlar asosida yotgan hisob yozuvlarini tekshiradi. Muayyan holatlarda auditor qoldiqlar bo’yicha, masalan uzoq muddatli qarzlar va investitsiyalar bo’yicha, tasdiqlarni uchinchi tomondan olish imkoniyatiga ega bo’ladi. Boshqa holatlarda esa auditorga qo’shimcha auditorlik muolajalarini amalga oshirish lozim bo’lishi mumkin. www.arxiv.uz

 Mijoz va auditor o’rtasidagi o’zaro keUshuvini belgilovchi qo’shimcha hujjat bo’lib audit o’tkazishga rozilik berish to’grisidagi va auditor tomonidan o’z mijoziga yo’Uangan xati hisoblanadi (ushbu hujjatdan oldin mijozning tegishU rasmiy taklifi mavjud ekanligi nazarda tutiladi).  Auditor va mijoz o’rtasidagi bir marotaba bo’ladigan keUshuvlarda auditorlik tekshiruvi o’tkazish to’grisidagi rozilik xati tomonlar o’rtasida tuziladigan shartnoma o’rnini bosishi mumkin.  Bunda auditor tomonidan taklif etilgan tekshiruv shartlariga mijoz yozma ravishda rozilik bildirishi lozim.  Mijozga yo’llangan auditor (auditorlik firmasi) ning majburiyat-xati audit o’tkazishga roziligini yoki ayrim korxonalar va tashkilotlar (banklar, jamgarmalar, sugurta kompaniyalari, ochiq turdagi aktsiyadorlik jamiyatlar va boshqalar) uchun qonunchilikda ko’zda tutilgan rasmiy auditorlarni taklif etilishini tan olganUgini tasdiqlaydi. www.arxiv.uz

 Auditorlik tekshiruvi boshlanishdan oldin mijozga xat yo’llanishi mijozni ham auditorni ham manfaatlariga mos keladi, chunki bu auditorlik tekshiruvi yakunlangandan keyin ikki tarafning majburiyatlariga oid ko’plab anglashilmovchiliklarni oldini oUsh imkoniyatini yaratadi.  Auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’grisidagi xatda quyidagilar ko’rsatiladi:  audit o’tkazilishining zaruriyati;  korxonada buxgalteriya hisobi ishonchliligi va nazorat samaradorliligini aniqlash uchun test tekshiruvlarini o’tkazish hamda buxgalteriya hisobi ma'lumotlari asoslanganliligi, aniqliligi va ishonchliligi, qabul qilingan hisob tartibi amaldagi qonunchilikka muvofiqliligini aniqlash maqsadida ma'lum muolajalarni amalga oshirish zarurligi. www.arxiv.uz

 Xatning asosiy mazmuni quyidagilardan iborat:  audit ob'ektlarini yoritish (buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobot) va uning miq'yoslarini aniqlash (tekshiruv mazmuni va muddatlari);  taqdim etilgan ma'lumotlar uchun mijozning mas'ulligini belgilash;  amaldagi me'yoriy hujjatlar, qonunchilik yoki malakali auditorlik birlashmalar tavsiyalari, auditor rioya qiladigan qoidalar doirasida audit chegaralarini belgilash; auditorlik faoliyati natijalari bo’yicha jamlovchi xulosa, hisobot yoki boshqa turlarini aniqlash;  ichki nazorat tizimi nomukammanigi sababli muhim aniqsizlMar yoki xatolar aniqlanmay qolinishi tavakkalcMigini belgilash;  audit paytida o’rganiladigan barcha muntazam va tahliliy hisob, hujjatlar va boshqa turdagi kerakli ma'limiotlardan bemalol foydalanish imkonini yaratish;  tadbirkorlik bilan bogUq, bo’lgan sirni saqlash to’grisida auditorning majburiyati. www.arxiv.uz

 Audit o’tkazish to’grisida rozilik berilgan xatda auditor va mijoz javobgarUgi belgilanadi. Auditor javobgarUgi deb amaldagi qonunchilikka va tomonlar kelishuviga muvofiq auditorning ma'naviy va moddiy javobgarUgi tushuniladi. Auditor moliyaviy hisobotga oid o’z xulosasi bo’yicha javobgardir.  Mijoz javobgarUgi deb auditorlik tekshiruvi uchun moUyaviy hisobni tashkil etuvchi, amaldagi qonunchilikka va me'yoriy hujjatlarga muvofiq mavjud bo’lgan ma'lumotni to’liq taqdim etishi va auditorlik xulosasidan maqsadga muvofiq foydalanishi tushuniladi.  Ayrim mamlakatlarda auditning maqsadi va ko’lami, shuningdek, auditorning majburiyatlari qonunchilik bilan belgilanadi. Biroq bunday vaziyatlarda ham auditor audit bo’ycha xatlar- kelishuvlar mijoz uchun foydaU ma'lumotga ega deb hisoblashi mumkin. www.arxiv.uz

 Auditorning mijoz oldidagi majburiyat xatining mazmunini aytib bering?  Muhimlik deganda nima tushuniladi?  Auditorlik riski nima?  4. Auditorlik firmalari tomonidan mijozlami tanlab oUshda nimalarga e'tibor berish kerak?  Auditorlik tekshiruvini o’tkazish uchun qanday hujjat tuziladi?  Auditorlik tekshiruvlarining qiymati qanday belgilanadi?  Auditorlik tekshiruvini o’tkazishga rozilik xati kim tomonidan tuziladi?  Rozilik xatnining asosiy mazmuni nimalardan iborat?  Mijoz kelishuv shartlarini o’zgartirishga xaqlimi?  10. Auditor v a mijoz o’rtasida kelgusidagi kelishuvlarni izohlash qanday ahamiyatga ega? www.arxiv.uz

O'xshashlar

Audit standardlari

Audit xizmatining faoliyati

Audit fanining huquqiy asoslari

Ichki audit amallari va usullari

Ichki nazorat tizimi va uni tuzilishini baholash