Internet tizimi bilan ishlashning elektron darsligi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

906.5 KB

Ko'chirib olish

InternetInternet tizimi bilan tizimi bilan ishlashningishlashning elektron darsligielektron darsligi Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Ushbu namoyish davomida Ushbu namoyish davomida quyidagi savollar bilan quyidagi savollar bilan tanishamiz:tanishamiz: • Provayderlarni tanlash • Xizmatlar va ularning narxi . • O’zbekistondagi Internet • O'zbekistondagi Internet provayderlari • Internetga, unga ulangan lokal tarmoq bo'yicha ulanish • Internetga qo'ng'iroq orqali ulanish. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Provayderni tanlashda Provayderni tanlashda quyidagilarga e'tibor berish quyidagilarga e'tibor berish lozimlozim :: • S iz tanlagan provayder qaysi kanaldan foydalanadi, qaysi tarmoqlar bilan ma'lumot almashadi, ya'ni kanalning o'tkazuvchanlik qobiliyati ga egami? Qancha ko’p bo’lsa shuncha yaxshi. • Tarmoqning sifati, provayderning modemiga ulanish oson yoki qiyinligi, bularning hammasi siz qo'ng’iroq qilayotgan ATS ning joylashgan joyiga bo g’ liq. Provayderning tarmog'ida qanday modemlar o'rnatilgani axamiyatga ega(bir joyda ishlab chiqarilgan modemlar tarmoqni yaxshiroq ta'minlaydi). • Ulanish tezligi va ma'lumotlarni uzatish tezligi . • Ixtisosli texnik xizmatlar bilan ta'minlashning mavjudligi ( yoki yo'qligi ) . • Xizmatlar ro'yhati va ularning narxlari.ProvayderniProvayderni tanlashtanlash Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Bog'lanib olish r o‘yxat i ga kiri ti sh uchun to‘lov. Internetga bog’lanib olish Internetga ulab beradigan avtomatik tizim orqali amalga oshadi. Bu nda h ar bir mijoz uchun un i alohida belgilovchi nom – login va parol beriladi. Tizimda hisob yozuvlari (byudjet, accounts) tutiladi va b uning uchun haq oli n ishi mumkin. Ko‘pincha tizimga bog'lanish logini mijoz elektron pochtasi qutisining nomi bo‘ladi. Ba’zi provayderlar bog'lanib olish uchun alohida haq olmaydilar va uni xarajatlardan chegirib tashlaydilar. Ro‘yxatga kiri ti sh mutaxassisning 5-15 minut ish vaqtini olgani uchun unga to‘lanuvchi haq katta bo‘lishi mumkin emas. Xizmatlar va ularning narxi. Xizmatlar va ularning narxi. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

To‘lovlar ko‘pincha mijozlarni Internetga ulab beradigan vositalar ni ishchi holatda saqlash uchun olinadi. Bunga elektorn pochta qutisini quvvatlash ham (garchi provayder elektron pochta tekin desa ham), telefon orqali yo provayder idora sida foydalanuvchilarni qo‘llab-quvvatlash xizmati tomonidan berib turiladigan maslahatlar ham kiradi. Ba’zi provayderlar abonent haqi bilan birgalikda Internetda ishlashga ajratilgan ma’lum vaqt davomatini ham taklif qilishadi. Ba’zi provayderlar umuman abonentlik haqi olmaydilar. OylikOylik abonentlikabonentlik haqi. haqi. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

To‘lovlar Avans to‘loviTo‘lovlar Avans to‘lovi Mijozdan avvaldan to‘l ab qo'yiladigan haq undir ishning boshqa usullari qo‘llanilmagan bo‘lsa, barcha xizmat turlari uchun avvaldan to‘lab qo ‘ yiladigan xizmat haqi to‘lov sifatida undiriladi. Internetda o‘tkazilgan vaqt to‘lovi.Internetda o‘tkazilgan vaqt to‘lovi. Soatbay to‘lov Bu Internetda o‘tkazilgan har bir minut yoki soat uchun to‘lovdir. Bunda quyidagi qoyida amal qiladi : mijoz vaqt birligi ichida Internetdan qanchalik ko‘p axborot chiqarib olsa, provayder shunchalik ko‘p moliyaviy zarar ko‘radi. Qoidaning teskaris i ham to‘g‘ri: mijoz uchun tezlik qanchalik yomon bo‘lsa , provayder uchun shunchalik yaxshi . SHuni yoddan chiqarmangki, provayder Internet xizmatlarini superprovayderdan olib Sizga sotad i. U o‘z mijozlari olgan mega - va g e ga baytlar uchun pul to‘laydi. SHuning uchun ham vaqt birligi uchun to‘lovlar vaqt birligi ichida tortib olinadigan axborot miqdoriga mos kelishi lozim. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Belgilab qo‘yilgan soatlar bo‘yicha to‘lovBelgilab qo‘yilgan soatlar bo‘yicha to‘lov Ba’zi provayderlar Internetga bog ' lanish uchun “Katta bo‘lmagan ko‘tara savdo” qilib oyiga 5, 10, 20, hatto 40 soat foydalanishni taklif qiladilar. Bunda qancha ko‘p soat olsangiz, har bir soat shunchalik arzonga tushadi . Bu holda joriy oyda foydalanilmay qolgan soatlar keyingi oyga o‘tish-o‘tmasligini aniqlab olish muhim. Agar ular keyingi oyga o‘tmasa mijoz ko‘p mablag‘ yo‘qotishi mumkin . Internet bilan axborot oqimi miqdori (trafik) Internet bilan axborot oqimi miqdori (trafik) uchun to‘lovuchun to‘lov . . Axborot oqimi (Axborot oqimi ( tt rafik) birligi uchun to‘lovrafik) birligi uchun to‘lov Mijoz qancha axborot oqimi olib uzatgan ( kilobaytlarda va megabaytlarda ) bo‘lsa, shunga yarasha haq to‘laydi. “ Internetni olib sotish ”ning bu turi mijoz uchun tushunarli, lekin har doim ham qulay emas. Bu to‘lov usuli ko‘p vaqt davomida ozgina axborot oluvchilar, masalan, asosan elektron pochta bilan ishlaydiganlar uchun qulay. Trafik savdosida provayderlar ko‘pincha haqni avvaldan to‘lab qo‘yishni talab qiladilar. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Olingan axborot oqimi (trafik)ning belgilangan miqdori Olingan axborot oqimi (trafik)ning belgilangan miqdori uchun to‘lov.uchun to‘lov. Mijoz ma’lum davr davomi da olinishi mo'ljallab qo‘yilgan axborot miqdori uchun avvaldan haq to‘lab qo‘yadi. Masalan, oyiga 40 megabayt uchun. Bunda mo‘ljallangan axborot t rafi k ining bir qismi olinmay qolgan bo‘lsa, oy oxirida ortiqcha muammo yuzaga keladi. Elektron pochta qutisini yangidan ochish (ro‘yxatga Elektron pochta qutisini yangidan ochish (ro‘yxatga kiritish) uchun to‘lov.kiritish) uchun to‘lov. Bunday to‘lov agar elektron pochta xizmati mijoz oladigan Internet xizmatlari ro‘yxat i ga kirmay qolgan bo‘lib Internetga qo‘yish ( billing ) tizimida ro‘yxatdan o‘tish lozim bo‘lgan holga tegishli . SHuningdek, mijoz ikki yoki undan ortiq pochta qutilarini ochmoqchi bo‘lganda ham shu hol sodir bo‘ladi. Provayder idorasidan jo‘natmalarni yozib olish uchun Provayder idorasidan jo‘natmalarni yozib olish uchun to‘lovto‘lov Ayrim hollarda tajribasi katta bo’lmagan mijozlar katta hajmdagi elektron maktub (yuzlab kilobayt, megabaytlar) olganda uni provayder serveridan o‘z kompyuteriga qabul qilishda qiynaladilar. Ular provayderga murojaat etib tezkor kanal orqali maktubni unga uzatishni so‘raydilar. Provayderlar bunga qo‘shimcha haq oladilar.Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Marshrutlashtirish va DNS ni quvvatlash bo‘yicha xizmatlar Marshrutlashtirish va DNS ni quvvatlash bo‘yicha xizmatlar Domen nomini ro‘yxatdan o‘tkazish.Domen nomini ro‘yxatdan o‘tkazish. Mijoz o‘z domeni nomiga ega bo‘lishi – uning obro‘si. Agar mijoz uning elektron pochtasi yoki vebsayti noyob nom (masalan, your _name@name.uz va www.name.uz)ga ega bo‘lishni istasa, u domen egasiga yoki vositachiga murojaat etishi kerak. Ehtiyot bo‘ling! Vositachilar mutlaqo bepul xizmat uchun ham haq olgan hollar uchrab turadi. Domen nomini ro‘yxatdan o‘tkazish aslida bu nomdan foydalanish huquqini qo‘lga kiritish xolos. Odatda, domenlar nomi 1 yil muddatga ro‘yxatdan o‘tkaziladilar; undan keyin kel gusi har yili qayta ro‘yxatdan o‘tkazib borish lozim. DNS da ro‘yxatdan o‘tkazishDNS da ro‘yxatdan o‘tkazish D omen nomi muayyan elektron pochta qutisini yoki saytni belgilash uchun u Domenlar nomi Sistemaci (DNS) da gi biror DNS serverida ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim. Har bir provayder odatda o‘z xususiy DNS server iga ega. Provayder yangi domen nomini o‘z DNS serverida ro‘yxatdan o‘tkazishda bajaradigan xizmati uchun haq oladi. DNS ni qo‘llab - quvvatlashDNS ni qo‘llab - quvvatlash Agar DNS serveri egasi xohlasa domen nomi uning DNS serverida joylashgani uchun haq olishi mumkin. Aslida DNS serverini qo‘llab-quvvatlab turish unga ko‘p pul talab qilishga arzigulik qiyin ish emas. CHunki uni sozlash ahyon-ahyonda domen nomlarini joylarini o‘zgartirib turishdan iborat. Lekin, O‘zbekistondagi ko‘pgina provayderlar bunday xizmatlar uchun yaxshigina haq olmoqdalar. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

WW eb-nashrlarni provayder serverida joylashtirish (xosting)eb-nashrlarni provayder serverida joylashtirish (xosting) WW eb eb –– serverdaserverda ma’lum axborot miqdorini joylashtirish to‘lovima’lum axborot miqdorini joylashtirish to‘lovi Bunda aslida mijoz web-server tugunidagi disk makonini arendaga olgani uchun haq to‘laydi. Arendaning ko‘p turlari mavjud. Ko‘pchilik provayderlar w eb-server uchun alohida kompyuterni arendaga olishni taklif qilishlari mumkin. HTML – hujjatlari uchun joydan tashqari CGI- skriptlar (dasturlar)ni joylashtirish, elektron tijorat xizmatlari paketlari va shunga o‘xshashlarni joylashtirish xizmati ham taklif etilishi mumkin. Agar baholar varaqasi (prays-list)da xosting n i m a larni muayyan nazarda tutish i ko‘rsatilmagan bo‘lsa, bularni aniqlashtirib olish lozim.. Virtual web-serverga (uning bo‘limiga) qoVirtual web-serverga (uning bo‘limiga) qo '' yilishni tashkil etishyilishni tashkil etish B a’zi provayderlar sizning saytingiz uchun ajratilgan virtual web-server (uning bo‘limi)ni tashkil etish va unda nashrlarni amalga oshirish uchun alohida haq oladilar. Bu mijozga I nternet tarkibiga ulangan har qanday kompyuterdagi web-server orqali axborot nashr etish imkonini beradi. Sayt orqali reklamalar. Vaqtinchalik reklama joylashtirish uchun Sayt orqali reklamalar. Vaqtinchalik reklama joylashtirish uchun to‘lovto‘lov Har qanday sayt egasi o‘z sayti sahifalarida boshqa saytlarning reklamalarini joylashtirish uchun haq olishi mumkin. Ko‘pincha bunday reklama uchun chizma ishorat (bannerlar) yoki matnli ishoratlardan foydalaniladi. Odatda pulga joylashtirish uchun bannerlar o‘lchamlari standartlashtirilgan: 468x60 (to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida), 125x125 (kvadrat shaklida), 100x100 (kvadrat shaklida), 88x31 (tugma), 88x62 (juft tugma) va boshqalar. Vaqtinchalik reklamalar joylashtirishda ularning ta’sirchanligiga va samaradorligiga e’tibor qaratish lozim. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Reklamalarning samaradorligi quyidagilarga bog‘liq.Reklamalarning samaradorligi quyidagilarga bog‘liq. -reklama joylashtirilishi mo‘ljallangan sahifaga yuz beradigan murojaatlarning o‘rtacha soni; -mazkur sahifa ni ko ' ruvchilar ( auditoriya ) turi; - sahifada reklamaga ajratilgan joy. Saytning birinchi sahifasiga murojaatlar odatda boshqa sahifalarnikiga nisbatan 2-8 marta ko‘p. Reklamani sahifaning yuklanishida yoq ko‘rinib turadigan joyiga o‘rnatish eng samarali. Banner ko‘rsatilganligi uchun to‘lov.Banner ko‘rsatilganligi uchun to‘lov. Saytda banner joylashtirilgan sahifa biror foydalanuvchi brouzeriga yuklangan chog‘da banner ko‘rsatilgan deb hisoblanadi. Bunday jarayon qancha vaqt davom etish i dan qat’iy nazar bannerni ko‘rsatilish soni bo‘yicha banner egasi haq to‘laydi. Bu tarzda haq to‘lash obro’( imidj ) reklamasi uchun samaralidir. Bunday xizmatdan foydalanishda reklama beruvchi bannerlarni ko‘rsatilganligi haqida statistikani ko‘rib chiqish imkoniga ega bo‘lish kerak. Bannerni olib koBannerni olib ko '' rish uchun to‘lovrish uchun to‘lov Banner reklamasi samarasini ko‘rsatuvchi ko’rsatkichlardan biri banner ko‘rsatilish sonini uni olib ko‘rish soniga nisbati – CTR dir. Banner ga “sichqoncha” tugmasi bosilgan holdagina uni olib ko‘rish yuz berdi deb hisoblanadi. STR 0.1% va 10% orasida yotadi., ya’ni ko‘rsatilgan 1000 bannerdan 1 -:- 100 tasiga tugma bosiladi. STR banner sifatiga taklif etilayotgan mol yo xizmatlarning ommaviy talabga egaligiga bog‘liq. Bu reklama turi muayyan xizmat yo mol reklamasi uchun samarali. Bunday reklama xizmati turidan foydalanuvchi bannerlarni ko‘rsatilish va olib ko‘rsatilganligi haqida statistika bilan tanishish imkoniga ega bo‘lish lozim. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

Veb-dizaynVeb-dizayn Sayt tamoyilini ishlab chiqish uchun to‘lov. Sayt strukturasini ishlab chiqish deganda quyidagilar nazarda tutiladi : saytni ko ' rinish shaklini yaratish va unda mazmun va ishorat turlarini joylashtirish tamoyilini ishlab chiqish; sayt sahifalar i majmuyida axborot izlab harakatlanish tamoyilini ishlab chiqish; sahifalar shajarasi (iyerarxiyasi)ni belgilash; foydalanuvchilarni sahifadan-sahifaga o‘tish yo‘llarini o‘ylab qo‘yish va x . k . Sayt tamoyilini ishlab chiqish bu dizaynerga va sahifalarni jamlab joylashtiruvchiga masala qo‘yish demakdir. Sayt qanchalik yirik bo‘lsa uning tamoyili shunchalik puxta ishlab chiqilishi lozim. Kam sahifali saytlar uchun bunday xizmatlar unchalik ahamiyatga ega emas. Sayt yuzkoSayt yuzko '' rari(interfeysi)ni yaratish uchun to‘lov.rari(interfeysi)ni yaratish uchun to‘lov. Sayt interfeysini yaratish bu saytni ko‘rinishini , sahifalar qoliplarini shakllantirish demakdir. Y a ’ni , sayt sahifasining turi(mazmundor, shakldor -ishorat qutiblariga boy vositachi) , sarlavhasi, menyu va x . k . Buning uchun xizmat haqi dizayner ishi hajmi bilan bog‘liq. SHuni bilish lozimki, interfeys yaratish bo’yicha ish hajmi deyarli sayt hajmiga bog‘liq emas. CHunki, sayt web- sahifalar i uchun qoliplar turi unchalik ko’p bo’lmaydi . Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

Saytni to‘ldirish mazmunini (matnli, tasvirli, tovushli, video-Saytni to‘ldirish mazmunini (matnli, tasvirli, tovushli, video- axborotli) tayyorlash uchun to‘lov axborotli) tayyorlash uchun to‘lov Mazmun tayyorlash deganda quyidagilar nazarda tutiladi: -maqola yozish va tahrirlash; -maqolalarni xorijiy tillarga tarjima qilish; -tasvirlarni skanerlash va ularga kichik ishlovlar berish; -kollaj tasvirlar yaratish; -fotosuratga olish; -tovushni raqamlashtirish va unga mayda ishlov berish; -tovush yozib olish; -videoroliklarni raqamlashtirish va ularga mayda ishlov berish; -video tasvirga tushirish. Ko‘pincha bunday maazmunlarni tayyorlashni buyurtmachi o‘z zimmasiga oladi, dizayn-studiyalar esa mazmunlarni Internetda nashr etish uchun tayyorlash vazifalarinigina amalga oshiradilar. Bunda Internetda nashr etiladigan mazmunlar formatlariga qo‘yiladigan texnologik talablarni hisobga olish lozim. HTML – sahifasini jamlab - joylashtirish uchun to‘lovHTML – sahifasini jamlab - joylashtirish uchun to‘lov Bu ish saytni muayyan axborot bilan to‘ldirish demakdir. Jamlab-joylashtiruvchi dizayner tayyorlagan qoliplar va to‘ldirish uchun tayyorlangan mazmunlar – matn, tasvir, tovush va video asosida sahifalar shakllantiradi. Ba’zi dizayn - studiyalar jamlab-joylashtirishda matnlarni va rasmlarni to‘ldirishni ham hisobga olib narx qo‘yadilar. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

Internetda saytni e’lon qilib tanishtirish uchun to‘lovInternetda saytni e’lon qilib tanishtirish uchun to‘lov Saytni e’lon qilib dastlabki tanishtirish (anons) – mutlaqo zarur bosqich. Agar buni e’tiborga olinmasa uning mavjudligi haqida buyurtmachi va provayderdan o‘zga hech kim bilmay qolishi ham mumkin. Dastlabki tanishtirishda provayderlar quyidagilarni taklif etishlari mumkin: -Internetda izlash serverlarida saytni ro‘yxatga kiritish; -banner reklamasi; -reytinglarda ro‘yxatga kiritish; -pochta jo‘natmalarida reklama qilish. Bularning ichida eng zaruri Internetda izlash serverlarida ro‘yxatdan o‘tish. CHunki, Internet foydalanuvchilari ularga zarur axborotni birinchi galda izlash serverlari orqali qidiradilar. Saytni qo‘llab-quvvatlash uchun to‘lovSaytni qo‘llab-quvvatlash uchun to‘lov Saytni qo‘llab-quvvatlashga quyidagilar kiradi: -nashr etilgan axborotni o‘zgartirish va unga qo‘shimchalar kiritish; -reklama faoliyatini o‘tkazish. Bu xizmatlar uchun sayt egasidan olinadigan haq sayt hajmiga va yangilanishlarning takrorlanish davrini hisobga olib talab qilinadi. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

Boshqa xizmatlarBoshqa xizmatlar Internetda ishlash uchun amal tizimini sozlash uchun to‘lov Internetda ishlash uchun o‘z kompyuteri amal tizimini sozlashni o‘zi bajara olmaydiganlar uchun bunday xizmatni provayder taklif qilishi mumkin. Agar amal tizimi mijozda to‘g‘ri o‘rnatilgan bo‘lib, u ko‘chirilgan tarqatma disk mijozda mavjud bo‘lsa, bu mutlaqo qiyin bo‘lmagan ish. Odatda ko‘rsatiladigan xizmat provayder idorasida yoki joyga borib bajariladi. Modemni sozlashModemni sozlash Amal tizimini sozlash bilan birga ba’zan modemni ham sozlashga zarurat tug‘iladi. Bu amal tizimini sozlashga ko‘ra ko‘proq bilim va tajribani talab qiladi. Bu xizmat uchun mijoz o‘z provayderiga murojaat etishi mumkin. Bu xizmat ham provayder idorasida yoki joyga borib bajariladi. Internetdan foydalanish asoslariga o‘rgatish.Internetdan foydalanish asoslariga o‘rgatish. Agar mijoz Internetdan foydalanish tajribasiga ega bo‘lmasa u o‘z provayderidan maslahatlar olishi mumkin. Ko‘pincha, mijoz MICROSOFT INTERNET EXPLORER (brouzer) va MICROSOFT OUTLOOK EXPRESS (Elektron pochta) dasturlaridan foydalanish asoslariga 1-3 soatli maslahatlar davomida o‘rgatadilar. Bunday qimmat bo‘lmagan maslahatlar provayder idorasida yo joyga borib beriladi. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

1997 yildan O'zbekistonda bir qancha Internet xizmatlari provayderlari (ISP) faoliyat ko'rsata boshladilar. Ular xorijiy kompaniyalar bilan qo'shma korxonalar bo'lib, ko'pchiligi Toshkentda joylashgan. Toshkentdan tashqari faqat UzPAK, Rossia-On-Line (Samarqand, Navoi, Andijon) va Simus (Farg‘ona) xizmat ko‘rsatmoqdalar. Abonentlarning ko'pchiligi o’z provayderlari bilan aloqa kanali bo'yicha qo'ng'iroq orqali ulanadilar, ayrimlari ajratilgan aloqa kanallaridan foydalanadilar. Hozir Internet xizmatlarini beradigan 15 dan ortiq ISP larning 70% foydalanuvchilari xususiy, 30%i ma'muriy organlar, vazirliklar, ta'lim muassasalari, shuningdek tijorat tashkilotlaridir. Mavjud ISP lar ko'rsatadigan xizmatlar va ularning narxlari haqida to'la ma’lumotni ularning Web- sahifalaridan olgan ma’qul. O'zbekistondagiO'zbekistondagi InternetInternet . Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

O'zbekistondaO'zbekistonda Internet bo'yicha Internet bo'yicha faoliyat ko'rsatuvchi provayderlar faoliyat ko'rsatuvchi provayderlar va firmalarva firmalar ASSALOM interNET http://www.assalom.uz Web-xosting, web-mastering, "Press-tij" jurnali Business Communication Centre http://www.bcc.com.uz/ Tadbirkor Aloqalar Markazi Sayti. Internetni ulash xizmatlari, boshqa xizmatlar, o'qitish. Computer Communication Company http://www.ccc.uz/ Web-xosting. "Menedjer" jurnali, "Molodej Uzbekistana" gazetasi, art- galereya. EastLink http://www.eastlink.uz EastLink Internet provayderi kompaniyasi sayti. Web- xosting, serverda taklif qilish, o'qitish, BVV gazetasi. Gimli http://www.gimli.com/ GimliNET GROUP kompaniyasi sayti. Web-xosting, Internet bo'yicha o'quv kurslari. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

O'zbekistonda Internet bo'yicha O'zbekistonda Internet bo'yicha faoliyat ko'rsatuvchi provayderlar faoliyat ko'rsatuvchi provayderlar va firmalarva firmalar Globalnet http://www.glb.net / Internet provayderi kompaniyasi sayti. Ishonch http://www.ishonch.uz / Ishonch internet provayderi - kompaniyasi sayti. NAYTOV . COM http://www.naytov.com/ "NAYTOV” kompaniyasi sayti, integratsiya tizimi, Internetga ulanish xizmatlari, web-xosting, web-dizayn. PERDCA http://www.silk.org/ Iqtisodiy Islohatlar Loyihasi va O'rta Osiyoni rivojlantirish sayti. Interent provayderi. The Uzbekistan FreeNET http://www.freenet.uz FreeNET O'zbekiston hududidagi birinchi Internet provayderi kompaniyasi sayti. UZNET http://www.uznet.net/ UZNET Internet provayderi kompaniyasi sayti Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

2 - 2 - Amaliy mashg`ulotAmaliy mashg`ulot Internetga UlanishInternetga Ulanish usullariusullari Olisdan provayderga bog‘lanib Internetga ulanish uchun kompyuter va modem kerak bo‘ladi. Kamida AT386 SHaxsiy kompyuteri 4 MB tezkor xotiraga ega bo‘lishi lozim. Modem – “ modulyator ” va “ demmodulyator ” so‘zlaridan olingan bo‘lib, kompyuterdagi raqamli signallar oqimini telefon aloqa liniyasidan o‘tadigan (analog) signallar oqimiga (modulyatsiya asosida) va bu oqimlarni qarama- qarshi yo'nalishda(demodulyatsiya asosida) aylantirish uchun xizmat qiladi. Modemlar shuning uchun ham kompyuter va telefon liniyasi o‘rtasida vositachi qurilma. Ular kompyuter ichiga o‘rnatilgan yoki tashqi qurilma sifatida bo‘ladilar. Bizning telefon liniyalarimizda U.S. Robotics Courier, Motorola Premier, U.S. Robotics Sportster 33600 lar o‘zini yaxshi ko‘rsatishdi. Agar Sizda kompyuter va modem bor bo‘lsa, uni Internetga olisdan qo‘ng‘iroq qilib ulanishni Internet provayderi amalga oshiradi. www.arxiv.uz

• Internetga bog'langan lokal tarmoq orqali ulanish • Provayderga qo'ng'iroq orqali masofadan ulanishInternetga ulanishning Internetga ulanishning eng ko'p tarqalgan eng ko'p tarqalgan usullari:usullari: Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov www.arxiv.uz

TCP/IP protokoli o'rnatilganligini tekshirib ko'ring: [ Пуск ] tugmasini bosing, [ Настройка .] ni tanlang, so'ngra [ Панель управления ] ni tanlang. [ Сеть ] belgisiga ikki marta bosing. [ Конфигурация ] bo'limini tanlang. Bunda TCP/ IP protokoli mavjud bo'lishi kerak. Agar mavjud bo'lsa, u holda keyingi qadamga o'tishingiz mumkin: TCP/IPni o'rnatish uchun [ Добавить ] ni bosing, [ Протокол ] ni ikki marta bosing, so'ngra Microsoftni, keyin TCP/IPni tanlang va OK tugmasini bosing.Internetga bog'langan lokal tarmoq orqali Internetga bog'langan lokal tarmoq orqali (Proksi server orqali) ulanish(Proksi server orqali) ulanish www.arxiv.uz

Instrumentlar panelida Сеть belgisini ikki marta bosing. TCP/IP protokolini tanlang va [ Свойства ] tugmasini bosing. TCP/IP protokolining xossalar oynasi hosil bo'ladi. U yerda bir nechta ilova mavjud. Sarlavhani bosib, ulardan hohlaganingizni tanlab, qayta kiritishingiz mumkin .TCP/IP protokolini o'rnatish TCP/IP protokolini o'rnatish :: Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

IP manzili :IP manzili : [ Указать IP адрес явным образом ] ni tanlang, IP manzilni va tarmoq tizim ma'muri tavsiya qilgan tarmoq niqobini kiriting. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Shlyuz:Shlyuz: Новый шлюз maydoniga shlyuzning IP- manzilini kiriting va добавить ni bosing Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

DNS ning tuzilmasi:DNS ning tuzilmasi: DNS serverining IP manzilini kiriting. Optsiyalarni o'rnatib bo'lgandan so'ng OK tugmasini bosing. So'ngra dialog oynasidagi OK tugmasini bosing [tarmoqda]. Windows 95 tizimini qayta ishga tushirish uchun so'rov beradi. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Brauzerni sozlashBrauzerni sozlash Brauzerda Вид (keyingi rusumlarda Сервис ) menyusini oching va Свойства обозревателя komandasini oching. Соединение ilovasini tanlang. Подключаться к Интернету через прокси- сервер - qismini belgilang va proksi- server manzili va portini kiriting. Ikki marta OK tugmasini bosing. Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

Kompyuter - kamida 386 protsessoriga ega bo'lgan, OZU - Windows 3.1 uchun 4 megabayt yoki 8 megabayt, Windows 95 , Windows NT yoki UNIX ning X-Windows versiyasiga ega bo'lgan kompyuter bo'lishi kerak. Modem - bu kompyuter ishlaydigan raqamli signaldan telefon tarmoqlari ishlaydigan analog signallarga o'zgartiruvchi qurilma. WWW- hujjatlari bilan ishlash uchun, tarmoqda uzatish tezligi 9600 bit/s dan kam bo'lmagan modem tanlash kerak bo'ladi. Buning yagona yechimi - Sizga Internetga ulanishni tavsiya qiluvchi kompaniya mutaxassislari bilan maslahatlashishdir. Provayderga qo'ng'iroq orqali Provayderga qo'ng'iroq orqali masofadan ulanish uchun masofadan ulanish uchun quyidagilarga e'tibor qiling :quyidagilarga e'tibor qiling : Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH www.arxiv.uz

$Qo'ng'iroq orqali masofadan Qo'ng'iroq orqali masofadan ulanishulanish Avvalo ulanish o'rnatilgan- o’rnatilmaganini tekshirib ko'ring: [ Пуск ] tugmasini bosing, [ Настройка ] ni tanlang, so'ngra [ Панель управ- ления ] ni tanlang. [ Установка \ Удаление программ ] ni ikki marta bosing, [ Установка Windows ] ilovasini tanlang, so'ngra [ Связь ] ni chaqiring va [ Состав ... ]ni bosing. [ Удаленный доступ к сети ] qismi belgilanganini tekshirib ko'ring. Agar belgilangan bo'lsa, keyingi qadamga o'tishingiz mumkin. Belgilanmagan bo'lsa, belgilab, OK ni bosing. Windows 95 kerakli drayverlarni yuklab qo'yadi.www.arxiv.uz$