Mikroprotsessor - Informatika va AT - Slaydlar

Mikroprotsessor

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

614.5 KB

Ko'chirib olish

MikroprotsessorMikroprotsessor www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mikroprotsessor kompyuterning amal bajaradigan qismi bo`lib, u ma'lumotlarni berilgan Mikroprotsessor kompyuterning amal bajaradigan qismi bo`lib, u ma'lumotlarni berilgan programma asosida qayta ishlaydi. programma asosida qayta ishlaydi. Mikroprotsessor 140 tacha turli arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi Mikroprotsessor 140 tacha turli arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi Xotira. Xotira kompyuterda programmalar va berilganlarni, amal natijalarini saqlaydigan qurilma. Xotira. Xotira kompyuterda programmalar va berilganlarni, amal natijalarini saqlaydigan qurilma. Xotiraning turlari ko`p: tezkor, doimiy, tashqi, kesh, video va boshqalar. Xotiraning turlari ko`p: tezkor, doimiy, tashqi, kesh, video va boshqalar. Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bo`lib, protsessor undan amallarni bajarish uchun Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bo`lib, protsessor undan amallarni bajarish uchun programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Shuni alohida programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Shuni alohida ta'kidlash lozimki, kompyuter o`chirilsa, tezkor xotirada saqlanayotgan programmalar va berilganlar ta'kidlash lozimki, kompyuter o`chirilsa, tezkor xotirada saqlanayotgan programmalar va berilganlar yo`q bo`lib ketadi. Shuning uchun ularni qattiq diskda yoki disketalarda saqlab qolish kerak. yo`q bo`lib ketadi. Shuning uchun ularni qattiq diskda yoki disketalarda saqlab qolish kerak. Kompyuter ishlab turganda elektr tokini ogohlantirmasdan o`chirish, umuman aytganda, katta zarar Kompyuter ishlab turganda elektr tokini ogohlantirmasdan o`chirish, umuman aytganda, katta zarar keltirishi mumkin. keltirishi mumkin. Barcha turdagi xotiralar uchun muhim tushuncha uning hajmidir.Barcha turdagi xotiralar uchun muhim tushuncha uning hajmidir. Mikroprocessor Mikroprocessor (MP), boshqachasiga central processing unit (CPU), — dasturli (MP), boshqachasiga central processing unit (CPU), — dasturli boshqariladigan, axborotni qayta ishlaydigan funkcional tugallangan qurilma bo`lib, u bitta yoki bir boshqariladigan, axborotni qayta ishlaydigan funkcional tugallangan qurilma bo`lib, u bitta yoki bir nechta katta (KIS) yoki juda katta (JKIS) integral sxemalar ko`rinishda tayyorlangan.nechta katta (KIS) yoki juda katta (JKIS) integral sxemalar ko`rinishda tayyorlangan.  Mikroprocessor quyidagi vazifalarni bajaradi:Mikroprocessor quyidagi vazifalarni bajaradi:  •• asosiy xotiradan (AX) buyruqlarni o`qish va deshifrlash (ochish);asosiy xotiradan (AX) buyruqlarni o`qish va deshifrlash (ochish);  • • ma`lumotlarni AX dan va tashqi qurilmalar (TK) adapterlarining registrlaridan o`qish;ma`lumotlarni AX dan va tashqi qurilmalar (TK) adapterlarining registrlaridan o`qish;  • • so`rovlarni va buyruqlarni adapterlardan TK, larga xizmat ko`rsatish uchun qabul qilish va qayta so`rovlarni va buyruqlarni adapterlardan TK, larga xizmat ko`rsatish uchun qabul qilish va qayta ishlash;ishlash;  • • ma`lumotlarni qayta ishlash hamda ularni AX ga va TK, adapterlarining registrlariga yozish; ma`lumotlarni qayta ishlash hamda ularni AX ga va TK, adapterlarining registrlariga yozish;  • • SHK ning barcha boshqa uzellari va bloklari uchun boshqaruvchi signallarni ishlab chiqish.SHK ning barcha boshqa uzellari va bloklari uchun boshqaruvchi signallarni ishlab chiqish. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mikroprocessor qiymatlar shinasining razryaoliligi SHK ning razryadliligani aniqlaydi; MP Mikroprocessor qiymatlar shinasining razryaoliligi SHK ning razryadliligani aniqlaydi; MP adreslar shinasini razryadliligi uning adres kengligini aniqlaydi. adreslar shinasini razryadliligi uning adres kengligini aniqlaydi. Adres kengligi Adres kengligi — bu asosiy xotira yacheykalarining maksimal soni bo`lib, u bevosita — bu asosiy xotira yacheykalarining maksimal soni bo`lib, u bevosita mikroprocessor tomonidan adreslanishi mumkin.mikroprocessor tomonidan adreslanishi mumkin. Birinchi MP 4004 mikroprocessori Intel firmasi (AQSH) tomonidan 1971 yilda chiqarilgan. Birinchi MP 4004 mikroprocessori Intel firmasi (AQSH) tomonidan 1971 yilda chiqarilgan. Hozirgi vaqtda bir necha yuzlab turli mikroprocessorlar chiqarilmoqda, lekin Hozirgi vaqtda bir necha yuzlab turli mikroprocessorlar chiqarilmoqda, lekin ее ng ommaviy va keng ng ommaviy va keng tarqalgani Intel va Intel ga o`xshash firmalarning mikroprocessorlaridir.tarqalgani Intel va Intel ga o`xshash firmalarning mikroprocessorlaridir. Barcha mikroprocessorlarni 3 ta gURO`hga bo`lish mumkin:Barcha mikroprocessorlarni 3 ta gURO`hga bo`lish mumkin: — — CISC tipidagi (Complex Instruction Set Command) to`liq to`plamli buyruqlar tizimi bilan MP;CISC tipidagi (Complex Instruction Set Command) to`liq to`plamli buyruqlar tizimi bilan MP; — — RISC tipidagi (Redused Instruction Set Command) qisqartirilgan to`plamli buyruqlar tizimi bilan RISC tipidagi (Redused Instruction Set Command) qisqartirilgan to`plamli buyruqlar tizimi bilan MP;MP; — — MISC tipidagi (Minimum Instruction Set Command) minimal to`plamli buyruqlar tizimi bilan va MISC tipidagi (Minimum Instruction Set Command) minimal to`plamli buyruqlar tizimi bilan va etarlicha yuqori tezkor MP (hozirgi vaqtda bu modellar ishlab chiqish bosqichida turibdi).etarlicha yuqori tezkor MP (hozirgi vaqtda bu modellar ishlab chiqish bosqichida turibdi). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

— — SL va ayniqsa SLE SL va ayniqsa SLE ее nergiyani tejaydigan, ixcham SHK da (Lap Top, Notebook) ishlatishga nergiyani tejaydigan, ixcham SHK da (Lap Top, Notebook) ishlatishga mo`ljallangan.mo`ljallangan. 80486DX — bu MP 80486 ning boshlang`ich versiyasidir. U sozlangan matematik soprocessor va 80486DX — bu MP 80486 ning boshlang`ich versiyasidir. U sozlangan matematik soprocessor va o`lchani 8 Kbayt bo`lgan birinchi darajali ko`lchani 8 Kbayt bo`lgan birinchi darajali k ее sh-xotiraga sh-xotiraga ее ga. Uning uchun maksimal chastota — 50 ga. Uning uchun maksimal chastota — 50 MGc; chastotani yanada ortgarish u vaqtda MP uchun ma`noga MGc; chastotani yanada ortgarish u vaqtda MP uchun ma`noga ее ga ga ее mas mas ее di, chunki ko`pchilik tizimli di, chunki ko`pchilik tizimli platalar bunday tezliklarda ishlay olmas platalar bunday tezliklarda ishlay olmas ее dilar.dilar. 486SX modeli DX ga o`xshash, lekin unda soprocessor bloklangan. Bu ishlab chiqaruvchiga 486SX modeli DX ga o`xshash, lekin unda soprocessor bloklangan. Bu ishlab chiqaruvchiga soprocessorni testlash harajatlaridan xalos bo`lish va shu bilan maxsulot narxini kamaytirishga imkon soprocessorni testlash harajatlaridan xalos bo`lish va shu bilan maxsulot narxini kamaytirishga imkon bergan.bergan. 80486DX va undan yuqori mikroprocessorlar ichki chastotasini ko`paytirib ishlashi mumkin. 80486DX va undan yuqori mikroprocessorlar ichki chastotasini ko`paytirib ishlashi mumkin. Ko`paytirilgan chastota bilan MP ning faqat ichki sxemalari ishlashi mumkin. MP ga nisbatan hamma Ko`paytirilgan chastota bilan MP ning faqat ichki sxemalari ishlashi mumkin. MP ga nisbatan hamma tashqi sxemalar, shu jumladan tizimli platada joylashganlari ham, oddiy chastotada ishlaydi.tashqi sxemalar, shu jumladan tizimli platada joylashganlari ham, oddiy chastotada ishlaydi. 486DX2 — bu 486DX ning ichki ikkilangan chastotali variantidir: masalan, 486DX266 tashqi 33 MGc li 486DX2 — bu 486DX ning ichki ikkilangan chastotali variantidir: masalan, 486DX266 tashqi 33 MGc li chastotaga (tizimli plata ishlaydigan chastota) chastotaga (tizimli plata ishlaydigan chastota) ее ga (shu MP li SHK 486DX50 li SHK ga taxminan ga (shu MP li SHK 486DX50 li SHK ga taxminan o`xshash), lekin periferiya, tizimli plata, 2-darajali ko`xshash), lekin periferiya, tizimli plata, 2-darajali k ее sh-xotira, asosiy xotira, videokarta va b. sifatiga sh-xotira, asosiy xotira, videokarta va b. sifatiga kamroq qatiy talablar tufayli arzonroqdir.kamroq qatiy talablar tufayli arzonroqdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Buyruqlarning konveyerli bajarilishi Buyruqlarning konveyerli bajarilishi — bu natijalarni MP ning bir qismidan boshqa qismiga — bu natijalarni MP ning bir qismidan boshqa qismiga bevosita uzatishda, MP ni turli qismlarida ketma-ket buyruqlarning turli taktlarini bir vaqtda bevosita uzatishda, MP ni turli qismlarida ketma-ket buyruqlarning turli taktlarini bir vaqtda bajarishdir. Buyruqlarning konveyerli bajarilishi SHK ning tezkorlilik bo`yicha samaradorligini 2—3 bajarishdir. Buyruqlarning konveyerli bajarilishi SHK ning tezkorlilik bo`yicha samaradorligini 2—3 marta ortgiradi;marta ortgiradi; • • 80286 va undan yuqori MP ning 80286 va undan yuqori MP ning hisoblash tarmog`ada ishlash hisoblash tarmog`ada ishlash imkoniyati;imkoniyati; • • 80286 va undan yuqori MP ning 80286 va undan yuqori MP ning ko`p ko`p masalalar bilan ishlashmasalalar bilan ishlash (ko`p dasturlar bilan) imkoniyati va bunga mos xotira himoyasi.(ko`p dasturlar bilan) imkoniyati va bunga mos xotira himoyasi. Zamonaviy mikroprocessorlar ikkita ish rejimiga Zamonaviy mikroprocessorlar ikkita ish rejimiga ее ga:ga: • • haqiqiy haqiqiy (bitta masalali), unda faqat bittp dastur bajarilishi mumkin va kompyuter asosiy (bitta masalali), unda faqat bittp dastur bajarilishi mumkin va kompyuter asosiy xotirasining faqat 1024 Kbayti bevosita adreslanishi mumkin, qolgan (kengaytirilgan) xotiraga xotirasining faqat 1024 Kbayti bevosita adreslanishi mumkin, qolgan (kengaytirilgan) xotiraga ее sa sa faqat maxsus drayverlar ulangandagina murojaat qilish mumkin;faqat maxsus drayverlar ulangandagina murojaat qilish mumkin; • • himoyalangan himoyalangan (ko`p masalali), bu rejimda birdaniga bir nechta dasturlarning bajarilishi, (ko`p masalali), bu rejimda birdaniga bir nechta dasturlarning bajarilishi, bevosita adreslash va SHK da bor bo`lgan barcha asosiy xotiraga to`g`ridan to`g`ri murojaat qilish bevosita adreslash va SHK da bor bo`lgan barcha asosiy xotiraga to`g`ridan to`g`ri murojaat qilish (qo`shimcha drayverlarsiz), uning bajarilayotgan dasturlar o`rtasida avtomatik taqsimlanishi va mos (qo`shimcha drayverlarsiz), uning bajarilayotgan dasturlar o`rtasida avtomatik taqsimlanishi va mos ravishda uni, begona dasturlar tomonidan murojaat qilinishidan himoyalash ta`minlanadi;ravishda uni, begona dasturlar tomonidan murojaat qilinishidan himoyalash ta`minlanadi; • • 80386 va undan yuqori MP larda virtual mashinalar tizimi rejimini qo`llab-quvvatlash.80386 va undan yuqori MP larda virtual mashinalar tizimi rejimini qo`llab-quvvatlash. Virtual mashinalar tizimi Virtual mashinalar tizimi ko`p masalali ish rejimining yanada rivojlanishi bo`lib, unda har bir ko`p masalali ish rejimining yanada rivojlanishi bo`lib, unda har bir masala o`zining operacion tizimi boshqaruvi ostida bajarilishi mumkin, ya`ni bitta MP da guyo, parallel masala o`zining operacion tizimi boshqaruvi ostida bajarilishi mumkin, ya`ni bitta MP da guyo, parallel ishlaydigan va turli xil operaciey tizimlarga ishlaydigan va turli xil operaciey tizimlarga ее ga bo`lgan bir nechta kompyuterlar modellashtiriladi.ga bo`lgan bir nechta kompyuterlar modellashtiriladi. Pentium mikroorocessorlariPentium mikroorocessorlari 80586 (R5) mikroprocessorlari 80586 (R5) mikroprocessorlari Intel firmasi tomonidan patentlantan Intel firmasi tomonidan patentlantan Pentium Pentium tavar markasi tavar markasi bo`yicha ko`proq ma`lumdir (boshqa firmalarning 80586 MP boshqacha belgilanishga bo`yicha ko`proq ma`lumdir (boshqa firmalarning 80586 MP boshqacha belgilanishga ее ga: AMD ga: AMD firmasida K5, Cyrix firmasida Ml va b.).firmasida K5, Cyrix firmasida Ml va b.). Bu mikroprocessorlar besh pag`onali konveyerli strukturaga Bu mikroprocessorlar besh pag`onali konveyerli strukturaga ее ga bo`lib, u ketma-ket ga bo`lib, u ketma-ket buyruqlarning bajarilish taktlarini ko`p marotaba birgalikda ishlashini ta`minlaydi va yana boshqarishni buyruqlarning bajarilish taktlarini ko`p marotaba birgalikda ishlashini ta`minlaydi va yana boshqarishni shartli uzatish buyruqlari uchun kshartli uzatish buyruqlari uchun k ее sh-buferga sh-buferga ее ga bo`lib, u dasturlarni tarmoqlanish yo`nalishini ga bo`lib, u dasturlarni tarmoqlanish yo`nalishini oldindan aytish imkonini beradi; samarali tezkorligi bo`yicha ular har bir buyruqni go`yoki bir takt oldindan aytish imkonini beradi; samarali tezkorligi bo`yicha ular har bir buyruqni go`yoki bir takt ichida bajaradigan RISC MP lariga yaqinlashadi. ichida bajaradigan RISC MP lariga yaqinlashadi. Pentium 32Pentium 32 razryadli adresli shinaga va 64-razryadli razryadli adresli shinaga va 64-razryadli ma`lumotlar shinasiga ma`lumotlar shinasiga ее gadir. Tizim bilan qiymatlarni almashish sekundiga 1 Gbayt tezlik bilan gadir. Tizim bilan qiymatlarni almashish sekundiga 1 Gbayt tezlik bilan bajarilishi mumkin.bajarilishi mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Pentium Pro mikroprocessorlariPentium Pro mikroprocessorlari 1995 yil sentyabrda savdo markasi 1995 yil sentyabrda savdo markasi Pentium Pro Pentium Pro bo`lgan bo`lgan 80686 (R6) MP 80686 (R6) MP ning taqdimot ning taqdimot marosini bo`ldi va savdoga chiqarildi.marosini bo`ldi va savdoga chiqarildi. Mikroprocessor 2 ta kristalldan: MP ni o`zidan va kMikroprocessor 2 ta kristalldan: MP ni o`zidan va k ее sh-xotiradan tashkil topgan. Lekin u sh-xotiradan tashkil topgan. Lekin u Pentium bilan to`liq mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platani talab Pentium bilan to`liq mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platani talab ее tadi. Pentium Pro 32-bitli tadi. Pentium Pro 32-bitli ilovalarda yaxshi ishlaydi, 16-bitli ilovalarda ilovalarda yaxshi ishlaydi, 16-bitli ilovalarda ее sa xatgoki Pentium ga birmuncha yutkazadi.sa xatgoki Pentium ga birmuncha yutkazadi. Yangi sxematexnik echimlar tufayli ular SHK lar uchun yanada yuqoriroq unumdorlikni Yangi sxematexnik echimlar tufayli ular SHK lar uchun yanada yuqoriroq unumdorlikni ta`minlaydi. Bu yangiliklarning bir qismi "dinamik bajarilish" (dinamic execution) tushunchasi bilan ta`minlaydi. Bu yangiliklarning bir qismi "dinamik bajarilish" (dinamic execution) tushunchasi bilan birlashtirilishi mumkin, bu 14 ta pag`onali superkonveyerli struktura (superpi pelining), boshqarishni birlashtirilishi mumkin, bu 14 ta pag`onali superkonveyerli struktura (superpi pelining), boshqarishni shartli uzatishlarda dasturning tarmoqlanishini oldindan aytish (branch prediction) va mo`ljallangan shartli uzatishlarda dasturning tarmoqlanishini oldindan aytish (branch prediction) va mo`ljallangan tarmoqlanish yo`li bo`yicha (speculative execution) buyruqlarning bajarish borligini bildiradi.tarmoqlanish yo`li bo`yicha (speculative execution) buyruqlarning bajarish borligini bildiradi. Izox,. Izox,. Ko`p masalalarni, ayniqsa iqtisodiy masalalarni echish dasturlarida ko`p sonli Ko`p masalalarni, ayniqsa iqtisodiy masalalarni echish dasturlarida ko`p sonli boshqarishni shartli uzatishlar mavjud. Agar processor boshqarishni shartli uzatishlar mavjud. Agar processor o`tish, tarmoqlanish yo`nalishini oldindan o`tish, tarmoqlanish yo`nalishini oldindan ayta olsa, ayta olsa, u holda uning ish unumdorligi hisoblash konveyerlarini yuklashni optimallashtirish hisobiga u holda uning ish unumdorligi hisoblash konveyerlarini yuklashni optimallashtirish hisobiga sezilarli ortadi. Pentium Pro processorida oldindan to`g`ri aytish sezilarli ortadi. Pentium Pro processorida oldindan to`g`ri aytish ее htimolligi 90%, Pentium da htimolligi 90%, Pentium da ее sa sa 80%.80%. 256 — 512 Kbayt sig`imli k256 — 512 Kbayt sig`imli k ее sh-xotira — Pentium processorlaridagi yuqori unumli tizimlarning sh-xotira — Pentium processorlaridagi yuqori unumli tizimlarning majburiy xususiyatidir. Lekin ularda sozlangan kmajburiy xususiyatidir. Lekin ularda sozlangan k ее sh-xotira katta bo`lmagan (16 Kbayt) sig`imga sh-xotira katta bo`lmagan (16 Kbayt) sig`imga ее ga, ga, uning asosiy qismi uning asosiy qismi ее sa processordan tashqarida asosiy platada joylashadi. SHuning uchun u bilan sa processordan tashqarida asosiy platada joylashadi. SHuning uchun u bilan ma`lumotlar almashish MP ning ichki chastotasida ma`lumotlar almashish MP ning ichki chastotasida ее mas, balki odatda 2-3 marta past bo`lgan taktli mas, balki odatda 2-3 marta past bo`lgan taktli generator chastotasida amalga oshiriladi, bu generator chastotasida amalga oshiriladi, bu ее sa kompyuterning umumiy tezkorligini pasaytiradi. sa kompyuterning umumiy tezkorligini pasaytiradi. Pentium Pro MP da 1-darajali kPentium Pro MP da 1-darajali k ее sh-xotira ham (8 Kbayt dan buyruqlar va qiymatlar uchun) va 256 sh-xotira ham (8 Kbayt dan buyruqlar va qiymatlar uchun) va 256 yoki 512 Kbayt sig`imli 2-darajali kristall kyoki 512 Kbayt sig`imli 2-darajali kristall k ее sh-xotira ham bor bo`lib, ular mikroprocessorning o`zini sh-xotira ham bor bo`lib, ular mikroprocessorning o`zini platasida joylashgan va MP ning ichki chastotasida ishlaydi.platasida joylashgan va MP ning ichki chastotasida ishlaydi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Pentium MMXva Pentium II mikroprocessorlariPentium MMXva Pentium II mikroprocessorlari 1997 yil ning yanvarida va iyunida multimedia texnologiyasida ishlash uchun modernizaciya qilingan va 1997 yil ning yanvarida va iyunida multimedia texnologiyasida ishlash uchun modernizaciya qilingan va mos ravishda mos ravishda Pentium MMX Pentium MMX (MMX — Multi Media eXtention) va (MMX — Multi Media eXtention) va Pentium II Pentium II savdo markalarini olgan savdo markalarini olgan Pentium Pro mikroprocessorlarining taqdimot marosini bo`ldi.Pentium Pro mikroprocessorlarining taqdimot marosini bo`ldi. Pentium MMX MP Pentium MMX MP audio- va videoma`lumotlarni qayta ishlashga mo`ljallangan qo`shimcha 57 ta buyruq, audio- va videoma`lumotlarni qayta ishlashga mo`ljallangan qo`shimcha 57 ta buyruq, ikki marta kattalashgan (32 Kbayt gacha) kikki marta kattalashgan (32 Kbayt gacha) k ее sh-xotira, Pentium Pro MP dan olingan tarmoqlanishlarni sh-xotira, Pentium Pro MP dan olingan tarmoqlanishlarni oldindan aytish yangi blokini va b. o`z ichiga oladi. SHuning hisobiga unda Pentium MP ga nisbatan 1 oldindan aytish yangi blokini va b. o`z ichiga oladi. SHuning hisobiga unda Pentium MP ga nisbatan 1 millionta tranzistorli millionta tranzistorli ее lement ko`proqdir.lement ko`proqdir. Bu mikroprocessorlarnn samarali ishlatish uchun barcha Bu mikroprocessorlarnn samarali ishlatish uchun barcha ее ski dasturlarga (shu jumladan Windows 95, ski dasturlarga (shu jumladan Windows 95, Windows NT operacion tizimlariga ham) moslashtiruvchi dasturli lavhalarni qo`shish kerak; aslida Windows NT operacion tizimlariga ham) moslashtiruvchi dasturli lavhalarni qo`shish kerak; aslida ее sa, sa, ularsiz ham Pentium MMX MP oddiy Pentium MP dan birmuncha unumliroqdir. Pentium MMX MP oddiy ularsiz ham Pentium MMX MP oddiy Pentium MP dan birmuncha unumliroqdir. Pentium MMX MP oddiy ilovalarni bajarishda Pentium MP ga qaraganda 10-15% tezkorroqdir, yangi 57 ta buyruqni ishlatib ilovalarni bajarishda Pentium MP ga qaraganda 10-15% tezkorroqdir, yangi 57 ta buyruqni ishlatib multimedia ilovalarini bajarishda multimedia ilovalarini bajarishda ее sa u 30% ga tezkorroqdir (taqqoslash uchun Pentium Pro MP oddiy sa u 30% ga tezkorroqdir (taqqoslash uchun Pentium Pro MP oddiy ilovalarni bajarishda Pentium MP ga qaraganda, taxminan 20% tezkorroqdir). Pentium MMX ning ilovalarni bajarishda Pentium MP ga qaraganda, taxminan 20% tezkorroqdir). Pentium MMX ning xonalarini hisobga olgan holla yozilgan dasturlar oddiy Pentium MP li SHK larda ishlay olmaydi.xonalarini hisobga olgan holla yozilgan dasturlar oddiy Pentium MP li SHK larda ishlay olmaydi. Pentium MMX MP uchun Socket 7 raz`yomli (ajratgich), MMX qo`llab-quvvatlaydigan yangi BIOS li va Pentium MMX MP uchun Socket 7 raz`yomli (ajratgich), MMX qo`llab-quvvatlaydigan yangi BIOS li va ikkita ta`minot kuchlanishli (2,8 va 3,5 V) tizimli plata talab ikkita ta`minot kuchlanishli (2,8 va 3,5 V) tizimli plata talab ее tiladi.tiladi. Pentium II MP Pentium II MP boshqa hamma MP larga nisbatan o`zgacha tuzulishga boshqa hamma MP larga nisbatan o`zgacha tuzulishga ее ga, xususan, u uncha katta ga, xususan, u uncha katta bo`lmagan plata-kartrij ko`rinishida bajarilgan bo`lib, unga processorning o`zi (Pentium Pro da 5,5 mln ta bo`lmagan plata-kartrij ko`rinishida bajarilgan bo`lib, unga processorning o`zi (Pentium Pro da 5,5 mln ta tranzistor bo`lsa, unda 7,5 mln ta tranzistor bor) va umumiy hajmi 512 Kbayt bo`lgan ikkincha darajali tranzistor bo`lsa, unda 7,5 mln ta tranzistor bor) va umumiy hajmi 512 Kbayt bo`lgan ikkincha darajali kk ее sh-xotiraning to`rtta mikrosxemasi joylashtirilgan. Processorning o`z mikrosxemasida joylashgan 1-sh-xotiraning to`rtta mikrosxemasi joylashtirilgan. Processorning o`z mikrosxemasida joylashgan 1- darajali kdarajali k ее sh-xotira Pentium Pro MP da bor bo`lgan 16 Kbayt o`rniga 32 Kbayt sig`imga sh-xotira Pentium Pro MP da bor bo`lgan 16 Kbayt o`rniga 32 Kbayt sig`imga ее ga, lekin 2-ga, lekin 2- darajali kdarajali k ее sh-xotira MP ning ichki chastotasida sh-xotira MP ning ichki chastotasida ее mas, balki ikki marta kichik chastotada ishlaydi.mas, balki ikki marta kichik chastotada ishlaydi. Pentium II MP 0,35 mikronli texnologiya asosida ishlab chiqariladi va 2,8 V ta`minot kuchlanishini Pentium II MP 0,35 mikronli texnologiya asosida ishlab chiqariladi va 2,8 V ta`minot kuchlanishini ishlatadi. Uning uchun, tabiiyki, boshqa barcha Pentium larga nisbatan o`zgacha tizimli plata talab ishlatadi. Uning uchun, tabiiyki, boshqa barcha Pentium larga nisbatan o`zgacha tizimli plata talab ее tiladi.tiladi. Shunday qilib, MMX-tizimni yaratish uchun quyidagilar mavjud bo`lishi kerak:Shunday qilib, MMX-tizimni yaratish uchun quyidagilar mavjud bo`lishi kerak: • • pentium MMX yoki Pentium II mikroprocessorlari; pentium MMX yoki Pentium II mikroprocessorlari; • • ushbu mikroprocessorlarni qo`llovchi tizimli plata; ushbu mikroprocessorlarni qo`llovchi tizimli plata; • • bu processorlarning qo`shimcha buyruqlarini ishlatishga yo`naltirilgan dasturli ta`minot.bu processorlarning qo`shimcha buyruqlarini ishlatishga yo`naltirilgan dasturli ta`minot. Bularning hammasini mikroprocessorni tanlashda inobatga olish kerak.Bularning hammasini mikroprocessorni tanlashda inobatga olish kerak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Over Drive mikroprocessorlariOver Drive mikroprocessorlari Yaqinda ishlab chiqarilgan, moxiyati bo`yicha o`ziga xos soprocessor bo`lgan Over Drive ham Yaqinda ishlab chiqarilgan, moxiyati bo`yicha o`ziga xos soprocessor bo`lgan Over Drive ham qiziqarlidir, u 80486 MP uchun ishlash rejimini va Pentium MP uchun samarali tezkorlilikni, Pentium MP qiziqarlidir, u 80486 MP uchun ishlash rejimini va Pentium MP uchun samarali tezkorlilikni, Pentium MP uchun uchun ее sa ularning unumdorligini oshirishni ta`minlaydi (xususan, Pentium 75,90 va 100 uchun mos sa ularning unumdorligini oshirishni ta`minlaydi (xususan, Pentium 75,90 va 100 uchun mos ravishda Over Drive 125,150 va 166, ular uning ichki chastotasini Over Drive da ko`rsatilgan ravishda Over Drive 125,150 va 166, ular uning ichki chastotasini Over Drive da ko`rsatilgan kattalikkacha oshiradi).kattalikkacha oshiradi). RISC tinidagi mikroprocessorRISC tinidagi mikroprocessor RISC tipidagi mikroprocessorlar oddiy, dasturlarda RISC tipidagi mikroprocessorlar oddiy, dasturlarda ее ng ko`p uchraydigan buyruqlarni o`z ichiga oladi. ng ko`p uchraydigan buyruqlarni o`z ichiga oladi. Qiyinroq buyruqlarni bajarish kerak bo`lganda mikroprocessorda ularni oddiylaridan avtomatik yig`ish Qiyinroq buyruqlarni bajarish kerak bo`lganda mikroprocessorda ularni oddiylaridan avtomatik yig`ish amalga oshiriladi. Bu MP larda har bir oddiy buyruqni bajarishga, ularni yozib quyilganligi va parallel amalga oshiriladi. Bu MP larda har bir oddiy buyruqni bajarishga, ularni yozib quyilganligi va parallel bajarilishi hisobiga 1 mashina takti sarflanadi (CISC tizimidagi xatto bajarilishi hisobiga 1 mashina takti sarflanadi (CISC tizimidagi xatto ее ng qisqa buyruqni bajarishga ham ng qisqa buyruqni bajarishga ham odatda 4 takt sarflanadi).odatda 4 takt sarflanadi). RISC tipidagi birinchi MP lardan — ARM (uning asosida IBM PC RT SHK yaratilgan) 118 ta turli xil RISC tipidagi birinchi MP lardan — ARM (uning asosida IBM PC RT SHK yaratilgan) 118 ta turli xil buyruqlarga buyruqlarga ее ga bo`lgan 32-razryadli MP. Zamonaviy RISC MP lari (80860, 80960, 80870, Power PC) ga bo`lgan 32-razryadli MP. Zamonaviy RISC MP lari (80860, 80960, 80870, Power PC) 150 mln. amalҒsekund tezkorli, 64-razryadlidir. Power PC mikroprocessorlari (Perfomance Optimized 150 mln. amalҒsekund tezkorli, 64-razryadlidir. Power PC mikroprocessorlari (Perfomance Optimized With Enhanced RISC PC) juda istiqbollidir va hozirning o`zidayok mashina-serverlarda va Macintosh With Enhanced RISC PC) juda istiqbollidir va hozirning o`zidayok mashina-serverlarda va Macintosh tipidagi SHK larda keng qo`llanilmoqda. Power PC mikroprocessorlari 300 MGc gacha taktli chastotaga tipidagi SHK larda keng qo`llanilmoqda. Power PC mikroprocessorlari 300 MGc gacha taktli chastotaga ее ga, Alpha mikroprocessorlari ga, Alpha mikroprocessorlari ее sa hozirgi vaqtdagi sa hozirgi vaqtdagi ее ng yuqori taktli chastota — 600 MGc modeliga ng yuqori taktli chastota — 600 MGc modeliga ее ga.ga. RISC tipidagi mikroprocessorlar juda yuqori tezkorlikka RISC tipidagi mikroprocessorlar juda yuqori tezkorlikka ее ga, lekin dastur jihatdan CISC-processorlar ga, lekin dastur jihatdan CISC-processorlar bilan moslashgan — IBM PC SHK lari uchun ishlab chiqilgan dasturlarni bajarishda, ular CISC tipidagi bilan moslashgan — IBM PC SHK lari uchun ishlab chiqilgan dasturlarni bajarishda, ular CISC tipidagi MP larni dasturli darajada, faqat MP larni dasturli darajada, faqat ее mulyaciya (modellashtirish, initaciya qilish) qilishi mumkin, bu mulyaciya (modellashtirish, initaciya qilish) qilishi mumkin, bu ее sa sa ular samarali unumdorligini keskin pasayishiga olib keladi.ular samarali unumdorligini keskin pasayishiga olib keladi. Barcha yangi MP lar 0,35 mkm va undan kichik tartibli chiziqli o`lchamli Barcha yangi MP lar 0,35 mkm va undan kichik tartibli chiziqli o`lchamli ее lementlarning shakllanishini lementlarning shakllanishini ta`minlovchi texnologiya asosida yaratiladi (an`anaviy 80486 va Pentium MP larida 0,8 mikronli ta`minlovchi texnologiya asosida yaratiladi (an`anaviy 80486 va Pentium MP larida 0,8 mikronli ее lementlarni ishlatilgan).lementlarni ishlatilgan). Ғ..ҒAppDataҒLocalҒTempҒalbumҒalbumҒkmҒ224_____.JPGҒ..ҒAppDataҒLocalҒTempҒalbumҒalbumҒkmҒ224_____.JPG ЕЕ lementlar o`lchamlarining kichiklashishi lementlar o`lchamlarining kichiklashishi quyidagilarga imkon beradi:quyidagilarga imkon beradi: • • MP taktli chastotasini 100 MGc gacha va undan yuqorigacha oshirish, chunki tezkorlikni oshirishdagi MP taktli chastotasini 100 MGc gacha va undan yuqorigacha oshirish, chunki tezkorlikni oshirishdagi to`siq «yorug`likning» etarli bo`lmagan (!) tarqalish tezligidir (300 000 kmҒs);to`siq «yorug`likning» etarli bo`lmagan (!) tarqalish tezligidir (300 000 kmҒs); • • pasaytirilgan manba kuchlanishi 3,3 ni V ni ishlatish imkoniyati (standart 5 V o`rniga) hisobiga MP pasaytirilgan manba kuchlanishi 3,3 ni V ni ishlatish imkoniyati (standart 5 V o`rniga) hisobiga MP qizib ketishini kamaytirish.qizib ketishini kamaytirish. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Boshqarish qurilmasiBoshqarish qurilmasi Boshqarish qurilmasi (BQ) funkcional jihatdan SHK ning Boshqarish qurilmasi (BQ) funkcional jihatdan SHK ning ее ng murakkab qurilmasidir — u kodli ng murakkab qurilmasidir — u kodli ko`rsatmalar shinasi (KKSH) bo`yicha mashinaning barcha bloklariga keluvchi boshqaruvchi signallarni ko`rsatmalar shinasi (KKSH) bo`yicha mashinaning barcha bloklariga keluvchi boshqaruvchi signallarni ishlab chiqaradi.ishlab chiqaradi. BQning soddalashtirilgan funkcional sxemasi 35-rasmda ko`rsatilgan.BQning soddalashtirilgan funkcional sxemasi 35-rasmda ko`rsatilgan. Rasmda asosiy bloklar keltirilgan.Rasmda asosiy bloklar keltirilgan. Kodli ko`rsatmalar shinasiKodli ko`rsatmalar shinasi Buyruqlar registri — Buyruqlar registri — ее slab qoluvchi registr bo`lib, unda buyruq kodi: bajariladigan amal kodi (BAK) va slab qoluvchi registr bo`lib, unda buyruq kodi: bajariladigan amal kodi (BAK) va amalda qatnashuvchi operandlar adreslari saqlanadi. Buyruqlar registri MP ning interfeysli qismida, amalda qatnashuvchi operandlar adreslari saqlanadi. Buyruqlar registri MP ning interfeysli qismida, buyruqlar registrlari blokida joylashgan.buyruqlar registrlari blokida joylashgan. Amallar deshifratori — Amallar deshifratori — mantiqiy blok bo`lib, u buyruqlar registridan kelayotgan amalning kodiga (BAK) mantiqiy blok bo`lib, u buyruqlar registridan kelayotgan amalning kodiga (BAK) mos ravishda unda mavjud bo`lgan chiqishlardan bitgasini tanlaydi.mos ravishda unda mavjud bo`lgan chiqishlardan bitgasini tanlaydi. Mikrodasturlarni Mikrodasturlarni doimiy doimiy ее slab qoluvchi qurilma (Dslab qoluvchi qurilma (D ЕЕ QQ) o`zining yacheykalarida boshqaruvchi signallarni QQ) o`zining yacheykalarida boshqaruvchi signallarni (impulslarni) saqlaydi, ular SHK bloklarida ma`lumotlarni qayta ishlash amallari jarayonini bajarish uchun (impulslarni) saqlaydi, ular SHK bloklarida ma`lumotlarni qayta ishlash amallari jarayonini bajarish uchun kerak. Impuls amallar deshifratori tanlagani bo`yicha amallar kodiga mos ravishda mikroprogrammalarni kerak. Impuls amallar deshifratori tanlagani bo`yicha amallar kodiga mos ravishda mikroprogrammalarni DD ЕЕ QQ, dan boshqaruvchi signallarning kerakli ketma-ketligini o`qiydi.QQ, dan boshqaruvchi signallarning kerakli ketma-ketligini o`qiydi. Adresni shakllantirish uzeli Adresni shakllantirish uzeli (MP ning interfeysli qismida joylashgan) buyruqlar registridan va MPX (MP ning interfeysli qismida joylashgan) buyruqlar registridan va MPX registrlaridan keluvchi rekvizitlar bo`yicha xotira yacheykasining (registrining) to`liq adresini hisoblovchi registrlaridan keluvchi rekvizitlar bo`yicha xotira yacheykasining (registrining) to`liq adresini hisoblovchi qurilmadir.qurilmadir. Ma`lumotlarning, adreslarning va ko`rsatmalarning kodli shinalari — Ma`lumotlarning, adreslarning va ko`rsatmalarning kodli shinalari — mikroprocessor ichki interfeysli mikroprocessor ichki interfeysli shinasining qismi.shinasining qismi. Umumiy holatda BQ, quyidagi asosiy jarayonlarni bajarish uchun boshqaruvchi signallarni shakllantiradi:Umumiy holatda BQ, quyidagi asosiy jarayonlarni bajarish uchun boshqaruvchi signallarni shakllantiradi: • • MPX ning buyruqlar adresining registr-hisoblagichidan dasturning navbatdagi buyrug`i saqlanayotgan MPX ning buyruqlar adresining registr-hisoblagichidan dasturning navbatdagi buyrug`i saqlanayotgan TT ЕЕ QQ, yacheykasining adresini tanlab olish;QQ, yacheykasining adresini tanlab olish; • • TT ЕЕ QQ yacheykalaridan navbatdagi buyruqlar kodini tanlab olish va o`qilgan buyruqni buyruqlar QQ yacheykalaridan navbatdagi buyruqlar kodini tanlab olish va o`qilgan buyruqni buyruqlar registriga qabul qilish;registriga qabul qilish; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Arifmetik-mantiqiy qurilmaArifmetik-mantiqiy qurilma Arifmetik-mantiqiy qurilma Arifmetik-mantiqiy qurilma (AMK) axborotni o`zgartirishni arifmetik va mantiqiy amallarini (AMK) axborotni o`zgartirishni arifmetik va mantiqiy amallarini bajarish uchun mo`ljallangan.bajarish uchun mo`ljallangan. Funkcional jihatdan AMK, (36-rasm) odatda 2 ta registrdan, qo`shuvchidan summator va Funkcional jihatdan AMK, (36-rasm) odatda 2 ta registrdan, qo`shuvchidan summator va boshqarish sxemasidan (maholliy boshqarish qurilmasi) tashkil topadi.boshqarish sxemasidan (maholliy boshqarish qurilmasi) tashkil topadi. Qo`shuvchi — Qo`shuvchi — uning kirishiga kelayotgan ikkilik kodlarni qo`shish jarayonini bajaruvchi uning kirishiga kelayotgan ikkilik kodlarni qo`shish jarayonini bajaruvchi hisoblash sxemasidir; qo`shuvchi ikkilangan mashina so`zi razryadliligiga hisoblash sxemasidir; qo`shuvchi ikkilangan mashina so`zi razryadliligiga ее gadir.gadir. Registrlar Registrlar turli uzunlikdagi tez harakat qiluvchi xotira yacheykalaridir: Registr 1 (Rg 1) turli uzunlikdagi tez harakat qiluvchi xotira yacheykalaridir: Registr 1 (Rg 1) ikkilangan so`z razryadliligiga, Registr 2 (Rg 2) ikkilangan so`z razryadliligiga, Registr 2 (Rg 2) ее sa so`z razryadliligiga sa so`z razryadliligiga ее gadir.gadir. Amallarni bajarishda Rg1 ga amalda qatnashuvchi birinchi son, amal tugagandan keyin Amallarni bajarishda Rg1 ga amalda qatnashuvchi birinchi son, amal tugagandan keyin ее sa sa natija joylashtiriladi; Rg2 ga — amalda qatnashuvchi ikkinchi son joylashtiriladi (amal natija joylashtiriladi; Rg2 ga — amalda qatnashuvchi ikkinchi son joylashtiriladi (amal tugagandan keyin undagi ma`lumot o`zgarmaydi). Registr 1 ma`lumotlarni kodli shinalaridan tugagandan keyin undagi ma`lumot o`zgarmaydi). Registr 1 ma`lumotlarni kodli shinalaridan qabul qilishi va unga ma`lumotlarni berishi mumkin; registr 2 bu shinalarddn ma`lumotlarni qabul qilishi va unga ma`lumotlarni berishi mumkin; registr 2 bu shinalarddn ma`lumotlarni faqat olishi mumkin.faqat olishi mumkin. Boshcarish sxemasi Boshcarish sxemasi ko`rsatmalarning kodli shinasi bo`yicha boshqarish signallarini boshqarish ko`rsatmalarning kodli shinasi bo`yicha boshqarish signallarini boshqarish qurilmasidan qabul qiladi va ularni registrlarning va AMQ qo`shuvchisining ishlashini qurilmasidan qabul qiladi va ularni registrlarning va AMQ qo`shuvchisining ishlashini boshqarish uchun signallarga o`zgartiradi.boshqarish uchun signallarga o`zgartiradi. AMQQ, -, x,: arifmetik amallarini faqat oxirgi razryaddan keyin qayd qilingan vergulli ikkilik AMQQ, -, x,: arifmetik amallarini faqat oxirgi razryaddan keyin qayd qilingan vergulli ikkilik ma`lumot ustida, ya`ni faqat butun ikkilik sonlar bilan bajaradi.ma`lumot ustida, ya`ni faqat butun ikkilik sonlar bilan bajaradi. Ko`chib yuradigan vergulli ikkilik sonlar va ikkilik-kodlangan o`nlik sonlar ustida amallarni Ko`chib yuradigan vergulli ikkilik sonlar va ikkilik-kodlangan o`nlik sonlar ustida amallarni bajarish yo matematik soprocessorni jalb bajarish yo matematik soprocessorni jalb ее tib, yoki maxsus tuzilgan dasturlar bo`yicha amalga tib, yoki maxsus tuzilgan dasturlar bo`yicha amalga oshiriladi.oshiriladi. Mikroprocessorli xotiraMikroprocessorli xotira Mikroprocessorli xotira (MPX) — uncha katta bo`lmagan sig`imli, lekin o`ta yuqori tezkor xotira Mikroprocessorli xotira (MPX) — uncha katta bo`lmagan sig`imli, lekin o`ta yuqori tezkor xotira — SHK ning — SHK ning ее slab qoluvchi qurilmalari bobida qisqacha ko`rib chiqilgan (233-betga qarang).slab qoluvchi qurilmalari bobida qisqacha ko`rib chiqilgan (233-betga qarang). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

MPning interfeysli qismiMPning interfeysli qismi MP ning interfeysli qismi MP ning SHK tizimli shinasi bilan aloqasi va moslashishi, shuningdek MP ning interfeysli qismi MP ning SHK tizimli shinasi bilan aloqasi va moslashishi, shuningdek bajarilayotgan dasturning buyruqlarini qabul qilish, oldindan tahlil qilish hamda operandlar va buyruqlarni bajarilayotgan dasturning buyruqlarini qabul qilish, oldindan tahlil qilish hamda operandlar va buyruqlarni to`liq adreslarini shakllantirish uchun mo`ljallangan.to`liq adreslarini shakllantirish uchun mo`ljallangan. Interfeysli qims o`zining tarkibiga MPX ning adresli registrlari, adresni shakllantirish uzeli, MP da Interfeysli qims o`zining tarkibiga MPX ning adresli registrlari, adresni shakllantirish uzeli, MP da buyruqlar buferi hisoblangan buyruqlar registrlari bloki, MP ning ichki interfeysli shinasi va kiritish-buyruqlar buferi hisoblangan buyruqlar registrlari bloki, MP ning ichki interfeysli shinasi va kiritish- chiqarish shinasini va portlarini boshqarish sxemasini oladi. (Aytilgan qurilmalarning ba`zilari, go`yoki: chiqarish shinasini va portlarini boshqarish sxemasini oladi. (Aytilgan qurilmalarning ba`zilari, go`yoki: adresni shakllantirish uzeli va MP bevosita bajaradigan buyruqlar registri funkcional jihatdan boshqarish adresni shakllantirish uzeli va MP bevosita bajaradigan buyruqlar registri funkcional jihatdan boshqarish qurilmasi tarkibiga kiradi — 35-rasm.)qurilmasi tarkibiga kiradi — 35-rasm.) Kiritish-chiqarish portlari — Kiritish-chiqarish portlari — bu SHK tizimli interfeysining bandlari bo`lib, ular orqali MP boshqa qurilmalar bu SHK tizimli interfeysining bandlari bo`lib, ular orqali MP boshqa qurilmalar bilan ma`lumot almashadi. MP da hamma portlar soni 655361 ta bo`lishi mumkin (so`z formata soni bilan bilan ma`lumot almashadi. MP da hamma portlar soni 655361 ta bo`lishi mumkin (so`z formata soni bilan tasvirlanishi mumkin bo`lgan turli adreslar miqdoriga teng). Har bir port adresga — port nomeriga tasvirlanishi mumkin bo`lgan turli adreslar miqdoriga teng). Har bir port adresga — port nomeriga ее ga; ga; moxiyati bo`yicha, bu xotira yacheykasining adresi bo`lib, u shu portni ishlatuvchi kiritish-chiqarish moxiyati bo`yicha, bu xotira yacheykasining adresi bo`lib, u shu portni ishlatuvchi kiritish-chiqarish qurilmasining bir qismidir, lekin u kompyuter asosiy xotirasining bir qismi qurilmasining bir qismidir, lekin u kompyuter asosiy xotirasining bir qismi ее mas.mas. Qurilma porti biriktirish apparaturasini va ikkita xotira registrini qiymatlarni almashish va boshqaruvchi Qurilma porti biriktirish apparaturasini va ikkita xotira registrini qiymatlarni almashish va boshqaruvchi ma`lumot almashishni o`z ichiga oladi. Ba`zi tashqi qurilmalar almashinishi kerak bo`lgan katta hajmdagi ma`lumot almashishni o`z ichiga oladi. Ba`zi tashqi qurilmalar almashinishi kerak bo`lgan katta hajmdagi ma`lumotlarni saqlash uchun asosiy xotirani ham ishlatadi. Ko`pchilik standart qurilmalar (MDY, ma`lumotlarni saqlash uchun asosiy xotirani ham ishlatadi. Ko`pchilik standart qurilmalar (MDY, ЕЕ MDY, MDY, klaviatura, printer, soprocessor va b.) ularga doimiy biriktirilgan kiritish-chiqarish portlariga klaviatura, printer, soprocessor va b.) ularga doimiy biriktirilgan kiritish-chiqarish portlariga ее ga.ga. Shinani va portlarni boshqarish sxemasi quyidagi vazifalarni bajaradi:Shinani va portlarni boshqarish sxemasi quyidagi vazifalarni bajaradi: • • port adresini va uning uchun boshqaruvchi malumotni shakllantirish (portni qabul qilishga yoki uzatishga port adresini va uning uchun boshqaruvchi malumotni shakllantirish (portni qabul qilishga yoki uzatishga qayta ulash va b.);qayta ulash va b.); • • portdan boshqarish ma`lumotini, portning tayyorligi va uning holati to`g`risida ma`lumotlarini qabul portdan boshqarish ma`lumotini, portning tayyorligi va uning holati to`g`risida ma`lumotlarini qabul qilish;qilish; • • kiritish-chiqarish qurilmasi porti vd MP o`rtdsida qiymatlarni uzatish uchun tizimli interfeysda tuppa-kiritish-chiqarish qurilmasi porti vd MP o`rtdsida qiymatlarni uzatish uchun tizimli interfeysda tuppa- to`g`ri kanalni tashkil to`g`ri kanalni tashkil ее tish.tish. Shinani va portlarni boshqarish sxemasi portlar bilan aloqa uchun ko`rsatmalar, adreslar va Shinani va portlarni boshqarish sxemasi portlar bilan aloqa uchun ko`rsatmalar, adreslar va ma`lumotlarning kodli shinalarini ishlatadi: portga murojaat qilishda MP KXSH bo`yicha signal yuboradi, ma`lumotlarning kodli shinalarini ishlatadi: portga murojaat qilishda MP KXSH bo`yicha signal yuboradi, bu signal barcha kiritish-chiqarish qurilmalariga AQSH dagi adres port adresi bu signal barcha kiritish-chiqarish qurilmalariga AQSH dagi adres port adresi ее kanligi to`g`risida xabar kanligi to`g`risida xabar beradi, keyin beradi, keyin ее sa port adresining o`zini yuboradi. Port adresi mos kelgan qurilma tayyorlik to`g`risida sa port adresining o`zini yuboradi. Port adresi mos kelgan qurilma tayyorlik to`g`risida javob beradi. Bundan keyin KKSH bo`yicha ma`lumotlarni almashish amalga oshadi.javob beradi. Bundan keyin KKSH bo`yicha ma`lumotlarni almashish amalga oshadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Tizimni boshqarish vazifasi Tizimni boshqarish vazifasi xotira xotira (X) va (X) va kiritish-chiqarish tizimi kiritish-chiqarish tizimi (KChT) bilan (KChT) bilan xotira kanali va kiritish-chiqarish kanali orqali tegishincha ulangan xotira kanali va kiritish-chiqarish kanali orqali tegishincha ulangan MzPMzP ga (MzP) ga (MzP) yuklanadi. MzP xotira ichidan muayyan dasturni shakllantiruvchi komandalarni yuklanadi. MzP xotira ichidan muayyan dasturni shakllantiruvchi komandalarni solishtirib chiqarib, ularning kodini ochadi. Komandalar kodi ochilishining solishtirib chiqarib, ularning kodini ochadi. Komandalar kodi ochilishining natijasiga muvofiq MzP xotira va kiritish portlaridan ma’lumotlarni tanlab olib, natijasiga muvofiq MzP xotira va kiritish portlaridan ma’lumotlarni tanlab olib, ularga ishlov beradi va xotiraga yoki chiqarish portlariga qaytarib yuboradi. Shu ularga ishlov beradi va xotiraga yoki chiqarish portlariga qaytarib yuboradi. Shu bilan birga ma’lumotlarni MzP ishtirokisiz ham xotiradan tashqi qurilmalarga va bilan birga ma’lumotlarni MzP ishtirokisiz ham xotiradan tashqi qurilmalarga va aks yo’nalishda kiritish- chiqarish imkoniyati mavjud. Bunday aks yo’nalishda kiritish- chiqarish imkoniyati mavjud. Bunday mexanizm mexanizm xotiraga to’g’ridan-to’g’ri kirish xotiraga to’g’ridan-to’g’ri kirish (XTTK) deb ataladi. MP tizimining (XTTK) deb ataladi. MP tizimining har bir tarkibiy qismi etarlicha murakkab ichki tuzilishga ega.har bir tarkibiy qismi etarlicha murakkab ichki tuzilishga ega. Foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraganda MP tanlash fursatida Foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraganda MP tanlash fursatida mikroprotsessor imkoniyatlarining ma’lum darajada umumlashtirilgan kompleks mikroprotsessor imkoniyatlarining ma’lum darajada umumlashtirilgan kompleks tavsiflariga ega bo’lish maqsadga muvofiqdir. Ishlab chiqaruvchi mutaxassis tavsiflariga ega bo’lish maqsadga muvofiqdir. Ishlab chiqaruvchi mutaxassis MPning faqat dasturlarda ochiq aks etadigan hamda tizim ishining chizmalari va MPning faqat dasturlarda ochiq aks etadigan hamda tizim ishining chizmalari va dasturlarini tayyorlash mobaynida inobatga olinishi lozim bo’lgan dasturlarini tayyorlash mobaynida inobatga olinishi lozim bo’lgan komponentlarini anglab olib, o’zi uchun tushuncha hosil qilib olishga ehtiyoj komponentlarini anglab olib, o’zi uchun tushuncha hosil qilib olishga ehtiyoj sezadi xolos. Bunday tavsiflar mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi orqali sezadi xolos. Bunday tavsiflar mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi orqali belgilanadi.belgilanadi. Mikroprotsessor arxitekturasi haqida tushunchaMikroprotsessor arxitekturasi haqida tushuncha Mikroprotsessor arxitekturasi Mikroprotsessor arxitekturasi – foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraladigan – foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraladigan mantiqiy tuzilish bo’lib, MP tizimini tuzish uchun zarur bo’ladigan funktsiyalarning mantiqiy tuzilish bo’lib, MP tizimini tuzish uchun zarur bo’ladigan funktsiyalarning apparatlar va dasturlar vosita amalga oshirilishiga ko’ra mikroprotsessorda joriy apparatlar va dasturlar vosita amalga oshirilishiga ko’ra mikroprotsessorda joriy etiladigan imkoniyatlarni belgilab beradi. Mikroprotsessor arxitekturasi etiladigan imkoniyatlarni belgilab beradi. Mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi quyidagilarni aks ettiradi:tushunchasi quyidagilarni aks ettiradi: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mikroprotsessor tizimining xotira bo’shlig’ini shakllantirish usuliga ko’ra Mikroprotsessor tizimining xotira bo’shlig’ini shakllantirish usuliga ko’ra MP arxitekturalari ikkita asosiy turga bo’linadi.MP arxitekturalari ikkita asosiy turga bo’linadi. Dasturlar va ma’lumotlarni saqlash uchun bitta xotira bo’shlig’i qo’llanilgan Dasturlar va ma’lumotlarni saqlash uchun bitta xotira bo’shlig’i qo’llanilgan tuzilish tuzilish fon Neyman arxitekturasi fon Neyman arxitekturasi deb ataladi (dasturlarni ma’lumotlar deb ataladi (dasturlarni ma’lumotlar formatiga muvofiq keladigan formatda kodlash taklifini kiritgan matematik nomi formatiga muvofiq keladigan formatda kodlash taklifini kiritgan matematik nomi berilgan). Bunda, dasturlar ham, ma’lumotlar ham yagona bo’shliqda saqlanib, berilgan). Bunda, dasturlar ham, ma’lumotlar ham yagona bo’shliqda saqlanib, xotira uyasidagi axborot turiga ishora qiluvchi biror-bir alomat bo’lmaydi. xotira uyasidagi axborot turiga ishora qiluvchi biror-bir alomat bo’lmaydi. Bunday arxitekturaning afzalliklari jumlasiga mikroprotsessorning ichki tuzilishi Bunday arxitekturaning afzalliklari jumlasiga mikroprotsessorning ichki tuzilishi nisbatan soddaligi va boshqaruvchi signallar sonining kamligi kiradi.nisbatan soddaligi va boshqaruvchi signallar sonining kamligi kiradi. Dasturlar xotirasi CSEG (ingl. Code Segment) va ma’lumotlar xotirasi Dasturlar xotirasi CSEG (ingl. Code Segment) va ma’lumotlar xotirasi DSEG (ingl. Data Segment) o’zaro ajratilgan hamda har biri o’zining manzilli DSEG (ingl. Data Segment) o’zaro ajratilgan hamda har biri o’zining manzilli bo’shlig’i va kirish usullariga ega bo’lgan tarzda yaratilgan tuzilish bo’shlig’i va kirish usullariga ega bo’lgan tarzda yaratilgan tuzilish Garvard Garvard arxitekturasi arxitekturasi deb ataladi (shunday arxitekturani yaratish taklifini kiritgan deb ataladi (shunday arxitekturani yaratish taklifini kiritgan Garvard Universiteti laboratoriyasining nomi berilgan). Ushbu arxitektura Garvard Universiteti laboratoriyasining nomi berilgan). Ushbu arxitektura nisbatan murakkab bo’lib, qo’shimcha boshqaruv signallarini talab qiladi. Biroq, nisbatan murakkab bo’lib, qo’shimcha boshqaruv signallarini talab qiladi. Biroq, u axborot bilan ancha uddaburon harakatlar bajarish, ixcham kodlashtiriladigan u axborot bilan ancha uddaburon harakatlar bajarish, ixcham kodlashtiriladigan mashina komandalari to’plamini joriy etish va qator hollarda mikroprotsessor mashina komandalari to’plamini joriy etish va qator hollarda mikroprotsessor ishini jadallashtirish imkonini beradi. Intel firmasining MCS-51 oilasiga mansub ishini jadallashtirish imkonini beradi. Intel firmasining MCS-51 oilasiga mansub mikrokontrollerlar mulohaza yuritilayotgan arxitekturalarning bir vakili sanaladi.mikrokontrollerlar mulohaza yuritilayotgan arxitekturalarning bir vakili sanaladi. Bugungi kunda aralash arxitekturali mikroprotsessorlar ishlab chiqarilib, Bugungi kunda aralash arxitekturali mikroprotsessorlar ishlab chiqarilib, ularda CSEG va DSEG yagona manzilli bo’shliqqa joylangan, ammo ular turli ularda CSEG va DSEG yagona manzilli bo’shliqqa joylangan, ammo ular turli murojaat mexanizmlariga ega. Bunga aniq misol tariqasida Intel murojaat mexanizmlariga ega. Bunga aniq misol tariqasida Intel firmasining80x86 oilasiga mansub mikroprotsessorlarni keltirish mumkin.firmasining80x86 oilasiga mansub mikroprotsessorlarni keltirish mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

CISC tipidagi mikroprocessorlarCISC tipidagi mikroprocessorlar IBM PC IBM PC tipidagi ko`pchilik zamonaviy SHK lar CISC tipidagi ko`pchilik zamonaviy SHK lar CISC tipidagi MP larni ishlatadi, ulardan ba`zilarining tavsiflari 19- tipidagi MP larni ishlatadi, ulardan ba`zilarining tavsiflari 19- jadvalda keltirilgan.jadvalda keltirilgan. Izoxrar.Izoxrar. 1. MP 80386,80486 mikroprocessorlarida SX, DX, SL va 1. MP 80386,80486 mikroprocessorlarida SX, DX, SL va b. harfli o`zgartirish kiritilganlari bor (80486SX, 80486DX), b. harfli o`zgartirish kiritilganlari bor (80486SX, 80486DX), ular bazaviy modeldan shinalar razryadliligi, takgli chastota, ular bazaviy modeldan shinalar razryadliligi, takgli chastota, ishlash ishonchliligi, o`lchamlari, ishlash ishonchliligi, o`lchamlari, ее nergiya iste`moli, nergiya iste`moli, kuchlanish amplitudasi va boshqa kattaliklar bilan farq kuchlanish amplitudasi va boshqa kattaliklar bilan farq qiladi:qiladi: — — DX bazaviy model bilan deyarli mos keladi;DX bazaviy model bilan deyarli mos keladi; — — SX va SL, xususan kichikroq shinalar razryadliliga SX va SL, xususan kichikroq shinalar razryadliliga ее ga;ga; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

1810 Seriyali mikroprotsessor moduli

Кompyuterli va mikroprotsessorli tibbiyot komplekslarining arxitekturasi

Informatsion tizimlarning boshqaruvda tutgan o`rni

Axborot komplekslarning texnik va dasturiy ta'minoti

Assembler dasturlash tili asoslari