MS DOS operatsion tizimi, MS DOS asosiy buyruqlari

Yuklangan vaqt:

06.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

517.3330078125 KB

Ko'chirib olish

MS DOS OPERATSION TIZIMI, MS DOS ASOSIY BUYRUQLARI

REJA: 1. MS DOS operatsion tizimi. 2. Fayllar va kataloglar 3. DOSning ayrim buyruklari Tayanch iboralar: Operatsion tizim, MS DOS, buyruqlar (komandalar), disk, fayl, fayl nomi va kengaytmasi, katalog, joriy katalaog, tub katalog, tashqi va ichki katalog

MS DOS OPERATSION TIZIMI MS-DOS operatsion tizimi (Microsoft Disk Operating System) 80-yillarning boshlarida Microsoft tomonidan IBM kompyuterlari uchun ishlab chiqilgan.Operatsion tizim (OT) - bu muammoni hal qilish jarayonida barcha kompyuter vositalaridan eng samarali foydalanish va u bilan ishlash qulayligini oshirish uchun mo'ljallangan dasturlar to'plami. Operatsion tizim asosiy vazifasi: birinchi vazifa - foydalanuvchi va umuman shaxsiy kompyuter va uning alohida qurilmalari bilan aloqani, aloqani tashkil etish; ikkinchi vazifa - dasturni bajarish jarayonida barcha ShK bloklarining o'zaro ta'sirini tashkil qilish.

MS DOS OS SI QUYIDAGI QISMLARDAN TASHKIL TOPAGAN:  BIOS (Basic Input-Output System) , (Kiritish-chiqarishning asosiy tizimsi). Bu kompyuterning doimiy xotirasida joylashgan. Uning vazifasi axborotlarni kiritish va chiqarish bilan boglik bo’lgan eng sodda va universal xizmatlarni bajarishdan iborat.  Operatsion tizimning yo’qlovchisi. Bu tizim juda qiska dastur bo’lib, u MS DOSli disketaning birinchi sektorida joylashadi va uning vazifasi MS DOSning qolgan ikki modulini o`qishdan iborat.  io.sys va msdos.sys tizimli fayllar. Ularni operatsion tizim yo’qlovchisi xotiraga ko`chiradi va kompyuter xotirasida doimo saqlaydi. io.sys (INPUT-OUTPUT) BIOSning xotiradagi davomi hisoblanadi. msdos.sys DOSning yuqori darajadagi vazifalarini bajaradi.

MS DOS OS SI QUYIDAGI QISMLARDAN TASHKIL TOPAGAN:  MS DOSning buyruq protsessori foydalanuvchi kiritgan komandalarni qayta ishlaydi. Buyruq protsessori OS yo’qlanayotgan disketaning command.com faylida joylashadi.  MS DOSning tashqi komandalari - OS bilan birgalikda yo’qlanadigan alohida fayllardagi dasturlardir. Bu dasturlar xizmatchi vazifasini bajaradi, masalan, disketalarni formatlash, disketalarni tekshirish va xokazo.  Qurilmalar drayverlari MS DOSning kiritish-chiqarish tizimsini tuldiradi, yangi qurilmalarning ishini ta‘minlaydi , mavjud bo’lgan qurilmalarning nostandart ishlatilishini ta‘minlaydi. Drayver nomi config.sys faylida ko’rsatiladi.

$FAYLLAR VA KATALOGLAR. Disketalarda ma‘lumotlar fayllar ko’rinishida saqlanadi. Fayl -bu disketaning ma‘lum nom bilan ataluvchi sohasidir. Faylda dastur va hujjat matnlari, bajarilishi mumkin bo’lgan dasturlar va xokazolar saqlanadi. Fayllar 2 xil bo’ladi: matnli va ikkili tizimdagi. Matnli fayllar foydalanuvchi o`qishi uchun mo’ljallangan. Har bir fayl ikki qismdan iborat bo’lgan nomga ega. Fayl nomining birinchi qismi asosiy qismi hisoblanadi va 1 tadan 8 tagacha belgidan iborat bo’ladi. Fayl nomining ikkinchi qismi kengaytgich deyiladi va 1 tadan 3 tagacha belgidan iborat bo’ladi. Fayl nomining asosiy qismi kengaytgichdan nuqta bilan ajratiladi. Masalan: сommand.com autoexec.bat ma’ruza.txt hisobot1.doc Raqam, lotin harflari va simvollar: _ - $ # & @ ! % ( ) { } “ ‘$

Faylga nom berishda faqat lotin harflaridan foydalanish Maqsadga muvofiqdir. Fayl nomida kengaytgich bo’lishi shart emas. Lekin kengaytgich qoidasiga ko’ra, faylning qaysi turda ekanligini aks ettiradi va shu bilan foydalanuvchiga qulaylik yaratadi. Masalan: .com va .exe ishlatishga tayyor buyruqli va bajariladigan faylar; .bat - foydalanuvchi yaratgan buyruq fayllar; .bak - faylning o`zgarishdan avvalgi nusxasi; .txt - matnli fayl; .doc – matnli, hujjatli fayl; . bas - Beysik tilida tuzilgan dastur fayli .jpeg va bmp, gif va xakozo- grafik va tasvirli fayllar; .pas - Paskal tilidagi dasturli fayl. FAYLLAR VA KATALOGLAR.

Fayl nomlari magnit disketalarda katalog (yoki direktoriy, papka)larda qayd qilinadi. Katalog -bu fayl nomlari, ularning hajmi, yozilishi vaqti haqidagi ma‘lumotlarni saqlovchi disketadagi maxsus joy. Kataloglarga fayllar kabi nom beriladi. Odatda, katalog nomida kengaytgich bo`lmaydi. Bir katalog boshqa bir katalogda qayd qilinishi mumkin. Agar X katalog Y katalogida qayd qilingan bo’lsa, u holda X - ichki katalog (podkatalog) deyiladi, Y esa - tashqi katalog hisoblanadi . Har bir magnitli disketada bosh yoki tub katalog bo’ladi, unda fayllar va 1- bosqichdagi ichki kataloglar qayd etiladi. 1-bosqich dagi ichki kataloglarda fayllar va 2-bosqich kataloglari qayd etiladi va xokazo. Natijada magnitli disketada kataloglar va fayllarning daraxtsimon tuzilishi hosil bo’ladi. FAYLLAR VA KATALOGLAR.

Foydalanuvchi shu dakikada ishlab turgan disk joriy di sk deyiladi. Masalan, foydalanuvchi vinchester bilan ishlab turgan bo’lsa, kattik magnitli disk C: joriy hisoblanadi. Foydalanuvchi kichik egiluvchan magnitli disketa bilan ishlab turgan bo’lsa, shu kichik magnitli disketa A: yoki B: joriy disketa hisoblanadi. MS DOS operatsion tizimi foydalanuvchi surayotgan fayllarni joriy disketadan kidiradi. Joriy diskni o’zgartirish uchun MS DOS ning maxsus komandalaridan foydalaniladi. Foydalanuvchi ishlayotgan laxzadagi katalog joriy katalog deb ataladi. Agar MS DOS komandasida faylning nomi ko’rsatilsa , u holda bu fayl joriy katalogdan kidiriladi yoki joriy katalogda tashkil etiladi. FAYLLAR VA KATALOGLAR.

$FAYLGA YO’L. Fayl yo'li - bu disk nomidan boshlab to'g'ri tartibda bo'lgan barcha katalog qo'shimchalarining ro'yxati. [Disk:][Yo’l\] Faylning nomi. Faylning to’liq nomi –disk nomi, fayl joylashgan kataloggacha bo’lgan yul va fayl nomidan tashkil topadi. Ba‘zan biror katalog fayllari guruhini ifodalash uchun “*”, “?” belgilaridan foydalaniladi. “*” fayl nomi yoki kengaytgichidagi ixtiyoriy belgilar sonini, “?” esa fakatgina bitta belgini ifodalaydi. C:\ST\100\L1 C:\ST\151 C:\ST\421$ $FAYL SPETSIFIKATSIYASI. Fayl spetsifikatsiyasi faylga yo'lni va to'liq fayl nomini o'z ichiga oladi. Bu MS DOS ning komandalarni qabul qilishga tayyorligini ko’rsatadi. Ba‘zan MS DOS ning taqlifi joriy disk va katalog haqidagi ma‘lumotni uz ichiga oladi. Masalan: С:\> - С disk, tub katalog; C:\NC > - C:. diskdagi NC katalog tushiniladi. C:\ST\100\L1\lara.txt C:\ST\151\z1v14.pas$ $MS DOS ishga tayyor bo’lganda foydalanuvchini mulokotga quyidagicha taqlif qiladi: A\> yoki С:\> Bu MS DOS ning komandalarni qabul qilishga tayyorligini ko’rsatadi. Ba‘zan MS DOS ning taqlifi joriy disk va katalog haqidagi ma‘lumotni uz ichiga oladi. Masalan: С:\> - С disk, tub katalog; C:\NC > - C:. diskdagi NC katalog tushiniladi.FAYL SPETSIFIKATSIYASI.$ TASHQI QURILMALAR BILAN O'ZARO ALOQA QILISH TIZIMI Shu maqsadda drayverlar kengaytmali fayllarda saqlanadi: Sys Com Exe. Masalan: Rk.com KEYRUS.com