Operatsion sistemani o`rganish va ular ustida amallar bajarish - Informatika va AT - Slaydlar

Operatsion sistemani o`rganish va ular ustida amallar bajarish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

133.1806640625 KB

Ko'chirib olish

Operatsion sistemani o`rganish va ular ustida amallar bajarish Operatsion muhit Amaliy dasturlarni ishlab chiqish va ular bajarilishini ta’minlaydigan vositalar majmuasi. Operatsion muhit operatsion tizim, dasturiy ta’minot, amaliy dasturlar interfeyslari, tarmoq xizmatlari, ma’lumotlar bazalari va dasturlash tillaridan iborat. www.arxiv.uz

Operatsion tizimlarning asosiy vazifalariga: - fayl tizimini boshqarish (yozish, o‘zgartish, fayllardan nusxa ko‘chirish, erkin foydalanishni nazorat qilish); - dasturlar bajarilishini boshqarish (protsessor vaqtini taqsimlash, dasturlarni diskdan tezkor xotiraga yuklash, yashirin xavfli ta’sirni tutib olish va h.q.); - xotirani boshqarish (keshlash, taqsimlash, ma’lumotlar butligi nazorati va h.k.); - foydalanuvchi bilan muloqot (klaviaturadan, sichqonchadan buyruqlarni o‘qish, axborotni ekranga, printerga chiqarish va h.k.) kiradi. Operatsion tizim www.arxiv.uz

OT funktsiyalari. OT –bu boshqaruv dasturidir. OT bu komp‘yuterning fizik va dasturiy resurslarini taqsimlash va ularni boshqarish uchun ishlatiladigan dastur. Komp‘yuter resurslari ikki xil bo‘ladi: fizik va dasturiy. Fizik resurslar bu: - xotira - vinchester - monitor - tashqi qurilma. Dasturiy resurslar bu: - kiritish va chiqarishni boshqaruvchi dasturlar - komp‘yuter ishlashini ta‘minlaydigan boshqaruvchi dasturlar - berilganlarni taxlil qiluvchi dasturlar - drayverlar - virtual ichki va tashqi xotirani tashkil qiluvchi va boshqaruvchi dasturlar. www.arxiv.uz

Dasturlash tizimi Dasturlash tizimi -bu dasturlash tillari va ularga most il protsessorlari majmuasidan iborat bo‘lib, dasturlarga ishlov berish va sozlashni ta‘minlovchi dasturlar to‘plamidan iborat. Dasturlash tizimining tashkil qiluvchi dasturlar to‘plami singari OT boshqaruvi ostida ishlaydi. Komp‘yuter resurslari OT boshqaruvi ostida bo‘ladi. OT ga ehtiyoj resurslar taqsimoti va ularni boshqarish masalasi zaruriyatidan kelib chiqadi. www.arxiv.uz

OT lardan quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi talab qilinadi: 1. Ishonchlilik. OT o‘z ishlayotgan qurilmalar bilan birga ishonchli bo‘lishi kerak. OT foydalanuvchining aybi bilan vujudga kelgan xatoni aniqlashi, tahlil qilishi va tiklash imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. 2. Ximoya . OT bajarilayotgan masalalarning o‘zaro bir-biriga beradigan tasiridan himoyalash kerak. 3. Bashorat . OT foydalanuvchi so‘roviga bashoratchilik bilan javob berishi kerak. 4. Qulaylilik . Foydalanuvchiga OT ni taklif qilishdan maqsad resurslarni aniqlash va bu resurslarni boshqarish masalalarini yechishdan ozod qilishdir. Tizimni inson psixologiyasini hisobga olgan xolda loyihalash kerak. 5. Effektivlik . Resurlar taqsimotida OT foydalanuvchi uchun maksimal xolda sistema resurslaridan foydalanish darajasini oshirish kerak. Resurslarning OT tomonidan band qilinishi foydalanuvchi imkoniyatlarini kamaytirishga olib keladi.www.arxiv.uz

6. Moslashuvchanlik . Sistema amallari foydalanuvchiga qarab sozlanishi mumkin. Resurslar majmuasi OT effektivligi va samaradorligini oshirish maqsadida ko‘paytirishi yoki kamaytirilishi mumkin. 7. Kengaytiruvchanlik . OT ga Yangi fizik va dasturiy resurslar qo‘shilishi mumkinligi. 8. Aniqlik . Foydalanuvchi sistema haqida qancha bilgisi kelsa shuncha bilish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. OT foydalanuvchini resurslar taqsimotidan ozod qilib komp‘yuterni uch xil rejimda ishlashini ta‘minlash mumkin: bir dasturli, ko‘p dasturli, ko‘p masalali. 9. Bir dasturli rejim -komp‘yuterning barcha resurslari faqat bir dasturga xizmat qiladi. 10. Ko’p dastur (mul’tidastur)li rejim -OT bir vaqtning o‘zida bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan bir necha dasturlarga xizmat qiladi. Bunda resurslar dasturlar o‘rtasida o‘zaro taqsimlanadi. Mul‘tidastur rejimi markaziy protsessor ish vaqti bilan «periferiya» qurilmalari ishini ta‘minlashdan iborat. Bu usulning bir dasturli rejimdan afzalligi resurslardan effektiv foydalanish va berilgan masala yechilishini tezlatishdir.www.arxiv.uz

11. Ko’p masalali rejim -bu bir vaqtning o‘zida bir necha masalaning parallel ishlashini ta‘minlash ko‘zda tutilgan. Bunda bir masalaning natijasi ikkinchi masala uchun berilganlar majmuasini tashkil qilishi ham mumkin. OT yechilayotgan masalalarning bir-biri bilan bog‘liqligini rejalashtiradi va nazorat qilib boradi. Ko‘p dasturli rejimdan farqli bu yerda barcha msalalar bo‘yicha parallel ishlash ko‘zda tutilgan. Ko‘p masalali rejim faqat mul‘titizimda tashkil qilinadi. OT foydalanuvchi so‘rovini analiz qiladi va uni bajarilishini ta‘minlaydi. So‘rov OT tilida qabul qilingan buyruqlar ketma-ketligi ko‘rinishida bo‘ladi. OT so‘rovlarni turli rejimlarada bajarishi mumkin, shu sababli u quyidagi turlarga bo‘linishi mumkin: - paket rejimi tizimi; - vaqtni taqsimlash tizimi; - real vaqt tizmimi; - dialog tizimi. www.arxiv.uz

Paket rejimi - bu masalalar majmuasiga ishlov beruvchi sistema, ya‘ni bir yoki bir necha foydalanuvchi tomonidan tayyorlangan topshiriqlarni bajaruvchi tizim. Vaqtni taqsimlash - bu bir vaqtning o‘zida bir necha foydalanuvchiga xizmat qilish va foydalanuvchiga o‘z masalasi bilan muloqot qilish imkonini beradi. Real vaqt - tizim berilgan real vaqt oraligida topshiriqning bajarilishini ta‘minlaydi. Komp‘yuter bunday OT bilan odatda bir dasturli rejimda ishlaydi. Muloqat operatsion tizmi - yakka foydalanuvchi uchun mo‘ljallangan bo‘lib komp‘yuter bilan muloqotning qulay ko‘rinishini ta‘minlaydi. OT odatda bir dasturli rejimda ishlaydi.www.arxiv.uz

OTning qo’shimcha funktsiyalari Virtual xotirani boshqarish - bu OT tarkibiga virtual (faraziy) xotiraga ishlov beruvchi dastur kiritiladi. Virtual xotira -bu taxmin (tasavvur) qilinadigan xotira. Virtual xotira xajmi real fizik xotira xajmidan ko‘p bo‘ladi. Virtual tashqi xotirani boshqarish - bu tashqi xotirani boshqarish virtual ichki xotirani boshqarishga nisbatan bir muncha murakkabroq. Buning asosiy sababi ularning xajmidadir. Berilganlarni saqlanishi: ketma-ket –foydalaniladigan berilganlar xotirada ketma-ket joylashgan bo‘lsa, u xolda xotiraning navbatdagi manzilidan berilganlarni olish uchun xar safar keyingi manzil qidirilmasdan kerakli berilganlar ketma-ket tanlab olinadi.www.arxiv.uz

Indeksli – bunda berilganlarning navbatdagi qismi tugagandan so‘ng o‘zining davomi qaerda joylashganligi haqidagi ma‘lumot bevosita berilganlardan keyin joylashgan bo‘ladi va bu ma‘lumot tahlil qilinib berilganlarning davomi kursatilgan joydan boshlab taxlil kilinadi. Indeksli ketma-ket - bu indeksli boshkarishdan farqi berilganlar davomi ko‘rsatilgan joydan emas balki bir nechta berilganlar birligidan iborat ketma-ketlik ko‘rinishida beriladi. Ximoya. OT da ishlatiladigan berilganlar ximoyalangan bulishi kerak. Effektiv joylashtirish - bunda berilganlar pog‘onama- pog‘ona joylashtiriladi. www.arxiv.uz

Operatsion tizimga misollar - MS-DOS, Linux, UNIX, Windows, Solaris va boshqalar. MS-DOS operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan operatsion tizim. MS- DOS ning birinchi rusumi 1981 yilda paydo bo‘lgan. Avvalambor, Microsoft kompaniyasi tomonidan IBM uchun ishlab chiqilgan MS-DOS, IBM - uyg‘un kompyuterlar uchun standart operatsion tizimdir. MS-DOS 16-xonali operatsion tizimi bo‘lib, u ko‘pfoydalanuvchili va ko‘pmasalali maromlarni qo‘llab- quvvatlamaydi. Operatsion tizimning muhim xususiyatlaridan biri mutaxassis bo‘lmagan foydalanuvchilarga amaliy jarayonlarni bajarishning qulay shakllarini taqdim qilsa, mutaxassislarga dasturiy ta’minotni ishlash uchun yaxshi asos taqdim qiladi. MS-DOS kataloglar shajarasini tashkil qiladi, taraqqiy etgan buyruqlar tiliga ega. MS-DOS amaliy jarayonlar, fayllar va tashqi qurilmalar bilan samarali ishlay oladi. www.arxiv.uz

Linux operatsion (amaliy) tizimi. O‘zagi Unix operatsion tizimi asosida ishlangan, tarmoq operatsion tizimi. Linux ilk bor 1991yili LiniusTorvalds tomonidan chiqarilgan. Linuxning muhim xususiyatlaridan biri – u bepul dasturiy ta’minot Fondi doirasida, GNU oshkora litsenziyasiga ko‘ra bepul tarqatiladi. Asosan, Internetda va intratarmoqlarda serverlar yaratish uchun qo‘llanadi. www.arxiv.uz

UNIX operatsion (amaliy) tizimi. Bell laboratoriyasi tomonidan yaratilgan tarmoq operatsion tizimi. Ilk bor UNIX operatsion tizimi Bell Laboratory tomonidan 1969 yili taklif qilingan, azaldan tarmoqlarda ishlatish uchun mo‘ljallangan edi. Hozirgi kunda UNIX, Si tilida yozilgan ko‘pfoydalanuvchili va ko‘pmasalali operatsion tizim. Tizimning bosh tarkibiy qismi bo‘lib mikroo‘zak hisoblanadi. Uning ichiga tarmoqlararo uzatishni boshqarish bayonnomasini/ bajaruvchi modul joylashtirilgan. UNIX operatsion tizimi bir qancha ijobiy xislatlarga ega, ulardan birinchi navbatda quyidagilarni ko‘rsatish zarur: - amaliy dasturlarni bir turdagi kompyuterdan boshqa turdagisiga ko‘chirib o‘tkaza olish; - ma’lumotlarni tarqoq ishlovini bajarish imkonini beradigan tarmoq xizmatlarining keng yig‘masi; - bir vaqtning o‘zida turli xildagi fayl majmualarining mavjud bo‘lishi; - yuz berayotgan ishlov jarayonlarini foydalanuvchilar tomonidan rejalash imkoni; - RISC protsessorlari bilan yaxshi uyg‘unlashuvi; - xar xil ishlab chiqaruvchilar tomonidan taqdim qilingan mahsulotlarni oson ishlatish; - rivojlanish va kengayish uchun ochiqlik; UNIX superkompyuterlari, ishchi-stansiyalar va maxsus shaxsiy kompyuterlarda keng ishlatiladi.www.arxiv.uz

Solaris operatsion (amaliy) tizimi. SUN Microsystems korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan UNIX operatsion tizimining rusumi. Solaris simmetrik multiprotsessorli ishlov bajaradi, tasvirlar bilan ishlash vositalariga ega, ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlaydi. Tizim Internet tarmog‘i, elektron pochta, shu jumladan, nutqiy pochta, faksimil aloqa bilan o‘zaro ishlay oladi. Yuqori unum va masshtablanuvchilik xususiyatlariga ega. www.arxiv.uz

Windows operatsion (amaliy) tizimi . Microsoft korporatsiyasi tomonidan shaxsiy kompyuterlar uchun taklif qilingan operatsion tizimlar oilasi. Windows tizimi ko‘pmasalali va ko‘poqimli bo‘lib, qulay grafik interfeys bilan tavsiflanadi, virtual xotiraning boshqaruvini taqdim qiladi va ko‘pgina tashqi qurilmalarni qo‘llab- quvvatlaydi. Windowsni ishlatib, foydalanuvchi birdaniga bir necha amaliy jarayonlar bilan samarali ishlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Dunyoda 90% ga yaqin kompyuterlar Windows operatsion tizimi boshqaruvida ishlaydi. www.arxiv.uz

Windows 95 operatsion (amaliy) tizimi. Windows 95 aloqa va muloqot uchun ishlab chiqilgan birinchi operatsion tizimdir. Ilk bor 1995 yilning 24 avgustida chiqarilgan Microsoft korporatsiyasining operatsion tizimi, amaliy tizimi. Windows 95 o‘zining imkoniyatlariga ko‘ra o‘zidan avvalgi Windows 3.1. operatsion tizimi, amaliy tizimini ancha ortda qoldirgan. Foydalanuvchining yangi interfeysiga qo‘shimcha ravishda, Windows 95 o‘z ichiga ko‘pgina muhim angitdan kiritilgan funksiyalarga ega. U, 32-xonali qo‘llanmalarni quvvatlaydi, bu esa, maxsus shu operatsion tizim uchun yaratilgan qo‘llanmalar yanada tezroq ishlashini anglatadi. Shu bilan birga, Windows 95, Windows va DOSning eski qo‘llanmalarini bajara oladi. Windows 95da, DOSdagi asosiy xotira 640K va fayl nomining uzunligi 8 belgi bo‘lishi kerakligi kabi cheklovlar bekor qilingan. www.arxiv.uz

Windows 2000 operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft Windows operatsion tizimlari safidagi mahsulot, Windows NT operatsion tizimi, amaliy tizimining takomillashtirilgan rusumi. Windows 2000ni ko‘pincha W2K shaklida belgilanadi. Windows 2000 operatsion tizimi, amaliy tizimining to‘rt rusumi bor: Professional – stoldagi va mobil tizimlar uchun operatsion tizim. Qo‘llanmalarni ishlatish, Internet bilan ulanish, fayllar, printerlar va tarmoq resurslaridan erkin foydalanish uchun ishlatiladi. Server – veb-server sifatida ham, mahalliy tarmoq serveri sifatida ham ishlatiladi. Advanced Server – biznes-qo‘llanmalar va elektron tijorat uchun ishlatiladi. Windows 2000 Server standart rusumidan yuqori masshtablanuvchanlik va erkin foydalanish qulayligi bilan ajralib turadi. Datacenter Server – yuqori tezlikda ishlaydigan, katta hajmdagi ma’lumotlarga ishlov berish talab qilinadigan kompyuter tarmoqlarida foydalanish uchun yaratilgan. www.arxiv.uz

Windows XP operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan 2001 yilda taqdim qilingan operatsion tizim. Microsoft, Windows XPni Windows 95 chiqarilgandan buyon eng muhim dasturiy mahsulot deb atadi. Windows XP, Windows 2000ning o‘zagida qurilgan bo‘lib, yangi tashqi ifodaga va grafik interfeysga ega. Windowsning avvalgi rusumlariga nisbatan o‘zaro yuqori barqarorlik va ishonchlilikni mujassamlashtirgan. Windows XPning ikki rusumi mavjud: Home va Professional. Microsoft har ikkala rusumning mobilligiga katta e’tibor qaratdi, shu jumladan, qo‘shdi. Simsiz tarmoqlarga ulanish uchun “plug-and-play” vositasini ham, Windows Xpda «XP» «eXPerience»ni anglatadi. www.arxiv.uz

Windows opеratsion tizimi Microsoft firmasi tomonidan IBM PC turidagi kompyutеrlar uchun maxsus yaratilgan dastur bo`lib, uning foydalanuvchilar uchun qulay bo`lgan imkoniyatlari mavjud. Tizim ko`magida NC dasturi kabi fayl va katalog yaratish, nusxa olish, qayta nomlash, o`chirish, matnli fayllarni chop qilish, bir vaqtda bir nеchta katalog va fayllar majmuasi bilan yaqqol grafik rеjimida ishlash mumkin. Shu bois bu dasturni ayni vaqtda millionlab foydalanuvchilar o`z amaliy ish faoliyatlarida kеng qo`llashmokda. Microsoft firmasi garchand Windows dasturini dastlab 1983 yilda yaratgan bo`lsada, yildan-yilga uni takomillashtirmoqda. Dastlab, Windows Z.X vеrsiyalari, yaqin o`tgan davrda Windows 95, oradan uch yil o`tib Windows 98 vеrsiyalari butun jahonga, xususan O`zbеkistonga ham kirib kеldi. Joriy yildan boshlab Windows 2000 vеrsiyasi ham ishlatila boshlandi. www.arxiv.uz

Windows operatsion muhiti quyidagi asosiy imkoniyatlarga ega bo‘lgani uchun xam u keng miqyosda ommaviylashadi: Ø Universal grafika- Windows dasturlarining qurilmalarga va dastur ta‘minotiga bog‘liqsizligini ta‘minlaydi. Ø Yagona interfeys- Windows foydalanuvchining muloqati yagona, ya‘ni turli dasturlar bilan ishlash qoidalari umumiy. Shuning uchun yangi dastur bilan ishlaganingizda bu qoidalardan foydalanishingiz mumkin. Ø Mavjud dasturiy ta‘minot bilan muvofiqligi- Windows MS DOS ning barcha amaliy paketlari, tahrirlagichlar, elektron jadvallar, ma‘lumot bazalarini boshqarish tizimlari va boshqa turdagi amaliy dasturlar ishini to‘la ta‘minlaydi. Ø Ko‘p masalaliligi- Windows bir paytning o‘zida bir necha masalani hisoblaydi, bir dasturdan boshqasiga osonlik bilan o‘tishni ta‘minlaydi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Global tarmoqlarning o’ziga hos xususiyatlari va zarurligi windows operatsion tizimining oynalari va ular bilan ishlashga misol

Dasturlash asoslari. Algoritmni tasvirlash usullari

Operatsion tizimlari

Operatsion sistemalar

Operatsion sistema va ularning turlari