HTML tili asoslari

Yuklangan vaqt:

06.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1187.052734375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: HTML TILI ASOSLARI Reja: 1. World Wide Web va HTML. 2. HTML dasturlash tili. 3. Блокнот dasturi. 4. Web hujjatlarni yaratishni avtomatlashtirish.0102 0F10 1213 14 1B13 08 1F13 20 2613 14

WWW ga kirish Internetning eng ma’lum va keng tarqalgan qismi bu WWW (World Wide Web) deb nomlanuvchi to’rdir. Bu to’r Web saytlar va alohida Web sahifalardan tashkil topgan. Web sahifalar esa HTML tili yordamida yaratiladi. HTML tilidan foydalanish uchun dasturchi mutaxassis bo’lish shart emas, chunki bu til juda oddiy va har kim undan foydalanishi mumkin. HTML da ishlash uchun oddiy kompyuter foydalanuvchisi bo’lish va internetda ishlash bo’yicha ozgina malakasi bo’lsa etarli. HTML tili yordamida har kim o’zining shaxsiy Web sahifasini yoki butun boshli bir Web saytini yaratish orqali o’zini butun dunyo axborot fazosida His qilishi mumkin. Albatta faqat HTML ni bilish interaktiv savdo saytlarini yaratish uchun etarli emas. Bunday jiddiy maqsadlar uchun dasturlash bo’yicha yaxshi bilim va internetning har xil texnologiyalarini bilish talab qilinadi.

HTML ning qisqacha tarixi  HTML( Hyper Text Markup Language) ”gipermatnli markerlash tili” dasturlash tilining dastlabki varianti Tim Berners-Li tomonidan 1990-yil CERN-Yadro tadqiqotlari Yevropa markazida yaratilgan. O‘sha davrda Internetni tez rivojlanishi natijasida bu dastur katta yutiqlarga erishdi va HTML imkoniyatlari kengaytirildi.  Dasturning HTML 2.0 versiyasi 1995 yili Internet Engineering kompaniyasi tomonidan tayyorlandi. HTML+ (1993) va HTML 3.0 (1995) – ko‘proq imkoniyatlarga ega bo‘lgan versiyalardir.  HTML versiyalarini umumlashtirish, ulardagi farqlarni bartaraf etish borasidagi ishlar 1997-yili yanvar oyda World Wide Web Consortium kompaniyasining ishchi guruhi tomonidan HTML 3.2 versiyasini vujudga kelishiga olib keldi. HTML 3.2 versiyasi katta imkoniyatlarga ega va u ko‘plab brouzerlar tomonidan bir xil tahlil qilinadi.  Hozirgi vaqtda HTML 4.2 versiyasi mavjud bo‘lib, unda jadval stilllari, skriptlar, kadrlar, obektlar bilan ishlash, turli yo‘nalishdagi yozuvlarni ishlatish, formalarning yangi xossalari kabi yangiliklar paydo bo‘ldi.  HTML-hujjatlar turli WEB brouzerlar yordamida ko‘riladi.

HTML HUJJATINING TUZILISHI. TEG lar HTML ning konstrukstiyasi TEG lar deyiladi. Brauzer TEG larni oddiy matnlardan farqlashi uchun ular burchak qavslarga(“ < ” “ > ”) olinadilar. TEG tasvirlash jarayoni Hatti Harakatlarining boshlanishini bildiradi. Juft teglarning ikkinchisi birinchisining Harakatini yakunlaydi. Masalan, Har bir Web sahifa <html> tegi bilan boshlanib </html> tegi bilan yopilishi kerak. Etibor bergan bo’lsangiz yopiluvchi teg ochiluvchidan slesh « / » belgisi bilan farq qiladi. Teg nomlari katta yoki kichik Harflar bilan yozilishi mumkin, bularni brauzer bir xil qabul qiladi. Ba’zi teglar uchun tugallovchi teg bo‘lishi shart emas. Masalan: <P> (abzats tegi) tegi uchun tugallovchi teg kerak emas. Bunday teglar odatda hujjatni o‘qilishini yaxshilash uchun ishlatiladi.

Hujjat strukturasi  Har qanday Web sahifa ikkita qismdan tashkil topadi. Bular sarlavha qismi va asosiy qism . Sarlavha qismida Web sahifa haqidagi ma’lumot joylashadi, asosiy qismda esa Web sahifaning mazmuni bilan tasvirlanish qoidalari joylashadi. Sarlavha qismi quyidagi ochiluvchi <head> va yopiluvchi </head> teglari orasida joylashadi. Asosiy qism esa <body> va </body> teglari orasida joylashadi. Har qanday Web sahifaning umumiy ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi: <html> <head> <title> Hujjat sarlavhasi </title> </head> <body> Asosiy qism </body> </html>

Web sahifa yaratish.  Web sahifa kodi Bloknot dasturiga yoziladi. Bloknot dasturiga kirish uchun quyidagi ketma-ketlikni bajaramiz:  Пуск Программы Стандартные Блокнот Web sahifa kodi yozilgandan so’ng xotiraga saqlaymiz. Xotiraga saqlashda fayl nomidan keyin (nuqta) . html kengaytmasi yoziladi. Natijada matnli fayl web sahifa ko’rinishini oladi va uni ixtiyoriy brouzerda ko’rish mumkin. Masalan: <html> <head> <title> Mening birinchi web sahifam </title> </head> <body> web sahifaga kiruvchilarga alangali salom </body> </html>

Web sahifa ishga tushurilganda brauzerning eng yuqori satrida yuklanayotgan hujjat mazmunini anglatuvchi qisqacha yozuv turadi. Bu yozuvni hosil qilish uchun quyidagi ochiluvchi <title> va yopiluvchi </title> teglaridan fodalanamiz. Misol: <html> <head> <title> Web sahifa sarlavhasi </title> </head> <body> </body> </html>

Web sahifaning asosiy qismi <body> va </body> teglari orasida joylashadi. Bu oddiy matn bo’lishi mumkin. Brauzer bu matnni tug’ridan to’g’ri interpretastiya qilib ekranda tasvirlaydi. Bizga dastlabki Web sahifamizni yaratish uchun oddiy «Bloknot» matn muharriri kifoya. Quyida ko’rsatilgan misolni matn muharririda yozib, uni xotiraga yozishda kengaytmasini html yoki htm deb kiritishimiz kerak.  Misol:  <html>  <head>  <title>Mening birinchi Web sahifam </title>  </head>  <body>  Mening bu sahifamga kiruvchilarga alangali salom!!!  </body>  </html>

Bu faylni ishga tushirish uchun sichqoncha ko’rsatkichini shu fayl ustiga keltirib chap tugmasini ikki marta bosish kerak. Natijada ekranda quydagi ko’rinishdagi natija hosil bo’ladi:

 <body> tegi bir qancha qo’shimcha parametrlarga ega. Bu parametrlar tegning ochiluvchi qismida joylashadi. Parametrlar ikki qismdan iborat bo’ladi: parametr nomi va parametr qiymati. Masalan bgcolor parametri tasvirlanayotgan Web sahifa fonining rangini belgilaydi.  Masalan: <body bgcolor = “green”>  Parametrlarning satrli qiymatlari qo’shtirnoq ichida yoziladi. Biz quyida < body > tegining parametrlari bilan tanishamiz.  Background - fon sifatida biror bir grafik tasvirdan foydalanish.Parametr qiymati sifatida grafik tasvir joylashgan manzil (URL) beriladi.  Text - tasvirlanayotgan matn rangi.  Link - Web sahifadagi matnli gipermurojat rangi.  Vlink -foydalanuvchi tomonidan oldin murojat qilingan gipermurojaat rangi.  Alink - foydalanuvchi tomonidan tanlangan gipermurojaat rangi.  Lang – Web sahifa matni yozilgan tilni aniqlash.

Sarlavha tegi.  Hujjat odatda sarlavha, matn, matn sarlavhasi, qism sarlavhasi kabi strukturlanadi. Bu holni amalga oshirish uchun <Hx> tegi ishlatiladi. Bu yerda x o’rnida 1…6 gacha bo’lgan sonlarni joylashtirish mumkin. Misol: <html> <body> <h1> Qatlam 1</h1> <h2> Qatlam 2</h2> <h3> Qatlam 3</h3> <h4> Qatlam 4</h4> <h5> Qatlam 5</h5> <h6>Qatlam 6</h6> </body> </html> Natija: Qatlam 1 Qatlam 2 Qatlam 3 Qatlam 4 Qatlam 5 Qatlam 6

HTML tilida rang va o‘lchov birliklarini qo‘llashning standart qoidasi Rang berishning ikkita usuli mavjud. Ko‘p qo‘llaniladigan usul kerakli rangning RGB kodini ko‘rsatishdir. Ma’lumki har qanday rangni uchta asosiy: qizil , yashil va ko‘k ranglarning qorishmasidan hosil qilish mumkin. Brauzerlar bizga o’n olti milliondan ortiq rangni tasvirlash imkoniyatini beradi, chunki asosiy 3 ta rangdan har birining qiymati 0 dan 255 gacha qiymat qabul qiladi. Ixtiyoriy rang har biri asosiy ranglarning ulushini ifodalovchi 3 ta son majmuasidan iborat bo‘ladi. HTML tilida rang qulaylik uchun 16 lik sistemadagi 6 ta raqamlardan tashkil topadi. Masalan: Color = “#FF0000” 16 lik raqamlar oldida “#” belgisi qo‘yiladi. Rang ulushlarini ko‘rsatib turuvchi raqamlar tartibiga e’tibor berish kerak. Chunki birinchi qizil, ikkinchi yashil va uchinchi ko‘k rang ulushlari joylashadi. Biz yuqoridagi misolda qizil rangni tasvirlangan.

Ranglar va o‘lchov birliklari № Rang 16 lik kodi Yozma qiymati 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Qora Kumush rang Och qora Oq To’q qizil Qizil To’q qizil Och qizil Yashil Och yashil Olxo’ri rangi Sariq To’q ko‘k Ko’k Och ko’k To’q yashil #000000 #C0C0C0 #808080 #FFFFFF #800000 #FF0000 #800080 #FF00FF #008000 #00FF00 #808000 #FFFF00 #000080 #0000FF #008080 #00FFFF Black Silver Gray White Marron Red Purple Fuchsin Green Lime Olive Yellow Navy Blue Teal Aqua

Matnlarni bezash HTML tilida matnni tasvirlashning bir qancha usullari mavjud. Brauzer ekranida matn satrini tasvirlash uchun hech qanday teg ishlatishga hojat yo‘q. Matnni yozish kifoya. Lekin uni hattoki abzatsga bo‘lish ham teglarsiz amalga oshmaydi. Har xil kompyuter tizimlarida matnlarni abzatsga bo‘lish uchun har xil simvollar ishlatiladi, lekin HTML hujjati kompyuter tizimi qanday bo‘lishidan qa’tiy nazar bir xil tasvirlanishi lozim va shuning uchun abzatsni ifodalovchi teg kiritilishiga to‘g‘ri kelgan. Har bir abzats boshida <p> tegi qo‘yiladi, oxirida esa yopiluvchi </p> tegi qo‘yiladi. Bu teg o‘z parametrlariga ega. Bu parametrlar qatoriga align parametri kiradi. Align parametrini matnlarni tekislash (tenglash)da ishlatiladi. Abzatsni brauzer oynasining o‘ng yoki chap tomoniga tekislash, markazlashtirish yoki to‘la eniga yoyib yozish uchun ularga mos ravishda left , right , center va justify qiymatlari ishlatiladi. Bularning qo‘llanilishini quyidagi misolda ko‘ramiz:

Matnlarni tekislash <html> <head> <title> abzastlarni gorizontal tekislash </title> </head> <body> <p align = “left”> chap tomonga tekislash </p> <p align = “right”> o’ng tomonga tekislash </p> <p align = “center”> markazlashtirilgan abzast </p> <p align = “justify”> eni bo’yicha yoyib yozilgan abzast </p> </body> </html>

Font tegi <font> tegi matnlarini bezashda qo’llaniladi. <font> tegini yopiluvchi tegi </font> shunday ko‘rinishda bo‘ladi. <font> tegi quyidagi parametrlarga ega:  Size - matn o‘lchamini ko‘rsatish;  Color - matn rangini berish;  Face - matn qaysi shriftda tasvirlanishini belgilash; Size parametri qiymat sifatida 0 dan 7 gacha bo‘lgan sonlarni qabul qiladi. Bu sonlar matndagi simvollar o‘lchamini bildiradi. Masalan: shrift o‘lchamini bittaga oshirish uchun quyidagi konstruksiyani yozishimiz kerak: <font size = “+1”>  Shrift (simvol) o‘lchamlarini ikki birlikka kichraytirish uchun esa quyidagini yozishimiz kerak: <font size = “-2”>

Matnga rang berish Font tegining navbatdagi parametri bu color parametridir. Color -parametri quyidagicha yoziladi: <font color = “rang”> Masalan: qo‘llanilayotgan shrift simvollarini yashil rangda tasvirlash uchun quyidagini yozishimiz lozim: <font color = “green”> Navbatdagi face parametri esa qo‘llanilishi kerak bo‘lgan shriftni belgilaydi. Biz matnni face yordamida Times New Roman yoki arial black shriftlari yordamida tasvirlanishini ko‘rsatishimiz mumkin. Endi esa font tegining barcha parametrlari qatnashgan misolni ko‘ramiz: <html> <head><title> Matnlarni bezash </title> </head> <body> <font size = 4 color = black face = Times New Roman > Matn yozish </font> </body> </html>

HTMLda matnlarni tasvirlash. HTML simvollarni kursiv, qalin, ostiga chizilgan, katta yoki kichik holatlarda tasvirlash imkonini beradi.  <b> va </b> teglari belgilangan joydagi matnni qalin shriftda tasvirlaydi.  <i> va </i> teglari belgilangan joy matnini kursiv shriftda tasvirlaydi.  <u> va </u> teglari belgilangan joy matnini ostiga chizilgan shriftda tasvirlaydi.  <small> va </small> teglari belgilangan joy matnini kichraytirilgan shriftda tasvirlaydi.  <big> va </big> teglari belgilangan joy matnini kattalashtirilgan shriftda tasvirlaydi.  <sup> va </sup> teglari yuqori indeksni yozish uchun ishlatiladi.  <sub> va </sub> teglari pastki indekslarni yozish uchun ishlatiladi.  <br> tegi yangi satrdan yozish uchun ishlatiladi.

Bu teglar qatnashgan quyidagi misolni ko‘ramiz: <html> <head> <title> turli xil ko‘rinishda yozish </title> </head> <body> <b> Qalinlashtirilgan matn </b> <br> <i> Kursiv shaklidagi matn </i> <br> <u> Ostiga chizilgan matn </u> <br> <small> Kichraytirilgan matn </small> <br> <big> Kattalashtirilgan matn </big> <br> Suvni kimyoviy formulasi: H <sub>2 </sub> O <br> Kvadrat formula: x <sup> 2 </sup> +x+2=0 </body> </html>

Web sahifada grafik tasvirlarni joylashtirish. Grafik obyekt deganda har xil tipdagi rasmlar, fotorasmlar, tovushli fayllar va videokliplarni tushuniladi. Brauzerlar quyida yozilgan formatdagi grafik (rasm) fayllarni tasvirlaydi:  GIF;  JPG;  PNG; GIF formatidagi fayllar animatsion tasvirlarni yaratish imkonini beradi. JPG fayllar fototasvirlarni saqlash uchun ishlatiladi. PNG formati esa tasvirning yuqori sifati va grafik faylning kichik hajmda bo‘lishini ta’minlaydi. Web sahifada grafik fayllarni tasvirlash uchun <img> tegi o‘zining bir qancha parametrlari bilan qo‘llaniladi. Bu teg o‘zining yopiluvchi tegiga ega emas. <img> tegining asosiy uchta parametri mavjud:  Src  Alt  Border src - parametr orqali tasvirlanishi kerak bo‘lgan obyekt manzili ko‘rsatiladi. alt- parametri orqali tasvirga izoh hosil qilish mumkin. border -parametri bilan tasvir atrofidagi chegara qalinligi o‘rnatiladi.

$Web sahifaga jpg formatli rasmni bog’lash. <html> <head> <title> web sahifaga rasmni joylashtirish</title> </head> <body> <img src="d:\rasm\gerb.jpg" alt=“bu gerb” border="10"> </body> </html>$ $Bundan tashqari <img> tegining yana ikki parametri mavjud.Jimlik Holati bo’yicha grafik tasvir saqlangan paytda qanday gorizantal va vertikal o’lchamlarda saqlangan bo’lsa ekranda Ham xuddi shunday tasvirlanadi. Grafik tasvirni foydalanuvchi o’zi Xoxlagan o’lchamda tasvirlash imkoniyatiga ega, buning uchun height va width parametrlaridan foydalaniladi. Misol: <img border="0” alt="gerb“ src="d:\rasm\gerb.jpg“ width="492“ height="500">$

Web sahifaga video fayllarni joylashtirish. Web sahifani bezash uchun unga videoroliklar joylashtirish imkoniyati ham mavjud. Brauzerlar odatda:  AVI;  Real;  Video;  Windows Media; formatlaridagi videofayllarni tasvirlash imkoniyatiga ega. Ularni Web sahifa tarkibiga qo‘shish uchun ham <img> tegi ishlatiladi. Videofayl joylashgan manzilni ko‘rsatish uchun esa dynsrc parametri ishlatiladi. <img> tegiga <start> parametrini qo‘shish orqali yuklangan video klipni tasvirlash jarayonini boshqarish mumkin. <start> parametrining ikkita qiymati mavjud:  Mouseover;  Fileopen; Mouseover - parametri foydalanuvchi kursor ko‘rsatkichini videotasvir joylashgan soha ustiga olib kelishi bilan video tasvirning tasvirlanish jarayoni boshlanishini bildiradi. Fileopen - parametri esa Web sahifa kompyuterga to‘liq yuklanib bo‘lgandan keyin darhol tasvirlanish jarayoni boshlanishini bildiradi.

$<html> <head> <title> web sahifaga videofayl joylashtirish</title> </head> <body> <img dynsrc= “d:\video\informatika.avi“ start=“fileopen” > </body> </html> Eslatma: mouseover qiymati bilan ham web sahifaga video fayl yuklang.Web sahifaga avi formatli video faylni yuklash.$ $Web sahifada video fayllarni takroriy tasvirlash. Loop - parametri orqali videorolikning necha marta tasvirlanishini boshqarish mumkin. Buning uchun tasvirlanishlar sonini loop parametriga qiymat sifatida berishimiz zarur. Masalan: loop=“2” Loopdelay - parametri takroriy tasvirlanish jarayonida tasvirlanishlar orasidagi vaqtni belgilaydi va qiymati millisekundlarda beriladi. Masalan: loopdelay=“5000” takrorlashlar orasida 5 sekundlik tanaffus bilan tasvirlanadi. <html> <head> <title> web sahifaga videofayl joylashtirish</title> </head> <body> <img dynsrc= “d:\video\informatika.avi“ start=“fileopen” loop=“2” loopdelay=“5000”> </body> </html>$

Web sahifaga tovushli fayllarni yuklash. Tovushli fayllar Web sahifada fon hisobida qatnashadi. Tovushli fayl web sahifa to‘liq yuklangandan keyin bajariladi. Foydalanuvchi kompyuteriga web sahifa yuklanganda birinchi navbatda uning HTML tilida yozilgan fayli, keyin esa shu sahifada ishlatilgan grafik, video va audiofayllar yuklanadi. Web sahifaga tovushli fayl qo‘yishimiz uchun biz sahifaning sarlavhasiga, ya’ni <head> va </head> teglari orasiga <bgsound> tegini joylashtirishimiz kerak bo‘ladi. Bu tegning src parametri qiymat sifatida tovushli faylning manzilini qabul qiladi. Brauzerlar quyidagi audiofayllarni taniydi va o’qitish imkoniga ega:  MP3;  Real Audio;  WAV; Videokliplarda bo’lgani kabi audiofayllarda ham faylning necha marta takrorlanishini loop parametri bilan boshqarish mumkin. Qiymat sifatida esa takrorlanishlar soni beriladi. Agar audiofaylning to‘xtovsiz takrorlanishi zarur bo‘lsa loop parametriga “-1” qiymat berish kerak. Masalan: < bgsound src=”musiqa.mp3” loop=”-1”>

$<html> <head> <title> web sahifaga audiofayl joylashtirish </title> <bgsound src="d:\musiqa\madhiya.mp3“ > </head> <body> Web sahifaga audio fayl joylashtirilgan. </body> </html>Web sahifaga mp3 formatli audio faylni yuklash.$

Gipermatnli murojaatlar haqida tushuncha. Web sahifalarga gipermurojaat WWW ning asosiy xususiyatlaridan biridir. Gipermatnli murojaat fragmentlari ko‘k shriftda va ostiga chizilgan bo‘ladi. Agar gipermatnni ustiga sichqoncha tugmasini bosib avtomatik ravishda boshqa Web – sahifaga murojaat qilish mumkin.  Masalan: http: // www. Google.ru Web-sahifalarga murojaat uchun <a> ….</a> tegi ishlatiladi. href kalit so‘zi brauzerga murojaat qilayotganligi haqida xabar beradi. <html> <head> <title> gipermatnli murojaat </title> </head> <body> <a href="http://www.kun.uz"> Dunyo yangiliklari </a> </body> </html>

Ro‘yxatlar haqida umumiy tushuncha. HTML hujjatda ma’lumotlarni qulay shaklda tasvirlash maqsadida ro‘yxatlar tashkil qilingan. Ro‘yxatlardan to‘g‘ri foydalanish katta hajmli ma’lumotlarning o‘qilish qulayligini oshiradi. Ro‘yxatlarni quyidagi uchta holatda qo‘llash maqsadga muvofiq:  Bir tipga tegishli ma’lumotlarni biror belgilar bo‘yicha sinflarga ajratish;  Katta hajmli ma’lumotlarni abzats bilan tasvirlashda ularni o‘qish qiyinlashsa;  Biror bir jarayonnni tasvirlashda;  Ro‘yxatlar asosan 3 ta asosiy tiplarga bo‘linadi. Bular:  Markirlangan;  Nomerlangan;  Aniqlovchi ro‘yxatlar;  Markirlangan ro‘yxatlar <ul> va </ul> teglari yordamida beriladi. Ro‘yxat sarlavhasi <lh> va </lh> teglari orasida yozilgan. Markirlangan ro’yxat ko’rinishi <li> va </li> teglari orasiga yoziladi. Barcha <li> va </li> teglari <ul> va </ul> markirlangan teglar orasiga joylashgan bo‘lishi shart. <li> tegi type parametriga ega. Type parametri quyidagi qiymatlarni qabul qiladi.  disc  Circle  square

 disc - bu qiymat brauzerga markerlarni kichik qoraga bo‘yalgan doira shaklidaligini ko‘rsatadi.  circle - bu qiymat esa brauzerga markerning bo‘yalmagan aylana shaklida bo‘lishini bildiradi.  square - bu qiymat markerning kichik to’g’ri to’rtburchak shaklida bo’lishini bildiradi. <html> <head> <title> Markirlangan ro‘yxat</title> <body> <ul> <lh> Kompyuter avlodlari </lh> <li type="disc"> I-avlod <li type="disc"> II-avlod <li type="circle"> III-avlod <li type="circle"> IV-avlod </ul> </body> <html> Web sahifaga markirlar yaratish.

Bu qiymatlarni ko’rsatilgandek kichik Harflar bilan yozish kerak. Misol: 7_3 <html> <head> <title> Markirlangan ro’yxat</title> <body> <ul> <li type=”circle”> Birinchi punkt <li type=”disc”> Ikkinchi punkt <li type=”square”> Uchinchi punkt </ul> </body> <html>

Nomerlangan ro‘yxat. Nomerlangan ro‘yxat avtomatik ravishda ketma-ket nomerlar yoki harflar joylashtiradi. Nomerlangan ro‘yxat <ol> va </ol> teglari yordamida beriladi, ro‘yxatdagi punktlar esa <li> bilan aniqlanadi. <ol> tegi type parametriga ega. Agar nomerlash tiplarini o‘zgartirish talab qilinsa, quyida ko‘rsatilgan 5 ta tiplardan foydalanish mumkin:  type=1 standart nomerlash.1,2,3,4,5,….  type=A Katta harflar A, B,C,D,E,…..  type=a Kichik harflar a,b,c,d,e,….  type=I Rim raqamlari I,II,III,IV,V,…  type=i kichik Rim raqamlari.i,ii,iii,iv,v,…. Ro‘yxatda boshlang‘ich nomerini oldindan aniqlash imkoniyati mavjud. Buning uchun <ol> tegida start parametri mavjud. Masalan: <ol start=5> bunda tartiblash 5 raqamidan boshlanadi. (izoh: start parametri faqat nomerlashda ishlaydi, harf va rim raqamlarida ishlamaydi)

<html> <head> <title>Nomerlangan ro‘yxat</title> <body> <ol type=A> <li>Birinchi punkt <li>Ikkinchi punkt <li>Uchinchi punkt <li>To’rtinchi punkt </ol> </body> </html> Web sahifaga nomerlangan ro’yxat yaratish.

: <ol start=5> ga misol <html> <head> <title>Nomerlangan ro‘yxat</title> <body> <ol start=5> <li>Birinchi punkt <li>Ikkinchi punkt <li>Uchinchi punkt <li>To’rtinchi punkt </ol> </body> </html>

Biz ko’p boskichli ro’yxatlarni ham tuzishimiz mumkin. Buning uchun markerlangan va nomerlangan elementlarni aralashtiramiz. <html> <head> <title>Aralash ro’yxat</title> </head> <body> <ol> <li>Birinchi punkt<ol> <li>Birinchi punktning birinchi punkti <li>Birinchi punktning ikkinchi punkti </ol> <li>Ikkinchi punkt <ul> <li>Ikkinchi punktning birinchi punkti <li>Ikkinchi punktning ikkinchi punkti </ul> </ol> </body> </html>

HTML da J A D V A L L A R yaratish 1. Jadvallar Haqida umumiy ma’lumot. 2. Jadvallarninng qo’llanilishi va uni qurish. 3. Bir yacheykaga bir necha satrlarni birlashtirish. 4. Bir necha ustunlarni bir yacheykaga birlashtirish. 5. Jadvaldagi ranglar

Jadvallar haqida umumiy ma’lumot. Jadvallar-bu Web sahifalarda ma’lumotlarni (vizual) tashkil qilishning muHim vositalaridan biridir. Bizga ma’lumki HTMLda, bezatish elementlarini aniq koordinatalar bo’yicha joylashtirish vositalari mavjud emas. Shuning uchun jadvallardan shu maqsadda foydalanish maqsadga muvofiq. Jadvallarni Web sahifaga joylashtirib, ularning kataklariga bezatish elementlarini joylashtirish mumkin. Bundan tashqari yana freymlar deb ataluvchi vositalar yordamida Ham bu ishlarni amalga oshirish mumkin. Lekin bu vosita oxirgi vaqtlarda Web masterlar orasida o’z ommaviyligini yo’qota boshladi. Biz freymlarga keyingi ma’ruzamizda batafsil to’xtalamiz. Jadvallardan to’laligicha foydalanish qoidalarini bilish uchun ularning tuzilishini yaxshi bilish talab qilinadi. HTML da jadvallar satrlardan tashkil topadi, satrlar esa o’z navbatida yacheyka (katak)lardan tashkil topadi. Shunday ekan bu ob’ektlarning Har birining o’z parametrlari mavjud. Bu parametrlar yordamida ularning o’lchamlarini o’rnatish mumkin.

Endi biz jadval teglari bilan tanishishni boshlaymiz. Jadval va uning tashkil etuvchi Hamma elementlari <table> va </table> teglari orasida sarlavhasi esa <caption> va </caption> teglari orasida joylashtiriladi. Shunday qilib jadval asosan yuqorida ko’rilgan teglardan tashkil topadi, qolgan boshqa jadval elementlari esa shu ob’ektlar ichida joylashadi. <table> tegida jadvalning barcha xususiyatlarini o’rnatish uchun etarli bo’lgan parametrlar mavjud. Jadvallarda balandlikni o’rnatish parametri yo’q, kenglikni esa width shart bo’lmagan parametr bilan o’rnatish mumkin. Jadvaldagi yacheykaning balandligi yacheykadagi ob’ektning o’lchamiga mos ravishda Hisoblanadi. Jadval chegaralarining kengligini o’rnatish uchun border parametridan foydalanamiz. Bu parametrga manfiy bo’lmagan butun qiymat beriladi. Agar biz bu parametrga “nol” qiymat o’rnatsak jadval chegaralari ko’rinmas Holatga o’tadi. Bu esa bizga yacheykalarida Web sahifaning elementlari joylashgan ko’rinmas jadval tuzish imkoniyatini yaratadi.

<table> va </table> teglar jadvalini butunligicha o’z ichiga oladi. Ma’lumot chiqarilishini boshqa bir teglar ketma-ketligi aniqlaydi. Quyida jadvalning Hamma teglari ifoda qilingan: <table>, </table> bu teglar jadvalni egallaydi. <table> tegi brauzerga o’zidan keyin jadvalning berilishi kelishini xabar qiladi. Agar siz satr va ustunlarni ajratib turuvchi (chiziqlari) ko’rinishini o’zgartirishni xoxlasangiz border kalit so’zini kiriting (<table border> Hosil bo’ladi); <caption> va </caption > bu teglar bilan belgilangan matn sarlavha ko’rinishini oladi. <th> va </th> bu teglar matnni satr yoki ustun sarlavhasi qilib, biroz qalin shriftda tasvirlaydi; <tr> va </tr> jadvalning Har bir satrini aniqlaydi. </tr> tegi zarur emas, biroq u sizning HTML kodingizni yanada to’la tushunarli qiladi; <td> va </td> bu teglar juftligi jadvalning Har bir yacheykasi uchun matn ajratadi;

Misol:<html> <head><title>Jadval</title> </head> <table border=1> <tr> <th> Yil </th> <th> Ismi </th> <th> Familyasi </th> </tr> <tr> <td> 1988 </td> <td> Anvar </td> <td> Toshev </td> </tr> <tr> <td> 1994 </td> <td> Doston </td> <td> Hakimov</td> </tr> <tr> <td> 1992 </td> <td> Dilmurod </td> <td> Safarov </td> </tr> </table> </html>

Bir yacheykaga bir necha satrlarni birlashtirish. Agar siz tez-tez jadvallardan foydalanib tursangiz, qaysidir bir yacheyka jadvalning bir necha satrlarini birlashtirish lozim bo’lib qolgan vaziyat bilan albatta tanishsiz. Bu erda sizga <td> tegi ichiga qo’shiladigan rowspan kalit so’zi asqotadi. <html> <head> <title>Birlashtirish</title> </head> <body> <table border=1> <tr> <td> Dilshod </td> <td rowspan=2> Buxoro </td> <td>talaba</td> <td>talaba</td> <td> 1994 </td> </tr> <tr> <td> Botirjon</td> <td> talaba </td> <td>talaba</td> <td> 1999 </td> </tr> <tr> <td> Avazbek</td> <td> Navoiy</td> <td>talaba</td> <td> talaba</td> <td> 2002 </td> </tr> </table> </body> </html>

Bir necha ustunlarni bir yacheykaga birlashtirish va ro’yxat kirgizish. rowspan bir necha satrlarni birlashtirgani kabi, colspan bir necha ustunlarni birlashtiradi. colspan kalit so’zi yordamida siz istagan miqdordagi ustunlarni bir yacheykaga birlashtirishingiz mumkin. Quyidagi misolga e’tiboringizni qarating: <html><head> <title>Jadval va ro’yxat</title> </head> <body> <table border=1> <tr> <th colspan=2> shaxsiy ma’lumot </th> <th colspan=3> statistika </th> </tr> <tr> <th> ism </th> <th> komanda </th> <th> g’alaba/mag’lubiyat </th> <th> jarima </th> <th> ochko </th> </tr> <tr> <th> Doston </th> <th> Paxtakor </th> <th> 2/1 </th> <th> 0 </th> <th> 7 </th> </tr> <tr> <th> Anvarjon </th> <th> Spartak </th> <th> 3/1 </th> <th> 0 </th> <th> 10 </th> </tr> </table> </body> </html>

Jadval yacheykalarining vertikal yoki gorizontal ravishda matnni tekislash masalasini berish mumkin. Tekislash usullari maxsus align va valign kalit so’zlari yordamida beriladi. Yana siz umumiy ravishda jadval uchun tekislashda ( <table> tegida), joriy satr uchun ( <tr> tegda) yoki bir yacheyka uchun ( <td> tegda) berish mumkin. align va valign kalit so’zlarining Har biri uchun 3 ta mumkin bo’lgan ifodalari bor: • align=left matnni yacheykaning chap tarafi bo’yicha tekislaydi (jimlik) • align=center matnni yacheykaning markazi bo’ylab tekislaydi • align=right matnni yacheykaning o’ng tarafi bo’yicha tekislaydi • valign=top matnni yuqori qismi bo’yicha tekislaydi • valign=middle matnni yacheykaning markazidan vertikal bo’ylab tekislaydi (jimlik Holatida) valign=bottom matnni yacheykaning past qirrasi bo’ylab tekislaydi.

Jadvaldagi ranglar  So’ngi vaqtlargacha Web sahifaning jadvaldagi ranglarni boshqarish imkoni mavjud emas edi. Jadval turi qora rangda, fon esa sahifa foni rangi bilan mos tushar edi. Biror bir yacheykaning rangini boshqasidan ajratish va Har xil ranglardan foydalanish juda qiyin bo’lgan.  Xozirda fon va tur rangini berish mumkin bo’lgan yangi teglar qatori mavjud. Birinchi Holda bgcolor kalit so’zi <table> tegida quyidagi ravishda qo’yiladi.  <table border bgcolor=yellow>  </table>

bgcolor kalit so’zidan boshqa yana ranglarni boshqarish uchun quydagi kalit so’zlari Ham ishlatiladi: bordercolor – jadval hoshiyasining (turining) rangini o’zgartirish. Bordercolordark / bordercolorlight - jadval hoshiyasining (turining) rangini qo’shimcha 3 o’lchamli ko’rinishda hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyida yangi kalit so’zlarning barchasini ishlatib tuzilgan oddiy namuna berilgan: <table border=2 bgcolor=yellow bordercolor=red bordercolordark=blue bordercolorlight=grey> </table> Ko’rib turganingizdek siz bu kalit so’zlar yordamida jadvalning tashqi ko’rinishini o’zgartirishning ko’p imkoniyatlariga ega bo’lasiz.

Bu hali hammasi emas. Bu kalit so’zlarni har bir satr va yacheyka uchun berishimiz mumkin. Pastda berilgan html kodda har bir yacheykaninng rangi alohida beriladi.  <html>  <head> <title>Jadval katakchalari</title>  </head>  <body>  <table border=2 width=300> <tr>  <td bgcolor=yellow> Sariq rang </td>  <td bgcolor=black> <font color=yellow> Qora rang </font> </td> </tr> <tr>  <td bgcolor=red> <font color=yellow> Qizil rang </font> </td>  <td bgcolor=green> Yashil rang</td> </tr>  </table>  </body></html>

Bu kalit so’zlarni tr tegida Ham berish mumkin. Bunda satrning rangi beriladi. Jadval matnining rangi uning foni rangi bilan mos tushmaganligiga e’tiboringizni qarating. Matn rangi font tegi yordamida o’zgartirilishi kerak.

HTMLda FREYMLAR. Brauzer oynasidagi mustaqil to'g'ri to'rtburchak shaklidagi maydon bo'lib, u o'z ichiga boshqa alohida mustaqil HTML hujjatlarni birlashtira oladi. Endi har bir darchasida (oynasi) alohida mustaqqil HTML hujjatlarni ochish imkonini beruvchi freymlarni tuzish usullari bilan tanishib chiqamiz. Freymlar brauzerdagi yangi oyna emas, balki bu alohida oyna yoki ramka bo'lib, u brauzerning ochilib turgan oynasi ichida aks ettiriladi. Bu bo'limda, bir freymdan ikkinchi freymlarni bir-biriga havolalar yordamida bog'lash usullarini tahlil qilinadi. Freymlar – tuzish. Ushbu freymlar qo'llanilgan sahifaning umumiy tuzilishi: <FRAMESET> - freymlar tuzilishini belgilovchi ochuvchi teg (freymset) <FRAME> - brinchi freym <FRAME> - ikkinchi freym </FRAMESET> - freymsetni yopuvchi teg Freymlar Haqida umumiy ma’lumot.

Freymlar - oddiy misol Hullas, freymlar bilan ko'rsatilgan oddiy misolni kurib chiqamiz. Ishni boshlashdan oldin, oddiy HTML formatida ikkita hujjat yarating. Birinchi hujjatga "Freym-1" ikkinchisiga esa "Freym-2" deb yozing va ularni frem1.html и frem2.html deb nomlang. Bu ikkita fayllar bizning misolimizda ikki freymlar uchun asosiy manba bo'lib hizmat qiladi.Endi esa HTML formatida keyingi hujjatni yarating. <html> <head> <title>freymlar</title> </head> <frameset cols=200,*> <frame name=left src=frame1.html> <frame name=right src=frame2.html> </frameset> </html>

Demak siz ham o’zingizning birinchi sahifangizni freymlar yordamida yaratingiz. Endi shu yaratgan sahifangizni frameset.html deb nomlab oldin yaratilgan frame1.html va frame2.html fayllar turgan papkada saqlang va frameset.html faylini o'z brouzeringizda oching. Ko’rib turganingizdek SRC o’lchami <FRAME> tegi HTML formatidagi hujjatga yo'l ko'rsatyapti va siz ushbu freymda yuklashingiz kerak bo'ladi. Birinchi navbatda, e’tibor bergan bo’lsangiz HTML formatidagi freymlar tizimidagi sahifada <BODY> tegi mavjud emas. Bu esa juda muhimdir. Agar siz <BODY> tegini ishlatsangiz u holda hamma <FRAMESET> va <FRAME> teglari brouzeringiz tomonidan o'chiriladi.

Bizning misolimizda <FRAMESET> va <FRAME> teglarini biz oddiy o'lchamlarda ishlatgan edik. Endigi navbatda biz freymlar yordamida o'z sahifamizda nimalarni o'zgartira olishimizni ko'rib chiqaylik. frameset.html sahifasini baruzerda yoki HTML teglarni tahrirlovchi dasturda oching. Foydalanuvchi sizning fraymlaringizni ulchamlarini o'zgartira olmaydigan qilishingiz mumkin. Siz hozir freym chegaralariga sichqoncha ko'rsatgichini belgilab uning o'lchamlarini hohlagan tarzda o'zgartirishingiz mumkin. NORESIZE <FRAME> tegining parametr ushbu freymni o'zgarib bo'lmasligini anglatadi. Misol: <FRAME NAME=left SRC=frame1.html NORESIZE> <FRAME NAME=right SRC=frame2.html NORESIZE>

<FRAMESET> tegining quyidagi parametri bilan tanishamiz. BORDER <FRAMESET> tegining o'lchami freymlar chegaralari orasidagi masofani piksellarda ifodalaydi. Freym orasidagi chegarani umuman bo'lmasligi uchun shu o'lchamni nolga tenglashtiramiz Misol: <FRAMESET COLS=200,* BORDER=0> SCROLLING  FRAME> tegining bu parametri mavjud freymda sahifalash chizig'ini mavjudligi yoki mavjud emasligini belgilaydi. Bu parametrning yes , no va auto qiymatlari bu freymda sahifalash chizig’ini borligini, yo'qligini va agar kerak bo'lsa ishlatilishini ko'rsatadi.  Misol: <FRAME NAME=left SRC=frame1.html NORESIZE SCROLLING=auto> <FRAME NAME=right SRC=frame2.html NORESIZE SCROLLING=yes>

<FRAMESET> tegining quyidagi ikkita o'lchamlarini siz bilishingiz zarur, COLS va ROWS ularning bajaradigan ishi freymlar orasidagi vertikal va gorizontal ajratilganligini ko'rsatadi. COLS <FRAMESET> tegining bu parametri gorizontal freymlarning chapdan o'ngga tuzilishuni ko'rsatadi. O'lchami raqamlar bilan beriladi. Bu freymlarning kengligi piksellarda yoki foizlarda beriladi va bir- biridan tinish belgisi (vergul) bilan agratiladi. ' * ' simvol shuni ko'rsatadiki, qolgan umimiy maydon shu freymga ajratilishini anglatadi. Misol: <FRAMESET COLS=200,*,100> Bu misolda uchta freym mavjud bo'lib, birinchisi-200 piksel, oxirgisi -100 piksell, ikkinchisi(o'rtadagi freym)-qolgan maydonning hammasi shu freym uchun ajratilgan. <FRAMESET COLS=20%,100,50,*> Bu misolda esa to'rtta freym bo’lib, birinchisi maydonning 20%ni, ikkinchisi-100 pikselli, uchunchisi-50 pikselli, to'rtinchisi esa qolgan maydonni tashkil etadi.

ROWS <FRAMESET> tegining bu parametri freymlarning vertikal tepadan pastga bo'lgan tuzilishini ko'rsatadi. O'lchami raqamlar bilan beriladi. Bu freymlarning balandligi piksellarda yoki foizlarda beriladi va bir- biridan tinish belgisi bilan ajratiladi. '*' simvol shuni ko'rsatadiki u umumiy qolgan maydonni shu freymga agratilishini anglatadi. Misol: <FRAMESET ROWS=50%,50%>

MURAKKAB FREYMLAR TUZISH Murakkab tarkibli freymlarni yaratishimiz uchun, biz jadvallarni qanday yo’l bilan yaratgan bo’lsak shu yo’l bilan yaratishimiz qulayroqdir. Oq qog’ozga fraymlar tuzilishi andozasini chizib oling va shu fraymlarni raqamlab chiqing. Bizning misolimizda fraymlar tuzilishi quyidagicha bo’ladi: 1 2 3 Fraymlarni quyidagicha raqamlaymiz chapda o’ngga, tepadan pastga qarab.

<FRAMESET> tegi orqali freymlar strukturasini belgila olmaysiz, nega deganda bir <FRAMESET> tegida freymlarni birgalikda gorizontal(COLS) va vertikal(ROWS) joylashtirish iloji yuq.Bir nechta <FRAMESET> teglarni quyidagicha ishlatiladi. <HTML> <HEAD> <TITLE>freymlar</TITLE> </HEAD> < FRAMESET COLS=150,* BORDER=2> <FRAME SRC=left.html SCROLLING=yes NORESIZE> < FRAMESET ROWS=70,* BORDER=0> <FRAME SRC=top.html SCROLLING=auto NORESIZE> <FRAME SRC=content.html SCROLLING=yes NORESIZE> </FRAMESET> </FRAMESET> </HTML>

HTMLDA FORMALAR.  Reja:  Formalar haqida umumiy ma’lumot.  <form> </form> teglari.  Ma’lumotlarni kiritish INPUT elementi  BUTTON tugmasi.  Ko’p satrli mantli maydon. TEXTAREA elementi.

 Formalar haqida umumiy ma’lumot  HTML formalar, foydalanuvchilar tomonidan, ma’lumotlarni kiritish va kiritilgan ma’lumotlardan keyinchalik foydalanish maqsadida tashkil qilingan. Formalar – matnli oynalar, tugmalar, bayroqchalar, ulagich(pereklyuchatel)lar va menyular kabi boshqariladigan elementlardan tashkil topishi mumkin. Formalar <form> va </form> teglari orasida joylashadi.  Ba’zi xollarda foydalanuvchi bilan brauzer o’rtasida aktiv muloqat qilishga to’g’ri keladi, ya’ni ma’lumotlarni kiritishga va tahrir qilishga to’g’ri keladi. Bunday Hollarda biz yuqorida aytganimizdek HTML Hujjatning formalar deb ataluvchi bo’limidan foydalanamiz.

HTML formalar quyidagi boshqariladigan elementlardan foydalanadi: Tugmalar ( buttons ) Uchta turdagi tagmalar mavjud: 1.Jo’natuvchi tugmalar – bu tugmalar yordamida formalar serverga qayta ishlash uchun jo’natiladi. 2.Inkor etuvchi tugmalar – bu tugma bosilsa formaning Hamma qiymatlari qaytadan boshlang’ich xolatiga o’rnatiladi. 3.Umumiy tugmalar – bunday turdagi tugmani bosganda shu tugmaga bog’langan prostedura ishga tushadi. Bayroqchalar ( chekboxes ) Bayroqcha – bu ikkita (tanlangan yoki tanlanmagan) Holatga ega bo’ladigan element. Bayroqchalar input elementi yordamida Hosil qilinadi.

Ulagichlar ( radiobuttons ) Ulagichlar Ham bayroqchalarga o’xshaydi, ammo bitta farqi shundaki Hamma elementlari bitta nomga ega bo’ladi va shulardan bittasi tanlanadi. Ulagichlar Ham input yordamida tashkil qilinadi. Menyular ( menus ) Menyu foydalanuvchiga bir nechta variantlardan bir yoki bir nechtasini tanlash imkoniyatini yaratadi. Menyu select elementi yordamida optgrup va option lar bilan birgalikda tashkil qilinadi. Matn kiritish maydoni ( text input ) Matnni foydalanuvchi tomonidan kiritilishini amalga oshiruvchi ikkita element mavjud. input elementi bitta qatorli kiritishni ta’minlaydi. textarea – ko’pqatorli kiritishni amalga oshirish uchun ishlatiladi.

Fayl selektori ( file selest ) Bu element yordamida biz serverga yuboradigan faylni tanlaymiz. Fayl selektori Ham input elementi yordamida amalga oshiriladi.

BUTTON tugmasi Bunday element yordamida qosil qilingan tugmalar input elementi yordamida Hosil qilingan tugmaga o’xshaydi lekin uning o’z tashkil etuvchilari bor. Bu erda name atributi yordamida tugma nomi beriladi. value bilan uning boshlang’ich qiymati, type yordamida esa tugma turi aniqlanadi. submit – formani jo’natish tugmasi (jimlik bo’yicha qabul qilingan). reset – formani bekor qilish. button – umumiy ko’rinishdagi tugma.

<html> <head> <title>sahifaga tugma qo'yish</title> </head> <body> <form> <p> <input type="button" value="Tugma"> </p> </form> </body> </html>

Menyular. SELECT, OPTGRUOP va OPTION Sintaksis : <SELECT> … </SELECT> (Matnli element) select elementi yordamida ro’yxatdan biror opstiyani tanlash imkoniyatini yaratadi. Odatda bu element yordamida ochiluvchi menyular tuziladi va menyuning opstiyalari (punktlari) optgruop va option lar yordamida aniqlanadi. name atributi yordamida elementning nomi beriladi, size atributi esa ekranda Hosil qilinadigan opstiyalar sonini aniqlaydi, agar opstiyalar size da ko’rsatilgan sondan katta bo’lsa, u Holda brauzer o’tkazish yo’lakchasi (prokrutka)ni Hosil qiladi.

<html> <head> <title>Menyular </title> </head> <body> <FORM> <P>Siz qanday brauzerdan foydalanasiz? <SELECT> <OPTION selected="Tanlangan">Brouzerni tanlang</OPTION> <OPTGROUP label="Netscape Navigator"> <OPTION>Netscape Navigator4.x yoki yuqori</OPTION> <OPTION>Netscape Navigator 3.x</OPTION> <OPTION>Netscape Navigator 2.x</OPTION> <OPTION>Netscape Navigator 1.x</OPTION> </OPTGROUP> <OPTGROUP label="Microsoft Internet Explorer"> <OPTION>Internet Explorer4.x yoki yuqori</OPTION> <OPTION>Internet Explorer 3.x</OPTION> <OPTION>Internet Explorer 2.x</OPTION> <OPTION>Internet Explorer 1.x</OPTION> </OPTGROUP> <OPTGROUP label="Opera"> <OPTION>Opera 3.x yoki yuqori</OPTION> <OPTION>Opera 2.x</OPTION> </OPTGROUP> </SELECT>

DAVOMI… <INPUT type="submit" value="Jo'natish"> <INPUT type="reset" value="Tozalash"> </P> </FORM> </body> </html>

<html> <head> <title>Formalarga doir misol</title> </head> <body> <form> <p> <label> Ismingiz: </label> <input type="text"> <br> <label> Familiyangiz: </label> <input type="text"> <br> <label> e-mailingiz: </label> <input type="text"> <br> <input type=radio name="jinsi" value="male" checked="Tanlangan">erkak <br> <input type=radio name="jinsi" value="femole"> ayol <br> <input type=submit value=Jo'nat> <input type=reset value=Tozala> </p> </form> </body> </html>

Forma elementlar guruhi.<html> <head> <title>Misol</title> </head> <body> <FORM> <P> Shaxsiy ma’lumot </p> <br> Familiya:<INPUT type="text"> Ism: <INPUT type="text"> Manzil: <INPUT type="text"> <br> Kasallik tarixi <br> <INPUT type="checkbox"> Tumov <INPUT type="checkbox"> Gripp <INPUT type="checkbox"> Bosh aylanish <INPUT type="checkbox"> Yutal <br> Joriy muolaja <br> Hozir dori qabul kilayapsizmi? <INPUT type="radio">Ha <INPUT type="radio">Yo'q <p> Hozirgi qabul qilayotgan dorilar ro’yxatini yozing:</p> <TEXTAREA rows="10" cols="50"> </TEXTAREA> </FORM> </body> </html>

O'xshashlar

HTML dasturlash tili 3

Html dasturlash tili 2

HTML tili va uning asosiy teglari

Assembler dasturlash tili asoslari

HTML tili haqida ma’lumot va veb-sahifalar tayyorlash