Информацион технологиялар ва информацион системалар - Informatika va AT - Slaydlar

Информацион технологиялар ва информацион системалар

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

188.5 KB

Ko'chirib olish

ИНФОРМАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА ИНФОРМАЦИОН СИСТЕМАЛАР Ахборотлашган жамият — жамиятнинг купчилик аъзолари ахборот, айникса, унинг олий шакли булмиш билимларни ишлаб чикариш, саклаш, кайта ишлаш ва амалга ошириш билан банд булган жамиятдир. Информатика атамаси лотинча informatic сузидан келиб чиккан булиб, тушунтириш, хабар килиш, баён этиш маъносини англатади. Инглиз тилида бу атамага Computer science (компьютер техникаси хакидаги фан) синоними мос келади. Информатиканинг асосий ресурси — ахборотдир . Информатика — ахборот технологиялари воситалари ёрдамида ахборотни такдим этиш, кабул килиш, саклаш, унга ишлов бериш, узатиш усулларини, яъни ахборий жараёнларни ва ахборот технологиялари воситаларининг фаолият курсатиш тамойилларини, уларни бошкариш усулларини системали равишда урганувчи фандир. Информатикада «тизим» тушунчаси купрок техник воситалар, асосан, компьютерлар ва мураккаб объектларни бошкаришга нисбатан ишлатилади. «Тизим» тушунчасига «ахборот» сузининг кушилиши унинг белгиланган функциясини ва яратилиш максадини аник акс эттиради. Ахборот тизими - белгиланган максадга эришиш йулида ахборотни йигиш, саклаш, кайта ишлаш ва узатиш учун кулланиладиган усуллар, воситалар ва шахсларнинг узаро боКланган мажмуасидир. www.arxiv.uz

Технология — бу сунъий объектларни яратишга йуналтирилган жараёнларни бошкаришдир. А х б о р о т т е х н о л о г и я с и — бу ахборий маълумотни бир куринишдан иккинчи, сифат жихатидан янги куринишга келтириш, ахборотни йиКиш, кайта ишлаш ва узатишнинг усул ва воситалари мажмуасидан фойдаланиш жараёнидир. Ахборот технологиялари хозирги вактга кадар бир неча эволюцион боскичларни босиб утди. 1-боскич. XIX асрнинг иккинчи ярмигача давом этган. Бу боскичда «Куллик» ахборот технология тараккий этган. Унинг воситаси: перо, сиёхдон, китоб. Коммуникация, яъни алока одамдан одамга ёки почта оркали хат воситасида амалга оширилган. 2-боскич. XIX асрнинг охири, унда «Механик» технология ривож топган. Унинг асосий воситаси ёзув машинкасидан иборат. 3-боскич. XX аср бошларига мансуб булиб, «Электромеханик» технологиялар билан фарк килади. Унинг асосий воситалари сифатида телеграф ва телефонлардан фойдаланилган. Бу боскичда ахборот технологиясининг максади хам узгарди. Унда асосий урКу ахборотни тасвирлаш шаклидан, унинг мазмунини шакллантиришга кучирилди. 4-боскич. XX аср урталарига тугри келиб, «Электрон» технологиялар кулланилиши билан белгиланади. Бу технологияларнинг асосий воситаси ЭУМлар ва улар асосида ташкил этиладиган автоматлаштирилган бошкариш тизимлари ва ахборот излаш тизимларидир. 5-боскич. XX аср охирига тугри келади. Бу боскичда «Компьютер» технологиялари тараккий этди. Уларнинг асосий воситаси турли максадларга мулжалланган дастурий воситаларга эга булган шахсий компьютерлардир. Бу бос кичда кундалик турмуш, маданият ва бошка сохаларга мулжалланган техник воситаларнинг узгариши руй берди. Локал ва глобал компьютер тармоклари ишлатила бошланди. www.arxiv.uz

• Ахборот технологиялари бир неча турларга булинади: • 1. Маълумотларга ишлов берувчи ахборот технологиялари. Улар маълум алгоритмлар буйича бошланКич маълумотларга ишлов берувчи масалаларни ечишга мулжалланган. Масалан, хар бир фирмада узининг ходимлари хакидаги ахборотга ишлов берувчи ахборот технологияси албатта булиши керак. • 2. Бошкаришнинг ахборот технологиялари. Уларнинг максади иш фаолияти карор кабул килиш билан боКлик булган инсонларнинг ахборотга булган талабини кондиришдан иборат. Бошкаришнинг ахборот тизимлари ташкилотнинг утмиши, хозирги холати ва келажаги хакидаги ахборотни хам уз ичига олади. • 3. Офис(идора)нинг ахборот технологияси. • Автоматлаштирилган офиснинг замонавий ахборот технологиялари бу — ташкилот ичидаги ва ташки мухит билан коммуникацион жараёнларни компьютер тармоклари ва ахборотлар билан ишловчи бошка замонавий воситалар асосида ташкил этиш ва куллаб-кувватлашдан иборат. Бунинг учун махсус дастурий воситалар хам ишлаб чикилган. Улардан бири Microsoft Offiсe дастурлар пакетидир. Унинг таркибига Word матн мухаррири, Excel электрон жадвали, Power point такдимот учун графикани тайёрлаш дастури, Microsoft Access маълумотлар омборини бошкариш тизимлари киради. • Маълумотлар омбори. Уар кандай ахборот технологиясининг мажбурий компоненти маълумотлар омборидир (МО). Автоматлаштирилган офисда МО фирманинг ишлаб чикариш тизими хакидаги барча маълумотларни узида саклайди. МО, уни ташкил килиш ва бошкариш хакида батафсил 10- бобда танишиб чикамиз. • Матн процессори. Бу матнли хужжатларни ташкил этиш ва уларга ишлов беришга мулжалланган дастурий восита туридир. Масалан, матн мухарририда тайёрланган хат ва хужжатларни доимий равишда кабул килиш менеджерга фирмадаги холатни доимо назорати остида тутишга ёрдам беради. • Электрон почта (Е- mail ) — компьютерлардан тармокда фойдаланишга асосланган булиб, хамкор (партнёр)ларга маълумотлар жунатиш ёки улардан маълумот олиш имкониятини яратади. • Аудиопочта — бу маълумотларни клавиатура ёрдамида эмас, балки товуш оркали узатувчи почтадир. www.arxiv.uz

Электрон компьютерлер • Биринши электрон компьютер деп 1942 жылы Джон В. Атанасов (John V. Atanasoff) тәрепинен Айова штаты колледжинде жаратылған системаны атаўға болады. Бул қурылмада өткергиш (переключатель) сыпатында вакуумлы лампалар пайдаланылды. • Әскерий мақсетлер ушын жетилискен есаплаў системасы керек болды. 1946 жылы Пенсильвания университетинде Джон Мошли ҳәм Дж. Преспер Экерт тәрепинен ENIAC ( Electrical Numerical Integrator and Calculator ) электрон-есаплаў машинасы жаратылды. Ол 10 лық санлар менен ислеп, секундына 300 әмел орынлайтуғын еди. ENIAC компьютериниң өнимдарлығы механикалық ҳәм электромеханикалық қурылмалардан 1000 есе жоқары еди. Бул компьютерде 18000 вакуумлы лампа пайдаланды, ол 167 м 2 орынды ийеледи ҳәм 180 000 ватт қуўатлылық талап етти. • 1945 жылы математик Джон фон Нейман, компьютер бир тутас физикалық структураға ийе ҳәм аппарат бөлимин өзгертпей қәлеген есаплаўларды эффектив орынлаў мүмкин деп көрсетти. Басқаша айтқанда, аппаратлық тәмийнлениўди өзгертпей-ақ программаларды өзгертиўге болады. • Биринши коммерциялық компьютерлер ENIAC ҳәм UNIVAC 1947 жылы пайда болды Оларда айырым программаларды ҳәм жийи қолланылатуғын мағлаўматларды сақлаў ушын оператив яд пайдаланылды; программаластырыў машина тили жәрдеминде иске асырылды. www.arxiv.uz

• Электрон лампалардан транзисторларға • Заманагөй компьютер электрон өткизгишлер жыйындысынан ибарат. Биринши компьютерлерде өткизгишлер сыпатында вакуумлы ламплар пайдаланған еди, бирақ олар қанша қыйыншылақлар келтирип шығарар еди. Электрон өткизгишлер сыпатында ламплар, эффектив емес. Лампалар көп электроэнергия талап етеди ҳәм жоқары ыссылық бөлип шығарады. Ыссылық шығарыўда лампалардың исенимлилиги төменлейди. Сонлықтан оларды 2 сааттан артық ислетиў мүмкин емес еди • 1948 жылы ярымөткизгиш қурылмасы-транзисторлардың пайда болыўы менен компьютер индустриясында революция жүз берди. Транзистор Bell Laboratories та инженерлер Джон Бардин, Уолтер Браттейн ҳәм Уильям Шокли тәрепинен жаратылды. Транзисторлар электрон лампалардың орнына қоллана баслады. Транзисторлар аз қуўатлылық талап етип, олар тийкарында исленген компьютерлер киши өлшемге ийе болды ҳәм тез ҳәрекет етиўи ҳәм эффективлилиги менен айрылып турды. • Интеграл схемалар • 1959 жылы Texas Instruments фирмасы хызметкерлери ярымөткизгиш қурылмасы-бир кристаллда жайласқан бирнеше транзисторлар сымсыз байланысатуғын-интеграл схеманы ойлап тапты. Биринши интеграл схемада 6 транзистор болды. Салыстырыў ушын Pentium Pro микропроцессоры 5,5 млн транзисторлардан турады, ал бир микросхемаға қойылған кэш-яд 32 млн транзисторлардан турады. • Биринши микропроцессор • 1998 жылы Intel фирмасы өзиниң 30 жыллығын белгиледи. Фирманы 1968 жылы Роберт Нойс (Robert Noyce), Гордон Мур (Gordon Moore) ҳәм Эндрю Гроув (Andrew Grove) лар ашқан еди. • 1970 жылы Intel 1 Кбит сыйымлылықтағы ядқа ийе микросхеманы шығарды (1 Кбит -1 024 бит, байт 8 биттен турады, яғный микросхема барлығы болып 128 байт информация сақлай алатуғын еди) • Intel фирмасының биринши 4-разрядлы 4004 микропроцессоры 1971 жылы жаратылды. Ол 2 300 транзисторға ийе еди. 4004 процессоры секундына 60 000 әмел орынлады. • 1972 жылы 8-разрядлы 8008 микропроцессоры ислеп шығылды. 1981 жылы жаратылған 16-разрядлы 8086 процессоры биринши IBM PC лерде қолланды. • 1982 жылы Intel 286 процессоры пайда болды. Ол 16-разрядлы болып; 134000 транзисторға ийе еди. 1985 жылы 32-разрядлы Intel 386 процессоры жарық көрди. Ол 275000 транзисторға ийе еди ҳәм секундына 5 млн инструкция орынлай алды (Million Instruction Per Second — MIPS). Процессорлардың кейинги әўлады 486, Intel 1989 жылы усынды. Бул процессор 1,2 млн транзисторға ийе болып, оған сопроцессор орнатылған еди. Ол 4004 тен 50 есе тезирек ислей алды. • 1993 жылы Intel өзиниң биринши Pentium семействосындағы процессорларын жариялады. Оның өнимдарлығы 486 дан 5 есе көп болып, 3,1 млн транзистордан ибарат ҳәм секундына 90 млн инструкция орынлай алды. • P6 семействосындағы биринши процессор— Pentium Pro —1995 жылы жарық көрди. Ол 5,5 млн транзистордан ибарат ҳәм секундына 300 млн инструкция орынлады. • Pentium П процессоры Intel фирмасы тәрепинен 1997 жылы майда усынылды. 7,5 млн транзистор. 1998 жылы апрелде Celeron (Pentium II оригинал процессорының арзан версиясы) ҳәм Pentium II Xeon (жумыс станциялары ҳәм серверлер ушын жоқары өнимдарлы процессор) жәрияланды. 1999 жылы февралда Pentium III пайда болды. • 2000 жылы Intel тәрепинен P7 семействосының биринши процессоры — Itanium жаратылды. Усы жылы Intel ҳәм AMD фирмалары 1 ГГц лик барьерден өтти. www.arxiv.uz

• IBM фирмасының жеке компьютерлери • 1980 жылдың ақырында IBM тез раўажланып атырған арзан ЖК базарына өтти. Кишигирим 12 адамнан ибарат топарды Дон Эстридж (Don Estridge) басқарды, ал бас конструктор Льюис Эггебрехт (Lewis Eggebrecht) болды. Бул топар ҳақыйқый IBM PC ди жаратты. • Биринши IBM PC пайда болғаннан соң 25 жыл өтти. Бул ўақыт ишинде IBM типиндеги компьютерлери 4,77 МГц тактли жийиликке ийе 8088 процессорларынан Pentium I V процессоры тийкарында 2500 МГц такатли жийиликке еристи. Биринши IBM PC 160 Кбайт сыйымлылыққа ийе қатты дискке ийе ҳәм DOS 1.0 операцион системасын пайдаланатуғын еди, ал заманагөй компьютерлер 200 Гбайт сыйымлылыққа ийе қатты дисклерди пайдаланады. • Компьютер индустриясында процессордың өнимдарлығы ҳәм дискли жыйнаўшылардың сыйымлылығы ҳәр бир 2-3 жылдан еки есе өсип бармақта. • Және бир айта кететуғын нәрсе ҳәзир IBM фирмасы IBM PC компьютерлерин бирден- бир өндириўши емес. Әлбетте, IBM ислеп шығып атыр ҳәм стандартларды ислеп шығыўды даўам етпекте, бирақ, ҳәзир компьютер базарында монополист емес. Жийи ЖК лер ушын жаңа стандартларды IBM емес, ал басқа фирмалар ислеп шықпақта. Бүгинги күнде Intel фирмасы техникалық тәмийнлениўдиң, aл Microsoft — программалық тәмийнлениўдиң көпшилик стандартларын ислеп шықпақта. • Бүгинги күнде ЖК базары раўажланыўды даўам етпекте. Жаңа моделлерди ислеп шығыўда жетилискен технологиялар пайдаланбақта. Келешекте бизди нелер күтпекте? Бул жерде бир мысал келтирсек, 2011 жылға келип Intel 1 млрд транзисторға ийе, тактли жийилиги 10 ГГц болған, секундына 10 млрд әмел орынлаў мүмкиншилигине ийе болған процессор шығарыўы күтилмекте. www.arxiv.uz

Электрон есаплаў машиналары Электрон есаплаў машинаси (ЭЕМ), компютер — бул техникалық қурылмалар жыйындысы болып, ол есаплаў ҳәм мәселелерди шешиў процессинде информацияны автомат түрде өзгертиў ушын мөлжелленген. ЭЕМ ниң функсионал имканиятлары төмендеги әҳмийетли техникалық-ислетиў сыпатлары менен өзара байланысқан: бирлик ўақыт ишинде машина тәрепинен орынланатуғын әмеллердиң орташа муғдары менен өлшенетуғын тезлиги; ЭЕМ әмеллер орынлайтуғын санлардың разрядлылығы ҳәм сүўретлеў формалары; барлық ядта сақлаў қурылмаларының дизими, сыйымлылығы ҳәм тезлиги; • мағлыўматларды тасыў, сақлаў, алмасыў ҳәм киритиў-шығарыў қурылмалары дизими ҳәм техникалық-экономикалық сыпатлары; • байланыс ҳәм ЭЕМ узеллери ҳәм өзара жалғаныў қурылмаларының (машина ишиндеги интерфейси) типлери ҳәм өткериў қәбилети; • ЭЕМ ниң бир ўақыттың өзинде бир неше пайдаланыўшылар менен ҳәм бир ўақыттың өзинде бир неше программаларды орынлаў қәбилети; • машинада ислетилетуғын операцион системалардың типлери ҳәм техник-ислетиў сыпатлары; • программалық тәмийнаттың барлығы ҳәм функционал имканиятлары; • басқа типтеги ЭЕМ лер ушын жазылған программаларды орынлаў қәбилети; • машина буйрықлары системасы ҳәм структурасы; • байланыс каналларына ҳәм есаплаў тармақларына жалғаныў имканияты; • ЭЕМ ниң ислетиў исенимлилиги; • ЭЕМ жаратылыў басқышлары ҳәм ислетилип атырған элемент базасы бойынша шәртли рәўиште әўладларға бөлинеди: 1- әўлад, 50- жыллар: электрон вакуумлы лампалардағы ЭЕМ; 2- әўлад, 60- жыллар:дискрет ярим өткизгишли әсбаплардағы (транзисторлардағы) ЭЕМ; 3- әўлад, 70- жыллар: киши ҳәм орташа дәрежели тығызлықтағы (бир корпмастер жүзлеп-мыңлап транзисторлар) ярым өткизгишлим интеграл схемалардағы ЭЕМ 4-әўлад, 80- жыллар: үлкен ҳәм жүдә үлкен интеграл схемаларда — микропросессорларда ЭЕМ; • 5-әўлад, 90-жыллар: билимлерди ислеп шығатуғын нәтийжели системаларды көриўге имкан беретуғын онлап параллел ислейтуғын микропросессорлардағы ЭЕМ; параллел-вектор структуралы жүдә қурамалы микропросессорлардағы ЭЕМ. Олар бир ўақыттың өзинде программаның онлап избе-из көрсетпелерин орынлайды; • 6- ҳәм кейинги әўлад: ғалаба параллелсистемалы ҳәм "нейрон" структуралы оптоэлекгрон ЭЕМ нейронлы биологик системалардың архитектурасын моделлестириўши көп санлы (он мыңлап) қурамалы болмаған микропроцессорлардың бөлистирилген тармақлы ЭЕМ. Ҳәр бир кейинги әўлад ЭЕМ өзинен алдынғысына салыстырғанда жақсыланған сыпатларға ийе. Әўлады бойынша жеке компютерлер төмендегише: • 1-әўлад ЖК: 8-битлик микропросессордан пайдаланады; • 2- әўлад ЖК: 16-битлик микропросессордан пайдаланады; • 3- әўлад ЖК: 32-битлик микропросессордан пайдаланады; • 4- әўлад ЖК: 64-битлик микропросессордан пайдаланады. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Gipermatnlarni belgilash dasturiy tili haqida asosiy tushunchalar

Ахборот комуникациялари, компьютер ва янги педагогик технологиялар

Ахборот комуникациялари, компьютер ва янги педагогик технологиялар

HTML Gipermatni

Internetning ijobiy tomonlari