Aholi va mustahkam iqtisodiy o’sishning manbaalari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Aholi va mustahkam iqtisodiy o’sishning manbaalari

Yuklangan vaqt:

19.07.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

348.6220703125 KB

Ko'chirib olish

Aholi va mustahkam iqtisodiy o’sishning manbaalari

Reja 1. Ijtimoiy rivojlanish nazariyasining metodologik asoslari 2. Tomas Robert Maltusning iqtisodiy g‘oyalari

 Tayanch iboralar: iqtisodiy rivojlanish, ijtimoiy rivojlanish, aholi turmush darajasi, turmush sifati, lorens egri chizig‘i, farovonlik, normal daraja, kambag‘allik, qashshoqlik, ijtimoiy ehtiyojlar, jismoniy ehtiyojlar, aholi jon boshiga milliy daromad, ijtimoiy ta’minot, ijtimoiy davlat, aholi daromadi, yalpi daromad, daromadlar tengsizligi koeffitsiyenti, aholi daromadlari tarkibi, yollanma mehnatdan olingan daromad, transfertdan olingan daromad, mustaqil band bo`lshdan olingan daromad.

Ijtimoiy rivojlanish nazariyasining metodologik asoslari  Ijtimoiy rivojlanishning butun tarixi davomida “jamiyat” kategoriyasiga turlicha konseptual yondashuvlarni kuzatish mumkin. Ijtimoiy, falsafiy, iqtisodiy nazariyalar ushbu tushunchaning turlicha talqinlarini taklif etadilar. Masalan, atomistik nazariya “jamiyat”ga shaxslar va ular o‘rtasidagi munosabatlarning jamlanmasi sifatida qaraydi: “Oxir-oqibat butun jamiyatni shaxslararo hissiyotlar yoki ko‘rsatmalarning nozik to‘ri sifatida tasavvur etish mumkin. Har bir muayyan shaxsga uning o‘zi tomonidan to‘qilgan to‘rning markazidan joy olib, ayrim odamlar bilan bevosita, butun jahon bilan esa bilvosita bog`liq holda ekanligi sifatida qaralishi mumkin”.

 M.Veber ta`limotiga ko‘ra, jamiyat - shaxslar jamlanmasi bo`lib, ularning har biri o‘z maqsadlariga erishishga intiladi. Umuman olganda, jamiyat - odamlarning jamoaviy faoliyatiga asoslangan murakkab, keng ko‘lamli, ko‘p darajali ochiq tizimdir.  Jamiyatning mohiyati - ijtimoiy organizm - ijtimoiy institut asosidagi tizimdir.  Ijtimoiy institut - o‘zini takror hosil qilish va rivojlantirishni ta’minlash maqsadida jamoaviy faoliyatda ishtirok etayotgan odamlarning barqaror uyushmasi bo‘lib, u jamiyatni takror hosil qilish va rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan qadriyatlarni yaratadi.  Qadriyatlar - odamlar ehtiyojlarini qondiradigan narsalardir. Ular, ehtiyojlar kabi, moddiy, ma’naviy va ijtimoiy bo‘ladi. Jamiyatni iqtisodiy rivojlantirish iqtisodiy o‘sish, iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlar, aholi turmushining sharoitlari va sifatini takomillashtirish kabi tushunchalarni qamrab oladigan keng ko‘lamli jarayondir.

 Iqtisodiy rivojiantirishning turli - AQSH, Germaniya, Xitoy, Janubiy-Sharqiy Osiyo, Yaponiya, O‘zbekiston va boshqa modellari mavjud .Ularning turlichaligi va milliy xususiyatlarga egaligiga qaramasdan mazkur jarayonni aks ettiradigan umumiy qonuniyatlar va mezonlar mavjuddir.  Umuman olganda esa jamiyatni iqtisodiy rivojlantirish ziddiyatli va o`lchash murakkab bo`lgan jarayon hisoblanadi. Bu jarayonda iqtisodiyotda o‘sish va pasayish, miqdor va sifat o‘zgarishlari ijobiy va salbiy tendensiyalar kuzatiladi .

 XX asrda ham ko‘pgina nazariyotchilar rivojlantirish jarayonini har bir mamlakat bosib o‘tishi kerak bo‘lgan iqtisodiy o‘sishning qator bosqichlari sifatida ta’riflaganlar. Ular ishlab chiqarish jamlanma hajmining ko‘payishi (masalan, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan yalpi ichki maxsulotning o‘sishi) aholi umumiy farovonligini oshiradi, deb hisoblaganlar. Buning asosida ishlab chiqarish daromad keltiradi, daromadning ortishi esa moddiy yoki iqtisodiy farovonlikni yaxshilaydi degan fikr yotardi.  Bu U.U. Rostouning “Iqtisodiy o‘sish bosqichlari” (1961-yil) kitobida o‘zining yaqqol ifodasini topgan. Mazkur muallifhing konsepsiyasiga ko‘ra jamiyatning iqtisodiy o‘sishi asosida bir bosqichdan ikkinchisiga tarixiy o‘tishida quyidagi prinsipial farqlar mavjud:

iqtisodiyotning tarmoq tarkibi texnika taraqqiyotining darajasi jamg‘armaning milliy daromaddagi salmog‘i (jamg‘arma normasi) iste’mol tarkibi va darajasi

U.U. Rostou rivojlanishning 5 ta asosiy bosqichlarini ajratib ko‘rsatgan: An’anaviy jamiyat o‘tish jamiyati yoki “parvozga tayyorgarlik”. “ Parvoz” “ Yetuklik” “ Yuqori darajadagi ommaviy iste’mol davri

 U.U. Rostou o‘zining 1971-yilda nashr etilgan “Siyosat va o‘sish bosqichlari” yangi asarida bu besh bosqichga oltinchi - “turmush sifatini izlash” bosqichini h am qo‘shgan. Ushbu bosqichda insonning ma’naviy kamol topishi birinchi darajali ahamiyat kasb etadi. U.U. Rostouning hisoblashicha, rivojlanishning bu bosqichlari jahondagi barcha mamlakatlar uchun bir xil bo‘lishiga qaramasdan, ularni bosib o'tish har bir davlat uchun o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘Iadi.  Taraqqiyotda orqada qolgan mamlakatlar ilg‘or davlatlar tajribasini o‘zlashtirish va ularni quvib yetish, hatto ulardan o‘zib ketish imkoniyatlariga ega bo`ladilar. Masalan, AQSHda “parvoz” bosqichi Buyuk Britaniyaga nisbatan yarim asr keyin boshlangan bo‘lsa ham Amerika “yuqori darajadagi ommaviy iste’mol davri”ga Buyuk Britaniyadan bir necha o‘n yil ilgari yetib keldi. Yoki XX asrning ikkinchi yarmida Osiyo eng jadal rivojlanayotgan mintaqaga aylandi. Ushbu davrda Yaponiya, keyin Xitoy hamda Janubiy-Sharqiy Osiyoning yangi industrial mamlakatlari iqtisodiy rivojlanishda yuqori natijalarga erishdilar. Ushbu davlatlarda YAIMning o‘sish sur’atlari rivojlangan mamlakatlarning ko‘rsatkichlaridan ikki barobar ortdi. Natijada taraqqiy etgan davlatlarning jahon iqtisodiyotidagi ulushi 63,0 % dan 52,0 % ga pasaygan bo‘lsa, rivojlanayotgan mamlakatlarning ulushi 21,7 % dan 31,4 % ga yetdi.

 XX asrning 70-yillarida iqtisodiy nazariya yangi klassik yo‘nalishining tarafdorlari iqtisodiy o‘sishning ma’lum bo`lgan tizimlariga o‘zlarining modernizatsiya konsepsiyasini qarshi qo‘ydilar. Yangi klassik nazariyada iqtisodiyotni modernizatsiyalash uchun resurslarni agrar sektordan sanoat ishlab chiqarishiga qayta taqsimlash zarurligi asoslangan.  Bunda, birinchidan, jamg‘arish muammosini (ya’ni, jamg‘armalarni jalb etish va ularni investitsiyalarga aylantirish) muammosi,  ikkinchidan, ish bilan bandlik (ya’ni ish kuchini mehnat taklifi yuqori bo‘lgan sohadan mehnat taklifi kam sohalarga qayta taqsimlash) muammosini hal etish talab etilardi.

 Aholi turmush darajasi deyilganda, odamlarning zarur moddiy va ma’naviy ne’matlar bilan ta’minlanganligi, ular iste’moli va ehtiyojlari qondirilganligi darajasi tushuniladi. Turmush darajasi:  • tor ma’noda - aholining iste’mol ehtiyojlari qondirilganligi, iste’molning topilgan daromad va qilingan xarajat orqali qondirilishi;  • keng ma’noda - inson rivojlanish darajasi (salomatlik, ehtiyojlarni qondirish imkoniyatlari) va uning yashash shart-sharoitlari (atrof-muhit, xavfsizlik) anglanadi.

 Odatda aholi turmush darajasi quyidagicha tasniflanadi:  • farovonlik (inson barkamol rivojlanishini ta’minlovchi ne’matlardan to‘liq foydalanish imkoniyati);  • normal daraja (inson jismoniy va intellektual qobiliyatlarini takror hosil qilishni ta’minlovchi ilmiy asoslangan oqilona iste’mol darajasi);  • kambag'allik (ish kuchini takror hosil qilish uchun moddiy ne’matlardan ularning quyi chegarasi doirasida foydalanish imkoniyati);  • qashshoqlik (moddiy ne’matlardan biologik mezonlar asosida minimal darajada foydalanish ).

 Aholi turmush darajasi va turmush sifati miqdor va sifat ko‘rsatkichlariga ajratilishi mumkin. Turmush darajasi va turmush sifatining integral ko‘rsatkichi sifatida turli davrlarda quyidagilarni qo‘llash taklif etilgan edi:  • aholi jon boshiga milliy daromad;  • uy xo‘jaliklaridagi umumiy xarajatlarda ovqatlanish uchun chiqimlarning ulushi;  • o‘limning nisbiy koeffitsiyenti (u 50 yosh va undan katta bo‘lgan shaxslar o‘limining o‘limlar umumiy soniga nisbati sifatida aniqlangan);  • aholi umr ko‘rishning o‘rtacha davomiyligi;  • bo‘sh vaqt ko‘rsatkichi.

 Aholining turmush sifatini aks ettiradigan ko‘rsatkichlarning xalqaro tizimi 1978-yilda BMT tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, ko‘rsatkichlaming quyidagi 12 ta asosiy guruhlarini qamrab olgan:  • aholining demografik xususiyatlari (tug‘ilish, o‘lim, kasallanish, umr ko‘rish davomiyligi va hokazolar);  • turmushning sanitariya-gigiyena sharoitlari;  • oziq-ovqat mahsulotlari iste’mol qilinishi;  • turar-joy sharoitlari va uzoq muddat foydalaniladigan iste’mol tovarlari (avtomobil, televizor, muzlatkich va hokazolar) bilan ta’minlanganlik;  • ta’lim va madaniyat;  • ish bilan bandlik va mehnat sharoitlari;  • aholining daromadlari va xarajatlari;  • turmush kechirish qiymati va iste’mol narxlari;  • transport vositalari;  • dam olishni tashkil etish, jismoniy tarbiya va sport;  • ijtimoiy ta’minot;  • inson erkinligi.

 BMT Statistika komissiyasi tomonidan yuqorida qayd etilgan guruhlardan tashqari turmush sifatini baholash uchun zarur bo‘lgan, lekin BMT ekspertlari fikricha, ularning asosiy xususiyatlarini aks ettirmaydigan, umumiy bo‘lim ajratib ko‘rsatilgan. Bu bo‘limga quyidagi ko‘rsatkichlar kiritilgan:  • milliy daromad, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YAIM va u o‘sishining o‘rtacha yillik koeffitsiyenti;  • ijtimoiy xizmat hajmi va turlari;  • aholining shaxsiy iste’moli uchun xarajatlari, ularning tarkibi va o‘rtacha yillik o‘sish koeffitsiyenti, aholining zichligi;  • aholiga transport xizmati ko‘rsatilishi;  • aloqa vositalari, matbuot va hokazolarning amal etishi.

Tomas Robert Maltusning iqtisodiy g‘oyalari  Tomas Robert Maltus (1766-yil 13- fevral -1834-yil 29-dekabr) Britaniyalik demograf va siyosiy iqtisodchi, aholining ko‘payishiga ta’sirli qarashlari bilan yaxshi tanilgan. Maltus zamonaviy demografiyaning asoschisi sifatida keng tanilgan. Uning bashorat qilishicha, aholi oziq-ovqat ta’minotidan oshib ketadi, bu esa odam boshiga oziq-ovqat kamayadi va ocharchilikka olib keladi. Shunday qilib, u jinsiy rivojlanishdan saqlanish va kech turmush qurishni aholi o‘sishini nazorat qilish usuli sifatida targ‘ib qildi.

 Maltusning qarashlari, asosan, Russo tomonidan ta’sirlangan otasi va sheriklarining optimistik qarashlariga javoban ishlab chiqilgan; uning ishi ham Marqus de Condorcetning qarashlariga javoban edi. Uning mashhur asari, Aholi tamoyiliga bagishlangan insho ayniqsa Uilyam Godvinning “jamiyatning mukammalligi” haqidagi optimistik qarashlariga qarshi hujum edi.  Aslida Maltus iqtisodiy pessimist edi. Uning populyatsiya prinsipi ilgari, yuqori hosildorlik iqtisodiy ustunlik deb hisoblanar edi, chunki bu iqtisodiyotda mavjud boigan ishchilar sonini ko‘paytirdi. Biroq, Maltus hosildorlikka yangicha nuqtai nazardan qaradi va ko‘pchilik iqtisodchilaming fikriga ko'ra, yuqori hosildorlik yalpi mahsulotni ko‘paytirishi mumkin bo`lsa-da, aholi jon boshiga ishlab chiqarishni kamaytirmoqda.

 Aholi tamoyiliga bag`ishlangan insho, birinchi marta 1798-yilda nashr etilgan Maltus aholining oziq-ovqat ta’minotidan oshib ketishini bashorat qildi, bu bir kishiga oziq-ovqat mahsulotlari kamayishiga olib keldi. U hatto bu voqea XVII asr o‘rtalarida ro‘y berishi kerakligini oldindan taxmin qilish uchun shu qadar uzoqlashdi: Uning aholi prinsipi tekshirilmagan aholi soni geometrik stavkada ko‘payadi (2, 4, 8, 16 va hokazo), oziq-ovqat ta’minoti esa arifmetik stavkada o‘sadi (1,2, 3, 4 va hokazo) oldinga). Ushbu taxmin bilan faqat tabiiy sabablar (baxtsiz hodisalar va qarilik), baxtsizliklar (urush,o‘lat va, eng awalo, ocharchilik), axloqiy cheklash va axloqiy aholining haddan tashqari ko‘payishini to‘xtatishi mumkin edi.

 Maltus aholi sonining ko‘payishini tekshirish uchun axloqiy tiyilishni (shu jumladan kech nikoh va jinsiy aloqadan voz kechishni) afzal ko‘rdi. Biroq, shuni ta’kidlash kerakki, Maltus buni faqat ishlaydigan va kambag‘al sinflar uchun taklif qildi. Shunday qilib, uning nazariyasiga ko‘ra, quyi ijtimoiy sinflar ijtimoiy kasalliklar uchun katta mas’uliyatni o‘z zimmalariga oldilar. Uning Aholi tamoyiliga bag‘ishlangan insho asarida sust qonunlarni bosqichma- bosqich bekor qilishni taklif qildi. Aslida buning natijasi Angliyada kambag‘allarning ahvolini yomonlashtirgan, aholisini kamaytirgan, ammo umuman qashshoqlikni samarali ravishda kamaytiradigan qonunchilikni rivojlantirish edi.  Maltusning ta’kidlashicha, ko‘p odamlar uning nazariyasini noto‘g‘ri talqin qilishgan va u shunchaki kelajakdagi falokatni bashorat qilmaganiga ishora qilishgan: ... davriy qashshoqlikning doimiy sababi, bizda insoniyat tarixiga ega bo‘lgan paytdan beri mavjud bo`lib, hozir ham mavjud va mavjud bo`lib qoladi, agar tabiatan jismoniy konstitutsiyasida biron bir o‘zgarishni amalga oshirmasa (Maltus 1789). Shunday qilib, Maltus o‘zining populyatsion tamoyiliga insoniyatning o‘tmishi va hozirgi holatini tushuntirish hamda kelajakni bashorat qilish sifatida qaradi.

 Maltus hech bo`lmaganda o‘z matnining birinchi nashrida yevropada davom etadigan ocharchiliklar haqida bashorat qilgan, bu yolg‘on bo`lib chiqdi. Biroq, ba’zilar Maltusning kelajak haqida aniq bashorati yo‘qligini ta’kidlaydilar; ba’zi taxminlar shunchaki Maltusning oziq- ovqat ishlab chiqarishning arifmetik o‘sishi bilan taqqoslaganda populyatsion geometrik (yoki eksponent) o‘sish kuchini tasvirlashidir. Kelajak haqida bashorat qilish o‘rniga, 1798-yil muhim evolyutsion ijtimoiy nazariya ishlab chiqdi. Unda sakkizta muhim fikrlarni topish mumkin:  • Aholi soni yashash darajasi bilan cheklangan;  • Agar yashash imkoniyati oshsa, aholi soni ko‘payadi;  • Aholi bosimi samaradorlikni oshirishni rag‘batlantiradi;  • Hosildorlikning o‘sishi aholining yanada o‘sishini rag‘batlantiradi;  • Ushbu unumdorlik hech qachon uzoq vaqt davomida populyatsion o‘sish potensialini ushlab tura olmasligi sababli, populyatsiyani uning yuk ko‘tarish qobiliyatiga mos kelishi uchun qattiq tekshiruvlar o‘tkazilishi kerak;  • Jins, ish va bolalarga nisbatan individual xarajatlar foyda to‘g‘risida qarorlar orqali aholi soni va ishlab chiqarish kengayadi yoki shartnoma tuziladi;  • Tekshirishlar aholi yashash darajasidan yuqori bo`lganligi sababli amalga oshiriladi; Ushbu tekshirishlarning mohiyati Maltus ijtimoiy-madaniy tizimining qolgan qismiga, xususan, qashshoqlik, nochorlik va qashshoqlikka jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.

 Garchi Maltusning ishi nazariy jihatdan kuchli bo‘lgan bo`lsada, keyinchalik ko'plab tanqidchilar ta’kidlaganidek, faktlar xulosalarni chiqarmadi. Shunga qaramay, uning populyatsion nazariyasi nafaqat iqtisodiy nazariyalarga, balki ijtimoiy siyosatga ham katta ta’sir ko‘rsatdi. Maltus va Maltus tafakkurining ko‘plab nazariy va siyosiy tanqidlari birinchi nashr etilishidan ko‘p o‘tmay paydo bo‘ldi: islohotchi sanoatchi Robert Oyken, Uilyam Xazlitt va iqtisodchilar Jon Styuart Mill va Nassau Uilyam Senior, shuningdek, axloqshunos Uilyam Kobbett qarshi fikrlar bildirdilar.

 Maltus g'oyalariga qarshi kurashning eng yuqori nuqtasi XVIII asr o‘rtalarida Karl Marksning asarlari bilan keldi (Poytaxt, 1867) va Fridrix Engels (Siyosiy iqtisod tanqidiy ta'riflari, 1844), Maltus aholining ishlab chiqarish vositalariga bosimi muammosi aslida ishlab chiqarish vositalarining populyatsiyaga bo`lgan bosimi bilan bog`liq deb hisoblagan. Boshqacha qilib aytganda, Maltusning qashshoqlarning tug‘ma ko‘rinishidan kelib chiqib, ularning imkoniyatlaridan tashqarida ko‘payishi natijasida paydo bo`lgan aholining haddan tashqari ko‘payishi aslida kapitalistik iqtisodiyotning juda jadal rivojlangan «ishsizlar zaxirasi armiyasi» mahsuli edi.

 Evolyutsionistlar Jon Maynard Smit va Ronald Fisher ikkalasi ham Maltusning gipotezasini tanqid qilishgan , ammo o‘sish sur’atini Fisher aytib o‘tgan. г (mantiqiy funksiya kabi tenglamalarda ishlatiladi) Maltusian parametr sifatida. Fisher "‘barkamollik falsafasi” ni tabiatning boyligini kuzatish va (shu bilan Charlz Darvin singari) tabiiy seleksiyani keltirib chiqargan degan xulosaga keltirishga ishora qildi. Smit ocharchilik Maltusning ta’kidlashicha buyuk darajadagi ekanligiga shubha qildi. Julian Linkoln Saymon singari XX asrning ko‘plab iqtisodchilari ham Maltusning xulosalarini tanqid qilishgan. Ular Maltus va Neo- Maltusiylarning bashoratiga qaramay, XX asrda aholining massiv geometrik o‘sishi, asosan texnologik taraqqiyot va bozor iqtisodiyotining kengayishi, mehnat taqsimoti va hokazolar ta’siri tufayli Maltus falokatiga olib kelmadi.

 Maltusning ta’kidlashicha, mamlakatda ish haqining oshishi bilan tug‘ilish darajasi oshadi, o`lim darajasi pasayadi. Uning fikriga ko‘ra, yuqori daromadlar odamlarga o‘z farzandlarini tarbiyalash uchun yetarli mablag‘, masalan ovqatlanish va kiyim-kechak berish imkoniyatiga ega bo‘ldi, natijada ko‘p bolali bo‘lish istagi kuchayib, aholi soni ko‘paymoqda. Bundan tashqari, yuqori daromadlar odamlarga zararli kasalliklarga qarshi kurashish uchun kerakli dori-darmonlarni olish imkoniyatini yaratdi va shu bilan o‘lim darajasini pasaytirdi. Natijada, ish haqining oshishi tug‘ilishning ko‘payishi va o‘limning pasayishi bilan aholi sonining ko‘payishiga olib keldi. Shuningdek u, ishchi kuchi taklifining ko‘payishi va doimiy mehnat talabida aholining o‘sishi bilan, ish haqi oxir-oqibat yashash darajasiga kamayadi, bu yerda tug‘ilish darajasi o‘lim darajasiga teng bo‘ladi, natijada aholi o‘smaydi.

 Biroq, dunyo umuman Maltus taxmin qilganidan butunlay boshqacha natijani ko‘rdi. O‘n to‘qqizinchi asrning oxiri va yigirmanchi asrning boshlarida sanoat inqilobi tarqalishi bilan aholi ish haqi miqdorida ko‘paydi. Maltus Angliyani baholashda doimiy ishchi kuchiga ehtiyoj sezar edi va shu bilan sanoatlashtirishning ta’sirini e’tiborsiz qoldirdi. Dunyo sanoati rivojlanib borgan sari texnologiya va ishlab chiqarish darajasi o‘sib bordi va bu ishchi kuchiga talabning oshishiga olib keldi. Shunday qilib, ishchi kuchi taklifi oshgan bo`lsa ham, ishchi kuchiga talab oshdi. Aslida, ishchi kuchiga talab oshdi. Ko‘proq tarixiy ravishda real ish haqining o‘sishi bilan aholining o‘sishi bilan o‘lchanadigan taklifga nisbatan. Shu bilan bir qatorda, qishloq xo‘jaligidagi texnologik yutuqlar oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni keskin ko‘paytirdi va bu aholining o‘sishini qondirish va hatto undan ham yuqori bo‘lishini ta’minladi. Shunday qilib, ocharchilik darajasi kamaygan, zamonaviy davrda ocharchilik umuman oziq-ovqat yetishmasligidan emas, balki urush yoki hukumat siyosati tufayli yuzaga kelgan.

 Maltus zamonaviy demografiyaning asoschisi sifatida keng tarqalgan. Maltus o‘zining populyatsion prinsipini nafaqat insonlar uchun, balki barcha turlar uchun universal tabiiy qonun sifatida taklif qilgan. Biroq, bugungi kunda uning nazariyasi keng tarqalgan, deb hisoblanadi taxminiy barcha turlar uchun populyatsion dinamikaning tabiiy qonuni. Buning sababi shundaki, hech narsa ekspansional o‘sishni doimiy chegarada cheksiz darajada ushlab turolmasligi isbotlanishi mumkin. Maltus nazariyalarining ta’siri katta edi.  Ta’minot o‘z talabini keltirib chiqaradi deb aytadigan Sayning qonunini buzgan, uning nazariyasi Buyuk depressiya haqidagi keyingi nazariyalarga va muxlis va iqtisodchi Jon Maynard Keynsning asarlariga asos bo‘lgan. Maltus, shuningdek, bir qator taniqli iqtisodchilar, jumladan, Devid Rikardo bilan uzoq vaqtdan beri do‘stona munosabatda bo`lgan, ammo iqtisod haqida qarama-qarshi fikr yuritganlarga qoyil qoldi va ta’sir ko‘rsatdi. Maltus nazariyasi bilan bog`liq xavotirlar Buyuk Britaniyada milliy aholini ro‘yxatga olish g‘oyasini ilgari surishga yordam berdi. Hukumatning amaldagi xodimi Jon Rikman 1801-yilda o‘tkazilgan birinchi zamonaviy Buyuk Britaniyada o‘tkazilgan aholini ro‘yxatga olishda muhim rol o‘ynadi.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !

O'xshashlar

Aholi demografiyasi va iqtisodiy rivojlanish tahlili

O’sishning sekinlashish sabablari

Sug‘urta – iqtisodiyot rivojining mustahkam tayanchi

Aholi statistikasi

Aholi daromadlari va uning tarkibi