EHM portlari - Informatika va AT - Slaydlar

EHM portlari

Yuklangan vaqt:

08.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1438.4443359375 KB

Ko'chirib olish

EHM PORTLARI

REJA: 1. USB portlar 2. COM ketma – ket portlari 3. Paralel interfeys LPT – port Tayanch iboralar: USB portlar, x ost- kontroller, xab, fizik interfeys, bayonnoma, disconnected, disabled, inabled, ketma ket interfeysli COM, paralel interfeysli port LPT .

1. USB PORTLAR Qo`shimcha qurilmalar ulashning dinamik imkoniyatlari 1996 yilning o`rtalarida USB kontrollerlari chipsetlik ShK ishlab chiqarila boshlandi. Shundan so`ng USB ni qo`llaydigan modem, klaviatura, skanerlar, dinamiklar va boshqa kiritish-chiqarish qurilmalari ishlab chiqila boshlandi. Shuningdek USB adapterli monitorlar ham ishlab chiqildi.

USB ning strukturasi USB bir vaqtning o`zida komp`yuter va periferiya qurilmalari(PQ) orasidagi axborot almashinuvini ta`minlaydi. Shinaning PQ orasidagi bo`linib o`tkazuvchanligi xost orqali rejalashtiriladi va markerlar pasilkasi orqali yuboriladi. Shina xost ishlayotgan vaqtda qurilmalarni uchirishi, ulashi, konfiguraciyalashi va qullashi mumkin. Xozirgi zamonaviy komp`yuterlarda har xil qurilmalarni ulash uchun, arxitekturada tashqi shinalarga katta e`tibor berilgan. Bular bo`lishi mumkin: tashqi qattiq disk, CD, DVD-qurilma, skaner, printer, raqamli kamera va boshqalar.

Ketma-ket interfeysda ma`lumot etkazish sinxron va assinxron usul bilan amalga oshadi. USB qurilmalari xab hisoblanadi yoki uning funkciyasi yoki kombinaciyasidir. Xab(NUB) - bu shinaga qo`shimcha periferiya ulash nuqtasidir. USB funkciyasi qo`shimcha imkoniyatlarni tashkil qiladi. Bular ISDN ga ulanish raqamli djostik, akustik karnaylar va boshqalar. USB qurilmasining interfeysi ham USB bo`lishi kerak. Chunki shu qurilma xaqida ma`lumot USB bayonnomasini qo`llab quvatlashi, standart operaciyalarni bajarishi va etkazib berishi kerak. Ko`pchilik USB ga ulanadigan qurilmalar o`z tarkibida xab va funkciyalari bor. USB sistemasining ishini xost- kontroller(Hast Controller) boshqaradi, u xost kontrollerda apparat dasturi hisoblanadi. USB ning strukturasi

Sistemada birta va faqat birta xost-kontroller mavjud bo`lib, u ham bo`lsa qurilmalar va xablar piramidasining cho`qqisida joylashgan. Xost- kontroller bir yoki bir nechta ulanadigan nuqta-ya`ni portlar ildiz xab bilan integraciyasini ta`minlaydi. USB kontroller odatda ikki portli xabga ega bo`lib, chipsetlar tarkibiga kiradi. USB xabga ulangan yoki konfiguraciyalashgan har bir mantiqiy qurilma xost- kontrollerga ulangan deb qaraladi. Har bir funkciya o`zida informaciyani yuborish, olish va shina orqali boshqarish qurilmasini mujassamlaydi. Funkciyalar o`zidan mustaqil kabel bilan xab portiga ulanadigan PQ tasavvur qiladi. Fizik jixatdan birta korpusda bir nechta birta portga ulashni ta`minlaydigan xab o`rnatilgan funkciya bo`lishi mumkin. USB ning strukturasi

Har bir funkciya o`zida informaciyani yuborish, olish va shina orqali boshqarish qurilmasini mujassamlaydi. Funkciyalar o`zidan mustaqil kabel bilan xab portiga ulanadigan PQ tasavvur qiladi. Fizik jixatdan birta korpusda bir nechta birta portga ulashni ta`minlaydigan xab o`rnatilgan funkciya bo`lishi mumkin. Bu kombinaciyalashgan qurilmalar xost uchun har doim ulangan xab qurilma funkciyasidir. Har bir funkciyada PQsining resurslarga talabini ifodalovchi konfiguracion axborotni beradi. Ishlatishdan oldin funkciya xost orqali konfiguraciyalashtirilgan bo`lishi kerak. Unga kanalda chiziq ajratilishi va konfiguraciya opciisi olinishi kerak. USB ning strukturasi

Funkciya misollari: Ko`rsatkichlar – sichqoncha, planshet, nurli pero. Kiritish qurilmasi – klaviatura yoki skaner. Chiqarish qurilmasi – printer, ovoz karnaylari. Telefon adapteri ISDN . Xab – USB arxitekturasidagi PnP sistemasidagi kalit elementdir. Xab kabel koncentratori hisoblanadi. Ulanadigan nuqtalar xab portlari deb nomlanadi. Har bir xab ko`p bo`lsa ham birta ulanadigan nuqtani tashkil etadi. Arxitekturada bir nechta xab ulashga ruxsat etilgan. Birta xab birta chiqish portiga ega bo`lib (Upstream Port) , ular xostga yoki yuqoridagi xobga ulanish uchun mo`ljallangan. Qolgan portlar chiqmaydigan hisoblanib (Downstream Ports) , ular funkciya yoki quyi qismdaga xablar bilan ulanishga mo`ljallangan bo`ladi. USB ning strukturasi

Xab kabel koncentratori hisoblanadi. Ulanadigan nuqtalar xab portlari deb nomlanadi. Har bir xab ko`p bo`lsa ham birta ulanadigan nuqtani tashkil etadi. Arxitekturada bir nechta xab ulashga ruxsat etilgan. Birta xab birta chiqish portiga ega bo`lib (Upstream Port) , ular xostga yoki yuqoridagi xobga ulanish uchun mo`ljallangan. Qolgan portlar chiqmaydigan hisoblanib (Downstream Ports) , ular funkciya yoki quyi qismdaga xablar bilan ulanishga mo`ljallangan bo`ladi. Xab qurilmani portga ulanganligini, uni tok bilan ta`minlashni, ularni o`chirishni boshqarib turadi.Portlardan har biri to`liq yoki qisman almashinish tezligiga ruxsat berishi, taqiqlashi yoki konfiguraciyalashi mumkin. Xab past tezlikdagi segmentlar va yuqori tezlikdagi segmentlar o`rtasidagi izolyaciyani ta`minlaydi. Xab chiqmaydigan portlarning tok bilan ta`minlanishini boshqaradi. Har bir portga tok istemoli chegaralangan bo`ladi. Xab – USB arxitekturasidagi PnP sistemasidagi kalit elementdir.

USB sistemasi USB sistemasi ma`lum qoidalar bilan bog’lanadigan uchta urovenga bo`linadi. USB qurilmasida qism interfeysi, qurilma qismi va funkcional qismdan tashkil topgan. Xost ham 3 qismga bo`linadi: USB ning fizik qurilmalari – foydalanuvchini qiziqtiradigan funkciya bajaradigan shinadagi qurilmalar. Client SW- xost komp`yuterda bajariladigan, konkret qurilmaga javob beradigan perifirik jixoz. USB System SW- USB ning sistemali qo`llab quvvatlanishi, konkret qurilmalardan va PQ klientlaridan mustaqil. USB Hast Controller – xost komp`yuterga USB ga ulash uchun dasturiy va apparatli mahsulot.

Ma`lumot uzatish tiplari USB bir tomonlama yoki ikki tomonlaia aloqa rejimini ta`minlaydi. Ma`lumot almashinish periferik qurilma xosti va qurilmaning oxirgi nuqtasi o`rtasida amalga oshiriladi. qurilma bir kancha tugallanuvchi nuqtalarga ega bo`lishi mumkin, lekin ular o`rtasidagi aloqa har biri uchun mustakil amalga oshiriladi. USB arxitekturasi to`rt xil bazali ma`lumot uzatishni ruxsat etadi. 1. Boshqariladigan posilka (control transfers), qurilmalarni aktiv vaqtida konfiguraciyalash va ish jarayonida ularni boshqarish uchun foydalaniladi. Bayonnoma ma`lumot etkazishni kafolatli ta`minlaydi.

2. Yetkazish vaqtining talablaridan kutilish maqsadida katta paketlarni yuborishning to`lik yuborilishi.Ma`lumotni etkazish o`tkazuvchi shinalarning butun ozod kanallarini band qiladi. 3. O`zilishlar (Interrupt) – kiska(to`lik tezlikda to 64 bayt, past tezlikda 8 baytgacha) kiritiladigan simvol yoki koordinata peredacha tipi. O`zilishlar spontan xarakterga ega bo`lib, qurilma talab kilganidan ham tezrok xizmat ko`rsatish kerak. 4. Izoxron peredacha (Isochronous Transfers) etkazishni to`xtatish berilgani va shinaning o`tkazish imkoniyati bilan moslashuvchi real vaqtda o`zluksiz o`tkazish. Xatolik aniklanganda izoxron ma`lumotlar qaytaruvsiz etkaziladi. Masalan tovushning rakamli yozilishi. O`tkazish imkoniyati etkazish sifatiga qarab aniklanadi, etkazishni to`xtatish esa kritik holda bo`lishi mumkin. Ma`lumot uzatish tiplari

Bayonnoma USB dagi hamma axborot almashinuvlar uchta paketdan tashkil topadi. Har bir almashinuvchi paketarker (Token Packet) rejalashtirish va kontroller tashabbusi bilan boshlanadi. U USB qurilmaning adresi, tugallanuvchi nuqta nomeri, tipi va peredachi yo`nali tasvirlab beradi. Har bir almashinuvda faqat adreslangan qurilma va xost urtasida almashinuv amalga oshiriladi. Marker orqali adreslangan qurilma o`z adresini taniydi va almashinuvda tayyorlanadi. Ma`lumotlar manbai (marker bilan aniklangan) ma`lumotlar paketini olib beradi (yoki olib berish uchun mo`ljallangan axborot yo`kligi haqida ma`lumot). Paketni muvaffakiyatli qabul qilgandan keyin ma`lumotlar qabul qilgichi paketni tasdiqlashga yuboradi (hadshake packet).

Bayonnoma USB ning xatoliklarga chidamliligini quidagi xossalari ta`minlaydi: Differencial qabul qilgichlar, o`zatkichlar va ekranlangan kabel sharofati bilan yuqori sifatli signalni ta`minlaydi. CRC - kod ma`lumotlari va boshqarish maydonlarining himoyasi Sistemali urovendagi resurslar konfiguraciyasi, qurilmalarini ulash va uchirishni aniklash. Paket yukotilganda taym autdan foydalanib bayonnoma o`z-o`zini tiklashi Izoxron va buferni apparatli boshqarish uchun patokni boshqarishni ta`minlash. Funkciyaning boshqa funkciyalar bilan neudachniy almashishidan funkciyaning mustakilligi.

USB qurilmaning funkciyalari va xablari. USB shinasi har xil qurilmalar ulanishini ta`minlaydi. Hamma qurilmalar pastda sanab o`tilganlarning hamma operaciyalar jamlanmasini qo`llab- kuvvatlash kerak. Dinamik ulanish va o`chirilish. Bu voqealar xab orqali kuzatiladi, u esa xost kontrollerga ular haqida xabar berib, ulangan qurilmani bekor qiladi. qurilma bekor qilingan signaldan keyin nulevoy adresga chaqirilishi kerak, bu vaqtda u konfiguraciyalashmaydi va to`xtatilmaydi. Adres aniqlangandan keyin qurilma faqat o`zining adresiga javob berishi kerak. Har bir portning holati xab kontrollerning alohida registrlari yordamida identifikaciya qilinadi. Umumiy registr mavjud bo`lib, har bir portning bit holat o`zgarishiga dalil bo`ladi. Bu xost kontrollerga yordam berib, agar maxsus almashinishlar o`zgartirilganda holatni aniqlaydi.

Xost- kontroller Xost-kontroller qurilmalar bilan kontroller orqali aloqada bo`ladi. Xostning quidagi majburiyatlari bor:  USB qurilmalarni aniqlash, ulash va o`chirib tashlash;  xost va qurilmalarni boshqarish, oqimni ham boshqarish;  ma`lumotlar oqimini boshqarish;  statistikani yig’ish;  ulangan PKni energiya bilan ta`minlash;  qurilmalarni konfiguraciyalash va raqamlash;  ma`lumotlarni izoxron yuborish;  ma`lumotlarni asinxron yuborish;  energiya iste`molini boshqarish;  qurilmalar va shinalarni boshqarish xaqida ma`lumot.

COM KETMA – KET PORTLARI Ketma ket interfeysli COM – port(Communication Port – kommunikacion port). Birinchi bo`lib IBM PC modellarida paydo buldi. U Intel 8250 qabul qilgich, o`tkazgichning asinxron mikrosxemalarida qo`llanilgan. Port BIOS ni qo`llab quvvatlaydi, lekin port bilan boglanish faqatregistr darajasida bajarildi. Port “ketma ket" deb ataladi, chunki u orqali ma'lumotlar bir vaqtning o'zida bitma-bit (parallel portdan farqli o'laroq) uzatiladi. Ba'zi kompyuter interfeyslari (masalan, Ethernet, FireWire va USB) ham ma'lumot almashishning ketma-ket usulidan foydalansa ham, " ketma ket port" nomi RS-232 standartidagi portga berilgan.

Ilgari ketma-ket port terminalni ulash uchun, keyinroq - modem yoki sichqoncha uchun ishlatilgan. Endi u uzluksiz quvvat manbalariga, o'rnatilgan hisoblash uskunalariga, sun'iy yo'ldosh qabul qiluvchilariga, kassa apparatlariga, dasturchilarga, ob'ektni himoya qilish qurilmalariga va boshqa ko'plab qurilmalarga ulanish uchun ishlatiladi. COM porti dan foydalanib, siz ikkita kompyuterni "null modem kabeli" orqali ulashingiz mumkin. Bunday kabel MS-DOS dan boshlab fayllarni bir kompyuterdan ikkinchisiga o'tkazish uchun, UNIX OT da boshqa mashinaga terminalga kirish uchun va Windows da (hatto zamonaviy) yadro darajasidagi tuzatuvchi uchun ishlatilgan. Texnologiyaning afzalligi - uskunaning o'ta soddaligi. Kamchilik - bu past tezlik, katta konnektorlar, shuningdek, tez-tez OS va drayverlarga javob berish vaqtlari uchun yuqori talablar va ko'p sonli uzilishlar (apparat navbatining yarmi uchun bittasi, ya'ni 8 bayt). COM – portlarning qo`llanilishi

COM-portga ulangan printer va plotterlar tanlangan bayonnomaga javob berib, oqim bilan boshqariladigan XON / XOFF dasturiy yoki RTS/CTS apparatli kabeldan foydalanish zarur. Har xil periferik qurilma va terminallarda RS-232C interfeysi keng tarkalgan. COM -port uchta dasturiy boshqaruvdagi chikuvchi liniya va to`rtta dasturiy uqiladigan ikki maydonli signalga ega, kiruvchi liniyadan ikki tomonlama interfeys sifatida foydalanish mumkin. Ularni ishlatish ishlab chikaruvchi bilan aniklanadi. COM-portning kirish liniyasidan foydalanib RS ga tovush signalini yozuvchi bir bitli impulsli kengaytirilgan o`zgartirgaich sxemasi mavjud. Ushbu yozuvni ukitish RS da nutkni ifodalashga yordam beradi. COM- port nur qo`llaydigan simsiz kommunikaciya va infrakizil diapazondagi qabul kilgichlar IR(infra red) connection uchun ishlatiladi. COM – portlarning qo`llanilishi

Hozirgi zamonaviy sistemali platalarda infrakizil mulokot uchun konfiguraciyalashgan COM2 portlari ishlatiladi. Bunday holda komp`yuterning oldingi qismida sistemali plataning IR - Conntctor raz`yomiga ulanadigan tashqi qabul kilib o`zatkich « infraqizil ko`z » urnatiladi. Urta va yuqori tezliklarda almashish maxsus mikrosxemalar, dasturiy boshqarishni intensiv almashishga muljallangan yoki shinani to`g’ri boshqaradigan DMA bilan mumkin bo`lganda qo`llaniladi. COM – portlarning qo`llanilishi

COM-port LPT port dan farqli ularok hamma zanjirlarni to`liq tekshiradi. Chunki COM- port da kiruvchi signallar soni chikuvchi signallar sonidan ko`prokdir. Kalit qabul qilgichning chiqishi bilan yuborgichning kirishini birlashtiradi. Yuborgichning ishlashi uchun hamma xil kalitlarga RTS CTS peremichka bo`lishi kerak. Usiz simvollar o`zatilmaydi. COM – portlarning qo`llanilishi

COM – portlar uchun BIOS funkciyalari POST BIOS boshlangich sinov jarayonida standart adres bo`yicha ketma-ket portlarni tekshiradi va Bios Data Area 0:0400, 0402, 0404, 0406 yacheykasidagi topilgan portlarni baza adreslari bilan qo`shadi. Bu yacheykalar mantiqiy nami COM1–COM4 port adreslarini saqlaydi. Adresning nol` qiymati bunaka rakamdagi port yo`qligidan xabar beradi. Portga taym-aut berish uchun, yacheykaga 0:047C, 047D, 047E, 047F qiymat beriladi. 7 bit ma`lumot juftligiga kantrol bilan, topilgan portlar 2400 bit/s almashish tezligiga inicializaciya qilinadi. Interfeys signalini boshqaruvchi RTS va DTR boshlangich holatga utkaziladi(apparat sbrosidan keyin ular passiv).

COM – portlar va PnP COM portga ulanadigan zamonaviy periferik qurilmalar PnP specifikaciyasini qo`llashi mumkin. OS ning asosiy masalalaridan biri yangi ulangan qurilmani identifikaciyalashdir. Bu uchun ixtieriy COM portda ishlatiladigan oddiy protokollar ishlab chikildi. Ba`zi paytda (0,2s) DSR signalining paydo bo`lishi kutiladi, BU signal portga ko`rilgan qurilmaning borligidan xabar beradi. Oddiy holda qurilma raz`yomida DTR – DSR peremichkasi bo`lib, u kursatilgan javobni ta`minlaydi. Agar qurilma aniklansa shu qurilmadan axborot olish uchun, DTR va RTS boshqaruchi signallar manipulyaciyasini bajaradi. Agar javob olinmasa dinamik rekonfiguraciyasini kullovchi OS, port holatini yangi qurilmalarni aniklash uchun periodik suraydi.

PARALEL INTERFEYS: LPT – PORT Paralel interfeysli port LPT ShKga printer ulash uchun kiritilgan edi( Line Prin Ter – qatorli printer). Parallel interfeysli adapter kiritish- chikarish kengligida joylashgan registrlar jamlanmasidan tashkil topgan. Port registrlari port adresi bazasiga nisbatan adreslanadi, uning standart qiymatlari 386N, 378N, 278N hisoblanadi. Port 8 - bitli tashqi ma`lumotlar shinasi, 5- bitli signallar holati shinasi va 4- bitli signallarni boshqaruvchi shinadan iborat. BIOS o`zining INT 17h o`zilishlar servisi bilan 4tagacha LPT portni qo`llab kuvvatlaydi( LPT1 – LPT4 ). Bu servis esa Centronics interfeysi printer bilan aloqani ta`minlaydi. BIOS simvol chiqishini , interfeys va printer inicializaciyasini, printer holati surovini amalga oshiradi.

LPT port uchun BIOS funkciyalari BIOS LPT – port uchun kerakli Centronics interfeysi bo`yicha kiritishni tashkillashtirishni ta`minlaydi. POST BIOS boshlangich tekshirish jarayonida 3VS6, 378N va 278N adreslar bo`yicha parallel portlarni tekshiradi va BIOS DATA AREA 0:0408h, 040Ah, 040SP, 040EP yacheykasida aniklangan portlarning baza adreslarini qo`shadi. Bu yacheykalar LPT1 – LPT4 mantiqiy nom bilan nomlangan port adreslarini saqlaydi. Bu 0:0478, 0479, 047A, 047V yacheykaga portlarni ushlab turib taym-aut beruvchi konstantalar kiritiladi. Portlarni qidirish asosan baza adresi bo`yicha beriladi. Agar ukilgan bayt yozilgan bilan mos tushsa LPT port topilgan va uning adresi BIOS DATA AREA yacheykasiga kushiladi. LPT4 ni BIOS mustakil topa olmaydi, chunki standart adreslarda faqat uchtasining nomi mavjud.

Parallel portlarning nosozliklari va sinovlari Parallel portlarni tekshirish maqsadga muvofiq sistemadan boshlash kerak. Urnatilgan portlar adresi odatda OS yuklanishidan oldin zastavkada BIOS chakirib beradi.bundan tashqari jadvalni testlash dasturlari yordamida yoki to`g’ridan to`g’ri Bios Data Area yordamida ko`rish mumkin. Agar BIOS urnatilgandan kam portni aniklasa, u holda ikkinchi portdan biriga birta adres o`zlashtiriladi. Portni tashxis zaglushkasisiz ( Loop Back ) dasturiy sinovi xatolik kursatmaydi. Lekin bunda chiquvchi registrlardagi ma`lumot o`qiladi, u esa karshiliklarda bir xil tushadi. Xuddi shunaqa sinovni BIOS portlar to`g’riligini tekshirish uchun amalga oshiriladi.Bu holatga tushunish portlarni ketma ket o`rnatish va ruyxatda paydo bo`lgan adreslarni kuzatish o`z ma`nosiga ega. Agar fizik jixatdan faqat birta port ulangan bulsin va uni BIOS aniklay olmasa, u konfiguraciya vaqtida uchirilgan yoki ulash vaqtida ulash koidalariga rioya kilmay ishdan chikarilgan. Portlarni maxsus tashxislovchi dasturlar chiqish registrlarini tekshirib, maxsus kalitlar bilan esa kiruvchi liniyalarni ham tekshirish mumkin.

LPT – portning apparat o`zilishlari hamma vaqt ishlatib bo`lmaydi. Portning o`zilishlar zanjiri bilan bog’liq nosozliklar hamma vaqt ham bula vermaydi. Lekin xakikatdan ham OSning ko`p masalalari(masalan, Net Ware serveri) port bilan shu o`zilishlar asosida ishlashga harakat qiladi. O`zilishlar liniyasini tekshirish mumkin, faqat periferik qurilma portiga ulangan holda yoki maxsus kalit orqali. Parallel port va PnP Ko`pchilik zamonaviy LPT –portga ulanadigan periferiya qurilmalari 1284 standarti va PnP funkciyasini qo`llab kuvvatlaydi. Bu funkciyalarni komp`yuter qo`llashi uchun apparatli ta`minot nuqtai nazaridan 1284 standartini kullovchi kontroller interfeysi bo`lishi kifoya. PnP ga ishlash uchun ulangan qurilma o`zi haqida to`liq (ishlab chikaruvchi identifiqatori, modeli va kullovchi buyruqlar jamlanmasi) ma`lumotni operacin sistemaga xabar berishi kerak.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Kompyuterning ichki va tashqi portlari

EHM ning rivojlanish tarixi va uning avlodlari

EHMlar arxitekturasi. Universal EHMlarning rivojlanish tarixi

Interfeys, raqamli interfeys turlari

Windowsning multimediya imkoniyatlari